Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Roma Hukukunda Kadının Hak ve Fiil Ehliyeti
Roma Hukukunda Kadının Hak ve Fiil Ehliyeti
Buse AKSARAY
Sayfa Sayısı
:
116
Kitap Ölçüleri
:
13x19 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786054687541
520,00
TL
GÄ°RÄ°Åž
Aristoteles\′in kadını erkekten daha az mükemmel kabul etmesi gibi, tarihin her devrinde var olan cinsiyetler arasındaki eÅŸitsizlik, hukuki eÅŸitsizliÄŸe dönüştüğü oranda çok sayıda hukukunun çalışmasına konu olmuÅŸ, nedenleri ve sonuçları farklı araş¬tırmacılar tarafından incelenmiÅŸtir. Bu çalışmalara bakıldığında kadın ve erkeÄŸin hukuk karşısındaki farklı konumlarını açıklayan çok sayıda fikir bulunmaktadır. Sadece cinsiyet farkıyla hukukun kadın ve erkek için nasıl uygulanacağını belirleyen toplumların varlığının yanı sıra bunu, ekonomik, siyasi, sosyal, dini yapıyı dikkate alarak belirleyen toplumlar da vardır. Böylece kadını ve erkeÄŸi hukuk önünde eÅŸit sayan toplumlar gibi, farklı konumlara yerleÅŸtiren toplumlar da var olmuÅŸtur. Bunlardan biri olan antik Roma toplumu, herkesin hak ettiÄŸi kadarını almasını amaçlaya¬rak yarattığı hukuk sisteminin bugün de geçerliliÄŸini koruması sebebiyle, özellikle incelenmeye deÄŸer unsurlar içermektedir. Muhakkak ki kiÅŸilerin hukukun içindeki yerini belirlemek, çok sayıda farklı hukuki konuyu ele almayı gerektirir. Bununla bir¬likte kiÅŸinin hukuk sistemi içindeki yerini belirlemenin en temel baÅŸlangıç noktası, öncelikle kiÅŸinin kim olduÄŸunun, hak ve fiil ehliyetinin sınırlarının belirlenmesidir. Zaten hakların var olma¬dığı bir hukuk sistemi düşünülemeyeceÄŸinden ve hakların varlığı da kiÅŸilerin varlığına baÄŸlı olduÄŸundan, kiÅŸi ve ehliyet konuları¬nın öncelikle ele alınması gerektiÄŸi anlaşılmaktadır. Bu noktadan yola çıkarak çalışmamızda kadının ehliyet durumunun Roma Hukukuna göre nasıl belirlendiÄŸi, hangi etkenlerle ÅŸekillendiÄŸi ve kapsamı incelenecektir.
Iustinianus\′a göre, Roma Hukukunun birçok alanında kadınların durumu erkeklerinkinden daha kötüdür. Ayrıca antik döneme iliÅŸkin kadına yönelik çalışmaların, erkeÄŸin kadını nasıl gördüğüne yönelik bir çalışma olacağını ve bundan baÅŸka bir ÅŸey olamayacağını düşünen araÅŸtırmacıların fikri de genel kabul gören görüş olmasına raÄŸmen, mevcut durumun hep aynı olma¬dığı, zaman içinde deÄŸiÅŸtiÄŸi, yeniden ÅŸekillendiÄŸi görülmektedir. Roma toplum yapısını oluÅŸturan dinamikler, kadın ve erkeÄŸin hukuk önünde birbirlerinden ayrılmalarına yol açan etkenler olmuÅŸlardır. Roma aile yapısı, siyasi, sosyal, ekonomik ve dini hayat hukuki yapıyı doÄŸrudan etkilemiÅŸtir. Tüm bu etkenler sürekli deÄŸiÅŸim göstererek, kimi zaman kadın ve erkeÄŸi hukuk önünde farklı konumlandırdığı gibi kimi zaman da aynı noktada buluÅŸturmuÅŸtur. Roma hukuk tarihinde kadın ve erkeÄŸin hukuki konumu hiçbir zaman günümüz hukukunda kadın ve erkeÄŸin hukuki konumu gibi olmamış olsa da, belirgin deÄŸiÅŸimler gös¬termesi incelenmeye deÄŸer bir konudur. Roma Hukuku ve gü¬nümüz hukuku arasındaki farkları görmek amacıyla, günümüz hukukunda kiÅŸi ve ehliyet kavramlarının ne anlama geldiÄŸini incelemek de faydalı olacaktır. Zaten bu farkları yaratan da yine toplumsal farklardır.
Birden fazla dönem içinde incelenebilen Roma hukukunun hukuk dönemleri içinden iki tanesi bu çalışmanın sınırlarını oluşturacaktır. Hukuk sisteminin neden değişik dönemler altın¬da incelenmesi gerektiği, bu dönemler arasındaki toplumsal yapı değişikliklerinin hukuka farklı şekillerde etki etmesi sonucundan rahatlıkla anlaşılabilmektedir. Romanın Eski Hukuk Dönemi ve Klasik Hukuk Dönemi, toplumsal yapının fazlasıyla değiş¬tiği zamanlarda yaşanmıştır. Bu iki dönemin karşılaştırılması, toplumsal yapının hukuka etkisinin anlaşılabilmesi için faydalı olacaktır.
Tüm bunlarla birlikte genel olmaktan ziyade, belli durum¬lara özel hukuki düzenlemeler yapan Roma toplumu, kadının ehliyet durumunu etkileyen çok sayıda hukuki düzenlemeye de hayat vermiÅŸtir. KiÅŸilerin toplum içindeki mevcut konumları, hukuki düzenlemelere konu olarak somutlaÅŸmaktadır, hukuki düzenlemelerle yapılan deÄŸiÅŸikler de deÄŸiÅŸimlerin somutlaÅŸmış hali olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmanın içinde, sayıca çok olan hukuki düzenlemelerden en çok öne çıkan birkaçına da yer verilecek, özellikle incelenen Eski Hukuk Dönemi ile Klasik Hu¬kuk Dönemi\′nin kadına yönelik hukuki düzenlemeleri arasındaki fark ve benzerliklere dikkat çekilmeye çalışılacaktır.
Roma Hukukunda kadın konulu çok sayıda çalışma bulun¬maktadır. Sadece yerel kaynaklar ya da Roma Hukuku temelli hukuk sistemini uygulayan ülkelerin yabancı kaynakları değil, di¬ğer hukuk sistemlerini uygulayan ülkelerin kaynakları da dikkat çekecek kadar çoktur. Ayrıca bu kaynakların içinde durumu sa¬dece hukuki açıdan inceleyenler olduğu kadar, toplumsal açıdan inceleyenler de vardır. Kadının hak ve fiil ehliyetini, toplumsal etkenler ve bu alandaki değişimler ışığında incelemek, hem tüm kaynaklardan faydalanmayı hem de konuya farklı bir bakış açısı kazandırarak bu kaynakları tekrar etmekten kaçınmayı sağlamış olacaktır.
ÖNSÖZ
\"Roma Hukukunda Kadının Hak ve Fiil Ehliyeti\" adlı çalış¬ma, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı yüksek lisans tezi olarak hazırlandı ve 2011 yılında savunularak kabul edildi. İlgi alanları ve mevcut bilgiler ışığında bir değerlendirme yapılarak belirlenen tez konusunun aslında çok geniş sınırları olabileceği, çalışmalar sırasında ulaşılan kay¬nakların sayısının ve içeriğinin zenginliği sayesinde anlaşıldı. Bu aşamadan sonra ilgi çeken, günümüz hukuklarını büyük ölçüde etkilemiş, antik çağlara ait bir hukuk sisteminin toplumsal olay¬larla nasıl sıkı bir ilişki içinde olduğu ve toplumsal değişimlerin nasıl doğrudan hukuk sistemlerine etki ettiği oldu. Böylece çok sayıda çalışmaya konu olabilecek bu alan daraltılarak, kadının hak ve fiil ehliyetinin toplumsal yapıyla ilişkisi, yüzyıllarca varlık göstermiş bir devletin belli bir zaman dilimi içinde incelenip te¬zin sınırları dışında kalan alanlarda yapılması gereken değerlen¬dirme, sonraki çalışmalara ya da diğer araştırmacılara bırakılmış oldu.
Tez konusunun seçilmesinden çalışmalarımın sonlanması-na kadar geçen tüm süreçte engin bilgi ve deneyimleriyle bana yol gösteren, Ä°stanbul Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi lisans öğrenimi yıllarımdan itibaren Roma Hukukunun önemini ve deÄŸerini an¬lamamı saÄŸlayan, Roma Hukukunu sadece bir hukuk dersi gibi anlatmayıp yaÅŸanmış bir tarihle birlikte canlandıran ve bana bu alanda çalışma gücü ve isteÄŸi kazandıran SaygıdeÄŸer Hocam ve tez danışmanım Prof. Dr. Diler Tamer\′e, destekleri ve Latin dilini öğrenme konusundaki teÅŸvikleriyle bana yeni bir ufuk açan ve amaç kazandıran SaygıdeÄŸer Hocam Prof. Dr. Havva Karagöz\′e minnetlerimi sunuyorum.
Roma \"La Sapienza\" Universitesi\′nde tez çalışmam için
araÅŸtırma yaptığım beÅŸ aylık süre boyunca, bana huzurlu birçalışma ortamı saÄŸlayan, evimden ve ailemden uzakta olduÄŸumu unutturan Figen Ayyıldız\′a, Gian Marco Polistena\′ya ve Rober-
to Lionello\′ya, bana yol gösteren ve yardımlarını esirgemeyen Roma \"La Sapienza\" Ãœniversitesi Roma Hukuku kütüphanesi çalışanlarına teÅŸekkür ediyorum.
Sadece tez çalışmamı gerçekleÅŸtirdiÄŸim zamanla sınırlı kalmayıp tüm hayatım boyunca her kararımda yanımda olan, kararlarıma inanıp saygı duyan, bunların ötesinde bana doÄŸru kararlar almayı öğreten aileme, babam (E.) Dz. Kd. AJb. YaÅŸar Bülent Aksaray\′a, annem Serpil Aksaray\′a ve varlığıyla hayatı anlamlı kılan kardeÅŸim Beste Aksaray\′a teÅŸekkür ediyorum.
Baskı için gözden geçirilen bu çalışmamızın araştırmacılara ve Roma Hukukuna ilgi duyan herkese faydalı olmasını dilerim.
Ä°stanbul 2012
Buse Aksaray
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
TÃœRK HUKUKUNDA HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMLARI
I. GENEL OLARAK 5
II. HAK VE KİŞİ KAVRAMLARI 6
A. Hak Kavramı 6
B. Kişi Kavramı 7
III. HAK EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI
A. Tanımı
B. Hak Ehliyeti Kavramına Hakim Olan İlkeler ve
Hak Ehliyetinin Sınırlandırılması
1. Genel Olarak
2. Genellik Ä°lkesi 9
3. EÅŸitlik Ä°lkesi 9
4. Hak Ehliyetinin Sınırlandırılması
IV. FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI 10
A. Tanımı ve Kapsamı 10
B. Åžartlan 11
1. Genel Olarak 11
2. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma 12
3. Ergin Olma 13
4. Kısıtlı Olmama 14
İkinci Bölüm
ROMA HUKUKUNDA HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMLARI
I. GENEL OLARAK 15
II. IUS,PERSONA VE KİŞİ KAVRAMLARI 16
A. Ius Kavramı 16
B. Persona ve Kişi Kavramları 16
III. HAK EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI 18
A. Genel Olarak 18
B. Hak Ehliyetinin Åžartlan 19
1. Status Libertatis 19
2. Status Civitatis 20
3. Status Familiae 21
C. Hak Ehliyetini Daraltan Sebepler 22
1. Genel Olarak 22
2. Azathhk (Libertinus) 22
3. Åžerefsizlik (Infamia) 22
4. Din 23
5. Sınıflar 23
6. Cinsiyet 24
IV. FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI 25
A. Genel Olarak 25
B. Fiil Ehliyetini Daraltan Sebepler 26
YaÅŸ 26
Akıl Hastalığı 28
Savurganlık 28
Cinsiyet , 29
a. Kadının Fiil Ehliyetinin Daraltılması 29
b. Kadının Vesayet Altına Alınması 30
Üçüncü Bölüm
KADININ TOPLUMSAL YAPI İÇİNDEKİ
YERÄ° VE BUNUN HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° ÃœZERÄ°NDEKÄ° ETKÄ°LERÄ°
ROMA HUKUKUNDA KADININ YERÄ°NÄ°
BELÄ°RLEYEN TOPLUMSAL ETKENLER 33
A. Genel Olarak 33
B. Roma Aile Yapısı 34
1. Aile Kavramı 34
2. Hısımlık Ayrımına Göre Aile Türleri 35
a. Agnatio Hısımlığı 35
b. Cognatio Hısımlığı 37
3. Patria Potestas (Baba Hakimiyeti) 38
a. Genel Olarak 38
b. Patria Potestas\′ın Kurulması 40
(1) DoÄŸum 40
(2) Adoptio ve Adrogatio 40
c. Patria Potestas\′ın Sona Ermesi 42
(1) Ölüm 42
(2) Hukuki Ä°ÅŸlemler 42
d. Patria Potestas\′ın İçeriÄŸi 43
(1) Aile Evlatları Üzerinde Patria Potestas ...43
(2) Ailenin Malvarlığı Üzerinde Patria
Potestas 44
4. Kadının Aile İçindeki Yeri 45
a. Roma Ailesinde Kız Çocukları 45
b. Manus 47
(1) Genel Olarak 47
(2) Manus\′un Kurulması 48
(3) Manus\′un Sona Ermesi 49
(4) Manus\′un İçeriÄŸi 50
c. Roma Ailesinde Evli Kadın ve Mater
Familias Kavramı 51
C. Romanın Siyasi Yapısı 55
D. Romanın Ekonomik Yapısı 56
E. Romanın Sosyal Yapısı 58
F. Roma\′nın Dini Yapısı 60
KADININ HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ°
ÃœZERÄ°NE ESKÄ° HUKUK DÖNEMÄ°\′NÄ°N
HUKUKÄ° DÃœZENLEMELERÄ° 63
A. Genel Olarak 63
B. XII Levha Kanunları 64
C. Lex Oppia ve Lex Valeria Fundania 68
D. LexVocania 70
Dördüncü Bölüm
KLASİK HUKUK DÖNEMİNE GEÇİŞİN
KADININ HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ° YETÄ°
ÃœZERÄ°NDEKÄ° ETKÄ°LERÄ°
KLASÄ°K HUKUK DÖNEMÄ°\′NE GEÇİŞİN
ÖNEMİ VE TARİHÇESİ 73
A. Genel Olarak 73
B. Klasik Öncesi Hukuk Dönemi 74
C. Klasik Hukuk Dönemi 75
II. KADININ YERÄ°NÄ° BELÄ°RLEYEN
TOPLUMSAL ETKENLERÄ°N KLASÄ°K
HUKUK DÖNEMÄ°\′NDE UÄžRADIÄžI DEĞİŞİMLER76
A. Genel Olarak 76
B. Roma Aile Yapısındaki Değişimler 77
1. Genel Olarak 77
2. Manus\′suz Evlilikler 80
3. Kadının Vesayet Altına Alınması ve lus
Liberorum 83
C. Romanın Siyasi Yapısındaki Değişimler 85
D. Romanın Ekonomik Yapısındaki Değişimler 86
E. Romanın Sosyal Yapısındaki Değişimler 87
F. Romanın Dini Yapısındaki Değişimler 89
III. KADININ HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ°
ÃœZERÄ°NE KLASÄ°K HUKUK DÖNEMÄ°\′NÄ°N
HUKUKÄ° DÃœZENLEMELERÄ° 90
A. Genel Olarak 90
B. Kanunlar 91
1. Lex Iulia de Maritandis Ordinibus 91
2. Lex Iulia de Adulteriis Coercendis 93
3. Lex Papia Poppaea 96
4. Lex Claudia de Tutela Mulierum 97
C. Senatus Consultum\′lar 97
1. Senatus Consultum Vellaeanum 97
2. Senatus Consultum Claudianum De
Mulieris Quae De Servis Alieni Iungerint 99
3. Senatus Consultum Calvisianum 100
4. Senatus Consultum Tertullianum 100
5. Senatus Consultum Orphitianum 101
SONUÇ 103
KAYNAKÇA 109
Aristoteles\′in kadını erkekten daha az mükemmel kabul etmesi gibi, tarihin her devrinde var olan cinsiyetler arasındaki eÅŸitsizlik, hukuki eÅŸitsizliÄŸe dönüştüğü oranda çok sayıda hukukunun çalışmasına konu olmuÅŸ, nedenleri ve sonuçları farklı araş¬tırmacılar tarafından incelenmiÅŸtir. Bu çalışmalara bakıldığında kadın ve erkeÄŸin hukuk karşısındaki farklı konumlarını açıklayan çok sayıda fikir bulunmaktadır. Sadece cinsiyet farkıyla hukukun kadın ve erkek için nasıl uygulanacağını belirleyen toplumların varlığının yanı sıra bunu, ekonomik, siyasi, sosyal, dini yapıyı dikkate alarak belirleyen toplumlar da vardır. Böylece kadını ve erkeÄŸi hukuk önünde eÅŸit sayan toplumlar gibi, farklı konumlara yerleÅŸtiren toplumlar da var olmuÅŸtur. Bunlardan biri olan antik Roma toplumu, herkesin hak ettiÄŸi kadarını almasını amaçlaya¬rak yarattığı hukuk sisteminin bugün de geçerliliÄŸini koruması sebebiyle, özellikle incelenmeye deÄŸer unsurlar içermektedir. Muhakkak ki kiÅŸilerin hukukun içindeki yerini belirlemek, çok sayıda farklı hukuki konuyu ele almayı gerektirir. Bununla bir¬likte kiÅŸinin hukuk sistemi içindeki yerini belirlemenin en temel baÅŸlangıç noktası, öncelikle kiÅŸinin kim olduÄŸunun, hak ve fiil ehliyetinin sınırlarının belirlenmesidir. Zaten hakların var olma¬dığı bir hukuk sistemi düşünülemeyeceÄŸinden ve hakların varlığı da kiÅŸilerin varlığına baÄŸlı olduÄŸundan, kiÅŸi ve ehliyet konuları¬nın öncelikle ele alınması gerektiÄŸi anlaşılmaktadır. Bu noktadan yola çıkarak çalışmamızda kadının ehliyet durumunun Roma Hukukuna göre nasıl belirlendiÄŸi, hangi etkenlerle ÅŸekillendiÄŸi ve kapsamı incelenecektir.
Iustinianus\′a göre, Roma Hukukunun birçok alanında kadınların durumu erkeklerinkinden daha kötüdür. Ayrıca antik döneme iliÅŸkin kadına yönelik çalışmaların, erkeÄŸin kadını nasıl gördüğüne yönelik bir çalışma olacağını ve bundan baÅŸka bir ÅŸey olamayacağını düşünen araÅŸtırmacıların fikri de genel kabul gören görüş olmasına raÄŸmen, mevcut durumun hep aynı olma¬dığı, zaman içinde deÄŸiÅŸtiÄŸi, yeniden ÅŸekillendiÄŸi görülmektedir. Roma toplum yapısını oluÅŸturan dinamikler, kadın ve erkeÄŸin hukuk önünde birbirlerinden ayrılmalarına yol açan etkenler olmuÅŸlardır. Roma aile yapısı, siyasi, sosyal, ekonomik ve dini hayat hukuki yapıyı doÄŸrudan etkilemiÅŸtir. Tüm bu etkenler sürekli deÄŸiÅŸim göstererek, kimi zaman kadın ve erkeÄŸi hukuk önünde farklı konumlandırdığı gibi kimi zaman da aynı noktada buluÅŸturmuÅŸtur. Roma hukuk tarihinde kadın ve erkeÄŸin hukuki konumu hiçbir zaman günümüz hukukunda kadın ve erkeÄŸin hukuki konumu gibi olmamış olsa da, belirgin deÄŸiÅŸimler gös¬termesi incelenmeye deÄŸer bir konudur. Roma Hukuku ve gü¬nümüz hukuku arasındaki farkları görmek amacıyla, günümüz hukukunda kiÅŸi ve ehliyet kavramlarının ne anlama geldiÄŸini incelemek de faydalı olacaktır. Zaten bu farkları yaratan da yine toplumsal farklardır.
Birden fazla dönem içinde incelenebilen Roma hukukunun hukuk dönemleri içinden iki tanesi bu çalışmanın sınırlarını oluşturacaktır. Hukuk sisteminin neden değişik dönemler altın¬da incelenmesi gerektiği, bu dönemler arasındaki toplumsal yapı değişikliklerinin hukuka farklı şekillerde etki etmesi sonucundan rahatlıkla anlaşılabilmektedir. Romanın Eski Hukuk Dönemi ve Klasik Hukuk Dönemi, toplumsal yapının fazlasıyla değiş¬tiği zamanlarda yaşanmıştır. Bu iki dönemin karşılaştırılması, toplumsal yapının hukuka etkisinin anlaşılabilmesi için faydalı olacaktır.
Tüm bunlarla birlikte genel olmaktan ziyade, belli durum¬lara özel hukuki düzenlemeler yapan Roma toplumu, kadının ehliyet durumunu etkileyen çok sayıda hukuki düzenlemeye de hayat vermiÅŸtir. KiÅŸilerin toplum içindeki mevcut konumları, hukuki düzenlemelere konu olarak somutlaÅŸmaktadır, hukuki düzenlemelerle yapılan deÄŸiÅŸikler de deÄŸiÅŸimlerin somutlaÅŸmış hali olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmanın içinde, sayıca çok olan hukuki düzenlemelerden en çok öne çıkan birkaçına da yer verilecek, özellikle incelenen Eski Hukuk Dönemi ile Klasik Hu¬kuk Dönemi\′nin kadına yönelik hukuki düzenlemeleri arasındaki fark ve benzerliklere dikkat çekilmeye çalışılacaktır.
Roma Hukukunda kadın konulu çok sayıda çalışma bulun¬maktadır. Sadece yerel kaynaklar ya da Roma Hukuku temelli hukuk sistemini uygulayan ülkelerin yabancı kaynakları değil, di¬ğer hukuk sistemlerini uygulayan ülkelerin kaynakları da dikkat çekecek kadar çoktur. Ayrıca bu kaynakların içinde durumu sa¬dece hukuki açıdan inceleyenler olduğu kadar, toplumsal açıdan inceleyenler de vardır. Kadının hak ve fiil ehliyetini, toplumsal etkenler ve bu alandaki değişimler ışığında incelemek, hem tüm kaynaklardan faydalanmayı hem de konuya farklı bir bakış açısı kazandırarak bu kaynakları tekrar etmekten kaçınmayı sağlamış olacaktır.
ÖNSÖZ
\"Roma Hukukunda Kadının Hak ve Fiil Ehliyeti\" adlı çalış¬ma, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı yüksek lisans tezi olarak hazırlandı ve 2011 yılında savunularak kabul edildi. İlgi alanları ve mevcut bilgiler ışığında bir değerlendirme yapılarak belirlenen tez konusunun aslında çok geniş sınırları olabileceği, çalışmalar sırasında ulaşılan kay¬nakların sayısının ve içeriğinin zenginliği sayesinde anlaşıldı. Bu aşamadan sonra ilgi çeken, günümüz hukuklarını büyük ölçüde etkilemiş, antik çağlara ait bir hukuk sisteminin toplumsal olay¬larla nasıl sıkı bir ilişki içinde olduğu ve toplumsal değişimlerin nasıl doğrudan hukuk sistemlerine etki ettiği oldu. Böylece çok sayıda çalışmaya konu olabilecek bu alan daraltılarak, kadının hak ve fiil ehliyetinin toplumsal yapıyla ilişkisi, yüzyıllarca varlık göstermiş bir devletin belli bir zaman dilimi içinde incelenip te¬zin sınırları dışında kalan alanlarda yapılması gereken değerlen¬dirme, sonraki çalışmalara ya da diğer araştırmacılara bırakılmış oldu.
Tez konusunun seçilmesinden çalışmalarımın sonlanması-na kadar geçen tüm süreçte engin bilgi ve deneyimleriyle bana yol gösteren, Ä°stanbul Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi lisans öğrenimi yıllarımdan itibaren Roma Hukukunun önemini ve deÄŸerini an¬lamamı saÄŸlayan, Roma Hukukunu sadece bir hukuk dersi gibi anlatmayıp yaÅŸanmış bir tarihle birlikte canlandıran ve bana bu alanda çalışma gücü ve isteÄŸi kazandıran SaygıdeÄŸer Hocam ve tez danışmanım Prof. Dr. Diler Tamer\′e, destekleri ve Latin dilini öğrenme konusundaki teÅŸvikleriyle bana yeni bir ufuk açan ve amaç kazandıran SaygıdeÄŸer Hocam Prof. Dr. Havva Karagöz\′e minnetlerimi sunuyorum.
Roma \"La Sapienza\" Universitesi\′nde tez çalışmam için
araÅŸtırma yaptığım beÅŸ aylık süre boyunca, bana huzurlu birçalışma ortamı saÄŸlayan, evimden ve ailemden uzakta olduÄŸumu unutturan Figen Ayyıldız\′a, Gian Marco Polistena\′ya ve Rober-
to Lionello\′ya, bana yol gösteren ve yardımlarını esirgemeyen Roma \"La Sapienza\" Ãœniversitesi Roma Hukuku kütüphanesi çalışanlarına teÅŸekkür ediyorum.
Sadece tez çalışmamı gerçekleÅŸtirdiÄŸim zamanla sınırlı kalmayıp tüm hayatım boyunca her kararımda yanımda olan, kararlarıma inanıp saygı duyan, bunların ötesinde bana doÄŸru kararlar almayı öğreten aileme, babam (E.) Dz. Kd. AJb. YaÅŸar Bülent Aksaray\′a, annem Serpil Aksaray\′a ve varlığıyla hayatı anlamlı kılan kardeÅŸim Beste Aksaray\′a teÅŸekkür ediyorum.
Baskı için gözden geçirilen bu çalışmamızın araştırmacılara ve Roma Hukukuna ilgi duyan herkese faydalı olmasını dilerim.
Ä°stanbul 2012
Buse Aksaray
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
TÃœRK HUKUKUNDA HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMLARI
I. GENEL OLARAK 5
II. HAK VE KİŞİ KAVRAMLARI 6
A. Hak Kavramı 6
B. Kişi Kavramı 7
III. HAK EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI
A. Tanımı
B. Hak Ehliyeti Kavramına Hakim Olan İlkeler ve
Hak Ehliyetinin Sınırlandırılması
1. Genel Olarak
2. Genellik Ä°lkesi 9
3. EÅŸitlik Ä°lkesi 9
4. Hak Ehliyetinin Sınırlandırılması
IV. FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI 10
A. Tanımı ve Kapsamı 10
B. Åžartlan 11
1. Genel Olarak 11
2. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma 12
3. Ergin Olma 13
4. Kısıtlı Olmama 14
İkinci Bölüm
ROMA HUKUKUNDA HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMLARI
I. GENEL OLARAK 15
II. IUS,PERSONA VE KİŞİ KAVRAMLARI 16
A. Ius Kavramı 16
B. Persona ve Kişi Kavramları 16
III. HAK EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI 18
A. Genel Olarak 18
B. Hak Ehliyetinin Åžartlan 19
1. Status Libertatis 19
2. Status Civitatis 20
3. Status Familiae 21
C. Hak Ehliyetini Daraltan Sebepler 22
1. Genel Olarak 22
2. Azathhk (Libertinus) 22
3. Åžerefsizlik (Infamia) 22
4. Din 23
5. Sınıflar 23
6. Cinsiyet 24
IV. FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° KAVRAMI 25
A. Genel Olarak 25
B. Fiil Ehliyetini Daraltan Sebepler 26
YaÅŸ 26
Akıl Hastalığı 28
Savurganlık 28
Cinsiyet , 29
a. Kadının Fiil Ehliyetinin Daraltılması 29
b. Kadının Vesayet Altına Alınması 30
Üçüncü Bölüm
KADININ TOPLUMSAL YAPI İÇİNDEKİ
YERÄ° VE BUNUN HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ° ÃœZERÄ°NDEKÄ° ETKÄ°LERÄ°
ROMA HUKUKUNDA KADININ YERÄ°NÄ°
BELÄ°RLEYEN TOPLUMSAL ETKENLER 33
A. Genel Olarak 33
B. Roma Aile Yapısı 34
1. Aile Kavramı 34
2. Hısımlık Ayrımına Göre Aile Türleri 35
a. Agnatio Hısımlığı 35
b. Cognatio Hısımlığı 37
3. Patria Potestas (Baba Hakimiyeti) 38
a. Genel Olarak 38
b. Patria Potestas\′ın Kurulması 40
(1) DoÄŸum 40
(2) Adoptio ve Adrogatio 40
c. Patria Potestas\′ın Sona Ermesi 42
(1) Ölüm 42
(2) Hukuki Ä°ÅŸlemler 42
d. Patria Potestas\′ın İçeriÄŸi 43
(1) Aile Evlatları Üzerinde Patria Potestas ...43
(2) Ailenin Malvarlığı Üzerinde Patria
Potestas 44
4. Kadının Aile İçindeki Yeri 45
a. Roma Ailesinde Kız Çocukları 45
b. Manus 47
(1) Genel Olarak 47
(2) Manus\′un Kurulması 48
(3) Manus\′un Sona Ermesi 49
(4) Manus\′un İçeriÄŸi 50
c. Roma Ailesinde Evli Kadın ve Mater
Familias Kavramı 51
C. Romanın Siyasi Yapısı 55
D. Romanın Ekonomik Yapısı 56
E. Romanın Sosyal Yapısı 58
F. Roma\′nın Dini Yapısı 60
KADININ HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ°
ÃœZERÄ°NE ESKÄ° HUKUK DÖNEMÄ°\′NÄ°N
HUKUKÄ° DÃœZENLEMELERÄ° 63
A. Genel Olarak 63
B. XII Levha Kanunları 64
C. Lex Oppia ve Lex Valeria Fundania 68
D. LexVocania 70
Dördüncü Bölüm
KLASİK HUKUK DÖNEMİNE GEÇİŞİN
KADININ HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ° YETÄ°
ÃœZERÄ°NDEKÄ° ETKÄ°LERÄ°
KLASÄ°K HUKUK DÖNEMÄ°\′NE GEÇİŞİN
ÖNEMİ VE TARİHÇESİ 73
A. Genel Olarak 73
B. Klasik Öncesi Hukuk Dönemi 74
C. Klasik Hukuk Dönemi 75
II. KADININ YERÄ°NÄ° BELÄ°RLEYEN
TOPLUMSAL ETKENLERÄ°N KLASÄ°K
HUKUK DÖNEMÄ°\′NDE UÄžRADIÄžI DEĞİŞİMLER76
A. Genel Olarak 76
B. Roma Aile Yapısındaki Değişimler 77
1. Genel Olarak 77
2. Manus\′suz Evlilikler 80
3. Kadının Vesayet Altına Alınması ve lus
Liberorum 83
C. Romanın Siyasi Yapısındaki Değişimler 85
D. Romanın Ekonomik Yapısındaki Değişimler 86
E. Romanın Sosyal Yapısındaki Değişimler 87
F. Romanın Dini Yapısındaki Değişimler 89
III. KADININ HAK VE FÄ°Ä°L EHLÄ°YETÄ°
ÃœZERÄ°NE KLASÄ°K HUKUK DÖNEMÄ°\′NÄ°N
HUKUKÄ° DÃœZENLEMELERÄ° 90
A. Genel Olarak 90
B. Kanunlar 91
1. Lex Iulia de Maritandis Ordinibus 91
2. Lex Iulia de Adulteriis Coercendis 93
3. Lex Papia Poppaea 96
4. Lex Claudia de Tutela Mulierum 97
C. Senatus Consultum\′lar 97
1. Senatus Consultum Vellaeanum 97
2. Senatus Consultum Claudianum De
Mulieris Quae De Servis Alieni Iungerint 99
3. Senatus Consultum Calvisianum 100
4. Senatus Consultum Tertullianum 100
5. Senatus Consultum Orphitianum 101
SONUÇ 103
KAYNAKÇA 109
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı