Noterlerin Hukuki Sorumluluğu - MEHMET ORHAN BATMAZ

ÖNSÖZ

Tezimizin konusunu oldukça tartışmalı olan noterlerin hukuki sorumlu­luğu oluşturmaktadır. Noterlerin hukuki sorumluluğu Noterlik Kanununun 162. Maddesinde düzenlenmiştir. Madde metninin kaleme almış şekli olduk­ça tartışmalıdır. Madde metninin başarılı bir şekilde kaleme alındığını söyle­mek zordur. Madde metninin daha objektif bir şekilde yeniden düzenlenmesi ihtiyacı ortadadır.

Noterlerin hukuki sorumluluğunun tartışmalı olmasının bir nedeni de noterlik mesleğinin hukuki statüsünün tartışmalı olmasıdır. Bazı müellifler, noterlik mesleğinin serbest meslek olduğunu, bazı müellifler kamu hukuku­na tabi olduğunu ve bazı müellifler de kendine özgü bir statüsünün olduğunu savunmaktadırlar.

Noterlerin hukuki sorumluluğu Noterlik Kanununda düzenlenmiş an­cak çoğu Avrupa ülkesinde olduğu gibi bu sorumluluğu karşılayacak, gerek noteri gerekse zarar gören kişileri güvenceye kavuşturacak düzenlemeler yapılmamıştır. Avrupa ülkelerinin birçoğunda noterlerin işlemlerini sigorta yaptırması zorunlu hale getirilmiştir.

Noterlerin hukuki sorumluluğu konusunda yeteri kadar araştırma yapıl­madığı bir gerçektir. Bu konuda yapılan araştırmalar daha çok makale şek­lindedir. Aslında hukuk düzeni içinde önemli bir görev ifa eden noterlik mes­leğinin doktrinde yeteri kadar ilgi gördüğünü söylemek mümkün değildir.

Çalışmamın hazırlanması sırasında bana verdiği destek ve ilgisinden do­layı saygıdeğer Danışman Hocam Prof. Dr. M. Tufan Öğüz'e teşekkürü bir borç bilirim. Bu süreçte bana destek olan, çalışma ortamı hazırlayan, beni yüreklen­diren ve anlayışını esirgemeyen eşim Elif Batmaza, yine kendileriyle yoğun çalışmam sebebi ileilgilenemediğin çocuklarım Mengüç Batmaz ve Meh­met Umur Batmaza gösterdikleri anlayış için teşekkür ederim.

Çalışmamın, Noterlik Camiasına hayırlı olması dileği ile

İstanbul/23.06.2014

ÖZ

Noterlerin Hukuki Sorumluluğu- Yazar: Mehmet Orhan Batmaz

Çalışmamızın konusu Noterlerin hukuki sorumluluğudur. Çalışmamız altı ana başlıktan oluşmaktadır. Birinci bölümde kısaca noterlik mesleğinin tarihçesi anlatılmıştır. İkinci bölümde noterlik mesleğinin tanımı ve olduk­ça tartışmalı olan noterlerin hukuki statüsü incelenmiştir. Üçüncü bölümde noterlerin hukuki sorumluluğu ile ilgili yasal düzenleme ve noter ile ilgili arasındaki ilişkinin hukuki niteliği incelenmiştir. Dördüncü bölümde sorum­luluk hukuku incelenmiştir. Beşinci bölüm noterlerin hukuki sorumluluğu­nun niteliği başlığını taşımaktadır. Doktrinde ağırlıklı olarak noter ile ilgili arasındaki hukuki ilişkinin vekâlet akdi veya haksız fiil olduğu düşünüldü­ğünden, birinci alt başlıkta vekâlet akdi, tanımı, unsurları ve vekilin borçlan, ikinci alt başlıkta ise haksız fiil ve unsurları, buna bağlı olarak noterin rücu hakkı ve zamanaşımı incelenmiştir. Altıncı bölümde noterlerin hukuki so­rumluluğuna karşı güvence türleri incelenmiştir.

Anahtar Sözcükler: Noterlerin hukuki sorumluluğu, kamu hizmeti, noter, kusursuz sorumluluk, kusura dayalı sorumluluk, vekâlet sözleşmesi, haksız fiil.

ABSTRACT

Legal Liability of Notaries - Author: Mehmet Orhan Batmaz The subject of our study is the legal liability of notaries. The study consists of six main chapters. The brief history of notary is recounted in the first chapter. The legal status of the quite controversial profession of notary has been studied in the second chapter. The legal regulations related with the legal liability of the notary and the legal characteristic of the relation between the notary and the respective person has been studied in the third chapter. The liability law has been addressed in the fourth chapter. The fifth chapter bears the title of the characteristics of the legal liability of the notary. As the legal relation in between with regard to the notary is predominantly regarded to be an attorney agreement or a wrongful act, the definition,

ÖNSÖZ................................................................................................. V

ÖZ-ABSTRACT............................................................................ VII

KISALTMALAR........................................................................... XVII

GİRİŞ ................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM

NOTERLİK MESLEĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

1.  NOTERLİK MESLEĞİNİN TARİHÇESİ..................................... 3

1.1.          YABANCI HUKUKLARDA..................................................... 3

1.2.          TÜRK HUKUKUN'DA ........................................................ 6

           İKİNCİ BOLUM

           NOTERLİK MESLEĞİNİN TANIMI VE HUKUKİ STATÜSÜ

  2.  NOTERLİK MESLEĞİNİN TANIMI........................................... 11

2.1. NOTERLİK MESLEĞİNİN HUKUKİ STATÜSÜ..................... 12

2.1.1.    KAMU HİZMETİ KAVRAMI....................................... 12

2.1.2.    MEMUR VE DİĞER ÇALIŞANLAR İLE NOTERLİK
MESLEĞİNİN KARŞILAŞTIRILMASI......................... 22

2.1.3.    NOTERLİK MESLEĞİNİN SERBEST MESLEK
SAYAN GÖRÜŞLER VE GEREKÇELERİ.................... 34

NOTERLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEME VE NOTER İLE İLGİLİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN

HUKUKİ NİTELİĞİ

3.  NOTERLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEME............................................. 37

3.1. NOTER İLE İLGİLİ ARASINDAKİ HUKUKİ

İLİŞKİNİN NİTELİĞİ.............................................................. 40

3.1.1.  NOTERİN BİZZAT YAPTIĞI İŞLEMDEN

DOĞAN ZARARDAN SORUMLULUĞU..................... 44

3.1.2.  NOTERLERİN ÇALIŞANLARIN FİİLLİNDEN
DOĞAN ZARARDAN SORUMLULUĞU..................... 50

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

SORUMLULUK HUKUKU

4.  SORUMLULUK HUKUKU VE KUSURSUZ
SORUMLULUK............................................................................ 59

4.1.   KUSUR İLKESİ VE YETERSİZLİĞİ....................................... 61

4.2.    KUSUR İLKESİNİ YETERSİZ KILAN NEDENLER............... 62

4.3.    OBJEKTİF SORUMLULUĞUNUN ORTAYA

ÇIKMA NEDENLERİ     ........................................................ 62

4.4.    SEBEP OLMA İLKESİ VE KUSURSUZ SORUMLULUK
HALLERİNİN DAYANAKLARI............................................ 64

4.5.    KUSURSUZ SORUMLULUK HALLERİNİN
DAYANAKLARI.................................................................... 65

4.5.1.  YARAR İLE ZARAR ARASINDA

BAĞLILIK DÜŞÜNCESİ.............................................. 65

4.5.2.  TEHLİKE VEYA ÖZEL BİR TEHLİKE

YARATMA DÜŞÜNCESİ............................................. 65

4.5.3.  HAKKANİYET DÜŞÜNCESİ....................................... 66

4.5.4.    EGEMENLİK ALANI DÜŞÜNCESİ.............................. 67

4.5.5.    HUKUKA AYKIRILIK DÜŞÜNCESİ........................... 67

4.5.6.    OBJEKTİF ÖZEN ÖDEVİNİN YERİNE
GETİRİLMEMESİ DÜŞÜNCESİ................................... 68

4.5.7.    ANORMALLİK DÜŞÜNCESİ....................................... 68

4.5.8.    KUSURA DAYANMAYAN SORUMLULUK
HALLERİNE ÖZGÜ ORTAK YÖNLER....................... 70

4.5.9.    KUSURA DAYANMAYAN SORUMLULUK
HALLERİNDE ORTAK NOKTALAR.......................... 71

4.6. TAZMİNAT HUKUKUNDA SOSYAL DÜŞÜNCE VE

SİGORTALARIN GELİŞMESİ................................................ 74

                                                      BEŞİNCİ BÖLÜM

NOTERLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ

  5. NOTERLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU................................ 77

5.1.VEKÂLET SÖZLEŞMESİ....................................................... 78

5.1.1.    TANIMI VE UNSURLARI............................................ 78

5.1.2.    VEKÂLET SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI................ 80

5.1.2.1.VEKÂLET SÖZLEŞMESİNİN

ZORUNLU UNSURLARI................................ 80

5.1.2.1.1.    VEKİLİN MÜVEKKİLE KARŞI
İŞ GÖRME BORCU ALTINA
GİRMESİ   ....................................... 80

5.1.2.1.2.    İŞ GÖRMENİN KANUNLA
DÜZENLENMİŞ, BAŞKA BİR İŞ
GÖRME SÖZLEŞMESİ ÇEŞİDİNİN
KONUSUNU OLUŞTURMAMASI.. 81

5.1.2.1.3.İŞ GÖRMENİN BAŞKASININ
MENFAATİNE VE İRADESİNE
UYGUN OLARAK YAPILMASI

VE İŞ GÖRMEDE ZAMAN KAYDINA
BAĞLI OLUNMAMASI...................... 82

5.1.2.2.4.  VEKİLİN İŞ GÖRMEDE BAŞARILI
BİR SONUÇ ELDE EDİLEMEMESİ
TEHLİKESİNİ TAŞIMAMASI............. 83

5.1.2.1.4.  TARAFLARIN ANLAŞMASI.............. 84

5.1.2.1.5.  GÜVEN UNSURU........................... 85

5.1.2.2. VEKÂLET SÖZLEŞMESİNİN ZORUNLU

OLMAYAN UNSURLARI.................................. 86

5.1.2.2.2.VEKİLİN MÜVEKKİLE KARŞI BAĞIMSIZ OLMASI........................... 87

5.1.2.2.3.VEKÂLET İLİŞKİSİNİN HER ZAMAN
SONA ERDİRİLEBİLMESİ............. 88

5.1.2.3. VEKİLİN BORÇLARI

5.1.2.3.1. VEKİLİN İŞİ SADAKAT VE ÖZENLE YAPMA BORCU...

5.1.2.3.1.1. SADAKAT BORCU
90 90

BORCU.......................... 92

5.1.2.3.2.  MÜVEKKİLİN TALİMATINA
UYGUN BİÇİMDE İŞ GÖRME
BORCU............................................. 94

5.1.2.3.3.  KENDİSİNE VERİLEN İŞİ
BİZZAT YAPMA BORCU................... 95

5.1.2.3.4.  HESAP VERME BORCU................ 97   5.2.         ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME.......... 98 5.3.   HAKSIZ FİİL VE UNSURLARI............................................ 101

5.3.1.    FİİL............................................................................. 104

5.3.2.    HUKUKA AYKIRILIK................................................ 110  

5.3.2.1.    AHLAKA AYKIRILIK.................................... 114

5.3.2.2.    HUKUKA AYKIRILIĞI ORTADAN
KALDIRAN HALLER.................................... 115

5.3.3.  KUSUR........................................................................ 118

5.3.3.1.    KAST............................................................. 120

5.3.3.2.    İHMAL........................................................... 121  

5.3.3.2.1.    AĞIR İHMAL................................. 122

5.3.3.2.2.    HAFİF İHMAL............................... 123

5.3.3.3.  KUSUR ( HAKSIZ FİİL) EHLİYET............... 125

5.3.4.    ZARAR....................................................................... 126

5.3.5.    İLLİYET BAĞI............................................................ 133

5.3.5.1.  HUKUKİ İLLİYET BAĞI HAKKINDAKİ
TEORİLER..................................................... 136

5.3.5.1.1.    ŞART TEORİSİ............................... 136

5.3.5.1.2.    UYGUN İLLİYET BAĞI TEORİSİ. 137

5.3.5.1.3.    HUKUKA AYKIRILIK BAĞI........ 139

5.3.5.2.  İLLİYET BAĞININ KESİLMESİ.................... 148

5.3.5.2.1.   ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİ İLE
İLLİYET BAĞININ KESİLMESİ... 151

5.3.5.2.2.   ZARAR GÖRENİN FİİLİ İLE
İLLİYET BAĞININ KESİLMESİ... 155

5.3.5.2.3.   MÜCBİR SEBEP İLE İLLİYET
BAĞININ KESİLMESİ.................... 158 5.4. NOTERİN RÜCU HAKKI................................................. 160

5.4.1. NOTERİN STAJYER VE PERSONELE

RÜCU HAKKI............................................................ 160

5.4.2. NOTERİN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE

RÜCU HAKKI............................................................ 162

5.5.  ZAMANAŞIMI.................................................................... 165

5.5.1.    KISA SÜRE................................................................. 168

5.5.2.    UZUN SÜRE............................................................... 170

5.5.3.    CEZA ZAMANAŞIMI................................................. 172  

5.5.3.1.    CEZA DAVASI ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN
UYGULANABİLMESİ İÇİN GEREKLİ
KOŞULLAR................................................... 173

5.5.3.2.    CEZA DAVASI ZAMANAŞIMININ
BAŞLAMASI KESİLMESİ DURMASI........... 176

5.5.3.3.    CEZA DAVASI ZAMANAŞIMININ
UYGULANMASI İLE İLGİLİ BAZI
SORUNLAR................................................... 177

5.6.  DAİMİ DEF'İ HAKKI ....................................................... 178

ALTINCI BOLUM

NOTERLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNU GÜVENCE ALTINA ALAN SİSTEMLER

  6. SORUMLULUĞA KARŞI GÜVENCE................................. 181

6.1.    GENEL OLARAK................................................................. 181

6.2.    GÜVENCE ÇEŞİTLERİ......................................................... 182  

6.2.1.    TEMİNAT HESABI..................................................... 182

6.2.2.    HUKUKİ SORUMLULUK FONU............................... 184

6.2.3.    MALİ SORUMLULUK SİGORTASI........................... 187  

6.2.3.1.    GENEL OLARAK.......................................... 187

6.2.3.2.    TÜRKİYE NOTERLER BİRLİĞİ MALİ
SORUMLULUK SİGORTASI......................... 188