Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Rekabet Hukuku Açısından Oligopolistik Bağımlılık
Rekabet Hukuku Açısından Oligopolistik Bağımlılık
Zafer KAHRAMAN
Sayfa Sayısı
:
159
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2008
ISBN NO
:
9789752958746
18,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
GİRİŞ Genel olarak, rekabetçi bir piyasada teşebbüsler, kârlarını en üst düzeye çıkarmak ve daha çok pazar payına sahip olmak için mücadele ederler. Bu mücadelenin nihai nok¬tası, kânn en üst düzeye eriştiği, pazar payının tamamen ele geçirildiği, bütün rakiplerin yenilerek piyasadan çekildiği andır. Bu zorlu mücadelede teşebbüsler, pazarın ekonomik yapısında var olan bütün risklerle karşı karşıyadırlar ve faaliyetlerini sürdürmek husu¬sunda pazarın tüm gereksinimlerini karşılamak durumundadırlar, işte bu sebeple, reka¬betin yol açacağı tüm risk ve ihtiyaçları karşılamak durumunda olan teşebbüsler, etkin rekabet ortamında var olan zorlayıcı piyasa koşullarının dışına çıkarak, bu engelleri or¬tadan kaldıracak ve risklerden uzak kalmayı sağlayacak çeşitli yollara başvurabilmekte¬dirler. Pazardaki rekabeti kısıtlayıcı davranışlar sergileyen teşebbüsler; bu şekilde, rakip¬lerinin önüne geçmenin ötesinde, serbest piyasa ekonomisine ve liberal ekonomik poli¬tikalara, yani pazarın kendisine zarar vermektedirler. İşte bu sebeple, serbest rekabet or¬tamını korumak maksadıyla Rekabet Hukuku düzenlemeleri ortaya çıkmıştır. Bu amacın iki görünümü mevcuttur: tik olarak, piyasa aktörlerinin pazarın kapanmasına yol açacak davranışlarını önleyerek pazardaki rekabet koşullarının herkes için eşitliğinin sağlanma¬sı1 ve ikinci olarak ise, pazar mekanizmalarının düzgün işleyişinin sağlanmasıdır2. O halde, Rekabet Hukukunun nihai amacı; serbest piyasa ekonomisi koşulları içinde, reka¬bet sisteminin düzgün işleyişini sağlamak suretiyle piyasaları korumaktır3. Bu şekilde, piyasaların korunması sağlanacağı gibi, pazarda etkin rekabetin sürmesi, kalite artışı ve fiyat düşüşü gibi etkiler yaratacağından, dolaylı olarak tüketicilerin de menfaatleri ko¬runmuş olacaktır. Rekabet Hukuku otoriteleri, bu amacı yerine getirmek için, üç değişik hukuki yola başvurabilir: Kararlar, anlaşmalar ve uyumlu eylemler yoluyla piyasalarda meydana ge¬lebilecek rekabet kısıtlamalarının önlenmesi veya hakim durumda olan bir teşebbüsün bu durumunu kötüye kullanmasının denetlenmesine ilişkin düzenlemeler ile birleşme ve devralmalar yoluyla sağlanan ekonomik yoğunlaşmaların, rekabeti kısıtlayacak veya ta- 1 FALLON, Marc, Droit Materiel General de L′Union Europeenne, ed. Bruylant, 2.bası, Louvain Belçika 2002, s.260 ; ULAŞ KISA, Seda, Avrupa Topluluğu Rekabet Hukukunda Hakim Durumun Rekabet Kar¬ şıtı Eylem ve İşlemlerle Kötüye Kullanılması, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2004, s. 10. 2 ERDEM, Ercüment, Türk ve AT Rekabet Hukukunda Birleşme ve Devralmalar, Beta Yayınevi, İstanbul 2003, s.7. 3 VAUTHERIN, Laurent, Etüde de deux cas: Position Dominante Collective et Abus de Position Dominan- te Collective (www.minefi.gouv.fr/dgccrf/02_actualite/ateliers_concu/dominer.7htm, 03.07.2006). 2 mamen ortadan kaldıracak şekilde hakim durum yaratması veya mevcut bir hakim duru¬mu güçlendirmesinin engellenmesi amacıyla yapılan incelemeye olanak veren düzenle¬meler, Rekabet Hukuku otoritelerinin her türlü pazarda (tam rekabet piyasaları, oligopol pazarlar ve tekel halinde) meydana gelebilecek rekabet karşıtı davranışların kontrolünde faydalandığı imkanlardır. Bu kontrol mekanizmalarının uygulanmasında, zaman içinde, dar oligopolün (Tight oligopol) teşebbüsleri rekabet karşıtı davranışa yönelttiği ve bunun da Rekabet Hukuku tarafından yeterince denetlenemediği fark edilmiştir4. Bu durum, dar oligopolün yapısı¬na mündemiçtir: Az sayıda teşebbüsün faaliyet gösterdiği pazarlarda, bu pazarın yapısal özellikleri gereği, bu teşebbüslerin paralel davranışlar sergileyerek; fakat Rekabetin Ko¬runması Hakkında Kanun m.4, Avrupa Topluluğu Antlaşması m.81 ve Sherman Act Sec-tion I anlamında bir anlaşma ya da uyumlu eylem içerisine girmeden, yahut girmesine gerek kalmaksızın, pazarda birbirine uygun hareket ederek çeşitli çıkarlar elde etmeleri, kartel benzeri bir pazar görünümü meydana getirmekte, rekabet politikaları ve Rekabet Hukuku bakımından bir sorun teşkil etmekte ve tartışılmaktadır5. Kısaca, oligopol piyasalarda, tüm teşebbüsler, aldıkları kararların rakiplerin karar¬larını etkilediğini ve her bir teşebbüsün kârının sadece kendi davranışına değil, bu dav¬ranış karşısında rakiplerin göstermiş olduğu tepkilere de bağlı olduğunun farkındadır6. Bu bilinç durumu sonucu, açıkça işbirliğine yönelmese dahi, bir teşebbüsün rakiplerinin davranışlarına paralel hareket ederek yüksek kârlara ulaşması mümkündür. Fakat, bu ça¬ba; rakiplerin birbirleriyle uyum içinde hareket etmesi sonucunu meydana getireceğin¬den, rekabeti azaltıcı bir etki doğurur. Doktrinde genellikle "oligopol sorunu"7 olarak isimlendirilen bu durum, söz konusu davranışın açık bir rekabet yasağı ihlali olmaması sebebiyle tartışılmakta ve rekabet otoritelerinin bu pazarlara özel bir önem atfetmesine sebep olmaktadır. Rekabet Hukukunda, bu konudaki esas tartışma, belirtilen ekonomik problemin varlığının kabulü halinde, onunla nasıl başa çıkılması gerektiğidir. Bu bağlamda, oligo¬pol problemi, pazarda faaliyet gösteren teşebbüslerin davranışsal özellikleri bakımından ele alındığında, Amerikan Hukukunda Sherman Act Section I ve II, Topluluk müktese- 4 RAFFAELLI, Enrico Adriano, European Union Competition Policy Subsequent to The Airtours Case, An- nual Proceedings of Fordham Law Institute, International Antitrust Law&Policy, Bölüm 9, Juris Publis- hing 2003, s. 130; TEK.DEMİR, Yaşar, The Principle of Collective Dominance Under EC Competition Law: A New Approach to The Problem of Oligopoly, Yüksek Lisans Tezi, The London School of Econo- mics and Political Science, The European Institute 1999, s.l. 5 WHISH, Richard, Competition Law, 5.bası, Lexis Nexis, London 2003, s.505. 6 RYAN, Patrick S., The Wireless Oligopoly Problem, Columbia Journal of European Law, Ol, s.356 (www.ssrn.com, 15.11.2006). 7 Bkz. TURNER, Donald R, The Definition of Agreement Under the Sherman Act: Conscious Paralellisin and Refusals to Deal, Harvard Law Review, C.75, S. 4, Şubat 1962, s.655-706; POSNER, Richard A., "Oligopoly and the Antitrust Laws: A Suggested Approach", 1969, Stanford Law Review, s. 1562; BA¬ KER, Jonathan B., "Two Sherman Act Section 1 Dilemması Parallel Pricing, The Oligopoly Problem, and Contemporary Economic Theory", The Antitrust Bulletin, C.38, Bahar 1993; WHISH, s.507; BROCK, Ja¬ mes W., Antitrust Policy And The Oligopoly Problem, The Antitrust Bulletin, C.51, No.2, Yaz 2006, s.227- 280. 3 batında ATA. m.81 ve 82 (eski m.85 ve 86) ve Türk Hukukundaki görünümü olan RKHK m.4 ve 6 ile çözümlenmeye çalışılması veya pazarın yapısal özelliklerinden kaynaklan¬ması halinde ise birleşme ve devralmaların kontrolü sistemi vasıtasıyla yapısal çözümle¬re yönelinmesi gündemdedir. Acaba, esasen mevcut düzenlemelerde yer alan ve rekabet otoritelerinin kararlarıyla şekillenmiş olan "anlaşma" ve "uyumlu eylemler" ile "birlik¬te hakim durum" kavramları ve yoğunlaşmaların kontrolü sistemleri bu soruna ışık tuta¬bilecek midir? Yoksa, oligopol pazarların denetlenmesi konusunda bir boşluğun oldu¬ğundan mı bahsetmek gerekecektir? Bu konuda, oligopolistik bağımlılığın, rekabet ihlal¬lerine karşı bir savunma olarak ileri sürülmesi ve bu pazarlara özgü paralel davranışların mutlak olarak denetim dışında kalması mümkün olacak mıdır? Tezimiz bu sorunu ele alacaktır. Tezin hazırlanma amacı; oligopol pazarlara ilişkin olarak, piyasa dinamiklerini açıklamakta zorlanan ve çeşitli tartışmalara yol açan ekonomik yaklaşımların, Rekabet Hukuku otoritelerince oligopol pazarların denetiminde nasıl ele alındığını ve oligopolis¬tik bağımlılık teorisinin Rekabet Hukukundaki etkilerini incelemektir. Bu inceleme so¬nucunda ulaşılmak istenen amaç; mevcut Rekabet Hukuku düzenlemelerinin, ekonomik anlamda çok tartışılan oligopolistik bağımlılık kavramının ve bundan doğan rekabet kı¬sıtlamalarının denetiminde ve değerlendirilmesinde yeterli olup olmadığının ortaya kon¬masıdır. Bu bakımdan, ekonomik teoride ortaya atıldığı üzere bir denetim boşluğu mu söz konusudur; yoksa rekabet otoritelerinin elinde uygulanabilir bir mevzuat var mıdır? Bu sorunun cevabı araştırmamızın sonunda ortaya çıkacaktır. Tezin konusu, yoğunlukla Avrupa Birliği ve ABD uygulamaları ışığında incelen¬miştir. Avrupa Topluluğu Adalet Divanı, Avrupa İlk Derece Mahkemeleri ve Avrupa Bir¬liği Komisyonunun yaklaşımları, Avrupa Birliği rekabet politikasına ilişkin raporlar, ABD Yüksek Mahkemesi kararlan, Rekabet Kurumu′nun yaklaşımı ve konuyla ilgili eserler incelenerek oligopol sorununa nasıl yaklaşıldığı sistemli bir biçimde ele alınma¬ya çalışılmıştır. Tez, üç ana bölümden oluşmaktadır, ilk bölümde, oligopolistik bağımlılık teorisi ve bu konuda ortaya konan sorunlara ve eleştirilere genel olarak değinilmiştir. Bunun için öncelikle oligopol pazarlar tanımlanmış ve çeşitli özellikleriyle açıklanmıştır. Ayrıca, oligopol pazarlarda fiyat ve arzın nasıl belirlendiğine ilişkin ortaya atılan ekonomik mo¬deller incelenmiştir. Bundan sonra, oligopolistik bağımlılık kavramı ele alınmış, ekono¬mik teoride sık sık birlikte anıldığı için karıştırılmaması amacıyla kartel anlaşmasıyla karşılaştırılmış ve oligopol sorunu çeşitli açıklamalarla ortaya konmuştur. Bu bölümde; oligopol pazarların açıklanması amacıyla ortaya konan temel ekono¬mik modeller, ana unsurlarıyla oligopol sorununu göz önüne sermek için anlatıldıysa da konunun ve tartışmanın genişliği düşünüldüğünde, teorik anlamda tüm oligopol pazarla¬rı kapsayan ekonomik bir açıklama yapmak hedeflenmemiştir. ikinci bölümde ise, "uyumlu eylem" kavramı incelenerek oligopol pazarlarda uygu¬lanabilirliği ele alınmıştır. Burada, uyumlu eylemin tanımı ve unsurları değerlendirilmiş- 4 tir. Ardından, pazarda gözlenen paralel davranışlar; bu paralel davranışların ortaya çık¬masını destekleyen çeşitli pazar özellikleri ve işbirliğini destekleyen etkenler incelenmiş ve oligopol pazarlarda uyumlu eylemin ispatı sorunu, özellikle Türk Rekabet Hukukun¬da yer alan uyumlu eylem karinesi çözümü de değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, uyum¬lu eylem karinesinin oligopol pazarlarda gözlenen paralellikler bakımından uygulanabi¬lirliği ve oligopolistik bağımlılığın bu karineye karşı bir savunma olarak ne şekilde ele alınması gerektiği incelenmiştir. Bu bölümde, Rekabet Hukukunun yasakladığı anlaşmalardan ziyade uyumlu ey¬lemlere değinilmiş olması, çözümlemeye çalıştığımız oligopol sorununun yapısından kaynaklanmaktadır. Buna göre, oligopol pazarlarda bir anlaşmanın varlığı da, özellikle meydana gelebilecek kartel anlaşmaları düşünüldüğünde, ihtimal dahilinde bir rekabet kısıtlamasıdır. Ancak, anlaşmalar; açık ya da örtülü de olsa, zaten Rekabet Hukukunca yasaklanmıştır. Bu durumun tespiti halinde, rekabet otoritelerinin faydalanacağı hukuki yapı mevcuttur. Oysa, bu tezde açıklanan sorun; oligopol pazarlarda gözlenen paralel davranışların, pazar özellikleri sonucunda, teşebbüsler arasında bir anlaşma veya doğru¬dan ya da dolaylı bir bilgi değişimi dahi olmaksızın meydana gelebileceğini ortaya ko¬yan ekonomik teorinin işaret ettiği oligopol sorunudur. Dolayısıyla, bu sorunun ele alın¬masında; ikinci bölüm altında, teşebbüslerin arasında bir anlaşma olmadığı hallerde, oli-gopole özgü paralelliklerin denetiminde, rekabet ihlali teşkil eden işbirliği hallerinden biri olan uyumlu eylemlerin soruna çözüm getirip getirmediği ön plana çıkmaktadır. Üçüncü bölümde ise; oligopolistik piyasaların birlikte hakim durum kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olup olmadığı, bu kavramın ortaya çıkışı ve kapsamı in¬celenerek araştırılmıştır. Bunun için öncelikle hakim durum kavramı ele alınmış ve Re¬kabet Hukuku otoritelerince sonradan kabul gören bir kavram olan "birlikte hakim du¬rum" açıklanmıştır. Buna göre; oligopolistik bağımlılık içinde bulunan teşebbüslerin, bu durumları sebebiyle, kendiliklerinden "birlikte" hakim durumda olduklarının kabul edi¬lip edilemeyeceği incelenmiştir. Ayrıca, bu bölümde; birleşme ve devralmalar yoluyla oligopolistik pazarların meydana gelmesi yahut mevcut oligopollerin daha da yoğunlaş¬ması halinde yürütülmekte olan rekabet politikaları, Rekabet Hukuku düzenlemeleri ve otoritelerin uygulamaları değerlendirilmiştir. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER IX KISALTMALAR XIII GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM Oligopolistik Bağımlılık Teorisi I. Pazarın Özel Bir Görünümü: Oligopol Pazarlar 5 A. Oligopol Kavramı 6 1. Tanım Sorunu 6 a. Kavram 6 b. Unsurlar 7 aa. Az Sayıda Teşebbüs 7 bb. Yoğunlaşmış Pazar Gücü 7 cc. Oligopolistik Bağımlılık 7 2. Tekel, Tam Rekabet Piyasası ve Oligopol Pazar 8 B. Oligopol Pazarlarda Arz ve Fiyatın Belirlenmesine İlişkin Modeller 11 1. Oligopol Pazarlarda Bağımsız Davranışları Açıklamaya Yönelik Temel Modeller 11 a. Cournot ve Bertrand Modelleri 12 b. Nash Dengesi 13 2. İşbirlikçi Oligopol Modelleri 14 a. işbirliği Saikinin Açıklanması 14 b. Aldatmaca Tehdidi 14 c. İşbirliğinin Sürdürülebilirliği 15 d. İşbirliğine İlişkin Varılan Sonuçlar 18 3. Oyun Teorisi Yaklaşımı ve Tekrarlanan Oligopol Oyunu 18 a. Oyun Teorisi Açıklaması ve Tutuklular Açmazı Örneği 19 b. Tekrarlanan Oligopol Oyunu 21 II. Oligopol Sorunu 22 A. Kartel Anlaşmalan ve Oligopolistik Bağımlılık Karşılaştırması 23 1. Kartel Anlaşmalan 23 a. Kartel Anlaşmasının Oluşmasına Elverişli Koşullar 24 aa. Pazara ilişkin Koşullar 24 aaa. Pazarın Yapısal Özellikleri 24 X bbb. Talebe İlişkin Özellikler 25 bb. Kartel Üyelerinin Özellikleri 25 cc. Teşebbüsler Arası Bağlantı 26 b. Kartelin Varlığını Sürdürmesi ve Aldatmaca Tehdidi 26 2. Oligopolistik Bağımlılık 29 B. Oligopol Sorununun İncelenmesi 31 1. Tanım ve Sorunun Ortaya Konması 31 a. Oligopolistik Bağımlılığın Açıklamadaki Önemi 31 b. Genel Olarak Oligopol Sorunu 33 2. Oligopol Sorununa İlişkin Görüşler ve Oyun Teorisinin Katkılan 35 a. Okullann Görüşleri 35 aa. Harvard Ekolü 35 bb. Chicago Ekolü 36 b. Oyun Teorisinin Katkıları 39 3. Whish′in Eleştirileri 42 a. Aldatmacalara Karşı Etkin Cezalandırma 43 b. Uzlaşının Sağlanması 43 c. Rekabetin Devam Etme Olasılığı 44 d. Fiyat Liderliği 45 4. Değerlendirme 46 İKİNCİ BÖLÜM Oligopol Pazarlarda Uyumlu Eylem I. Uyumlu Eylem 51 A. Kavram 52 1. Tanım 52 a. Yabancı Doktrin ve Mahkeme Kararlannda Yapılan Tanımlar 52 aa. Yabancı Kararlardaki Tanımlar 52 bb. Yabancı Doktrin 54 b. Türk Doktrini ve Mahkeme Kararlannda Yapılan Tanımlar 55 aa. Türk Doktrini 55 bb. Türk Rekabet Kurumu Kararları 56 c. Görüşümüz 57 2. Anlaşma Kavramının Yanındaki Rolü 58 a. Amaç Bakımından 58 b. Uygulama Bakımından 60 B. Uyumlu Eylemin Unsurları 61 1. Genel Olarak 61 a. Doktrinde Aranan Unsurlar 61 b. İçtihatlarda Sayılan Unsurlar 62 2. Unsurların Değerlendirilmesi 63 a. Birden Çok Teşebbüsün Varlığı 63 XI b. Teşebbüsler Arası Bağlantı veya Ortak Plan Arayışı 65 aa. Bağlantı 65 bb. Ortak Plan Arayışı 66 c. Bilinçli Paralellik 67 d. Ekonomik ve Rasyonel Bir Gerekçeyle Açıklanamama 69 e. Rekabeti Sınırlayıcı Amaç veya Etki 70 II. Oligopol Pazarlarda Uyumlu Eylem Arayışı 74 A. Uyumlu Eylemin İspatı 74 1. Teşebbüsler Arasındaki Bağlantı 75 a. Doğrudan Bilgi Değişimi 76 b. Dolaylı Bilgi Değişimi Sağlayan Yöntemler 78 aa. Toplantılara Katılma 78 bb. Tavsiyeler 79 cc.Kamuya Yönelik Duyurular 80 2. Dolaylı İspat Yönteminin Uygulanması 82 a. Amerikan Rekabet Hukukunda Ek Faktörler 83 aa. işbirlikçi Davranış için Makul ve Mantıklı Bir Saikin Varlığı 84 bb. Birlikte Uygulanmadığında Teşebbüsün Çıkanna Aykırı Olan Davranışlar 84 cc. Kolaylaştırıcı Eylemlere Başvurulması 86 dd. Pazar Yapısı Müsait Olmamasına Rağmen Paralel Davranışlar Gözlenmesi 87 ee. Davranışın Uyumlu Eylem Haricinde Makul Bir Ticari Açıklaması Olmaması 88 b. Avrupa Rekabet Hukukunda Dolaylı ispat 89 c. Türk Rekabet Hukukunda Uyumlu Eylem Karinesi 90 B. Oligopole Özgü Paralel Davranışların Değerlendirilmesi 93 1. Sherman Act §1 ve ATA.m.81 Kapsamında Değerlendirme 94 a. Amerikan Rekabet Hukukundaki Yaklaşımlar 94 b. Avrupa Hukukundaki Durum 97 2. RKHK.m.4 Kapsamında Değerlendirme 98 3. Değerlendirme 104 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Oligopol Pazarlarda Birlikte Hakim Durum I. Birlikte Hakim Durum Kavramı 106 A. Hakim Durum 106 1. Kavram 106 a. Tanım 106 b.Unsurlar 108 aa. Ekonomik Gücün Varlığı 108 bb. Bağımsızlık 109 XII cc. Devamlılık 109 2. ilgili Pazarın Tespiti 110 a. ilgili Ürün Pazarı 110 b. ilgili Coğrafi Pazar 112 B. Birlikte Hakim Durum 112 1. Kavramın Ortaya Çıkışı 114 a.Kavramın Kabulünden Önceki Aşamalar 114 b. Kavramın Kabulü ve Gelişimi 116 2. Birlikte Hakim Durum incelemesi 119 II. Oligopol Pazarlarda Birleşme ve Devralmalann Denetimi 123 A. Birleşme ve Devralmalar Analizi 123 1. Amerikan ve Avrupa Rekabet Hukukundaki Durum 124 2. Türk Rekabet Hukukundaki Durum 128 B. Oligopol Pazarlarda Etkin Rekabetin Kısıtlanması 129 1. Pazarın Yoğunluğu 129 2. Oligopolün iç ve Dış Rekabete Kapalı Olması 132 a. Oligopol Dışı Rekabete Karşı Kapalı Olma 132 aa. Pazara Giriş Engelleri 132 aaa. Hukuki Engeller 133 bbb. Yapısal Engeller 133 ccc. Ölçek Ekonomileri 134 bb. Karşıt Güç Yokluğu veya Yetersizliği 135 b. Pazarda tç Rekabetin Bulunmaması: Eşgüdüm 135 aa. Eşgüdümün Kurulması için Gerekli Özellikler 136 aaa. Pazarın Şeffaflığı 136 bbb. Ürünlerin Türdeşliği 137 ccc. Fiyat Dışı Rekabetin En Az Seviyede Olması 138 ddd. Pazarın Olgunluğu 138 eee. Teşebbüslerin Simetrisi 139 (i). Maliyet yapısı 139 (ii). Pazar Payı 139 (iii). Kapasite 140 fff. Talebin Durağanlığı ya da Esnek Olmaması 140 ggg. Geçmiş Performans 141 hhh. Yapısal Bağlar 141 bb. Eşgüdümün Devamlılığı için Gerekli Özellikler: Cezalandırma Mekanizmaları 141 aaa. Aldatmacanın Tespiti 141 bbb. Etkin Cezalandırma 142 SONUÇ 145 KAYNAKÇA 151
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı