Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Özel İş Aracılığı - SEÇKİN NAZLI
.jpg){kind=small}
Özel İş Aracılığı - SEÇKİN NAZLI
Seçkin NAZLI - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
402
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9786054002504
950,00
TL
ÖZEL İŞ ARACILIĞI
ÖNSÖZ
İstihdam piyasasında kamunun tekel olarak faaliyet göstermesine yönelik düzenlemelerin terk edilmesiyle faaliyetlerine izin verilen özel istihdam büroları, özel iş aracılığı faaliyetini sıkı denetime tabi olarak yürütmektedir. Türk hukukunda özel istihdam bürolarının faaliyetlerinin yabancı ülkelerde faaliyet gösteren örnekleri ile kıyaslandığında oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Çalışmamızın amacı özel iş aracılığı faaliyetinin dünyada geldiği son noktayı dikkate alarak, Türk hukukunun bu kapsamda değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Bu sayede, Türk hukukunda konuya ilişkin gelecek dönemde yapılabilecek yeni düzenlemelere katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmamızın ilk bölümünde iş aracılığı faaliyeti ile iş aracılığında devlet tekelinin kaldırılmasından sonra faaliyet göstermeye başlayan ve özel iş aracılığı faaliyetinde temel kurum olan özel istihdam büroları inceleme konusu yapılmıştır. İkinci bölüm iş aracılığına ilişkin hukuki düzenlemelere ayrılmış, son bölümde ise Türk hukukunda henüz düzenlenmeyen ancak yabancı hukuk sistemlerinde özel istihdam bürosu faaliyeti olarak kabul edilen mesleki anlamda geçici iş ilişkisi faaliyeti detaylı olarak ele alınmıştır. Bu çalışma 10 Temmuz 2009 tarihinde İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde, Prof.Dr. Fevzi Şahlanan (Danışman), Prof. Dr. Devrim Ulucan, Prof. Dr. Ömer Ekmekçi, Doç. Dr. Nurşen Caniklioğlu, Doç. Dr. Gülsevil Alpagut’dan oluşan jüri önünde savunulmuş ve oybirliği ile başarılı bulunmuş Doktora Tezinin, Cumhurbaşkanı tarafından yeniden görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderilen mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik yapılan hukuki düzenlemenin değerlendirilmesini de içerir güncelleştirilmiş halidir. Çalışmanın konusunun seçiminden tashih aşamasına kadar pek çok kişinin desteği ile ortaya çıktığını söylemek doğru olacaktır. Beni bu konuda çalışmaya teşvik eden ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakül- tesi’nden ayrılmadan önce danışmanlığımı üstlenen değerli hocam Prof. Dr. Tankut Centel’e çok teşekkür ederim. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Başkanı değerli hocam Prof. Dr. Devrim Ulucan, çalışma esnasında her zaman sıkılmadan sorularımı yanıtlamış ve yardımcı olmuştur, değerli eleştiri ve fikirleri bir çok konuda bana ışık tutmuştur, kendisine teşekkürü bir borç biliyorum. Ayrıca Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde akademik hayata katıldığım ilk günden bugüne birlikte çalıştığım Yrd. Doç. Dr. Engin Ünsal, her zaman destekleriyle beni teşvik etmiştir. Kendisine de tezimi okuma zahmetine katlandığı için ve her zaman olumlu yorumları ile beni cesaretlendirdiği için teşekkür ederim. Prof. Dr. Tankut Centel’in danışmanlığımdan ayrılmasından sonra danışmanlığımı kabul eden değerli hocam Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a yardımları ve destekleri için teşekkür ediyorum. Savunma jürime ka- tılarak yapıcı eleştiri ve katkılarda bulunan değerli jüri üyeleri Prof. Dr. Ömer Ekmekçi, Doç. Dr. Nurşen Caniklioğlu, Doç. Dr. Gülsevil Alpagut’a da katkılarından dolayı çok teşekkür ediyorum. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi yönetim ve akademik kadrosunu oluşturan değerli öğretim elemanlarının özverili çabalarıyla sağladıkları bilimsel çalışma ortamı ve verdikleri manevi desteğin çalışmanın hazırlanmasında önemli katkısı olmuştur. Bu nedenle kendilerine teşekkürlerimi sunarım. Çalışmam esnasında her zaman yanımda olan, akademisyen olmanın zorluklarına birlikte göğüs gerdiğim sevgili eşim Av. Özge Nazlı’ya ve aramıza sonradan katılan ve tüm vaktimi birlikte harcama konusunda ısrarcı olan oğlum Yaman’a çalışmanın hazırlanması sürecinde, gösterdikleri özveri, verdikleri destek ve yardımlar için ne kadar teşekkür etsem azdır. Akademik kariyer yapmam konusunda beni teşvik eden ve bu konuda destekleyen babam Av. Fuat Nazlı ile annem İ. Serpil Nazlı’ya her zaman yanımda oldukları ve manevi desteklerini hissettirdikleri için sonsuz teşekkürler. Kitabın basım ve yayınını gerçekleştiren Vedat Kitapçılık yetkililerine başta Vedat Carbaş’a teşekkürlerimi sunarım. Dr. Seçkin NAZLI Suadiye, Ekim 2009 GİRİŞ I. KONUNUN ÖNEMİ Küreselleşme kaynaklı oluşan uluslararası ticari rekabet, ekonomik hayatın önemli bir parçası olan istihdam piyasasını da yakından etkilemiştir. Çok uluslu şirketlerin günden güne artan faaliyetleri, yerel bazda faaliyet gösteren şirketler açısından ayakta kalmayı zorlaştırmıştır. Gün geçtikçe ağırlaşan rekabet koşullan çalışanlar açısından işlerini kaybetme tehdidi yaratarak daha kötü şartlarda çalışmayı kabul zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Küreselleşmenin ekonomik hayatta yarattığı farklılaşmanın etkisi, özellikle artan işsizlik sosyal boyutta değişimi de beraberinde getirmiştir, istihdam piyasasında yaşanan daralmanın sonucu olarak artan işsizlikle beraber, iş yaratma ve biraz da iş bulmada kolaylık sağlaması ümidiyle, çalışma hayatında esneklik uygulamaları tercih edilir olmuştur. Esnek çalışma biçimleri ve bu tip çalışmaların işsizliğe alternatif olarak tercih edilmesini özendirici politikalann kabulü, istihdam artışına sağladıkları katkı nedeniyle önem kazanmıştır, istihdamın arttınlması ve işsizliğe çözüm bulunması hedefine katkı sağlayacak her türlü çözüm kaynağı siyasi otoritelerce değerlendirilebilir olmuştur. Bu süreçte uzunca bir süredir istihdam piyasasında tekel olarak faaliyet göstermesine alışık olduğumuz kamu istihdam kurumla-nnın tekel olma niteliği, zamanla değişen istihdam piyasası koşulları nedeniyle sorgulanmaya başlanmıştır. Bu sorgulama ortamının bir sonucu olarak, çeşitli nedenler ile uzun yıllar faaliyetlerine izin verilmeyen özel iş aracılarına faaliyet imkanı tanıma ve etkinliklerinin arttırılması fikri tartışılmaya açılmıştır. Tarihi süreçte kamu istihdam hizmeti sağlayan kurumlar ile özel iş aracılığı faaliyeti ile uğraşan özel istihdam bürolannı rakip gören anlayışın değişerek, zaman içerisinde her iki kurumun aynı hedefe yönelmiş iki ortak olarak kabul edilmeye başlanması da değişimin parçası olarak ön plana çıkmaya başlamıştır. İstihdam piyasasında yıllardır süregelen yerleşik düşüncenin aksine as- lında özel istihdam bürolarının faaliyetlerinin, kamu istihdam kurumlarının faaliyetlerinin etkinliğinin artmasına yol açacağı ve işlerini kolaylaştıracağı gibi düşüncelerin dile getirilmesi ile özel istihdam bürolarının istihdam piyasasında etkin olarak faaliyette bulunmalarının gerekliliği kabul edilmiştir. Ortak hedefi paylaşan iki kurumun birlikte hareket edebilmelerine imkan tanımanın başta istihdam artışı olmak üzere pek çok konuda istihdam piyasasına katkılar sağlayacağı kabul edilmektedir, istihdam artışının yaratacağı işsiz sayısında azalmanın, sosyal barışa, kalkınmaya ve refaha olan katkıları da gözardı edilmemiştir. Özel iş aracılığı faaliyeti gören özel istihdam büroları günümüzde gerek iş ve işçi bulmaya aracılık konusunda olsun, gerekse istihdam piyasasına ilk defa girecek işgücünün eğitimi veya halihazırda daha iyi iş arayışı içerisinde olanların gelişmeleri adına eğitilmeleri konusunda olsun istihdam piyasasında önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Özel istihdam büroları, kamu istihdam kurumlarına rakip olarak değil, aynı amaca hizmet eden hizmet ortağı olma sıfatıyla gördükleri hizmetlerle, kamu istihdam kurumlarının bir nevi yardımcısı ya da tamamlayıcısı olma işlevlerine sahip olmuşlardır. Özel istihdam büroları artan işsizlik sorununu çözmeye yönelik katkıları, işletmelere değişen piyasa koşullarına uygun hareket etme olanağı sağlamaları gibi durumlar nedeni ile işgücü piyasasında sağladıkları yeni açılımlar ve özellikle nitelikli işgücünün ihtiyaçlarına cevap verebilme gibi faaliyetleri ile önemli bir rol üstlenmişlerdir. Özel istihdam bürolarının kamu istihdam kurumlan ile birlikte faaliyet gösterdiği ülkelerde, çalışma yaşamının, daha dinamik bir yapı kazandığı ve kamu istihdam kurumunun tekelinde olan işgücü piyasasına nazaran, işgücü adına daha olumlu sonuçların ortaya çıktığı gözlenmiştir. Özel istihdam büroları diğer pek çok faaliyetlerinin yanında sayabileceğimiz mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik faaliyetleri ile gerek iş yaratma gerekse işçi bulma sorununa çözüm getiren yanıyla işgücü ve işsizlik sorununu çözmeye ve istihdamı arttırmaya çalışan devletler adına geleceğe umut olmuştur. Özel istihdam büroları, Türk hukukunda ilk defa 4904 sayılı Türkiye iş Kurumu Kanunu ve ilgili mevzuat kapsamında özel sektöre işgücü bulma, danışmanlık ve eğitim hizmeti verme amacıyla iş ve işçi taleplerini kabul etmeye başlamıştır. Ancak yapılan tüm bu düzenlemelerin uluslararası kimi örnekleri ile kıyaslandığında yetersiz kaldığı gözlenmektedir. Özellikle uygulamada uluslararası mevzuatta bir özel istihdam bürosu faaliyeti olarak kabul edilen kimi iş tiplerine -örneğin geçici çalışmanın mesleki faaliyet olarak düzenlenmesine- yönelik düzenlemeye olan ihtiyaç yakından hissedilmektedir. Kaldı ki bu konuda yapılacak bir düzenlemenin özel istihdam bürolarının işlevini ve önemini arttıracağı açıktır. Sonuç olarak sayabileceğimiz pek çok gerekçeyle, örneğin istihdamda devlet tekelinin kırılmasının ne anlama geldiği, konuya ilişkin yasal mevzuatta varolan mevcut yasal düzenlemelerdeki son durum, mesleki anlamda geçici iş ilişkisinin hukuk sistemimize yerleşmesi ile ortaya çıkacak kazanımlar ve yaratacağı olası problemler, uluslararası boyutta konunun ulaştığı aşamalar gibi üzerinde durulması gereken pek çok önemli nokta bu çalışmaya ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır, îş aracılığının özel sektör eliyle görülmeye başlanmasına imkan tanıyan hukuki düzenlemelerin kabulü sonrasında ortaya çıkan hukuki durumun değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Zira konuya ilişkin düzenleme eksikliklerinin değerlendirilerek, özellikle mevzuatın uluslararası düzenlemelerle kıyaslandığında ortaya çıkan eksikliklerinin vurgulanması yapılacak yeni hukuki düzenlemeler açısından büyük önem taşımaktadır. Konunun Türk hukukunda ulaştığı son seviyenin, uluslararası hukuk normları dikkate alındığında çağın oldukça gerisinde kaldığı gerçeği göze çarpmaktadır. Türk hukukunda özel iş aracılığı hukuki kurumu ve bu kurumun baş aktörü olan özel istihdam bürolarının, başta faaliyet çeşitliliğini dikkate alan yeni düzenlemeler yapılması ihtiyacı mevcuttur. II. KONUNUN SINIRLANMASI İstihdamın sağlanması ve özellikle tam istihdamın sağlanması ülkelerin önemli bir problemi ve siyasi iktidarların başlıca hedeflerindendir, istihdamın arttırılmasına yönelik politikalar siyasi iktidarlarca üretilmekte, alınan tedbirlerin iş piyasasına yansıması, uygulanması ve sonucu ise uzun yıllar sadece devlet eliyle yapılan iş aracılığı faaliyetiyle somutlaşmıştır. Ancak ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmeler sonucunda devletin iş aracılığı konusundaki çabalarının yetersizliği ön plana çıkmış ve iş bulma faaliyeti zaman içerisinde boyut değiştirerek birçok açıdan değişikliğe uğramıştır. Değişim neticesinde çeşitli ülkelerde iş aracılığı kavramının kapsamı, düzenleme biçimi, koşulları tekrar değerlendirilerek yeni baştan düzenleme yoluna gidilmiştir. Bu çalışmamızın da bir amacı uzun zaman sadece devlet eliyle tekel olarak nitelendirebileceğimiz bir şekilde sürdürülen iş aracılığı faaliyetinin zaman içerisinde geçirdiği değişimi, ülkemiz ve diğer bazı ülkelerdeki gelişmeleri de dikkate alarak ortaya koymaktır. Amacımız bir yönüyle, kurumun farklı düzenleniş biçimlerini ve ortaya çıkan problemleri de değerlendirerek ülkemiz koşullarına uygun modelin gelişimine öneriler sunmaktır. Bu doktora tez çalışması, karşılaştırmalı hukuk araştırması olması iddiasını taşımamakla birlikte, konuya ilişkin yabancı kitap, makale, belge ve kararlardan da istifade edilmek suretiyle meydana getirilmiştir. Bu durum, özel iş aracılığı konusunun Türk Hukuku için yeni olmasının doğal sonucudur. Yabancı hukuk sistemlerindeki konuya ilişkin ulaşılan nihai sonuçlar, Türk Hukuku açısından kabul edilebilir olduğu ölçüde, sorunların çözümünde kullanılmaya çalışılmış, ancak, tez çalışmasının genelinde ele alınan yabancı hukuk sistemleri tek başına ayrı başlıklar altında inceleme konusu yapılmamıştır. Özel iş aracılığı başlığını taşıyan çalışmamızda, özel iş aracılığı faaliyeti gören özel istihdam büroları detaylı biçimde inceleme konusu yapılmıştır. Özel istihdam bürolarının tanımı, türleri, faaliyetleri gibi pek çok konu incelenmiştir. Özel istihdam büroları klasik anlamda iş aracılığının yanı sıra mesleki eğitim örneğinde olduğu gibi farklı türde faaliyetler gösterebilmektedir. Büroların göstermiş oldukları faaliyetlerin farklılaşmasına göre türlere ayrıldıklarını da söyleyebiliriz. Ancak konuya ilişkin uluslararası düzenlemeler incelendiğinde en tartışmalı özel istihdam bürosu faaliyeti olarak mesleki anlamda geçici iş ilişkisi faaliyetinin ön plana çıktığı saptanmıştır. Özel istihdam bürolarına işveren vasfı tanınarak mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçimine taraf olmalarına imkan sağlayan hukuki düzenlemeler beraberinde pek çok hukuki tartışmayı da yaratmıştır. Bu nedenle ülkemiz açısından da Türk hukukunda mevzuata taşınması gerektiğini düşündüğümüz mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçimine ilişkin yapılacak hukuki düzenlemelere ışık tutması adına, iç hukuklarında konuya ilişkin hukuki düzenlemelere sahip, ülke uygulama örneklerinin incelenmesi büyük önem arzetmektedir. Zira mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçiminin kabulü ile birlikte gerek iş hukukunda gerekse sosyal güvenlik hukukunda pek çok tartışmanın yaşanacağı muhakkaktır. Çalışmanın bütünü içerisinde mesleki anlamda geçici iş ilişkisine ilişkin değerlendirmelerimiz, konunun iş hukuku boyutu ile sınırlandırılmıştır. Mesleki anlamda geçici iş ilişkisinin, mevzuatta yer alan gerek bireysel iş hukuku gerekse toplu iş hukuku düzenlemeleri ile uyumu değerlendirilmiş, konuya ilişkin yargı kararlarına değinilmiştir. Ancak konunun sosyal güvenlik hukukuna ilişkin kısmı çalışmamızın kapsamı dışında bırakılmıştır. Zira sosyal güvenlik hukukunun başlı başına ayrı bir hukuk dalı olarak varolan geniş kapsamı, konunun ayrı ve başlı başına bir tez çalışmasına konu olmasını gerektirecek bir yapıya sahiptir. Bu nedenle özel iş aracılığını konu edinen çalışmamızda konunun sosyal güvenlik hukuku boyutu inceleme konusu yapılmamıştır. III. KONUNUN SUNULMASI Özel îş Aracılığı başlıklı bu doktora tezi giriş ve sonuç bölümleri dışında üç bölümden oluşmaktadır. "îş Aracılığı ve Özel istihdam Büroları" başlıklı ilk bölümde iş aracılığı ve özel iş aracılığında temel kurum özel istihdam bürolarının tarihi gelişim süreci, tanım ve türleri gibi konular ele alınmıştır, iş aracılığında uzun yıllar geçerliliğini koruyan devletin tekel olarak faaliyetine ilişkin hakim ilke ve bu ilken ayrılmayı gerektiren nedenler, sonrasında özel iş aracılığına müsaade edilmesi ile birlikte uygulanan çalışma modelleri, ülkemizde tercih edilen çalışma modeline ilişkin değerlendirmemizle birlikte çalışma içerisinde yeralmakta- dır. Özel iş aracılığın mevzuatlara yerleşmesi ile birlikte faaliyete geçen özel istihdam büroları da birinci bölümde detaylı olarak inceleme konusu yapılmıştır. Özel istihdam bürolarının genel olarak işleyişleri, istihdam piyasasına kendilerine izin verilen alanda ve olanaklarla katkıları, artıları ve eksileriyle açıklanmaya çalışılmıştır. "İş Aracılığına İlişkin Hukuki Düzenlemeler" ikinci bölümün konusunu oluşturmaktadır. Buna göre uluslararası boyutta konuya ilişkin düzenlemeler öncelikle Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) ve Avrupa Birliği (AB) ekseninde ele alınmıştır. Konuya ilişkin UÇÖ Sözleşme ve Tavsiye kararlan ile AB düzenlemeleri, konunun boyut değiştirmesine neden olan ve dönüm noktası olarak nitelendirilen önemli Avrupa Adalet Divanı Kararlarına da değinilmek suretiyle çalışmamızda kendisine yer bulmuştur. Uluslararası düzenlemelerin yanında konuya ilişkin ulusal mevzuatın da geçmişten günümüze gelişimi ortaya konularak gelinen son noktanın değerlendirilmesi yapılmıştır. "Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi ve Özel İş Aracılığı" başlıklı üçüncü bölümde, konuya ilişkin 181 sayılı UÇÖ örgütü Sözleşmesinde bir özel istihdam bürosu faaliyeti olarak kabul edilen mesleki anlamda geçici iş ilişkisi faaliyetine yer verilmiştir. Hukuki kurumun tarihi gelişimi ve yarattığı kavramsal tartışmalara değinilerek, Türk hukukunda olası düzenlemelerin ne şekilde yapılması gerektiği konusu, kurumun günümüz mevzuatı ile uyumu, yargı kararlarına yansıyan örnekler ile yabancı hukuklarda düzenleniş biçimleri de dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik olarak, tek tek yabancı ülke mevzuatları ele alınarak inceleme konusu yapılmamıştır. Ancak bu konuda faaliyet gösterecek büroların kurulması ve faaliyet izinleri, mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçimi ile işçi temininin söz konusu olduğu haller, hukuki kurumun süre olarak sınırlandırılması meselesi, tarafların hukuki statüleri ile bu tip istihdam biçimi ile çalışanların nasıl korunduğu meseleleri ayrı başlıklar altında inceleme konusu yapılmıştır. Bu sayede çalışmanın mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik olarak, Türk hukukunda yapılacak düzenlemelere ışık tutması, ulusal modelin oluşumuna katkı sağlamak hedeflenmiştir.
Seçkin NAZLI
- Kamusal İş Aracılığı
- Özel İstihdam Bürosu
- Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi
İÇİNDEKİLER
Önsöz V
İçindekiler VI
Kısaltmalar XIV
GÎRÎŞ 1
KONUNUN ÖNEMİ... 1
KONUNUN SINIRLANMASI 3
KONUNUN SUNULMASI 5
BÎRÎNCl BÖLÜM İŞ ARACILIĞI VE ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI
I. Iş Aracılığı Kavramı 7
Tarihi Gelişim 7
Tanım 11
Türleri 13
Kamusal îş Aracılığı 14
Kamusal îş Aracılığının Temel Özellikleri 20
Kamusal îş Aracılığının Temel İşlevleri 23
Kamusal Iş Aracılığının Gerekleri 25
Kamu İstihdam Kurumlannın Hukuki Statüsü 27
Özel îş Aracılığı 27
Devlet Tekeli Anlayışından Ayrılmayı Gerektiren Nedenler 31
İstihdam Piyasasında Hakim Olan Devlet Tekeli Anlayışının Terki Sonrasında Uygulanan Çalışma Modelleri 34
Türk İstihdam Piyasasında Uygulanan Çalışma Modelinin Değerlendirilmesi 40
(1 Genel Olarak 40
Kamu Kesimine Yönelik Olarak Özel istihdam Büroları için Öngörülen Faaliyet Yasağı 44
Iş-Kur’un Özel istihdam Bürolarına
İlişkin Yaklaşımı 45
Hukuki Kaynaklan 50
Benzer Kavramlarla ilişkisi 56
Iş Aracılığı - Alt işveren...-. 56
İş Aracılığı - Geçici Iş ilişkisi 59
Iş Aracılığı - Takım Sözleşmesi 68
II. Özel Iş Aracılığında Temel Kurum Özel istihdam Büroları 72
(1) Tarihi Gelişim 72
(2) Tanım 74
(3) Türleri 77
(iii) Aracı Bürolar 79
a. Ücretli istihdam Büroları 79
b. Yurtdışı İstihdam Büroları 80
c. Yabancı işçi Getirip Çeşitli işlere Yerleştiren Bürolar 81
d. Yönetici Araştıran ve Seçen Bürolar 82
e. Eğitim ve işe Yerleştirme Kuruluşları 83
(iv) Vasıflı Eleman Sağlayan Bürolar 83
a. Geçici istihdam Büroları 83
b. Personel Kiralama Büroları 86
c. Kariyer Yönetimi Büroları 87
d. Tamamlayıcı Hizmet Sunan istihdam Büroları 87
e. Aracı Birlikleri 88
(v) Doğrudan Hizmet Sunan Bürolar 89
1. ihtiyaç Fazlası Personele istihdam Hizmeti Veren
Bürolar 89
2. Iş Arama Danışmanlıkları 90
3. Personel Yönetim Danışmanlıkları 90
4. istihdam ilan Büroları 91
5. Tele istihdam Büroları 91
D. Faaliyetleri 92
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyetlerine İlişkin Görüşler 93
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyetlerine Karşı
Olanların Görüşleri 93
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyetlerini Destekleyenlerin Görüşleri 97
Görüşlerin Değerlendirilmesi 101
İKİNCİ BÖLÜM ÎŞ ARACILIĞINA ÎLÎŞKİN HUKUKÎ DÜZENLEMELER
I. Uluslararası Hukuk Düzenlemeleri 103
Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 103
2 Sayılı İşsizlik Hakkında 1919 Tarihli Sözleşme 106
34 Sayılı Ücretli İş Bulma Büroları Hakkında
1933 Tarihli Sözleşme 107
88 Sayılı İş ve İşçi Bulma Servisi Kurulması
Hakkında 1948 Tarihli Sözleşme 111
96 Sayılı Ücretli İş Bulma Büroları Hakkında
1949 Tarihli Sözleşme 114
122 Sayılı İstihdam Politikası Hakkında
1964 Tarihli Sözleşme 118
181 Sayılı Özel İstihdam Büroları Hakkında
1997 Tarihli Sözleşme 121
(1) Önceki Sözleşmelerin Değerlendirilmesi 121
(2) Yeni Sözleşme Gereksinimini Doğuran Etkenler 127
(3) 181 sayılı UÇÖ Sözleşmesinin Genel Özellikleri 130
Avrupa Birliği Hukuku 141
1. 2008 / 104 Sayılı Direktif 143
(iii) Kabul Süreci 143
(iv) Genel Özellikleri 148
a. Direktifin Amaç ve Kapsamı 150
b. Tanımlar 151
Yasak ve Kısıtlamalar 152
Eşit Davranma ilkesi 153
Temsil 153
Geçici İşçilerin Korunmasına Yönelik
Diğer Hükümler 154
2. Avrupa Topluluğu Adalet Divanı Kararlarında
İş Aracılığı 155
Ulusal Hukuk Düzenlemeleri 159
Anayasal Düzenlemeler 159
Diğer Hukuk Kaynaklan 162
(1) Iş Kanunu Düzenlemeleri 163
(iii) 3008 Sayılı Iş Kanunu 163
(iv) 931 Sayılı Iş Kanunu 166
(v) 1475 Sayılı Iş Kanunu 168
(vi) 4857 Sayılı Iş Kanunu 171
(2) Özel Kanunlar ile Diğer Hukuki Düzenlemeler 173
a. 4837 Sayılı Iş ve işçi Bulma Kurumu
Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun 173
b. 617 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname 176
c. 4904 Sayılı Türkiye Iş Kurumu Kanunu 180
Özel Iş Aracılığına ilişkin Ulusal Hukuk Düzenlemeleri 184
a. Genel Olarak 184
b. Düzenlemelerin içeriği ve Değerlendirilmesi 187
1. Özel istihdam Bürosu Tanımı 187
2. Kuruluş, Faaliyet ve izin Prosedürü 188
a. Özel istihdam Bürosu Açmak için Aranan Koşullar 188
b. izin Prosedürü 189
c. Özel İstihdam Bürosu Faaliyetlerine ilişkin Düzenlemeler 190
1. Özel istihdam Bürolarının Faaliyet izinlerine
ilişkin Sınırlandırmalar .f. 190
2. Özel istihdam Bürolarının Faaliyet Türlerine
ilişkin Sınırlandırmalar 192
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyet Alanlarına
İlişkin Sınırlandırmalar 197
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyet Nedeniyle
Ortaya Çıkan Masraflar 198
Faaliyet İzninin İptali 200
İzin İptaline Neden Olan Özel İstihdam Bürosu
Eylemleri : 200
İzin İptali Sonrası Teminatın Kuramca Gelir Kaydedilmesi İşlemi 205
Özel İstihdam Bürosu Faaliyetlerine İlişkin Yasaklar 207
İdari Para Cezalan 210
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÖZEL İSTİHDAM BÜROSU FAALİYETİ OLARAK
MESLEKÎ ANLAMDA GEÇİCI ÎŞ ÎLÎŞKİSI VE
ÖZEL İŞ ARACILIĞI
(1) Genel Olarak 217
(iii) Terminoloji 224
(iv) Kurumun Tarihi Gelişimi ve Yarattığı Kavramsal Tartışmalar... 228
(v) Tanım ve Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisinin Özellikleri 232
(vi) Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisinde Taraflar ve Aralarındaki Hukuki İlişki 234
L Sürekli İşveren - Geçici İşçi Arasındaki İlişki 237
a. Geçici İşçi - Geçici İşveren Arasındaki İlişki 243
b. Geçici İşveren - Sürekli İşveren Arasındaki İlişki 246
(vii) Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisine İlişkin Görüşler 249
a. Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi Faaliyetine
Karşı Olanların Görüşleri 251
b. Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi Faaliyetini Destekleyenlerin Görüşleri 254
(2) Türk Hukukunda Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi
Faaliyetinin Değerlendirilmesi 257
A. Türk Hukukunda Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi Faaliyeti.. 257
Mesleki Anlamda Geçici tş İlişkisi Faaliyetine İlişkin
Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi 268
Temel îş Hukuku Kurumlan Mesleki Anlamda Geçici
Iş İlişkisi Faaliyeti İlişkisi 278
L Bireysel İş Hukuku 279
Birlikte Sorumluluk 279
Geçici İşçinin İşvereni Olmaktan Kaynaklanan
Yükümlülükler ile Yönetim Hakkı 281
Eşit İşlem Yapma Borcu 282
Geçici İşçinin Işgörmekten Kaçınma Hakkı ile
İş Sözleşmesinin Feshine Bağlı İşçilik Haklarından Sorumluluk 287
2. Toplu İş Hukuku 288
Sendika Üyeliği : 288
Sendikal Tazminat 290
Sendika Temsilcisi 292
Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma 295
Greve Katılma 297
III. Karşılaştırmalı Hukukta Mesleki Anlamda Geçici Iş ilişkisi
Faaliyetinde Öne Çıkan Hususlar 299
(1) Genel Olarak 299
(2) Büroların Kurulması ve Faaliyetlerine izin Verilmesine
İlişkin Düzenlemeler 306
(3) Geçici İşçi istihdamına Başvurulabilecek Hallere ilişkin Düzenlemeler 316
(4) Geçici işçi istihdamının Süre Olarak Sınırlandırılmasına
ilişkin Düzenlemeler 327
(5) Mesleki Anlamda Geçici Iş ilişkisi Taraflarının Hukuki Statüleri ile Çalışanların Korunmasına Yönelik Düzenlemeler 330
SONUÇ 357
5920 Sayılı Kanun Düzenlemesinde Yeralan
Mesleki Anlamda Geçici tş ilişkisi Hükümlerinin Değerlendirilmesi
ile Kurumun Düzenlenmesine Yönelik Önerilenlerimiz 365
YARARLANILAN KAYNAKLAR 377
ÖNSÖZ
İstihdam piyasasında kamunun tekel olarak faaliyet göstermesine yönelik düzenlemelerin terk edilmesiyle faaliyetlerine izin verilen özel istihdam büroları, özel iş aracılığı faaliyetini sıkı denetime tabi olarak yürütmektedir. Türk hukukunda özel istihdam bürolarının faaliyetlerinin yabancı ülkelerde faaliyet gösteren örnekleri ile kıyaslandığında oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Çalışmamızın amacı özel iş aracılığı faaliyetinin dünyada geldiği son noktayı dikkate alarak, Türk hukukunun bu kapsamda değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Bu sayede, Türk hukukunda konuya ilişkin gelecek dönemde yapılabilecek yeni düzenlemelere katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmamızın ilk bölümünde iş aracılığı faaliyeti ile iş aracılığında devlet tekelinin kaldırılmasından sonra faaliyet göstermeye başlayan ve özel iş aracılığı faaliyetinde temel kurum olan özel istihdam büroları inceleme konusu yapılmıştır. İkinci bölüm iş aracılığına ilişkin hukuki düzenlemelere ayrılmış, son bölümde ise Türk hukukunda henüz düzenlenmeyen ancak yabancı hukuk sistemlerinde özel istihdam bürosu faaliyeti olarak kabul edilen mesleki anlamda geçici iş ilişkisi faaliyeti detaylı olarak ele alınmıştır. Bu çalışma 10 Temmuz 2009 tarihinde İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde, Prof.Dr. Fevzi Şahlanan (Danışman), Prof. Dr. Devrim Ulucan, Prof. Dr. Ömer Ekmekçi, Doç. Dr. Nurşen Caniklioğlu, Doç. Dr. Gülsevil Alpagut’dan oluşan jüri önünde savunulmuş ve oybirliği ile başarılı bulunmuş Doktora Tezinin, Cumhurbaşkanı tarafından yeniden görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderilen mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik yapılan hukuki düzenlemenin değerlendirilmesini de içerir güncelleştirilmiş halidir. Çalışmanın konusunun seçiminden tashih aşamasına kadar pek çok kişinin desteği ile ortaya çıktığını söylemek doğru olacaktır. Beni bu konuda çalışmaya teşvik eden ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakül- tesi’nden ayrılmadan önce danışmanlığımı üstlenen değerli hocam Prof. Dr. Tankut Centel’e çok teşekkür ederim. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Başkanı değerli hocam Prof. Dr. Devrim Ulucan, çalışma esnasında her zaman sıkılmadan sorularımı yanıtlamış ve yardımcı olmuştur, değerli eleştiri ve fikirleri bir çok konuda bana ışık tutmuştur, kendisine teşekkürü bir borç biliyorum. Ayrıca Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde akademik hayata katıldığım ilk günden bugüne birlikte çalıştığım Yrd. Doç. Dr. Engin Ünsal, her zaman destekleriyle beni teşvik etmiştir. Kendisine de tezimi okuma zahmetine katlandığı için ve her zaman olumlu yorumları ile beni cesaretlendirdiği için teşekkür ederim. Prof. Dr. Tankut Centel’in danışmanlığımdan ayrılmasından sonra danışmanlığımı kabul eden değerli hocam Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a yardımları ve destekleri için teşekkür ediyorum. Savunma jürime ka- tılarak yapıcı eleştiri ve katkılarda bulunan değerli jüri üyeleri Prof. Dr. Ömer Ekmekçi, Doç. Dr. Nurşen Caniklioğlu, Doç. Dr. Gülsevil Alpagut’a da katkılarından dolayı çok teşekkür ediyorum. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi yönetim ve akademik kadrosunu oluşturan değerli öğretim elemanlarının özverili çabalarıyla sağladıkları bilimsel çalışma ortamı ve verdikleri manevi desteğin çalışmanın hazırlanmasında önemli katkısı olmuştur. Bu nedenle kendilerine teşekkürlerimi sunarım. Çalışmam esnasında her zaman yanımda olan, akademisyen olmanın zorluklarına birlikte göğüs gerdiğim sevgili eşim Av. Özge Nazlı’ya ve aramıza sonradan katılan ve tüm vaktimi birlikte harcama konusunda ısrarcı olan oğlum Yaman’a çalışmanın hazırlanması sürecinde, gösterdikleri özveri, verdikleri destek ve yardımlar için ne kadar teşekkür etsem azdır. Akademik kariyer yapmam konusunda beni teşvik eden ve bu konuda destekleyen babam Av. Fuat Nazlı ile annem İ. Serpil Nazlı’ya her zaman yanımda oldukları ve manevi desteklerini hissettirdikleri için sonsuz teşekkürler. Kitabın basım ve yayınını gerçekleştiren Vedat Kitapçılık yetkililerine başta Vedat Carbaş’a teşekkürlerimi sunarım. Dr. Seçkin NAZLI Suadiye, Ekim 2009 GİRİŞ I. KONUNUN ÖNEMİ Küreselleşme kaynaklı oluşan uluslararası ticari rekabet, ekonomik hayatın önemli bir parçası olan istihdam piyasasını da yakından etkilemiştir. Çok uluslu şirketlerin günden güne artan faaliyetleri, yerel bazda faaliyet gösteren şirketler açısından ayakta kalmayı zorlaştırmıştır. Gün geçtikçe ağırlaşan rekabet koşullan çalışanlar açısından işlerini kaybetme tehdidi yaratarak daha kötü şartlarda çalışmayı kabul zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Küreselleşmenin ekonomik hayatta yarattığı farklılaşmanın etkisi, özellikle artan işsizlik sosyal boyutta değişimi de beraberinde getirmiştir, istihdam piyasasında yaşanan daralmanın sonucu olarak artan işsizlikle beraber, iş yaratma ve biraz da iş bulmada kolaylık sağlaması ümidiyle, çalışma hayatında esneklik uygulamaları tercih edilir olmuştur. Esnek çalışma biçimleri ve bu tip çalışmaların işsizliğe alternatif olarak tercih edilmesini özendirici politikalann kabulü, istihdam artışına sağladıkları katkı nedeniyle önem kazanmıştır, istihdamın arttınlması ve işsizliğe çözüm bulunması hedefine katkı sağlayacak her türlü çözüm kaynağı siyasi otoritelerce değerlendirilebilir olmuştur. Bu süreçte uzunca bir süredir istihdam piyasasında tekel olarak faaliyet göstermesine alışık olduğumuz kamu istihdam kurumla-nnın tekel olma niteliği, zamanla değişen istihdam piyasası koşulları nedeniyle sorgulanmaya başlanmıştır. Bu sorgulama ortamının bir sonucu olarak, çeşitli nedenler ile uzun yıllar faaliyetlerine izin verilmeyen özel iş aracılarına faaliyet imkanı tanıma ve etkinliklerinin arttırılması fikri tartışılmaya açılmıştır. Tarihi süreçte kamu istihdam hizmeti sağlayan kurumlar ile özel iş aracılığı faaliyeti ile uğraşan özel istihdam bürolannı rakip gören anlayışın değişerek, zaman içerisinde her iki kurumun aynı hedefe yönelmiş iki ortak olarak kabul edilmeye başlanması da değişimin parçası olarak ön plana çıkmaya başlamıştır. İstihdam piyasasında yıllardır süregelen yerleşik düşüncenin aksine as- lında özel istihdam bürolarının faaliyetlerinin, kamu istihdam kurumlarının faaliyetlerinin etkinliğinin artmasına yol açacağı ve işlerini kolaylaştıracağı gibi düşüncelerin dile getirilmesi ile özel istihdam bürolarının istihdam piyasasında etkin olarak faaliyette bulunmalarının gerekliliği kabul edilmiştir. Ortak hedefi paylaşan iki kurumun birlikte hareket edebilmelerine imkan tanımanın başta istihdam artışı olmak üzere pek çok konuda istihdam piyasasına katkılar sağlayacağı kabul edilmektedir, istihdam artışının yaratacağı işsiz sayısında azalmanın, sosyal barışa, kalkınmaya ve refaha olan katkıları da gözardı edilmemiştir. Özel iş aracılığı faaliyeti gören özel istihdam büroları günümüzde gerek iş ve işçi bulmaya aracılık konusunda olsun, gerekse istihdam piyasasına ilk defa girecek işgücünün eğitimi veya halihazırda daha iyi iş arayışı içerisinde olanların gelişmeleri adına eğitilmeleri konusunda olsun istihdam piyasasında önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Özel istihdam büroları, kamu istihdam kurumlarına rakip olarak değil, aynı amaca hizmet eden hizmet ortağı olma sıfatıyla gördükleri hizmetlerle, kamu istihdam kurumlarının bir nevi yardımcısı ya da tamamlayıcısı olma işlevlerine sahip olmuşlardır. Özel istihdam büroları artan işsizlik sorununu çözmeye yönelik katkıları, işletmelere değişen piyasa koşullarına uygun hareket etme olanağı sağlamaları gibi durumlar nedeni ile işgücü piyasasında sağladıkları yeni açılımlar ve özellikle nitelikli işgücünün ihtiyaçlarına cevap verebilme gibi faaliyetleri ile önemli bir rol üstlenmişlerdir. Özel istihdam bürolarının kamu istihdam kurumlan ile birlikte faaliyet gösterdiği ülkelerde, çalışma yaşamının, daha dinamik bir yapı kazandığı ve kamu istihdam kurumunun tekelinde olan işgücü piyasasına nazaran, işgücü adına daha olumlu sonuçların ortaya çıktığı gözlenmiştir. Özel istihdam büroları diğer pek çok faaliyetlerinin yanında sayabileceğimiz mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik faaliyetleri ile gerek iş yaratma gerekse işçi bulma sorununa çözüm getiren yanıyla işgücü ve işsizlik sorununu çözmeye ve istihdamı arttırmaya çalışan devletler adına geleceğe umut olmuştur. Özel istihdam büroları, Türk hukukunda ilk defa 4904 sayılı Türkiye iş Kurumu Kanunu ve ilgili mevzuat kapsamında özel sektöre işgücü bulma, danışmanlık ve eğitim hizmeti verme amacıyla iş ve işçi taleplerini kabul etmeye başlamıştır. Ancak yapılan tüm bu düzenlemelerin uluslararası kimi örnekleri ile kıyaslandığında yetersiz kaldığı gözlenmektedir. Özellikle uygulamada uluslararası mevzuatta bir özel istihdam bürosu faaliyeti olarak kabul edilen kimi iş tiplerine -örneğin geçici çalışmanın mesleki faaliyet olarak düzenlenmesine- yönelik düzenlemeye olan ihtiyaç yakından hissedilmektedir. Kaldı ki bu konuda yapılacak bir düzenlemenin özel istihdam bürolarının işlevini ve önemini arttıracağı açıktır. Sonuç olarak sayabileceğimiz pek çok gerekçeyle, örneğin istihdamda devlet tekelinin kırılmasının ne anlama geldiği, konuya ilişkin yasal mevzuatta varolan mevcut yasal düzenlemelerdeki son durum, mesleki anlamda geçici iş ilişkisinin hukuk sistemimize yerleşmesi ile ortaya çıkacak kazanımlar ve yaratacağı olası problemler, uluslararası boyutta konunun ulaştığı aşamalar gibi üzerinde durulması gereken pek çok önemli nokta bu çalışmaya ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır, îş aracılığının özel sektör eliyle görülmeye başlanmasına imkan tanıyan hukuki düzenlemelerin kabulü sonrasında ortaya çıkan hukuki durumun değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Zira konuya ilişkin düzenleme eksikliklerinin değerlendirilerek, özellikle mevzuatın uluslararası düzenlemelerle kıyaslandığında ortaya çıkan eksikliklerinin vurgulanması yapılacak yeni hukuki düzenlemeler açısından büyük önem taşımaktadır. Konunun Türk hukukunda ulaştığı son seviyenin, uluslararası hukuk normları dikkate alındığında çağın oldukça gerisinde kaldığı gerçeği göze çarpmaktadır. Türk hukukunda özel iş aracılığı hukuki kurumu ve bu kurumun baş aktörü olan özel istihdam bürolarının, başta faaliyet çeşitliliğini dikkate alan yeni düzenlemeler yapılması ihtiyacı mevcuttur. II. KONUNUN SINIRLANMASI İstihdamın sağlanması ve özellikle tam istihdamın sağlanması ülkelerin önemli bir problemi ve siyasi iktidarların başlıca hedeflerindendir, istihdamın arttırılmasına yönelik politikalar siyasi iktidarlarca üretilmekte, alınan tedbirlerin iş piyasasına yansıması, uygulanması ve sonucu ise uzun yıllar sadece devlet eliyle yapılan iş aracılığı faaliyetiyle somutlaşmıştır. Ancak ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmeler sonucunda devletin iş aracılığı konusundaki çabalarının yetersizliği ön plana çıkmış ve iş bulma faaliyeti zaman içerisinde boyut değiştirerek birçok açıdan değişikliğe uğramıştır. Değişim neticesinde çeşitli ülkelerde iş aracılığı kavramının kapsamı, düzenleme biçimi, koşulları tekrar değerlendirilerek yeni baştan düzenleme yoluna gidilmiştir. Bu çalışmamızın da bir amacı uzun zaman sadece devlet eliyle tekel olarak nitelendirebileceğimiz bir şekilde sürdürülen iş aracılığı faaliyetinin zaman içerisinde geçirdiği değişimi, ülkemiz ve diğer bazı ülkelerdeki gelişmeleri de dikkate alarak ortaya koymaktır. Amacımız bir yönüyle, kurumun farklı düzenleniş biçimlerini ve ortaya çıkan problemleri de değerlendirerek ülkemiz koşullarına uygun modelin gelişimine öneriler sunmaktır. Bu doktora tez çalışması, karşılaştırmalı hukuk araştırması olması iddiasını taşımamakla birlikte, konuya ilişkin yabancı kitap, makale, belge ve kararlardan da istifade edilmek suretiyle meydana getirilmiştir. Bu durum, özel iş aracılığı konusunun Türk Hukuku için yeni olmasının doğal sonucudur. Yabancı hukuk sistemlerindeki konuya ilişkin ulaşılan nihai sonuçlar, Türk Hukuku açısından kabul edilebilir olduğu ölçüde, sorunların çözümünde kullanılmaya çalışılmış, ancak, tez çalışmasının genelinde ele alınan yabancı hukuk sistemleri tek başına ayrı başlıklar altında inceleme konusu yapılmamıştır. Özel iş aracılığı başlığını taşıyan çalışmamızda, özel iş aracılığı faaliyeti gören özel istihdam büroları detaylı biçimde inceleme konusu yapılmıştır. Özel istihdam bürolarının tanımı, türleri, faaliyetleri gibi pek çok konu incelenmiştir. Özel istihdam büroları klasik anlamda iş aracılığının yanı sıra mesleki eğitim örneğinde olduğu gibi farklı türde faaliyetler gösterebilmektedir. Büroların göstermiş oldukları faaliyetlerin farklılaşmasına göre türlere ayrıldıklarını da söyleyebiliriz. Ancak konuya ilişkin uluslararası düzenlemeler incelendiğinde en tartışmalı özel istihdam bürosu faaliyeti olarak mesleki anlamda geçici iş ilişkisi faaliyetinin ön plana çıktığı saptanmıştır. Özel istihdam bürolarına işveren vasfı tanınarak mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçimine taraf olmalarına imkan sağlayan hukuki düzenlemeler beraberinde pek çok hukuki tartışmayı da yaratmıştır. Bu nedenle ülkemiz açısından da Türk hukukunda mevzuata taşınması gerektiğini düşündüğümüz mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçimine ilişkin yapılacak hukuki düzenlemelere ışık tutması adına, iç hukuklarında konuya ilişkin hukuki düzenlemelere sahip, ülke uygulama örneklerinin incelenmesi büyük önem arzetmektedir. Zira mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçiminin kabulü ile birlikte gerek iş hukukunda gerekse sosyal güvenlik hukukunda pek çok tartışmanın yaşanacağı muhakkaktır. Çalışmanın bütünü içerisinde mesleki anlamda geçici iş ilişkisine ilişkin değerlendirmelerimiz, konunun iş hukuku boyutu ile sınırlandırılmıştır. Mesleki anlamda geçici iş ilişkisinin, mevzuatta yer alan gerek bireysel iş hukuku gerekse toplu iş hukuku düzenlemeleri ile uyumu değerlendirilmiş, konuya ilişkin yargı kararlarına değinilmiştir. Ancak konunun sosyal güvenlik hukukuna ilişkin kısmı çalışmamızın kapsamı dışında bırakılmıştır. Zira sosyal güvenlik hukukunun başlı başına ayrı bir hukuk dalı olarak varolan geniş kapsamı, konunun ayrı ve başlı başına bir tez çalışmasına konu olmasını gerektirecek bir yapıya sahiptir. Bu nedenle özel iş aracılığını konu edinen çalışmamızda konunun sosyal güvenlik hukuku boyutu inceleme konusu yapılmamıştır. III. KONUNUN SUNULMASI Özel îş Aracılığı başlıklı bu doktora tezi giriş ve sonuç bölümleri dışında üç bölümden oluşmaktadır. "îş Aracılığı ve Özel istihdam Büroları" başlıklı ilk bölümde iş aracılığı ve özel iş aracılığında temel kurum özel istihdam bürolarının tarihi gelişim süreci, tanım ve türleri gibi konular ele alınmıştır, iş aracılığında uzun yıllar geçerliliğini koruyan devletin tekel olarak faaliyetine ilişkin hakim ilke ve bu ilken ayrılmayı gerektiren nedenler, sonrasında özel iş aracılığına müsaade edilmesi ile birlikte uygulanan çalışma modelleri, ülkemizde tercih edilen çalışma modeline ilişkin değerlendirmemizle birlikte çalışma içerisinde yeralmakta- dır. Özel iş aracılığın mevzuatlara yerleşmesi ile birlikte faaliyete geçen özel istihdam büroları da birinci bölümde detaylı olarak inceleme konusu yapılmıştır. Özel istihdam bürolarının genel olarak işleyişleri, istihdam piyasasına kendilerine izin verilen alanda ve olanaklarla katkıları, artıları ve eksileriyle açıklanmaya çalışılmıştır. "İş Aracılığına İlişkin Hukuki Düzenlemeler" ikinci bölümün konusunu oluşturmaktadır. Buna göre uluslararası boyutta konuya ilişkin düzenlemeler öncelikle Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) ve Avrupa Birliği (AB) ekseninde ele alınmıştır. Konuya ilişkin UÇÖ Sözleşme ve Tavsiye kararlan ile AB düzenlemeleri, konunun boyut değiştirmesine neden olan ve dönüm noktası olarak nitelendirilen önemli Avrupa Adalet Divanı Kararlarına da değinilmek suretiyle çalışmamızda kendisine yer bulmuştur. Uluslararası düzenlemelerin yanında konuya ilişkin ulusal mevzuatın da geçmişten günümüze gelişimi ortaya konularak gelinen son noktanın değerlendirilmesi yapılmıştır. "Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi ve Özel İş Aracılığı" başlıklı üçüncü bölümde, konuya ilişkin 181 sayılı UÇÖ örgütü Sözleşmesinde bir özel istihdam bürosu faaliyeti olarak kabul edilen mesleki anlamda geçici iş ilişkisi faaliyetine yer verilmiştir. Hukuki kurumun tarihi gelişimi ve yarattığı kavramsal tartışmalara değinilerek, Türk hukukunda olası düzenlemelerin ne şekilde yapılması gerektiği konusu, kurumun günümüz mevzuatı ile uyumu, yargı kararlarına yansıyan örnekler ile yabancı hukuklarda düzenleniş biçimleri de dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik olarak, tek tek yabancı ülke mevzuatları ele alınarak inceleme konusu yapılmamıştır. Ancak bu konuda faaliyet gösterecek büroların kurulması ve faaliyet izinleri, mesleki anlamda geçici iş ilişkisi istihdam biçimi ile işçi temininin söz konusu olduğu haller, hukuki kurumun süre olarak sınırlandırılması meselesi, tarafların hukuki statüleri ile bu tip istihdam biçimi ile çalışanların nasıl korunduğu meseleleri ayrı başlıklar altında inceleme konusu yapılmıştır. Bu sayede çalışmanın mesleki anlamda geçici iş ilişkisine yönelik olarak, Türk hukukunda yapılacak düzenlemelere ışık tutması, ulusal modelin oluşumuna katkı sağlamak hedeflenmiştir.
Seçkin NAZLI
- Kamusal İş Aracılığı
- Özel İstihdam Bürosu
- Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi
İÇİNDEKİLER
Önsöz V
İçindekiler VI
Kısaltmalar XIV
GÎRÎŞ 1
KONUNUN ÖNEMİ... 1
KONUNUN SINIRLANMASI 3
KONUNUN SUNULMASI 5
BÎRÎNCl BÖLÜM İŞ ARACILIĞI VE ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI
I. Iş Aracılığı Kavramı 7
Tarihi Gelişim 7
Tanım 11
Türleri 13
Kamusal îş Aracılığı 14
Kamusal îş Aracılığının Temel Özellikleri 20
Kamusal îş Aracılığının Temel İşlevleri 23
Kamusal Iş Aracılığının Gerekleri 25
Kamu İstihdam Kurumlannın Hukuki Statüsü 27
Özel îş Aracılığı 27
Devlet Tekeli Anlayışından Ayrılmayı Gerektiren Nedenler 31
İstihdam Piyasasında Hakim Olan Devlet Tekeli Anlayışının Terki Sonrasında Uygulanan Çalışma Modelleri 34
Türk İstihdam Piyasasında Uygulanan Çalışma Modelinin Değerlendirilmesi 40
(1 Genel Olarak 40
Kamu Kesimine Yönelik Olarak Özel istihdam Büroları için Öngörülen Faaliyet Yasağı 44
Iş-Kur’un Özel istihdam Bürolarına
İlişkin Yaklaşımı 45
Hukuki Kaynaklan 50
Benzer Kavramlarla ilişkisi 56
Iş Aracılığı - Alt işveren...-. 56
İş Aracılığı - Geçici Iş ilişkisi 59
Iş Aracılığı - Takım Sözleşmesi 68
II. Özel Iş Aracılığında Temel Kurum Özel istihdam Büroları 72
(1) Tarihi Gelişim 72
(2) Tanım 74
(3) Türleri 77
(iii) Aracı Bürolar 79
a. Ücretli istihdam Büroları 79
b. Yurtdışı İstihdam Büroları 80
c. Yabancı işçi Getirip Çeşitli işlere Yerleştiren Bürolar 81
d. Yönetici Araştıran ve Seçen Bürolar 82
e. Eğitim ve işe Yerleştirme Kuruluşları 83
(iv) Vasıflı Eleman Sağlayan Bürolar 83
a. Geçici istihdam Büroları 83
b. Personel Kiralama Büroları 86
c. Kariyer Yönetimi Büroları 87
d. Tamamlayıcı Hizmet Sunan istihdam Büroları 87
e. Aracı Birlikleri 88
(v) Doğrudan Hizmet Sunan Bürolar 89
1. ihtiyaç Fazlası Personele istihdam Hizmeti Veren
Bürolar 89
2. Iş Arama Danışmanlıkları 90
3. Personel Yönetim Danışmanlıkları 90
4. istihdam ilan Büroları 91
5. Tele istihdam Büroları 91
D. Faaliyetleri 92
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyetlerine İlişkin Görüşler 93
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyetlerine Karşı
Olanların Görüşleri 93
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyetlerini Destekleyenlerin Görüşleri 97
Görüşlerin Değerlendirilmesi 101
İKİNCİ BÖLÜM ÎŞ ARACILIĞINA ÎLÎŞKİN HUKUKÎ DÜZENLEMELER
I. Uluslararası Hukuk Düzenlemeleri 103
Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 103
2 Sayılı İşsizlik Hakkında 1919 Tarihli Sözleşme 106
34 Sayılı Ücretli İş Bulma Büroları Hakkında
1933 Tarihli Sözleşme 107
88 Sayılı İş ve İşçi Bulma Servisi Kurulması
Hakkında 1948 Tarihli Sözleşme 111
96 Sayılı Ücretli İş Bulma Büroları Hakkında
1949 Tarihli Sözleşme 114
122 Sayılı İstihdam Politikası Hakkında
1964 Tarihli Sözleşme 118
181 Sayılı Özel İstihdam Büroları Hakkında
1997 Tarihli Sözleşme 121
(1) Önceki Sözleşmelerin Değerlendirilmesi 121
(2) Yeni Sözleşme Gereksinimini Doğuran Etkenler 127
(3) 181 sayılı UÇÖ Sözleşmesinin Genel Özellikleri 130
Avrupa Birliği Hukuku 141
1. 2008 / 104 Sayılı Direktif 143
(iii) Kabul Süreci 143
(iv) Genel Özellikleri 148
a. Direktifin Amaç ve Kapsamı 150
b. Tanımlar 151
Yasak ve Kısıtlamalar 152
Eşit Davranma ilkesi 153
Temsil 153
Geçici İşçilerin Korunmasına Yönelik
Diğer Hükümler 154
2. Avrupa Topluluğu Adalet Divanı Kararlarında
İş Aracılığı 155
Ulusal Hukuk Düzenlemeleri 159
Anayasal Düzenlemeler 159
Diğer Hukuk Kaynaklan 162
(1) Iş Kanunu Düzenlemeleri 163
(iii) 3008 Sayılı Iş Kanunu 163
(iv) 931 Sayılı Iş Kanunu 166
(v) 1475 Sayılı Iş Kanunu 168
(vi) 4857 Sayılı Iş Kanunu 171
(2) Özel Kanunlar ile Diğer Hukuki Düzenlemeler 173
a. 4837 Sayılı Iş ve işçi Bulma Kurumu
Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun 173
b. 617 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname 176
c. 4904 Sayılı Türkiye Iş Kurumu Kanunu 180
Özel Iş Aracılığına ilişkin Ulusal Hukuk Düzenlemeleri 184
a. Genel Olarak 184
b. Düzenlemelerin içeriği ve Değerlendirilmesi 187
1. Özel istihdam Bürosu Tanımı 187
2. Kuruluş, Faaliyet ve izin Prosedürü 188
a. Özel istihdam Bürosu Açmak için Aranan Koşullar 188
b. izin Prosedürü 189
c. Özel İstihdam Bürosu Faaliyetlerine ilişkin Düzenlemeler 190
1. Özel istihdam Bürolarının Faaliyet izinlerine
ilişkin Sınırlandırmalar .f. 190
2. Özel istihdam Bürolarının Faaliyet Türlerine
ilişkin Sınırlandırmalar 192
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyet Alanlarına
İlişkin Sınırlandırmalar 197
Özel İstihdam Bürolarının Faaliyet Nedeniyle
Ortaya Çıkan Masraflar 198
Faaliyet İzninin İptali 200
İzin İptaline Neden Olan Özel İstihdam Bürosu
Eylemleri : 200
İzin İptali Sonrası Teminatın Kuramca Gelir Kaydedilmesi İşlemi 205
Özel İstihdam Bürosu Faaliyetlerine İlişkin Yasaklar 207
İdari Para Cezalan 210
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÖZEL İSTİHDAM BÜROSU FAALİYETİ OLARAK
MESLEKÎ ANLAMDA GEÇİCI ÎŞ ÎLÎŞKİSI VE
ÖZEL İŞ ARACILIĞI
(1) Genel Olarak 217
(iii) Terminoloji 224
(iv) Kurumun Tarihi Gelişimi ve Yarattığı Kavramsal Tartışmalar... 228
(v) Tanım ve Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisinin Özellikleri 232
(vi) Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisinde Taraflar ve Aralarındaki Hukuki İlişki 234
L Sürekli İşveren - Geçici İşçi Arasındaki İlişki 237
a. Geçici İşçi - Geçici İşveren Arasındaki İlişki 243
b. Geçici İşveren - Sürekli İşveren Arasındaki İlişki 246
(vii) Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisine İlişkin Görüşler 249
a. Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi Faaliyetine
Karşı Olanların Görüşleri 251
b. Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi Faaliyetini Destekleyenlerin Görüşleri 254
(2) Türk Hukukunda Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi
Faaliyetinin Değerlendirilmesi 257
A. Türk Hukukunda Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi Faaliyeti.. 257
Mesleki Anlamda Geçici tş İlişkisi Faaliyetine İlişkin
Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi 268
Temel îş Hukuku Kurumlan Mesleki Anlamda Geçici
Iş İlişkisi Faaliyeti İlişkisi 278
L Bireysel İş Hukuku 279
Birlikte Sorumluluk 279
Geçici İşçinin İşvereni Olmaktan Kaynaklanan
Yükümlülükler ile Yönetim Hakkı 281
Eşit İşlem Yapma Borcu 282
Geçici İşçinin Işgörmekten Kaçınma Hakkı ile
İş Sözleşmesinin Feshine Bağlı İşçilik Haklarından Sorumluluk 287
2. Toplu İş Hukuku 288
Sendika Üyeliği : 288
Sendikal Tazminat 290
Sendika Temsilcisi 292
Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma 295
Greve Katılma 297
III. Karşılaştırmalı Hukukta Mesleki Anlamda Geçici Iş ilişkisi
Faaliyetinde Öne Çıkan Hususlar 299
(1) Genel Olarak 299
(2) Büroların Kurulması ve Faaliyetlerine izin Verilmesine
İlişkin Düzenlemeler 306
(3) Geçici İşçi istihdamına Başvurulabilecek Hallere ilişkin Düzenlemeler 316
(4) Geçici işçi istihdamının Süre Olarak Sınırlandırılmasına
ilişkin Düzenlemeler 327
(5) Mesleki Anlamda Geçici Iş ilişkisi Taraflarının Hukuki Statüleri ile Çalışanların Korunmasına Yönelik Düzenlemeler 330
SONUÇ 357
5920 Sayılı Kanun Düzenlemesinde Yeralan
Mesleki Anlamda Geçici tş ilişkisi Hükümlerinin Değerlendirilmesi
ile Kurumun Düzenlenmesine Yönelik Önerilenlerimiz 365
YARARLANILAN KAYNAKLAR 377
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı