Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Nükleer Santral İşletenin Hukuki Sorumluluğu
Nükleer Santral İşletenin Hukuki Sorumluluğu
Mustafa Halit KORKUSUZ
Sayfa Sayısı
:
180
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786053777038
399,00
TL §1. GIRIS I. Konunun Takdimi Bu galismamn konusu; niikleer santral isletenin hukuki sorumlulu-gudur. Niikleer santrallerin kullanimi yenidir. Buna karsilik, teknolojik gelisimleri oldukca hizlidir. Sivil amagli faaliyet gosteren niikleer santral-lerden enerji elde edilmektedir. Elde edilen enerjinin giinliik hayatuniz iizerinde ciddi bir etkisi vardir. Ayrica kiiresellesen diinya iizerinde stra-tejik onemi artan enerjinin, iilkelerin teknolojik ilerlemelerinde ve gelis-melerinde cok biiyiik bir etkiye sahip oldugu da bir gercektir. Enerji, biitiin iilkelerin vazgecilmezi haline gelmis bir seydir. Ayrica enerji, iilkelerin refah ve medeniyet seviyelerinin belirlenmesinde de en onemli kistaslardan biri olarak on plana cikmaktadir. Dolayisiyla enerji, stratejik oneme sahip olan biiyiik bir giig olarak, milli ve milletlerarasi ka-rnuoyunun giindeminden trig diismeyen onemli bir olgudur. Enerji; gevre, guvenlik, ekonomi ve hukuk ile daima irtibat halinde-dir. Cunkii enerji elde edilirken cevreye zarar verilebilir veya guvenlik so-runlari yasanabilir. iste bu noktada niikleer enerjiye yonelmek onem arz etmektedir. Gercekten de, niikleer santral sayesinde elde edilen niikleer enerji, diger enerji kaynaklaruia nazaran gevreye gok daha az zarar ver-mektedir. Bunun yanmda adi gegen enerji sektoriinde guvenlik olgusu da oldukca yiiksektir. Ayrica iiretim maliyetleri de diger enerji kaynaklarma nazaran cok daha diisiik olan niikleer enerji, alternatif bir enerji kaynagi olarak iilkelerin giindeminden hig diismemektedir. Niikleer enerjinin sahip oldugu rezerv potansiyeli cok yiiksektir. Or-negin niikleer enerji iiretiminde kullamlan maden rezervlerinin sadece bugiin igin bile yaklasik 150 yil yetecegi hesaplanmistir1. Uretimdeki artislar enerji tuketiminde de dolayli olarak yiiksek artislar meydana getir-mistir. Bunun yaninda enerji tiiketimindeki bu artislar, simrli enerji kay-naklarini tiikenme noktasma getirmistir2. Niikleer enerji, Diinya iizerinde biiyiik bir oneme sahiptir. Niikleer santraller ile alakali kamuoyunda ciddi bir korku ve endise bulunmak-la birlikte, bu enerji tiiriine olan ilgi ve ihtiyac giin gectikge artmakta-dir. Buna karsilik Italya′da 12. 6. 2011 tarihinde yapilan halkoylamasmda niikleer santrallerin yeniden acilmasi talebi reddilmistir3. Ayrica Alman hiiktimeti, 2022 yilma kadar niikleer santrallerin tamamen kapatilacagi kararim aldiklarmi aciklamistir4. Ulkemizde enerji denildiginde akillara ilk olarak petrol, hidroelektrik santraller, dogal gaz, gunes gibi temel enerji kaynaklari gelmektedir. Ciin-kii Tiirkiye′de niikleer santrallerin kurulmasi uzun zamandan beri tarti-silmasma ragmen5, bir turlii kurulamamistir. Bundan dolayi toplum, niik-leer enerji kavramma pek aliskm degildir. Niikleer santrallerin isletiminde giivenlik olgusu cok yiiksektir. Buna ragmen, santral isletilirken niikleer kaza meydana gelebilir. Niikleer kaza olmasi halinde zarar gorenler elbette ki hukuk sistemlerinin korumasi al-tmdadrrlar. Bundan dolayi niikleer kaza neticesinde zarar gorenlerin za-rarlarmm, hangi usul ve esaslar dahilinde karsilanacagi hususu onem arz etmektedir. Önsöz Nükleer kaza riski diğer kaza türlerine kıyasla oldukça düşüktür. Ancak nükleer kaza olduğu takdirde ortaya çıkan zarar, diğer kazaların ortaya çıkardığı zararlarla karşılaştırılamayacak kadar yüksektir. Bundan dolayı nükleer kaza olması halinde zarar görenler elbette ki hukuk düzenlerinin koruması altındadırlar. Nükleer kaza neticesinde zarar görenlerin zararlarının, hangi usul ve esaslar dâhilinde karşılanacağı hususu önem arz etmektedir. Bu çalışma, nükleer santralde herhangi bir kaza olması durumunda, mağdurların zararlarının hangi temel kriterler çerçevesinde karşılanacağını ve dolayısıyla nükleer santral işletenin hukuki sorumluluğunu ele almaktadır. Bu çalışmanın konusunun ve sınırının belirlenmesinde, hazırlanmasında yol gösterici açıklamalarını, değerli katkılarını ve ilgisini esirgemeyen, çalışmanın her satırını defalarca tek tek okuyarak yanlışlıkların tespit edilmesinde ve nasıl olması gerektiği hususunda çok büyük emeği olan, kendisini daima minnetle yâd ettiğim değerli hocam Prof. Dr. Veysel BAŞPINAR a teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Bu çalışmanın hazırlanması aşamasında bana büyük bir sabır gösteren, akademik çalışmalarımı sonuna kadar destekleyen ve tashihinde de katkılarını esirgemeyen eşim Avukat Tuba Nur KORKUSUZ a ve yine çalışmanın tashihinde yardımlarını gördüğüm Avukat Hasan KARAGÖZ e, ayrıca bu çalışmanın yayınlanması süresi içerisinde titiz bir çalışma yapan başta Müge GÜNBAŞ olmak üzere bütün Beta Basım Yayın Dağıtım çalışanlarına ve Beta Yayıncılık yönetim kurulu başkanı sayın Seyhan SATAR beye teşekkür ederim. Kitabımın ilk baskısında, mümkün olduğunca büyük bir özveri ile hazırladığım bu eserde, mümkün ve muhtemel hataların olması hayatın doğal akışına aykırı olmayacaktır. Bu nedenle, kitapta tespit edilen hataların tashihinde okuyucuların katkıları büyük olacaktır. Bu nedenle, yapılacak her türlü olumlu eleştiri, tarafımdan çok ciddi olarak, diğer baskılar için değerlendirilecektir. Huzurdaki çalışmamın, ülkemizde yeni yeni başlayan nükleer enerji hukuku na çok küçük te olsa katkı sağlaması dileğiyle. İstanbul-Fatih Mustafa Halit KORKUSUZ 01.04.2012 İÇİNDEKİLER Önsöz.....................................................................................................................5 İçindekiler..............................................................................................................7 Kısaltmalar Cetveli..............................................................................................13 &1. GİRİŞ.............................................................................................................17 I. Konunun Takdimi.........................................................................................17 II. Konunun Önemi...........................................................................................18 III. Konunun Sınırlandırılması...........................................................................21 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK NÜKLEER ENERJİ, NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU KONUSUNDA MUKAYESELİ HUKUKTA DURUM, ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER VE TÜRK HUKUKUNDA NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN SORUMLULUĞUNUN DAYANAKLARI &2. GENEL OLARAK NÜKLEER ENERJİ...........................................................27 I. Nükleer Enerji Kavramı ve Tarihçesi...........................................................27 II. Nükleer Enerjinin Enerji Kaynakları İçindeki Yeri......................................30 III. Nükleer Enerjinin Dünyadaki Kullanımı.....................................................34 IV. Nükleer Enerjinin Ülkemizdeki Kullanımı..................................................36 V. Nükleer Enerjinin Avantajları ve Dezavantajları.........................................39 A. Nükleer Enerjinin Avantajları...............................................................39 B. Nükleer Enerjinin Dezavantajları..........................................................41 &3. NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU KONUSUNDA MUKAYESELİ HUKUKTA DURUM VE ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER.............................................................................................44 I. Mukayeseli Hukukta Durum........................................................................44 A. Amerikan Hukukunda...........................................................................44 B. Kanada Hukukunda...............................................................................45 C. Japon Hukukunda..................................................................................46 D. Fransız Hukukunda...............................................................................47 E. Alman Hukukunda................................................................................48 F. İsviçre Hukukunda................................................................................49 II. Nükleer Santral İşletenin Hukuki Sorumluluğuna İlişkin Uluslararası Sözleşmeler...................................................................................................52 A. Genel Olarak.........................................................................................52 B. Nükleer Enerji Alanında Üçüncü Şahıslara Karşı Hukuki Sorumluluğa İlişkin 29 T emmuz 1960 Tarihli Paris Sözleşmesi................................56 C. Nükleer Zararlar Hakkında Hukuki Sorumluluğa İlişkin 21 Mayıs 1963 T arihli Viyana Sözleşmesi.....................................................................63 D. Paris ve Viyana Sözleşmelerinin Uygulanmasına İlişkin 21 Eylül 1988 T arihli Ortak Protokol...................................................................63 E. Brüksel Ek Sözleşmesi ile Nükleer Zararların Ek T azmini Sözleşmesi...............................................................................64 &4. TÜRK HUKUKUNDA NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER.......................................65 I. Genel Olarak.................................................................................................65 II. AYnın 90. maddesi.......................................................................................66 III. TMKnun 1. maddesi.....................................................................................67 IV. Tehlike Sorumluluğu....................................................................................67 V. Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun.................................................................................................68 VI. Paris Sözleşmesinin Ülkemizdeki Uygulama Alanı....................................69 İKİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK SORUMLULUK SEBEPLERİ &5. SORUMLULUK KAVRAMI VE SORUMLULUĞUN ESASLARI..................72 &6. SORUMLULUK SEBEPLERİ VE TÜRLERİ..................................................75 &7. KUSURSUZ SORUMLULUĞUN SEBEPLERİ VE ÇEŞİTLERİ....................77 I. Genel Olarak Kusursuz Sorumluluk............................................................77 II. Kusursuz Sorumluluğun Gelişmesine Etki Eden Sebepler.........................80 A. Teknik Gelişmeler ve Kusur İlkesinin Yetersizliği...............................80 B. Sebebiyet Verme ve Ortaya Çıkan Zarar ile Faydalanılan Yarar Arasında Uygun İlliy et Bağının Olması................................................82 C. Hakkaniyet.............................................................................................83 D. Bazı Durumlarda Kusurun İspat Güçlüğü............................................83 E. Egemenlik..............................................................................................84 F. Tehlike Kaynaklarının Artması.............................................................84 G. Sorumluluk Hukukunda Artan Sosyal Düşünce..................................85 III. Kusursuz Sorumluluk Hallerinde Temel İlkeler..........................................86 IV. Türk Hukukunda Kusursuz Sorumluluk Halleri.........................................87 A. Genel Olarak..........................................................................................87 B. Hakkaniyet Sorumluluğu......................................................................89 C. Olağan Sebep Sorumluluğu..................................................................90 D. Tehlike Sorumluluğu.............................................................................91 E. Türk Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Genel Kural İle Düzenlenmesi Sorun u...........................................................................96 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU &8. NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI...................................................................................................100 I. Genel Olarak...............................................................................................100 II. Nükleer Santral İşletme Zorunluluğu........................................................101 III. Hukuka Aykırılık........................................................................................101 A. Hukuka Aykırılığın Tanımı.................................................................101 B. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Durumlar.................................103 C. Nükleer Santral İşletenin Sorumluluğunda Hukuka Aykırılık Unsurun un Değerlendirilmesi............................................................104 IV. Nükleer Zararın Varlığı...............................................................................105 A. Genel Olarak Zarar Kavramı ve Türleri..............................................105 1. Zarar Kavramı............................................................................105 2. Zarar Türleri...............................................................................107 a) Maddi Zarar- Manevi Zarar..................................................107 b) Fiili Zarar..............................................................................108 c) Yoksun Kalınan Kâr..............................................................108 d) Şahsa Verilen Zarar..............................................................109 e) Şeye Verilen Zarar................................................................109 f) Diğer Zararlar.......................................................................110 g) Doğrudan Zarar- Dolaylı Zarar...........................................110 B. Nükleer Enerjiden Kaynaklanan Zarar ve Türleri..............................110 1. Genel Olarak Nükleer Zarar......................................................110 2. Nükleer Enerjiden Kaynaklanan Zarar Türleri.........................115 V. Zarar Verenin Kusurunun Aranmaması.....................................................116 VI. Kanunla Sorumluluğa Bağlanmış Tipik Tehlikenin Gerçekleşmesi.........116 VII. Nükleer Kazadan Nükleer Santral İşleteninin Sorumlu Olması..............120 VIII. Uygun İlliyet Bağı......................................................................................124 A. Genel Olarak İlliyet Bağı....................................................................124 B. İlliyet Bağı Teorileri.............................................................................125 1. Uygun İlliyet Bağı......................................................................125 2. Normun Koruma Amacı Teorisi................................................126 3. Tehlike Bağı................................................................................127 11 4. Nükleer Santral İşletenin Sorumluluğunun Belirlenmesinde İlliyet Bağı..................................................................................127 C. Nükleer Zarar ile Nükleer Kaza Arasındaki İlliyet Bağının Kesilmemesi.........................................................................................128 1. Genel Olarak...............................................................................128 2. Nükleer Kazalarda Uygun İlliyet Bağının Kesilmesi................130 a) Genel Olarak.......................................................................130 b) Mücbir Sebep (Tabii Afetler).............................................130 c) Üçüncü Kişinin Kasıtlı ve Ağır Kusuru.............................131 aa) Düşmanca Hareketler.................................................131 ab) Doğrudan Savaş, İç Savaş, Ayaklanma, İhtilal..........131 ac) Zarar Görenin Ağır Kusuru........................................132 D. Nükleer Kazalarda Uygun İlliyet Bağının Değerlendirilmesi.............133 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN HÜKÜM VE SONUÇLARI &9. ZARAR VE TAZMİNATIN HESAPLANMASI............................................136 I. Maddi Tazminatın Hesaplanması...............................................................136 A. Genel Olarak........................................................................................136 B. Eşyaya İlişkin Zararın Hesaplanması..................................................136 C. Kişiye İlişkin Zararın Hesaplanması...................................................137 1. Ölümden Doğan Zararın Hesaplanması....................................137 a) Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Bu Sebeple Uğradıkları Kayıplar..........................................................137 b) Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse Tedavi Giderleri İle Çalışma Gücün ün Azalmasından veya Yitirilmesinden Doğan Kayıplar ..................................................................138 2. Vücut Bütünlüğünün İhlâl Edilmesinden Doğan Zararın Hesaplanması.............................................................................139 a) Genel Olarak......................................................................139 b) Tedavi Giderleri..................................................................139 c) Kazanç Kaybı......................................................................140 d) Çalışma Gücünün Azalmasından veya Yitirilmesinden Doğan Kayıplar...................................................................140 e) Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Kayıplar......140 D. Maddi Tazminatta İndirim Sebepleri..................................................141 1. Genel Olarak...............................................................................141 2. Zarar Görenin Rızası..................................................................142 3. Zarar Görenin Kusuru................................................................142 4. Tazminatın Ödenmesinin Zarar Verenin Mali Durumunu Kötüleştirmesi............................................................................144 E. Maddi Tazminatın Türleri...................................................................144 II. Manevi Tazminatın Hesaplanması............................................................145 III. Zararın İspatı...............................................................................................147 &10. ZAMANAŞIMI..........................................................................................150 I. Genel Olarak ..............................................................................................150 II. Paris Sözleşmesinde Zamanaşımının Düzenleniş Biçimi.........................151 A. Nisbi Süre............................................................................................151 B. Mutlak Süre.........................................................................................152 C. Üst Süre...............................................................................................152 D. Zamanaşımı Hususunda Ülkelere Tanınan Belirleme Hakkı.............153 E. Zarar Neticesinde Tazminat Talep Edildikten Sonra Ek Zararın Ortaya Çıkmasında Zamanaşımı.........................................................154 III. Paris Sözleşmesine Taraf Olan Devletlerde Zamanaşımı..........................154 IV. Nükleer Kazalar Neticesinde Ortaya Çıkan Zararlar Dolayısıyla Öngörülen Zamanaşımının Değerlendirilmesi..........................................155 SONUÇ..............................................................................................................161 KAYNAKÇA.......................................................................................................165 KISALTMALAR CETVELİ AB. : Avrupa Birliği ABD. : Amerika Birleşik Devletleri ABDER. : Ankara Barosu Dergisi AECA. : Atomic Energy Control Act AETK. : Atomik Enerji Temel Kanunu AEK. : Atomik Enerji Kanunu AHFD (AÜHFD). : Ankara Üniversitesi Hukuk F akültesi Dergisi AK. : Atom Kanunu AÜCBD. : Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi AÜEHFD. Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk F akültesi Dergisi AÜHFY. : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Y ayınları AY. : Anayasa BATİDER. : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi BK. : Borçlar Kanunu Bkz. : Bakınız BM. : Birleşmiş Milletler BTD. : Bilim ve Teknik Dergisi C. : Cilt ÇK. : Çevre Kanunu ÇPD. : Çağın Polisi Dergisi DEÜHFD. : Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14 DÜHFD. : Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi E. : Esas EBD. : Eskişehir Barosu Dergisi ENO. : Extraordinary Nuclear Occurrence e. t. : Erişim Tarihi GÜHFD. : Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi IAEA. : International Atom Energy Agency İBD. : İstanbul Barosu Dergisi İÜHFY. : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Y ayınları K. : Karar Kg. : Kilogram KTK. : Karayolları Trafik Kanunu MHAD. : Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi MK. : Medeni Kanun MMMK. : Milli Müdafaa Mükellefiyetler Kanunu MMO. : Makina Mühendisleri Odası MÜHFHAD. : Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi NEAÜŞKHSİPS. : Nükleer Enerji Alanında Üçüncü Şahıslara Karşı Hukuki Sorumluluğa İlişkin P aris Sözleşmesi NGSKİESİK. : Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Sa tışına İlişkin Kanun NHİHSHVS. : Nükleer Hasara İlişkin Hukuki Sorumluluk Hakkında Viyana Sözleşmesi NSK. : Nükleer Sorumluluk Kanunu NYMNRDHK. : Nükleer Yakıt Maddeleri ve Nükleer Reaktörlerin Düzenlenmesi Hakkında Kan un NZSK : Nükleer Zararlardan Sorumluluk Kanunu 15 OECD. : Organization for Economic Cooperation and Dev elopment OR. : Obligationen Recht PAA. : Price Anderson Act PK. : Petrol Kanunu S. : Sayı s. : Sayfa T. : Tarih TAEK. : Türkiye Atom Enerjisi Kurumu TEDAŞ. : Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi TEK. : Türkiye Elektrik Kurumu TBMM. : Türkiye Büyük Millet Meclisi TTBY. : Türk Tabipler Birliği Yayınları TİSAK. : Tazminata İlişkin Sorumluluk Anlaşmaları Kan unu TKHK. : Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun TMMOB. : Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odaları Birliği TSHK. : Türk Sivil Havacılık Kanunu U. : Uranyum UAEA. : Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ÜTMHK. : Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanmasına Dair Kan un Y. : Yıl TBK. : Türk Borçlar Kanunu yy. : yüzyıl YKD. : Yargıtay Kararları Dergisi 16
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı