Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Milletlerarası Sözleşmelerde Yabancı Para Kayıtları
Milletlerarası Sözleşmelerde Yabancı Para Kayıtları
Turgut TURHAN
Sayfa Sayısı
:
228
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
1997
ISBN NO
:
9755370617
140,00
TL GİRİŞ Millî paraların "İsviçre Frangı", "Alman Markı" ve "Japon Yeni" gibi kuvvetli paralar karşısında sürekli olarak değer kaybetmeleri, yüzyılımızın en çarpıcı ekonomik olgularından bir tanesidir. Bu olgu karşısında, para değerinin düşmesinden doğabilecek zararlara karşı kendilerini korumak isteyen tarafların, aktettikleri milletlerarası sözleşmelerde sık sık yabancı para kayıtlarına başvurdukları görülmektedir. İşte bu çalışmayla güdülen amaç, yabancı para kayıtlarının milletlerarası sözleşmelerde kullanılmasının Kanunlar İhtilâfı Hukukuna getirdiği sorunları ve bu sorunlar için geliştirilmiş bulunan çözüm şekillerini irdeleyerek tartışmaktır. Milletlerarası sözleşmeler alanında tarafların yabancı para kayıtlarına başvurmalarının 70′li yıllar içinde görülmeye başladığını söylemek mümkündür. Amerika Birleşik Devletlerinin 1971 yılında "Amerikan Doları"nın altına olan paritesini resmen kaldırması, bu devletin parasının milletlerarası para piyasalarında dalgalanmasına yol açmıştır. "Amerikan Doları"nm değerinde meydana gelen dalgalanmalar ise bütün konvertibl paraları etkilemiştir. Bu gelişmeler sonunda "kur riski" yabancı para üzerinden yapılan her türlü hukukî işlemde, özellikle milletlerarası sözleşmeler alanında muhakkak dikkate alınması gereken önemli bir tehlike haline gelmiştir ^ . Altının resmî bir kura sahip olduğu dönemlerde,taraflar para değerinin düşmesinden doğabilecek olan zararları "altın kaydı"na başvurmak suretiyle önlemeye çalışmışlardır. Ancak günümüzde altının bu özelliğini kaybetmesi, tarafları altın kaydı yerine yabancı para kayıtlanna başvurmaya yöneltmiştir′ ′. Bu yönelim çerçevesinde taraflar ya aralarındaki borç miktarını ya da bu borç miktarının kendisi ile veya kendisi üzerinden ödeneceği parayı "kuvvetli para" olarak kabul ettikleri (1) Exchange rate risks in international contracts, ICC. Publishing, Paris 1987, sh. 5 vd. (2) Niyonzima, M: La clause de monnaie etrangere dans les contrats internationaux, Bruxelles 1991, pr. 3, sh. 8; Lalive, P: Depreciation monetaire et contrats en droit inter¬national prive, Onzieme Journees juridique, Geneve 1971, sh.34. 2 Giriş yabancı devlet paralan ile ifade etmeye başlamışlardır. Tarafların yabancı para kayıtlarına birer "garanti aracı" olarak başvurdukları bu uygulama sonunda, çeşitli formüller altında karşımıza çıkan yabancı para kayıtlan, güncel milletlerarası sözleşmeler hukuku uygulamasında haklı bir önem kazanmıştır. Ülkemizde yıllardan beri seyreden yüksek enflâsyonun doğal bir sonucu olarak, yabancı para kayıtları daha ziyade iç hukuk sözleşmelerinde kullanılmıştır ve kullanılmaya devam da edilmektedir. Öyle ki, ülkemizde taşınmaz kiralarından beyaz eşya satışlarına, otomobil kampanyalarından konut kredilerine kadar bir çok hukukî işlemde yabancı para kayıtlarına rastlamak mümkündür. Nitekim bu geniş kullanım alanının doğal bir sonucu olarak yabancı para kayıtlarına bağlı olarak doğan yabancı para borçları, maddî hukuk açısından çok sayıda incelemeye konu olmuştur( ′. Buna karşın, Türkiye′nin "karma ekonomi" adı altında uzun yıllar boyu sürdürdüğü "milletlerarası iş ve ticaret hayatına kapalı" yıllar içinde, yabancı para kayıtlarının milletlerarası sözleşmelerde kullanılması Türk hukukçularının hiç ilgisini çekmemiştir. Denebilir ki, bu yıllar içinde Türk iş adamları ve Türk şirketlerinin milletlerarası iş ve ticaret hayatında zaten pek fazla görülmemeleri ve dolayısı ile çok az sayıda milletlerarası sözleşmeye taraf olmaları, doğal olarak Türk hukukçularının da konuya uzak kalmalarına yol açmıştır. Nitekim bu nedenle, yabancı para kayıtlarının milletlerarası sözleşmelerde kullanılmasının Kanunlar İhtilâfı (3) Karayalçın. Y. : Yabancı para borcunun vadede ödenmemesi ile ilgili problemler, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararlan Sempozyumu IV, Ankara 1987, sh. 179 vd.; Para değerinde değişmeler-yabancı sermaye ve anonim şirketlerde aynî pay, Koloğlu′ya 70. yıl Armağanı, Ankara 1975, sh.493 vd.; Enflâsyon karşısında faiz, Ankara 1980; Kredi düzeninin korunması, 7. Batider (1972), sh.539 vd.; Reisoğlu, S.: Yabancı para üzerinden taahhüt altına girilmesi ve hukukî sonuçları, Prof. Dr. Hikmet Belbez′in Hatırasına Armağan, 13. Batider (1986), sh.143 vd.; Doğanay, İ.:Sözleşme yapıldıktan sonra devalüasyon sebebiyle para değerinde meydana gelen büyük değişiklikler akdin yerine getirilmesine mani olur mu? I. YD. (1975), sh. 30 vd.; Pekcanıtez, H.: Medenî Usul ve İcra ve İflâs Hukukunda Yabancı Para Alacaklarının Tahsili, Ankara 1994. Ayrıca, para değerinin düşmesinin sözleşmeden doğan borç ilişkileri üzerindeki etkileri için genel olarak bkz. "Les efîets de la depreciation monetaires sur les rapports juridiques contractuels, (Journees dTstanbul), Travaux de l′Association Henri Capitant, İstanbul 1973" adlı eserde sunulan tebliğlere. Giriş 3 Hukukuna getirdiği sorunları irdeleyen bir çalışma henüz ülkemizde kaleme alınmamıştır (4) Belirtmek gerekir ki, hükümetlerimizin 80′li yıllar içinde izledikleri liberal-ekonomik politikalar sonunda yukarıdaki tablo değişmiş ve yabancı para kayıtlarının milletlerarası sözleşmelerde kullanılması Türk hukuku açısından da önem kazanmıştır. Şöyle ki; 80′li yıllar içinde izlenen liberal ekonomik politikalar ülkemizi kapalı ekonomik yapıdan kurtararak milletlerarası iş ve ticaret hayatına taşımıştır. Günümüz milletlerarası iş ve ticaret hayatında rastladığımız sözleşmeler ise, artık eskiden olduğu gibi iki gerçek kişi tacir veya orta ölçekli iki ticarî şirket arasında "tesadüfen" yapılan sözleşmeler değildir. Tam tersine, günümüzde bu tür sözleşmelerin yerini özellikle "süre" ve "amaç" bakımından ekonomik ağırlıkları daha fazla olan karmaşık ekonomik sözleşmeler almıştır (5 Türk iş adamları veya şirketlerinin ülke içinde veya dışında taraf oldukları "yatırım sözleşmeleri", "proje finansman sözleşmeleri", oldukça geniş bir kapsamı olan "mühendislik sözleşmeleri", uluslararası fınans alanında sık sık ratladığımız "factoring" "forfaiting" ve "leasing" sözleşmeleri son yıllarda görülen ve kendilerine "milletlerarası ekonomik sözleşmeler" adı verilen sözleşmelerin en güzel örnekleridir. Gelişen milletlerarası iş ve ticaret hayatına paralel olarak sözleşmelerin yukarıda anılan şekilde nitelik değiştirmesi, doğal olarak sözleşmelerin hukukî içeriklerinin de değişmesine yol açmıştır. Nitekim günümüzde yapılan milletlerarası sözleşmelerin hukukî içerikleri, daha önceki yıllarda yapılan sözleşmelerin hukukî içeriklerinden oldukça farklıdır. Daha önceki yıllarda yapılan milletlerarası sözleşmelerde "uygulanacacak hukuk" ve "yetkili mahkeme" sorunlarına önem verilirken, günümüzde yapılan milletlerarası sözleşmelerde daha ziyade (4) Konuya özellikle " altın kayıtlar" acısından yaklaşan tek çalışmanın Seviğ, V.R.: Les effets de la depreciation monetaires sur les rapports juridiques contractuels en droit international prive rurc, Les effets de la depreciation monetaires sur les rapports juridiques contractuels, (Journees d′Istanbul), istanbul 1973, sh. 227 vd. olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca bkz. Göğer. E.: Kanunlar ihtilâfı (içtihatlar açısından bağlama kuralları), Ankara 1973, sh. 1986 vd. (5) Goldman, B.: Le contrat international, Renaissance du phenomene contractuel, La Haye 1971 sh. 448 vd.; Fontaine, M.: La notion du contrat economique international Le contrat economiqııe international, Paris 1975, sh, 21. 4 Giriş ′′kayıt (şart-kloz)"lara önem verilmektedir (6 Diğer bir ifadeyle, günümüzde taraflar uygulanacak hukuku belirlemekle yetinmek yerine, sözleşmenin çeşitli evrelerinde ortaya çıkabilecek sorunları maddî hukuk açısından çözebilecek kayıtlara da sözleşmelerinde yer vermeyi tercih etmektedirler^7). Günümüzde oldukça gelişmiş bulunan "Lex Mercatoria"nın da yardımıyla milletlerarası sözleşmelere "profesyonel bir şekilde" konulan W bu tür kayıtların en güzel örneğini ise yabancı para kayıtları oluşturmaktadır ^ Yapılan bütün bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi, yabancı para kayıtlarının milletlerarası sözleşmelerde kullanılması günümüz Türk Hukuku açısından da önem kazanmıştır, ülkemizin 80′li yıllar içinde milletlerarası iş ve ticaret hayatına tam anlamıyla katılmış olması ve bu yıllar içinde milletlerarası sözleşmelerde görülen yapısal değişiklikler, konunun Türk Hukuku açısından da önem kazanmasında temel rolü oynamıştır. Bu anlamda, yabancı para kayıtlarının milletlerarası sözleşmelerde kullanılmasından doğan sorunları Kanunlar İhtilâfı Hukuku açısından ele alacak olan bir incelemenin, Türk Milletlerarası Özel Hukuk literatüründe önemli bir boşluğu dolduracağı da açıktır. Milletlerarası sözleşmelerde kullanılan yabancı para kayıtlarına bütüncül bir açıdan bakıldığında, bu tür kayıtların kullanımından doğan hukukî sorunların üç ayrı başlık altında toplanabileceği görülür. Bunlardan birincisi "yabancı para kayıtlarının geçerliliği" ile ilgili sorunlar, ikincisi "yabancı para kayıtlarının yorumu" ile ilgili sorunlar ve nihayet üçüncüsü de "yabancı para kayıtlarının ifası" ile ilgili sorunlardır. Ancak, üç başlık altında toplanan bu sorunların tam anlamıyla kavranabilmesi için öncelikle "para, yabancı para ve yabancı para kaydı" kavramları hakkında bilgi sahibi olunması gerektiği de açıktır. (6) Boughaba, M.: Le clauses d′adaptation economiqe et monetarics dans les contrats prives internationaux, (These), Lausannc 1984, sh. 25 vd.; Sillard, S.A.: Clauses de maintien de la valeur dans les transactions international, 99. Clunet (1972), sh. 215 vd. (7) Boughaba, sh. 27-28 (8) Kahn, Ph.: Lex Mercatoria et pratique contrats internationaux; L′experience française. Le contrat economique international, Paris 1975, sh. 173 vd.; Boughaba sh. 25 vd. (9) Hann, H.: Value clauses and international monetry law, 22. Ger. YBIL. (1979), sh.55; Boughaba, sh. 25. Giriş 5 Ortaya konan bu temel hukukî sorunlar çerçevesinde çalışmamız da giriş ve bunu izleyen beş bölünrden oluşmaktadır. Çalışmamızın I.bölüm′ünde "para, yabancı para ve yabancı para kayıtları" kavramları ele alınmıştır. Bu bölümde ilk önce para kavramının ekonomik ve bilhassa hukukî özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra Kanunlar İhtilâfı Hukuku açısından paranın yabancılık vasfını belirleyen ölçütler üzerinde durulmuş ve bölüm, yabancı para kayıtlarının türleri ve hukukî özelliklerinin açıklanmasıyla son bulmuştur. Çalışmamızın Il.bölüm′ü ise, "yabancı para kayıtlarının geçerliliği" ne ilişkin sorunların incelenmesine ayrılmıştır. Bu bölümde önce ağırlıklı olarak "yabancı para kayıtlarının geçerliliğine uygulanacak hukuk" sorunu üzerinde durulmuştur. Daha sonra yabancı para kayıtlarının "itibarî değer" ve "banknotların yasal rayici" ilkeleri karşısındaki geçerliliği tartışılmış ve bölüm, "yabancı para kayıtlarının döviz kontrol kurallarının karşısındaki geçerliliği"ne ilişkin bilgilerin verilmesiyle son bulmuştur. Çalışmanın Ill.bölüm′ünde ele alınan konu "yabancı para kayıtlarının yorumu"na ilişkin sorunlar olmuştur. Bu bölümde ilk önce "yabancı para kayıtlarının yorumlanmasını zorunlu hale getiren nedenler" üzerinde durulmuştur. Bu sorunu takiben, yabancı para kayıtlarında ortaya çıkabilecek olan belirsizlik hallerine göre yorumun hangi hukuka tâbi olacağı ve yoruma hâkim olacak ilkelerin neler olacağı ele alınarak tartışılmıştır. Çalışmamızın "yabancı para kayıtlarının ifası" başlığını taşıyan IV.bölüm′ünde ise ilk önce yabancı para üzerinden ifade edilmiş olan borçların mahallî paraya çevrilmesi ve bu çevirmeye uygulanacak hukuk sorunu ele alınmıştır. Daha sonra "devlet işlemleri (Act of State)" doktrininin yabancı para kayıtlarının ifası üzerindeki etkileri incelenmiş ve konu Amerikan, İngiliz ve Kıta Avrupası mahkemelerinin vermiş oldukları kararlardan hareketle açıklanmıştır. Çalışmamızın "Türk Kanunlar İhtilâfı Hukukunda yabancı para kayıtları"na ilişkin olan V. bölüm′ünde ise, önceki bölümlerde elde edilen veriler ile varılan sonuçlar Türk Kanunlar İhtilâfı Hukuku açısından ele alınarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın genel sistematiğine uygun olarak bu son bölümde ilk önce Türk hukuku açısından para, yabaneı para ve yabancı para kayıtları üzerinde durulmuş ve daha sonra da "yabancı para kayıtlarının geçerliliği" ve "yabancı para kayıtlarının yorumu" sorunları Türk Kanunları İhtilafı Hukuku açısından ele alınarak değerlendirilmiştir. 6 Giriş Çalışmamızda ele alarak incelediğimiz konu "milletlerarası sözleşmelerde yabancı para kayıtları" olduğuna göre, "milletlerarası sözleşme" kavramından ne anlaşılması gerektiği hususu üzerinde durmak da herhalde faydalı olacaktır. Güncel sözleşmeler hukukunun "milletlerarası sözleşme"leri iki grup altında topladığını söylemek mümkündür. Bunlardan birincisi "objektif bakımdan" milletlerarası sözleşmeler, ikincisi ise "sübjektif bakımdan" milletlerarası sözleşmelerdir 0°). Bir sözleşmenin "objektif bakımdan" milletlerarası olmasından kast olunan, sözleşmenin, içerdiği irtibat noktaları itibariyle, daha herhangi bir devlet mahkemesine başvurulmadan bir veya birden fazla hukuk düzeniyle ilişki içinde bulunduğunun kabul edilmesidir O1). Öyle ki, bu halde taraflar hangi devlet mahkemesine başvurmuş olursa olsunlar ve mahkemenin sözleşmenin içerdiği irtibat noktalan hakkında yapacağı değerlendirme ne olursa olsun, sözleşme yine de "milletlerarası sözleşme" sayılacaktır. Bu halde sözleşmelere "milletlerarası karakter" kazandıran husus, "farklı tâbiiyet", "farklı ikametgâh", "yabancı inikat yeri", "yabancı ifa yeri" gibi irtibat noktalarının, sözleşmelere "a priori" olarak "milletlerarası karakter" kazandırdığı yolundaki inançtır (12). Bu görüşü savunan hukukçular, örneğin tarafları farklı ülkelerde ikamet eden ve sözleşmenin in′ikat ettiği yerle ifa yerinin de farklı olduğu sözleşmeleri, yetkili mahkemenin yapacağı değerlendirmeyi beklemeksizin "milletlerarası sözleşme" olarak kabul etmektedirler (I3 Buna karşın, bir sözleşmenin "sübjektif bakımdan" milletlerarası olmasıyla kast edilen ise, sözleşmenin içerdiği irtibat noktalarının yetkili mahkeme tarafından değerlendirilmesinden sonra sözleşmenin o devlet hukuk bakımından bir veya birden fazla yabancı hukuk düzeniyle ilişkili olduğunun ortaya çıkmasıdır (t4X Burada önemli olan, sözleşmenin salt içerdiği irtibat noktaları bakımından "a priori" olarak bir milletlerarası sözleşme sayılmamasıdır. Zira bu görüşü savunan hukukçulara göre, bir (10) Lalive, R; Cours general de droit internationai prive, 59. Rec. Cours (1977/11), sh.18; Boughaba, sh.82. (11) Mayer, R: Droit internationai prive, 2.Ed.Paris 1983, pr. 5, sh.4. (12) Niyonzima, pr.30, sh.34. (13) Niyonzima pr. 30, sh.34; Mayer, pr. 5, sh.4. (14) Mayer, pr. 5, sh.4-5; Lalive (Cours), sh.20; Niyonzima, pr. 29, sh.34. Giriş 7 sözleşmenin milletlerarası karaktere sahip olup olmadığı, sözleşmenin belli bir yer ve zaman açısından içerdiği irtibat noktalarının hâkim tarafından değerlendirilmesi sonunda tespit olunur. Yoksa belli bir sözleşmeden bağımsız, soyut ve mutlak bir "milletlerarası sözleşme" kavramı yoktur (15). Belirtmek gerekir ki , Kanunlar İhtilâfı Hukukunun işin içine girmesi ve dolayısıyla hâkimin uygulanacak hukuku araştırma yükümlülüğünün ortaya çıkması için, yabancı para kaydı içeren sözleşmenin "sübjektif bakımdan" milletlerarası olması yeterlidir (16). Diğer bir ifadeyle yabancı para kaydı içeren sözleşmenin önüne gittiği hâkim, eğer irtibat noktalarını inceleyip değerlendirdikten sonra sözleşmenin bir veya birden fazla yabancı hukuk düzeniyle ilişkili olduğu sonucuna varıyor ve bu nedenle uygulanacak hukuku araştırma zorunda kalıyorsa bu sözleşme bir milletlerarası sözleşme sayılacaktır. Kuşkusuz ki, sözleşmenin içerdiği irtibat noktalarının hangilerinin ve hangi ağırlıkta olmak kaydıyla sözleşmeye milletlerarası bir nitelik kazandırabileceği hakimin mensup olduğu hukuk düzenine bağlı bir konudur. Bu anlamda, hâkim tek bir irtibat noktasına önem ve ağırlık vererek sözleşmenin milletlerarası karakterini bu irtibat noktasından hareketle saptayabileceği gibi O7), birden fazla irtibat noktasından da hareket edebilecektir O8). Belirtmek gerekir ki, "ifa yeri" ve "inikat yeri" hâkimlerin, sözleşmelerin milletlerarası karakterini tayin sırasında en fazla önem verdikleri irtibat noktalarıdır. Buna karşın "tarafların tâbiiyeti" ve "tarafların (15) Lalive (Cours), sh. 20. (16) Niyonzima, pr. 29, sh.30; Lalive (Cours), sh. 19-20. (17) Örneğin bir sözleşmede yabancı para kaydının yer almasının, tek başına o sözleşmeyi bir milletlerarası sözleşme" haline getirmeyeceği doktrinde ve uygulamada genellikle kabul edilen bir görüştür. Bkz. Van Hecke, G.: "Currency", International Encylopedia of Comparative Law, Ch.36, Tübingen 1972, pr. 3, sh.4; Niyonzima pr.28, sh.33. Ancak buna rağmen Belçika Temyiz Mahkemesi, iki Belçika vatandaşı arasında bu ülkede imzalanan ve zımnen Belçika Hukukuna tâbi kılındığı kabul edilen bir sözleşmeyi, salt taraflar arasındaki borç miktarının "Zaire Parası" ile gösterilmiş olması nedeniyle "milletlerarası sözleşme" olarak nitelendirilmiştir. Bkz. Pas. 1976,1, sh. 16. (18) Fransız Temyiz Mahkemesi ise bir Fransız vatandaşı ile bir Hollanda vatandaşı arasında Hollanda′da aktedilen ve ifa yerinin de Fransa olduğu bir sözleşmeyi, tarafların tâbiiyeti ve sözleşmenin inikat ettiği yer irtibat noktalarını dikkate alarak "milletlerarası" olarak nitelendirmiştir. Bkz. 98. Clunet (1971), slı.833 vd. 8 Giriş ikametgâhları" gibi irtibat noktaları, diğer bazı irtibat noktaları ile birleşmedikçe sözleşmelerin milletlerarası karakterinin tayininde ikinci plânda kalmaktadırlar (19X Sonuçta, hâkim hangi irtibat noktasına değer verirse versin, sözleşmelerin milletlerarası karakterinin tayini bakımından önemli olan uygulanacak hukukun araştırılması zorunluluğunun ortaya çıkmasıdır. Eğer hâkimin yaptığı değerlendirme sonunda uygulanacak hukukun araştırılması zorunluluğu ortaya çıkmışsa, ortada bir "milletlerarası sözleşme"nin varlığından söz edilebilir. (19) Niyonzima, pr. 28, sh.32. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V KISALTMALAR .XV GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM PARA, YABANCI PARA YE YABANCI PARA KAYDI KAVRAMLARI § 1. PARA KAVRAMI 9 I. GENEL OLARAK 9 II. PARANIN TANIMI VE HUKUKİ ÖZELLİKLERİ ... .11 1. .Tanım 11 2. Hukukî Özellikleri 14 III. . .PARANIN TÜRLERİ 17 1. Madenî Para- Kağıt Para- Banka Parası 17 2. Mahallî (Millî) Para -Yabancı Para 19 3. Milletlerarası Para 19 IV PARANIN TANIMINA UYGULANACAK HUKUK . .21 § 2. YABANCI PARA KAVRAMI 22 I. GENEL OLARAK 22 II. PARANIN YABANCILIK KARAKTERİNİN BELİRLENMESİ SIRASINDA KULLANILAN ÖLÇÜTLER 23 1. Hukuku Sözleşmeye Uygulanacak Devletin Parasına Göre Yabancı Para 23 2. Ödeme Yeri Devletinin Parasına Göre Yabancı Para . . .24 3. Hâkimin Mensup Olduğu Devletin Parasına Göre Yabancı Para 26 4. Ölçütlerin Birlikte Uygulanması 27 5. Görüşümüz 27 III. PARA BORÇLARININ YABANCI PARA İLE İLİŞKİSİ , 29 VII § 3. YABANCI PARA KAYDI KAVRAMI 32 I. GENEL OLARAK 32 II. YABANCI PARA KAYITLARININ TÜRLERİ 33 1. Basit Yabancı Para Kayıtlan 34 A. Hesap Parası Kayıtları 34 B. Ödeme Parası Kayıtlan 35 2. Karmaşık Yabancı Para Kayıtları 36 A. Para Seçme Hakkı Veren Kayıtlar 37 a. Para Seçme Hakkı Veren Basit Kayıtlar 38 b. Para Seçme Hakkı Veren Karmaşık Kayıtlar ... .39 aa. Multicurrency Loans 40 bb. Avrupa Parasal Hesap Birimi 40 B. Milletlerarası Hesap Birimlerine Dayanan Kayıtlar 41 a. SDR. Kayıtları 42 b. ECU Kayıtlan 44 İKİNCİ BÖLÜM YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ § 4. YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİNE UYGULANACAK HUKUK 47 I. GENEL OLARAK 47 II. BASİT YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİNE UYGULANACAK HUKUK 48 1. Klasik İhtilâfçı Metod İçinde Geliştirilen Çözüm Şekilleri 48 A. Hâkimin Hukuku (Lex Fori) 49 B. Yabancı Paranın Ait Olduğu Devletin Hukuku (Lex Monetae) 49 C. Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk (Lex Contractus) 51 VIII 2. Klasik Ihtilâfçı Metod Dışında Geliştirilen Çözüm Şekilleri 53 A. Milletlerarası Ödeme Görüşü 53 B. Maddi Hukuk Kuralları Görüşü 56 III. KARMAŞIK YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİNE UYGULANACAK HUKUK 57 1. Uygulanacak Hukukun Saptanması Sırasında Rastlanan Bazı Güçlükler 57 2. Uygulanacak Hukukun Saptanması İçin Önerilen Bağlama Kuralları 59 A. Hâkimin Hukuku (Lex Fori) 59 B. Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk (Lex Contractus) 60 IV ÖDEME YERİ HUKUKUNUN YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 60 V UYGULANACAK HUKUKUN KAPSAMI 66 §5. İTİBARà DEĞER İLKESİ KARŞISINDA YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 66 I. GENEL OLARAK 66 II. İTİBARà DEĞER İLKESİ VE YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 68 1. Yabancı Paranının Gerçek Değerinin Düşmesi Karşısıda Yabancı Para Kayıtlarının Geçerliliği 69 2. Yabancı Paranın Hesap Biriminin Değişmesi Karşısında Yabancı Para Kayıtlarının Geçerliliği 70 § 6. BANKNOTLARIN YASAL RAYİCİ VE ZORUNLU DOLAŞIMI İLKELERİ KARŞISINDA YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 72 I. GENEL OLARAK 72 II. BANKNOTLARIN YASAL RAYİCİ İLKESİ VE YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 74 IX III. BANKNOTLARIN ZORUNLU TEDAVÜLÜ İLKESİ VE YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 75 § 7. DÖVİZ KONTROL KURALLARI KARŞISINDA YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 76 I. GENEL OLARAK 77 II. HÃKİMİN MENSUP OLDUĞU DEVLETİN DÖVİZ KONTROL KURALLARI KARŞISINDA YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 77 III. YABANCI DEVLETİN DÖVİZ KONTROL KURALLARI KARŞISINDA YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 82 1. Döviz Kontrol Kurallarının Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk Düzeninde Yer Alması 84 2. Döviz Kontrol Kurallarının Üçüncü Bir Devletin Hukuk Düzeninde Yer Alması 85 IV IMF. STATÜSÜ Md. VIII 2 (b) KARŞISINDA YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ ... .91 § 8. YABANCI PARA KAYITILARININ KULLANILMASININ YASAKLANMASI VE SINIRLANDIRILMASI 95 I. GENEL OLARAK 95 II. YABANCI PARA KAYITLARININ KULLANILMASININ YASAKLANMASI 96 III. YABANCI PARA KAYITLARININ KULLANILMASININ SINIRLANDIRILMASI 98 1. Alman Hukuku 98 2. Fransız Hukuku 100 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YABANCI PARA KAYTTLARINrN YORUMU § 9. YABANCI PARA KAYITLARININ YORUMLANMASINI ZORUNLU HALE GETİREN NEDENLER 103 X § 10. BASİT YABANCI PARA KAYITLARININ YORUMU . . .107 I. BAŞTAN BELİRSİZLİK HALİNDE 107 1. Miktarı Belli Olan Para Borçlarına İlişkin Kayıtların Yorumu 108 A. Yoruma Uygulanacak Hukuk 109 B. Yoruma Hâkim Olan İlkeler 116 2. Miktarı Belli Olmayan Para Borçlarına İlişkin Kayıtların Yorumu 118 A. Yoruma Uygulanacak Hukuk 120 B. Yoruma Hâkim Olan İlkeler 122 II. SONRADAN ORTAYA ÇIKAN BELİRSİZLİK HALİNDE 124 1. Para Sisteminin Ülkesel Uygulanma Alanının Daralması ve Yabancı Para Kayıtlarının Yorumu 125 A. Genel Olarak 125 B. Yoruma Uygulanacak Hukuk 126 a. Bir Geçiş Hükmünün Bulunması Halinde . . .127 aa. Hâkimin Hukuk Düzeninde Bir Geçiş Hükmünün Bulunması 127 bb. Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk Düzeninde Bir Geçiş Hükmünün Bulunması 127 b. Bir Geçiş Hükmünün Bulunmaması Halinde 131 2. Para Sisteminin Tamamiyle Yok Olması ve Yabancı Para Kayıtlarının Yorumu 132 A. Genel olarak 132 B. Yoruma Uygulanacak Hukuk 132 a. Eski Paranın Yerine Tek Bir Paranın Tedavüle Girmesi 132 b. Eski Paranın Yerine İki Veya Daha Fazla Paranın Tedavüle Girmesi 134 XI § 11. KARMAŞIK YABANCI PARA KAYITLARININ YORUMU 134 I. PARA SEÇME HAKKI VEREN YABANCI PARA KAYITLARININ YORUMU 135 1. Para Seçme Hakkı ile Ödeme Yerini Seçme Hakkı Arasındaki İlişkiler 135 2. Para Seçme Hakkı Sahibinin Belirlenmesi 138 3. Kaydı Oluşturan Devlet Paralarının Bağımsızlığı ... .140 II. MİLLETLERARASI HESAP BİRİMLERİNE DAYANAN KAYITLARIN YORUMU 141 1. Hesap Birimlerinin Bileşimlerinin Değişmesinden Doğan Sorunlar 142 2. Hesap Birimlerinin Ortadan Kalkmasından Doğan Sorunlar 144 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM YABANCI PARA KAYITLARININ İFASI § 12. YABANCI PARA ÜZERİNDEN İFADE EDİLEN BORÇLARIN MAHALLà PARAYA ÇEVRİLMESİ 147 I. ÇEVİRME MECBURİYETİNİN ORTAYA ÇIKMASINA YOL AÇAN HALLER 147 1. Borçlunun Yabancı Parayı Mahallî Paraya Çevirme Yetkisi 147 2. Hâkimin Yabancı Parayı Mahallî Paraya Çevirme Mecburiyeti 149 3. İcra Takibi Nedeniyle Yabancı Paranın Mahallî Paraya Çevrilmesi 153 II. ÇEVİRMEYE ESAS ALINACAK KUR VE BU KURUN SAPTANMASINA UYGULANACAK HUKUK 153 1. Çevirmeye Esas Alınacak Alan Kur 154 A. Çevirmeye Esas Alınacak Olan Kurun Taraflarca Belirlenmiş Olması 154 XII B. Çevirmeye Esas Alınacak Olan Kurun Taraflarca Belirlenmemiş Olması 155 a. Karar Tarihindeki Kurun Çevirmeye Asas Alınması 155 b. Vade Tarihindeki Kurun Çevirmeye Esas Alınması 157 c. Fiili Ödeme Tarihindeki Kurun Çevirmeye Esas Alınması 159 2. Çevirmeye Esas Alınacak Olan Kurun Saptanmasına Uygulanacak Hukuk 162 § 13. "DEVLET İŞLEMLERİ (Act of State)" DOKTRİNİ VE YABANCI PARA KAYITLARININ İFASI 163 I. GENEL OLARAK 163 II. ABD. HUKUKUNDA DEVLET İŞLEMLERİ DOKTRİNİ VE YABANCI PARA KAYITLARININ İFASI 164 III. İNGİLİZ HUKUKUNDA DEVLET İŞLEMLERİ DOKTRİNİ VE YABANCI PARA KAYITLARININ İFASI 166 IV KITA AVRUPASI HUKUK ÇEVRESİNDE DEVLET İŞLEMLERİ DOKTRİNİ VE YABANCI PARA KAYITLARININ İFASI 168 BEŞİNCİ BÖLÜM TÜRK HUKUKU VE MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELERDE YABANCI PARA KAYITLARI § 14. TÜRK HUKUKUNDA PARA, YABANCI PARA VE YABANCI PARA KAYDI KAVRAMLARI 173 I. PARA KAVRAMI 173 II. YABANCI PARA KAVRAMI 177 III. YABANCI PARA KAYDI KAVRAMI 179 XIII § 15. TÜRK KANUNLAR İHTİLÃFI HUKUKUNDA YABANCI PARA KAYITLARI 189 I. YABANCI PARA KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİNE UYGULANACAK HUKUK 189 1. Akit Statüsünün Üstünlüğü 189 2. MÖHUK. md. 24 ve Yabancı Para Kayıtlarının Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk 191 A. Sübjektif Bağlama 192 B. Objektif Bağlama 194 a. İfa Yen Hukuku 194 b. Karakteristik Edimin İfa Yeri Hukuku 196 c. Daha Yakın İrtibatlı Hukuk 197 3. Kamu Düzeni ve Doğrudan Uygulanan Kanunların Müdahalesi 198 A. Kamu Düzeni Kaydı ve Yabancı Para Kayıtlarının Geçerliliği 198 B. Doğrudan Uygulanan Kuralların Müdahalesi . . . .201 II. YABANCI PARA KAYITLARININ YORUMUNA UYGULANACAK HUKUK 209 SONUÇ 211 KAYNAKÇA 218 XIV
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı