Milletlerarası Tahkimde BELGE İBRAZI - CEMİLE DEMİR GÖKYAYLA

Giriş

I. Çalışmanın Amacı

Milletlerarası tahkim, milletlerarası ticaretin olağan uyuşmazlık çözüm yöntemi olma yolundadır. Uyuşmazlıklarının milli mahkemelerde çözüm­lenmesini istemeyen milletlerarası ticaretin aktörleri gün geçtikçe daha çok milletlerarası tahkimi tercihine etmektedir. Zira böylece, tarafların seçtikleri herhangi bir milliyetten hakemlerle, tarafların tercihine bağlı bir ülkede ta­rafların seçimleriyle yönlendirdiği bir yargılama yapmak mümkün olabilir. Taraflar, herhangi bir devlet mahkemesine başvurmak zorunda kalmadan haklarına kavuşabilir. Hatta dünyanın birçok başka ülkesinde gerçekleşen tahkim yargılamalarında aynı avukatlarla temsil edilebilirler. Yargılamaya ilişkin çok sayıda detay tahkim yerinin neresi olduğundan etkilenmez.

  Milletlerarası tahkim, niteliği itibariyle bir yargılamadır. Tahkim yargı­laması sonucunda hakemler uyuşmazlığı esastan çözen bir karar vermekte­dir. Bu karar, taraflar arasında maddi ve şekli anlamda kesin hüküm teşkil etmektedir. Hakem kararının kaybeden tarafça rızaen yerine getirilmemesi hâlinde, icra kuvvetiyle yerine getirilmesi mümkündür. Yargılama tamam­landıktan sonra devlet mahkemelerinden verilen kararlar ile hakem kararları arasında kesin hüküm teşkil etmeleri ve icrai güçleri bakımından bir fark bulunmamaktadır.   Milletlerarası tahkimi düzenleyen kanunlar incelendiğinde, bu kanunla­rın devlet mahkemelerinde yargılama usullerine düzenleyen kanunlar kadar ayrıntılı hükümler içermedikleri görülecektir. Örneğin, MTK, 19 maddeden müteşekkil iken HMK, 452 maddeden oluşmaktadır. MTK'nda delillerin sunulması, toplanması ve değerlendirilmesi hakkında sadece iki fıkra bu­lunmaktadır (MTK.m.lO/D ve MTK.m.l l/A). Buna karşılık, HMK'nda İs­pat ve Deliller Kanun'un dördüncü kısımda 106 madde ile düzenlenmiştir. Görüldüğü gibi, tahkime ilişkin kanunlar, tahkim yargılamasında da geçerli olan yargılama aşamalarına ilişkin ayrıntılı düzenlenmeler içermemektedir. Bu durumda, tahkim kanunlarında düzenlenmeyen konularda tahkim yargı­lamasına hangi kuralların uygulanması gerektiği sorusu gündeme gelmek­tedir.

MTK'nda düzenlenmeyen yargılama usulüne ilişkin konularda, HMK hükümleri uygulanamaz (MTK.m.17). Tahkim usulüne uygulanacak kural­ların belirlenmesinde taraf serbestisi ilkesi benimsenmiştir (MTK.m.8). Bu itibarla, tararlar, delillerin sunulmasına, toplanmasına ve değerlendirilmesi­ne uygulanacak kuralları belirleyebilirler.

  Milletlerarası kurumsal ve standart tahkim kuralları incelendiğinde (ICC, UNCITRAL, 1CSID, DIAC vs.) bu kurallarda da milletlerarası tahki­me ilişkin kanunlarda olduğu gibi delillerin sunulmasına, toplanmasına ve değerlendirilmesine ilişkin ayrıntılı düzenlemeler bulunmadığı görülmek­tedir. Bu durumda, delillerin sunulmasına, toplanmasına ve değerlendiril­mesine ilişkin kurallar her bir yargılamada taraflarca ve/veya hakemlerce belirlenecektir. Bu ise her tahkimde ispata ve delillere ilişkin farklı kuralla­rın yaratılmasını gerektirir. Diğer taraftan milletlerarası tahkim, genellikle, farklı hukuk kültürlerinden gelen taraflar, taraf temsilcileri ve hakemler ara­sında gerçekleşmektedir. Bu durumda tarafların, temsilcilerinin ve hakemle­rin her zaman ortak bir noktada anlaşmaları ve aşina oldukları kurallara göre yargılama yapılması mümkün olmayabilir. Tarafların, uyuşmazlık çıkmadan önce yaptıkları tahkim anlaşmasında delillerin sunulmasını, toplanmasını ve değerlendirilmesini düzenleyen kurallara yer vermeleri ise hayatın olağan akşına uygun değildir. Bu nedenle milletlerarası tahkimde delillerin sunul­masına, toplanmasına ve değerlendirilmesine ilişkin standart kuralların ge­liştirilmesi ihtiyacı doğmuştur.  

Milletlerarası tahkim camiası, bağlayıcı metinlerle düzenlenmeyen ko­nularda, hem taraflara hem de hakemlere, kararlarında ışık tutmak amacıyla bazı bağlayıcı olamayan kurallar hazırlamaktadır. Bu çerçevede Uluslararası Barolar Birliği, Milletlerarası Tahkimde Delil İkamesi Hakkında Uluslara­rası Barolar Birliği Kurallarını hazırlamıştır. Çalışmamızın konusunu teş­kil eden bu Kurallar'ı, IBA Kuralları olarak ifade edeceğiz. IBA Kuralları, milletlerarası tahkimde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. IBA Kuralları, milletlerarası tahkimde, yazılı ve sözlü delillerin, bilirkişi raporlarının su­nulmasını ve hakemlerce değerlendirilmesini düzenleyen ayrıntılı bir metin­dir. IBA Kuralları'nda milletlerarası tahkimde belgelerin ibrazı müessesini üçüncü maddesinde düzenlenmiştir. Bu çalışmada IBA Kuralları çerçeve­sinde milletlerarası tahkimde belge ibrazı, özellikle tahkim yerinin Türkiye olduğu durumlar dikkate alınarak MTK çerçevesinde incelenmeye çalışıla­caktır.

  IBA Kuralları çerçevesinde milletlerarası tahkimde belge ibrazı ko­nusunda bir monografi yazmanın uygun olacağını düşünmemizin sebebi, Türkiye'den tarafların milletlerarası tahkimde önemli bir ağırlık teşkil et­melerine rağmen milletlerarası tahkimde belge ibrazı konusunun doktrinde henüz ayrıntılı olarak incelenmemiş olmasıdır. Ülkemizde kavramın uygula­mada çok fazla bilinmemesi nedeniyle Türkiye'den uygulamacılar ve taraf­lar, müesseseden yeterince istifade edemeyebilirler hatta davanın diğer tara­fının haksız belge ibrazı taleplerine karşı kendisini yeterince savunamayarak mağdur olabilir. Türkiye'nin Dünya ekonomisinde gün geçtikçe artan önemi nedeniyle milletlerarası tahkimde belge ibrazının Türkiye'de de iyi bilin­mesi önemlidir. Diğer taraftan 2013 yılında IBA Kuralları Türkiye Barolar Birliği bünyesinde Türkçeye tercüme edilmiştir¹. IBA Kuralları'nın tercüme edilmiş olması Türkçe tahkimlerde de uygulanmasını artırabilecek bir ge­lişmedir. Bu IBA Kuralları'nın Türk hukukunda da incelenmesinin gereğini artırmaktadır.  

II. Konunun Sınırlandırılması Belge ibrazı ile bir arada anılan başka müesseseler de bulunmaktadır. Bunlardan ilki ve en önemlisi Müşterek Hukuk²'ta yer alan "discovery" veya "disclosure* müesseseleridir. Özellikle ABD hukukunda "pre-tiral disco-very" diğer hukuk sistemlerinde belge ibrazına ilişkin düzenlemelerden çok farklı kendisine özgü bir müessesedir. "Pre-tiral discovery", ABD mahke­melerinde yapılan yargılamalarda uygulama alanı bulmaktadır ve tahkimde "pre-tiral discovery" son derece istisna olarak başvurulan hatta kendisinden kaçınılan bir usuldür. Bununla birlikte, "pre-tiral discovery" nin milletlerara­sı tahkimi hiç etkilemediğini de söyleyemeyiz. Bu çalışmada "pre-tiral dis­covery" ye sınırlı olarak sadece milletlerarası tahkime ve IBA Kural lan'na etkisini açıklama amacıyla sınırlı olarak değinilecektir.

Günümüzde elektronik ortamda muhafaza edilen belgelerin artması "E-discovery" kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. "E-discovery" de yine başta ABD olmak üzere Müşterek Hukuk sistemine ait devletlere özgü bir kavramdır. IBA Kuralları, "E-discovery" ye yer vermemiş ancak elektronik ortamda saklanan belgelerin ibrazı bir hükümde düzenlenmiştir. Biz de çalışmamızda "E-discovery" ye elektronik ortamda saklanan belgele­rin ibrazını daha iyi açıklayabilmek amacıyla sınırlı olarak değinmekle ye­tineceğiz.

HMK'ndaki belge ibrazı müessesi ile IBA Kuralları'nı karşılaştırdık ancak, HMK'ndaki düzenlemeleri ayrıntılı bir şekilde anlatmadık. Zira HMK'daki belge ibrazına ilişkin kurallar MTK çerçevesinde gerçekleşen tahkimlerde uygulanmaz.

  Çalışmada özellikle MTK'na tabi tahkimlerde IBA Kuralları uyarınca belge ibrazının ne şekilde gerçekleşeceği, hangi belgelerin ibrazının iste­nebileceği, hangi sebeplerle belge ibrazına itiraz edilebileceği, ibrazı emre­dilen belgelerin ibraz edilmemesinin sonuçlarına ve belge ibrazı sürecinin kararın icrası aşamalarına etkileri üzerinde durulacaktır.

Önsöz

Nisan 2014 İstanbul

İçindekiler

Önsöz.................................................................................................... V

Kısaltmalar....................................................................................... XIX

Giriş....................................................................................................... 1

1. Çalışmanın Amacı...................................................................... 1
2. Konunun Sınırlandırılması............................................................ 3

1. Milletlerarası Tahkimde Delillerin İkamesi Usulüne
   Uygulanan Hukuk....................................................................... 4
2. Terminoloji................................................................................. 6
3. Tarafın Kendi Elindeki Belgeleri Sunması..................................... 7

A.  Sunulacak Belgelerin Muhatabı............................................... 8

B.  Sunulacak Belgelerin Zamanlaması......................................... 8

C.  Belgelerin Sunulması Usulü.................................................. 10

D.  Belgelerin Etkili Bir Şekilde Sunulmasının Sağlanması............. 13

IV.  Hakemlerin Taraflardan Belge İbrazını İstemesi.......................... 14

A.  Hakemlerin Delil Toplama Yetkileri...................................... 14

B.  Hakemlerin Belge İbraz Edilmesine

İstcyebilme Yetkileri............................................................ 15

V.    Taraflardan Birinin Diğer Tarafın Elindeki Belgelerin

İbrazını İstemesi....................................................................... 15

A.  Genel Olarak....................................................................... 15

B.  Milletlerarası Tahkimde Belge İbrazının

Hukuki Temelleri................................................................. 17

C.  Milletlerarası Tahkimde Belge İbrazının Amacı...................... 19

I.     Genel Olarak Belge................................................................. 20

A.  Milletlerarası Tahkimde Belgenin Delil Değeri...................... 20

B.  Belgenin Tanımı................................................................... 21

II.    Milletlerarası Tahkimde Kabul Edilebilir-Kabul Edilemez
Belge ve Belge İbrazı................................................................ 22

A.  Kabul Edilebilir-Kabul Edilemez Belge Kavramları............... 22

B.  Karşılaştırmalı Hukukta Kabul Edilemez Delil....................... 22

C.  Türk Hukukunun Yaklaşımı................................................. 24

D.  Delillerin Kabul Edilebilir Olup Olmadığı

Konusunda Karar Verme Yetkisi........................................ 25

E.  Delillerin Kabul Edilebilir Olup Olmadığının

Tespitine Uygulanacak Kurallar........................................... 26

F.   Hakemlerin İBA Kuralları Uyarınca Delilleri
Değerlendirmesi Yetkisi ve Delillerin Kabul
Edilebilirliği Hakkında Karar Verme Yetkisi......................... 27

G.  IBA Kuralları Uyarınca Kabul Edilemez

Deliller ve Belge İbrazı........................................................ 27

H. Uygulamada Kabul Edilebilir Delil Olup

Olmadıkları Tartışılan Belgeler............................................. 29

1.  Sözleşmeler ve Sözleşmenin İmzalanmasından

Önceki Dönemde Üretilen Belgeler................................. 29

2. Sözleşmenin İfası Sürecinde Üretilen

Dahili Belgeler................................................................ 30

3. Uyuşmazlık Çıkması Hâlinde Delil Olarak

Kullanmak Amacıyla Hazırlanan Belgeler......................... 30

4.  Uyuşmazlık Çıktıktan Sonra Üretilen

Dahili Belgeler................................................................. 30

5.  Hukuka Aykırı Yollardan Elde Edilen Belgeler................. 31

§3   Belge İbrazı ve İspat Yükü Arasındaki İlişki............................ 32

1.    Milletlerarası Tahkimde İspat Yükü.......................................... 32

II.   İspat Yükünün Belge İbrazına Etkisi.......................................... 35

§4   Türk Milletlerarası Tahkim Hukukunda Belge İbrazı............... 37

1. Genel Olarak............................................................................ 37
2. Milletlerarası Tahkim Kanunu Kapsamında Belge İbrazı.............. 38

A.  Milletlerarası Tahkim Kanunu Uyarınca Hakemlerin

Belge İbrazını Emretme Yetkileri.......................................... 38

B.  Hakemlerin Belge İbrazı Konusunda Mahkemelerin
Yardımını İstemeleri............................................................. 44

C.  Hukuk Muhakemeleri Kanunu'da Yer Alan Belge
İbrazına İlişkin Düzenlemelerin Milletlerarası

Tahkim Kanunu'na Tabi Tahkimlerde Uygulanabilirliği............ 45

III.  Milletlerarası Tahkim Kanunu Uyarınca Belge İbrazına
Uygulanacak Kurallar............................................................... 46

A.  Tarafların Kararlaştırdığı Kurallar......................................... 47

B.  Tarafların Bir Kanuna Atıf Yapmaları................................... 49

C.  Milletlerarası Standart Tahkim Kuralları................................ 49

D.  Milletlerarası Kurumsal Tahkim Kuralları.............................. 50

E.  Hakem Kararları................................................................. 52 §5   Uluslararası Barolar Birliğinin Milletlerarası Tahkimde

Delil İkamesi Hakkında Kuralları............................................... 53

1. İBA Kurallan'nın Tarihçesi........................................................ 53
2. IBA Kurallarının Amacı............................................................ 54

A.  Genel Olarak....................................................................... 54

B.  Belgelerin İbrazı Usulü Belirlenirken

Gözetilen Amaçlar............................................................... 56

3. IBA Kurallan'nın Milletlerarası Tahkim Uygulamasında
   Ulaştığı Başarı.......................................................................... 56
4. IBA Kuralları'nın Uygulama Alanı............................................. 58

A.  Genel Olarak....................................................................... 58

B.  IBA Kuralları'nın Uygulanacağının Taraflarca
Kararlaştırılması.................................................................. 58

C.  Hakemlerin IBA Kuralları'nın Uygulanmasına

Karar Vermeleri.................................................................. 61

D.  IBAKuralları'ndan Kılavuz Olarak Yararlanılması.................. 62

E.  Milletlerarası Tahkim Kanunu'na Tabi Tahkimlerde

IBA Kuralları'nın Uygulanması............................................. 64

F.  Hukuk Muhakemeleri Kanunu'na Tabi Tahkimlerde

IBA Kuralları'nın Uygulanması............................................. 65

5. IBA Kuralları'nın Zaman Bakımından Uygulanması..................... 65
6. IBA Kuralları'nın Tahkim Yargılamasına Uygulanan

Diğer Kurallarla İlişkisi............................................................. 66

§6   IBA Kuralları'nın Belge İbrazına Hâkim Olan İlkeleri.............. 68

§7   IBA Kuralları Uyarınca Belge İbraz Etmesi

İstenebilecek Kişiler................................................................... 69

1. Davanın Diğer Tarafı................................................................ 69
2. Üçüncü Kişiler......................................................................... 69

A.  Genel Olarak....................................................................... 69

B.  Hakemlerin Üçüncü Kişiyi Belgeleri İbraz Etmeye

Davet Etmeleri.................................................................... 72

C. Üçüncü Kişilerin Kendi Rızalanyla Belge İbraz

Etmemeleri Hâlinde Başvurulabilecek Çareler....................... 72

1.  Belgeleri Elinde Bulunduran Üçüncü Kişinin

Tahkim Yerinde Bulunması İhtimali.................................. 73

1. Tahkim Yerinin Türkiye Olması İhtimali........................ 73
2. Tahkim Yerinin UNCITRAL Model Kanunu
   Benimsemiş Başka Bir Ülke Olması İhtimali................. 75
3. Tahkim Yerinin Müşterek Hukuk Sistemine

Dahil Bir Ülkede Olması İhtimali.................................. 75

2.  Belgeleri Elinde Bulunduran Üçüncü Kişinin

Tahkim Yerinde Olmaması İhtimali................................... 77

3.  Üçüncü Kişinin Belgeyi İbraz Etmemesinin

Sonuçlan......................................................................... 79

Karar Verme Yetkisi......................................................... 139

D.  Bir Belgenin İmtiyaz Sahibi Olup Olmadığına
Uygulanacak Hukuk........................................................... 139

1. Genel Olarak................................................................. 139
2. Vasıflandırma................................................................ 141
3. Bir Delilin İmtiyazlı Bir Delil Olup Olmadığına
   Uygulanacak Hukuka İlişkin Bağlama Noktası

Önerileri........................................................................ 144

a.   Tahkim Yeri Hukuku................................................. 144

b.  Uyuşmazlığın Esasına Uygulanacak Hukuk................. 145

c.   Değerlendirme.......................................................... 146

d.   Belge ile En Yakın İrtibatlı Hukuk.............................. 146

1. Genel Olarak...................................................... 146
2. Değerlendirme.................................................... 148
3. "En Çok Gözetilen İmtiyaz" Yaklaşımı.................. 148
4. "En Az Gözetilen İmtiyaz" Yaklaşımı.................... 151

e.   Milletlerarası Tahkimde Genel Kabul Gören
Prensiplerin Uygulanması Yaklaşımı........................... 151

f.   Değerlendirme ve Sonuç............................................ 153

E.  Avukat ile Müvekkil Arasındaki İletişimin Sahip Olduğu
İmtiyaz ("Attorney-Client Privilege")................................ 154

1. Genel Olarak "Attorney-Client Privilege"......................... 154
2. Türk Hukukunda Avukatın Sır Saklama
   Yükümlülüğü................................................................. 159
3. Milletlerarası Tahkimde "Attorney-Client Privilege".......... 162

a.   Genel Olarak............................................................ 162

b.  "Attorney-Client Privilege" İddialarına
Uygulanacak Hukuk.................................................. 163

c.   IBAKurallan'nın Konuya İlişkin Düzenlemeleri............ 166

d.   Değerlendirme.......................................................... 167

F.   Sulh Görüşmelerine İlişkin Belgeler..................................... 168

G.  Muhatabın Sadece Kendi İstifadesi İçin

Hazırlanan Belgeler........................................................... 173

H. Belgenin Sahip Olduğu İmtiyazdan Feragat Edilmesi............. 176

4. İbrazı Talep Edilen Delilin İbraz Edilmesinin Makul
   Olmayan Ölçüde Külfetli Olması.............................................. 178
5. İbrazı Talep Edilen Belgenin Kayıp veya Zayi Olduğunun
   Makul Bir Olasılıkla Gösterilmesi............................................. 182
6. Ticari veya Teknik Olarak Gizli Belgelerin İbrazı...................... 184

A.  Gizli Belgelerin İbrazının Milletlerarası Tahkimin
Gizliliğinden Farkı.............................................................. 184

B.  Ticari veya Teknik Gizlilik: Sır............................................ 185

C.  Ticari ve Teknik Olarak Gizli Belgelerin İbrazının

Reddine İlişkin Özellikler.................................................... 186

VII.Özel Politik veya Kurumsal Hassasiyetler Bulunması................ 190

VIII.Usul Ekonomisi, Oranlılık, Adalet veya Tarafların

Eşitliği Mülahazalarının Etkisi................................................. 195 §12 İbrazı Emredilen Belgenin İbraz Edilmemesinin

Hukuki Sonuçları....................................................................... 199

1. Genel Olarak.......................................................................... 199
2. Mahkemeden Yardım İstenmesi.............................................. 200
3. İbraz Edilmeyen Belgenin İçeriğinin İbraz Etmeyen
   Taraf Aleyhine Olduğu Sonucuna Varılması

(Adverse Inference).............................................................. 203

A.  Genel Olarak..................................................................... 203

B.  IBA Kuralları Uyarınca Belge İbraz

Edilmemesinin Sonuçları..................................................... 206

1. Belgenin İbrazının İstenmiş veya

Emredilmiş Olması......................................................... 207

2. Tarafların İbraz Emrine Rağmen Bir Belgeyi İbraz
   Etmemeleri Hâlinde Belgenin İçeriğinin Kendi
   Aleyhine Olduğu Sonucuna Varılacağı Konusunda
   Uyarılmış Olmaları......................................................... 208
3. IBA Kuralları'nın 3(3) Maddesinde Sayılan

Koşulların Gerçekleşmiş Olması...................................... 208

4. Aleyhine Sonuç Çıkarılacak Tarafa Belgeyi İbraz Etmek
   veya İbraz İstemine İtiraz Etmek ve Belgeyi İbraz
   Etmemesinin Gerekçelerini Açıklama Fırsatı Verilmiş
   Olması........................................................................... 211
5. İbraz İsteminde Bulunan Tarafın İddiasını O Belge
   Olmaksızın "Prima Facia" İspat Edebilmiş Olması.......... 212
6. Varılan Sonucun Makul, Davadaki Vakıalar ile
   Uyumlu ve İbraz Edilmeyen Belgenin Niteliğine

Uygun Olması............................................................... 214

C.  Belgenin İbraz Edilmemesinin İspat Yüküne Etkisi................ 215

D.  İbraz Edilmeyen Belgenin Dolaylı Delil Teşkil Etmesi........... 217

E.  Hakemlerin Aleyhe Sonuç Çıkarma Yetkilerinin
Değerlendirilmesi............................................................... 218

IV. Hakemlerin Belgeyi İbraz Etmeyen Tarafı Para

Cezası Ödemeye Mahkum Etme Yetkileri................................ 219 §13 Belge İbrazı ve Dürüstlük Kuralları.......................................... 221

1. Genel Olarak.......................................................................... 221
2. Mevcut Bir Belgenin İbrazından Kasten Kaçınılması................. 225
3. Sahte Belge İbraz Edilmesi...................................................... 225
4. Belge İbrazı Aşamasında Taraf Vekillerinin Rolü...................... 227

Belge Üzerine Değiştirilmesi.................................................... 232 §15 IBA Kuralları ve Maddi Hukuktan Doğan Belge

İbrazı Mecburiyeti.................................... *............................... 234 §16 Belge İbrazı Kavramının Hakem Kararının İptali ve

Tenflzi Açısından Doğurduğu Sonuçlar...................................... 239

I.     Hukuki Dinlenilme Hakkının İhlâli ve Belge İbrazı..................... 240

A. Kavram Sorunu................................................................. 240

B.  Belge İbrazı ve Hukuki Dinlenilme Hakkının İhlali................ 242

1.  Belge İbrazı İsteminin Reddedilmesi ve

Hukuki Dinlenilme Hakkı................................................ 242

2. İbraz Edilmeyen Belgenin Etmeyen Tarafın
Aleyhine Olduğu Sonucuna Varılması ve

Hukuki Dinlenilme Hakkı................................................ 244

2. Tahkim Usulüne Aykırılık ve Belge İbrazı................................. 246
3. Hakemlerin Yetkilerini Aşmaları ve Belge İbrazı....................... 248
4. Kamu Düzenine Aykırılık ve Belge İbrazı................................. 249
5. Taraflara Eşit Davranılmaması ve Belge İbrazı......................... 253

Muhakemeleri Kanunu Uyarınca Belge İbrazı......................... 256

1. Genel Olarak.......................................................................... 256
2. Belge İbrazı Mecburiyetinin Koşullan....................................... 256

A. Derdest Bir Davanın Bulunması.......................................... 256

B.  İbrazı İstenen Belgenin İleri Sürülen Hususun
İspatlanması İçin Zorunlu Olması........................................ 257

C.  Belgenin ve İçeriğinin Belirli Olması.................................... 258

D. İbrazı İstenen Belgenin Muhatabın Elinde Olması................. 258

3. HMK Uyarınca Belgelerin İbrazı Usulü.................................... 260
4. Mahkemenin Belge İbrazı Hakkında Kararı.............................. 261
5. İbraz Edilen Belgelerin İncelenmesi.......................................... 262
6. Belgenin İbrazından Kaçınılabilecek Durumlar.......................... 263

A. Tarafların Belgeyi İbraz Etmemesini Haklı
Gösterebilecek Sebepler..................................................... 263

B.  Üçüncü Kişilerin Belgeyi İbraz Etmekten

Çekinme Sebepleri............................................................. 267

VII.Belgelerin İbraz Edilmemesinin Sonuçları.................................. 268