Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Milletlerarası Özel Hukukta Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
Milletlerarası Özel Hukukta Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
Emre ESEN
Sayfa Sayısı
:
175
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786053776055
650,00
TL GİRİŞ 19. asrın başlarında ABD de ticaret şirketlerine, başta sınırlı sorumluluk olmak üzere tanınan bazı ayrıcalıkların kötüye kulla¬nılması sonucunda ABD mahkemeleri, oluşan hukuka aykırılığı gi¬derme çabasına girmiş ve tüzel kişilik perdesinin arkasına saklanan gerçek güçleri ortaya çıkarmak gayesiyle bu perdenin kaldırılabi¬leceği bazı hallerin bulunduğunu fark etmişlerdir. Böylece tüzel kişilik perdesinin kaldırılmas olarak ifade edilen teori ortaya çık¬mıştır. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin temelini, tüzel kişinin sadece bir varsayımdan ibaret olduğu düşüncesi oluştur¬maktadır. Buna göre tüzel kişi, hukuka aykırı olmayan belli amaçla¬rın hayata geçirilmesi için oluşturulmuştur ve yalnızca bu amaçlar çerçevesinde varlığını sürdürebilir. Tüzel kişinin, tüzel kişiler huku¬ku ile bağdaşmayan amaçlar için kötüye kullanılması durumunda, tüzel kişilik maskesi ardına gizlenmiş kişilere uzanılabilecek veya gerçek durumun varlığı araştırılabilecek, bir başka ifadeyle, tüzel kişilik varsayımı dikkate alınmayacaktır. Zira tüzel kişi ile onu oluş¬turan ve/veya yöneten kişiler arasındaki hukukî bağımsızlığın, hak¬sız sonuçlar doğuracak olmasına rağmen mahkemeler tarafından mutlak olarak uygulanmasını gerekli kılan bir hukuk kuralı mevcut değildir2. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması talebine konu olayın her¬hangi bir yabancılık unsuru taşımaması, yani sadece bir hukuk düzeni ile bağlantılı bulunması ihtimal dahilindedir. Bu takdirde herhangi bir kanunlar ihtilâfı problemiyle karşılaşılmayacak ve ko¬nuya ilişkin maddî hukuk kurallarının uygulanması suretiyle bir sonuca varılacaktır. Buna karşılık, tüzel kişilik perdesinin kaldırılması talebine konu olayın yabancılık unsuru taşıması, yani birden çok hukuk dü¬zeni ile temas hâlinde bulunması durumunda tüzel kişilik perde¬sinin kaldırılıp kaldırılmayacağı meselesinin hangi hukuk düzeni çerçevesinde halledilmesi gerektiği sorusuyla karşılaşılmaktadır. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması talebine konu teşkil eden ola¬yın yabancılık unsuru ihtiva etmesinin günümüz koşullarında çok uzak bir ihtimal olmadığını ve özellikle vergi avantajlarından fay¬dalanmak amacıyla bu konuda ön plâna çıkmış bazı ülkelerde şir¬ket kurma yoluna gidilmesinin dünya çapında yaygın bir uygulama olduğunu söylemek hatalı olmaz. Bir gerçek kişi, bir şirket veya bir devlet kendi özel çıkarlarını temin maksadıyla yurt dışında yabancı bir şirket örgütler ve bu şirketle olan ilişkisi tüzel kişilik perdesinin kaldırılması talebine konu teşkil ederse, söz konusu talebe verilecek cevaplar tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasına ilişkin millî kuralla¬rın her bir olayda tatbiki suretiyle elde edilebilir. Bu yüzden böyle bir sorunla karşılaşıldığında ilk basamak kanunlar ihtilâfı kuralları vasıtasıyla uygulanacak millî kuralları belirlemektir. İkinci basa¬mak ise bu millî kuralları uygulamaktır.3 Çalışmanın konusu, yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar¬da tüzel kişilik perdesininkaldırılmasında uygulanacak hukukun tayinidir. Çalışmanın birinci bölümünde tüzel kişilik perdesininkaldırılması teorisi, tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasında uygu¬lanacak hukukun tayinine hizmet edeceği ölçüde ele alınacaktır. İkinci bölümde, tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasında uygulana¬cak hukuk konusunda savunulan görüşlere yer verilecektir. İlk iki bölümde mukayeseli hukuktaki duruma da temas edilecektir. Türk hukukundaki durumun ele alındığı üçüncü bölümde öncelikle tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin maddî hukuk boyutu 6762 sayılı TTK ve 6102 sayılı TTK dönemleri bakımından inceledikten sonra, temin edilen veriler çerçevesinde, tüzel kişilik perdesinin kaldırılması suretiyle doğan sorumluluk Türk kanunlar ihtilâfı hu¬kuku açısından değerlendirilecektir. Çalışmanın esasına geçmeden önce çok önemli gördüğümüz bir konuda açıklama yapma zorunluluğu hissetmekteyiz. "Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması" bir teoridir ve bir teorinin milletle¬rarası özel hukuk boyutundan bahsetmek aslında isabetli değildir. Milletlerarası özel hukukun konusunu teoriler değil, hukukî kav¬ramlar teşkil eder. Bu itibarla çalışmamızın konusu, esasen "tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisini yansıtan yasal düzenleme¬lerden kaynaklanan sorumluluğun milletlerarası özel hukuk boyu¬tu" olarak anlaşılmalıdır. Zira tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin hukuk alanında tezahürü sorumluluk kavramı ile müm¬kün olmaktadır. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasında ayırt edici özellik, bir tüzel kişiye ait bulunan sorumluluğun, bu tüzel kişiyi oluşturan ve/veya yöneten üçüncü kişilere doğru genişletilmesidir. Ezcümle, çalışmamızda, tüzel kişiyi oluşturan ve/veya yöneten ki¬şilerin, art niyetli ve hesaplı bir davranışla sırf sorumluluktan ama¬cıyla tüzel kişilik perdesinin arkasına sığınmaları; bir başka ifa¬deyle tüzel kişi ile onu oluşturan ve/veya yöneten kişiler arasındaki hukukî bağımsızlık prensibinin mutlak biçimde uygulanmasının haksız sonuçlara yol açması durumunda tüzel kişiyi oluşturan ve/ veya yöneten kişilerin sorumluluklarının hangi hukuk tarafından tayin edileceği sorusuna cevap aramaktayız. ÖNSÖZ Bir tez çalışmasının en önemli aşamasının konu seçimi olduğuna inananlardanım. Zira isabetli bir konu seçimi söz konusu olursa, tez çalışmasının geri kalan aşamaları da önemli ölçüde hafifler. Yazar iştahla çalışır ve tezin başına oturmak için fırsat kollar. İsabetsiz konu seçimlerinde ise tez çalışmasının geri kalan kısımları ağırlaşır. Yazar tezin başına oturmamak için bahaneler aramaya başlar. Kalem yazmaz, klavye susar. Belli bir aşamaya gelindikten sonra konu değiştirmek de imkânsız gibi görünür. Aday için zor günler başlamış demektir. İşte bu haleti ruhiye içinde, doçentlik takdim tezi için konu aradığım günlerde, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde düzenlenen Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması konulu sempozyumda sunulan tebliğlerin derlendiği kitabı incelerken, konuşmacılardan Prof. Dr. Ansgar Staudingerin, tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin kanunlar ihtilâfı hukuku boyutuna o gün o toplantıda hiç değinilmediğine ilişkin sözleri dikkatimi çekti. Gerçekten de o toplantıda tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin kanunlar ihtilâfı hukuku boyutu hakkında sadece Profesör Staudinger bazı açıklamalarda bulunmuştu. Bunun üzerine hemen Türk milletlerarası özel hukuk literatürünü taradım. Prof. Dr. Gülören Tekinalp Hocamın, eşi Prof. Dr. Ünal Tekinalp ile birlikte yazdıkları bir makalede tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin kanunlar ihtilâfı hukuku boyutundan ana hatlarıyla bahsettiğini, bu makale dışında Türk milletlerarası özel hukuk literatüründe tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin kanunlar ihtilâfı hukuku boyutunu inceleyen herhangi bir çalışma bulunmadığını tespit ettim. Bu tespitin hem iyi hem de kötü yanları vardı. İyi yanı, konunun Türk milletlerarası özel hukuk literatürü açısından hâlen özgün bir konu olmasıydı. Kötü yanı ise, bu konuda yapılacak bir tez çalışmasına rehberlik edecek kaynak sıkıntısı yaşayacağımın habercisi olmasıydı. Yabancı literatürü taradığımda, konu hakkında yapılmış birkaç tez çalışması bulunduğunu görmek, kaynak sıkıntısını aşmak bakımından beni rahatlattı. Buna bir de tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin,İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde 1. sınıf öğrencisiyken ilk duyduğum günden beri bende uyandırdığı merak ve heyecan eklenince, konu seçimi aşaması tamamlanmış oldu. Çalışma şevki aşılaması bakımından isabetli bir konu seçimi yaptığım kanısındayım. Ancak şevk ve heyecanla yürüttüğüm çalışma neticesinde ortaya çıkan bu kitabın başarılı bir tez çalışması olup olmadığı, jüri üyelerinin ve okuyucuların takdirindedir. Bu çalışmanın hazırlanması esnasında, gösterdikleri sabır ve anlayış için eşim Özgüre ve kızım Umaya öncelikle teşekkür ediyorum. Akademik yaşama adım attığım ilk günden beri desteklerini her an hissettiğim Hocalarım Prof. Dr. Aysel Çelikele, Prof. Dr. Gülören Tekinalpe, Prof. Dr. Cemal Şanlıya, Prof. Dr. Günseli Öztekin-Gelgele, Prof. Dr. B. Bahadır Erdeme ve bilhassa çalışmayı okuyup değerlendirdikten sonra görüş ve eleştirilerini paylaşan Hocam Prof. Dr. Ergin Nomere şükranlarımı ve saygılarımı sunuyorum. Birlikte çalışmaktan büyük keyif aldığım, çalışma arkadaşlarım Yard. Doç. Dr. İnci Ataman Figanmeşeye, Yard. Doç. Dr. F. Kerem Giraya, kaynak temininde büyük yardımını gördüğüm Araş. Gör Mine Tan Dehmene, Araş. Gör Elif Ulusuya, Araş. Gör. Zeynep Nalçacıoğlu-Erdene, Araş. Gör. Cemre Tüysüze ve Araş. Gör. İlyas Arslana bir kez de buradan teşekkür ediyorum. Emre Esen, İstanbul 2012 emreesen@istanbul.edu.tr İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ......................................................................................................................v İÇİNDEKİLER .......................................................................................................vii KISALTMALAR LİSTESİ .......................................................................................xi GİRİŞ ........................................................................................................................1 BİRİNCİ BÖLÜM TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TEORİSİ I. GENEL OLARAK...........................................................................................7 II. TERMİNOLOJİ............................................................................................14 III. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN DÜZ, TERS VE ÇAPRAZ KALDIRILMASI...........................................................................................16 A. Tüzel Kişilik Perdesinin Düz Kaldırılması..........................................16 B. Tüzel Kişilik Perdesinin Ters Kaldırılması..........................................17 C. Tüzel Kişilik Perdesinin Çapraz Kaldırılması.....................................17 IV. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASININ HUKUKà TEMELİ.......................................................................................................18 A. Genel Olarak.........................................................................................19 B. Kötüye Kullanma Teorisi .....................................................................19 C. Normların Amaçları Teorisi.................................................................21 V. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASINA YOL AÇAN BAŞLICA SEBEPLER ................................................................................22 A. Özkaynak Yetersizliği ..........................................................................22 1. Genel Olarak...................................................................................22 2. Çözüm Önerileri ............................................................................23 B. Yabancı Yönetim...................................................................................29 C. Malvarlıklarının ve Alanların Birbirine Karışması ............................33 viii 1. Malvarlıklarının Birbirine Karışması...........................................34 2. Alanların Birbirine Karışması.......................................................38 VI. MUKAYESELİ HUKUKTAKİ DURUM .....................................................41 A. Anglo-Amerikan Hukuk Sistemi .........................................................41 1. Amerika Birleşik Devletleri ...........................................................41 2. İngiltere..........................................................................................45 B. Kıta Avrupası Hukuk Sistemi ..............................................................47 1. Almanya .........................................................................................48 2. İsviçre..............................................................................................55 3. Fransa .............................................................................................58 4. Avusturya ........................................................................................59 5. İtalya ...............................................................................................60 İKİNCİ BÖLÜM TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASINDA UYGULANACAK HUKUK I. GENEL OLARAK ........................................................................................65 II. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASINA YOL AÇAN TÜM HALLERİN TEK BİR BAĞLAMA KURALINA TÃBİ KILINMA İMKÃNI .....................................................................................69 III. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI KONUSUNDA UYGULANACAK HUKUKUN TAYİNİ İÇİN ÖNERİLEN BAĞLAMA KURALLARI ............................................................................73 A. Tüzel Kişilik Statüsü ............................................................................73 1. Genel Olarak...................................................................................73 2. Tüzel Kişilik Statüsünün Tayini ...................................................74 3. Perdenin Önündeki Tüzel Kişinin Statüsü ..................................77 a Genel Olarak ..............................................................................77 b Perdenin Önündeki Tüzel Kişinin Statüsünün Lehindeki Argümanlar ................................................................................80 cPerdenin Önündeki Tüzel Kişinin Statüsünün Aleyhindeki Argümanlar ...........................................................83 4. Perdenin Arkasındaki Tüzel Kişinin Statüsü ...............................87 B. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasında Lex Forinin Uygulanması ........................................................................................88 1. Genel Olarak ..................................................................................88 2. Lex Forinin Lehindeki Argümanlar...............................................89 aKamu Düzeni Argümanı ...........................................................89 bMoral Data Argümanı ...............................................................94 3. Lex Forinin Aleyhindeki Argümanlar ...........................................98 C. Alacaklı İle Perdenin Önündeki Tüzel Kişi Arasındaki Hukukî İlişkinin Tâbi Olduğu Hukuk (Lex Causae) ......100 D. Alternatif Bağlanma ...........................................................................105 1. Genel Olarak ................................................................................105 2. Alternatif Bağlanmanın Koşulları ..............................................111 aMaddî Hukuk Sonuçlarındaki Menfaat .................................113 bAlternatif Bağlanmanın Elverişliliği.......................................114 IV. MUKAYESELİ KANUNLAR İHTİLÃFI HUKUKUNDAKİ DURUM............117 A. Anglo Amerikan Hukuk Sistemi .......................................................117 1. Amerika Birleşik Devletleri .........................................................117 2. İngiltere........................................................................................119 B. Kıta Avrupası Hukuk Sistemi ............................................................120 1. Almanya .......................................................................................120 2. İsviçre............................................................................................129 3. Fransa ...........................................................................................132 4. Avusturya ......................................................................................133 5. İtalya .............................................................................................134 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI VETÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASINDA UYGULANACAK HUKUK I. GENEL OLARAK.......................................................................................139 II. MADDà HUKUK BAKIMINDAN .............................................................139 x A. 29.6.1956 Tarihli ve 6762 Sayılı TTK Dönemi ..................................139 B. 13.1.2011 Tarihli ve 6102 Sayılı TTK Dönemi ..................................149 III. KANUNLAR İHTİLÃFI HUKUKU BAKIMINDAN .................................156 SONUÇ .................................................................................................................165 YARARLANILAN KAYNAKLAR...........................................................................167 KISALTMALAR LİSTESİ ABD : Amerika Birleşik Devletleri AktG : Aktiengesetz All ER : All England Law Reports APOK : Alman Paylı Ortaklıklar Kanunu App. Cas. : Appeal Cases Art : Article / Artikel Aufl : Auflage BATİDER : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi BB : Betriebsberater Bd : Band BerDGesVöR : Berichte der Deutschen Gesellschaft für Völkerrecht BGB : Bürgerliches Gesetzbuch BGE : Bundesgerichtsentscheide BGHZ : Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Zivilsachen BK : Borçlar Kanunu C : Cilt c : cümle Cir : Circuit Co : Company DIS : Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit dn : dipnot E : Esas Ed : Editör EGBGB : Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuch Einl : Einleitung f : fıkra F.2d : Federal Reporter 2nd Series F.3d : Federal Reporter 3rd Series F.Supp. : Federal Supplement FAA : Federal Arbitration Act FS : Festschrift GmbH : Gesellschaft mit beschränkter Haftung ICCA : International Council for Commercial Arbitration Inc : Incorporation IPRax : Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts IPRG : Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht IPRspr : Die deutsche Rechtsprechung auf dem Gebiete des Internationalen Privatrechts İBD : İstanbul Barosu Dergisi K : Karar LG : Landsgericht m : madde MHB : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni MK : Medenî Kanun MÖHUK : Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun MüKo : Münchener Kommentar N.Y.S. : New York State NJW : Neue Juristische Wochenschrift OGH : Oberster Gerichtshof OLG : Oberlandesgericht RabelsZ : Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht RCDIP : Revue critique de droit international privé Rdn : Randnummer Rdz : Randziffer RIW : Recht der internationalen Wirtsschaft s : sayfa S : Sayı SchiedsVZ : Zeitschrift für Schiedsverfahren SchwJbIR : Schweizerisches Jahrbuch des internationales Recht SDNY : Southern District of New York SJZ : Schweizerische Juristen-Zeitung TK : Ticaret Kanunu TTK : Türk Ticaret Kanunu UK : United Kingdom US : United States vd : ve devamı Vol : Volume WM : Wertpapier-Mitteilungen YBCA : Yearbook Commercial Arbitration ZGR : Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht ZVglRWiss : Zeitschrift für vergleichende Rechtswissenschaft
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı