Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması ( CISG ) Uyarınca SÖZLEŞMENİN İHLALİ HALİNDE ALICININ HAKLARI

ÖNSÖZ

"Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Uyarınca Sözleşmenin Esaslı İhlâli Halinde Alıcının Hakları" başlığını taşıyan çalışma, Türk hukukunda bu alanda hazır­lanmış ilk çalışmalardan birisidir. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Söz­leşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) kabul edilip 01.08.2011 tarihinde ülkemizde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye, milletlerarası ticarette etkin bir rol oynamaktadır. Türkiye'nin ticaret ilişkisi içerisinde bulunduğu diğer ülkelerle arasında satım sözleşme­sinden doğan uyuşmazlıkların çözümü için Antlaşmaya taraf olma zorunlu­luğu ortaya çıkmıştır. Bu zorunluluk ve benzeri sebepler çalışma konusunun seçiminde etkili olmuştur.

Konunun seçimi dâhil çalışmanın her aşamasında bana destek olan Prof. Dr. Veysel BAŞPINAR'a, bu çalışmanın hazırlanmasında beni her zaman cesaretlendiren merhum Prof. Dr. Fahrettin ARAL'a ve Prof. Dr. Hasan İŞGÜZAR'a teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmanın yürütülmesinde desteğini hiçbir zaman esirgemeyen eşim İlknur'a; kendilerine zaman ayıramadığım çocuklarım, Şeyda, Ceyda ve Yusuf Ziya'ya anlayışları için teşekkür ederim. Son olarak bu çalışmanın baskıya hazırlanmasında büyük emeği geçen Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş. yöneticileri Ziya GÜLKÖK ve Muharrem Başer ile tüm çalışanlarına teşekkür ederim.

Ankara, 2013

Dr. Süleyman YILMAZ

ÖNSÖZ............................................................................................. 5

KISALTMALAR CETVELİ........................................................... 15

YARARLANILAN YARGI KARARLARI LİSTESİ...................... 19

KAYNAKÇA................................................................................ 33                                                                                                

GİRİŞ

§ 1.   KONUNUN TAKDİMİ, ÖNEMİ VE

SINIRLANDIRILMASI............................................................ 61

I. Konunun Takdimi ve Önemi....................................................... 61

II. Konunun Sınırlandırılması........................................................... 65

BİRİNCİ BÖLÜM

ANTLAŞMANIN UYGULAMA ALANI, SATICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE SÖZLEŞMENİN İHLÂLİ § 2.   ANTLAŞMANIN UYGULAMA ALANI................................. 67

I. Genel Olarak............................................................................. 67

II. Antlaşmanın Yer Bakımından Uygulama Alanı............................ 67

A. Genel Olarak......................................................................... 67

B.  İşyeri.................................................................................... 69

C.  Farklı Ülke............................................................................ 71

1. Genel Olarak.................................................................... 71
2. Taraf İşyerlerinin Farklı Âkit Ülkelerde Bulunması.............. 72
3. Forum Ülkesinin Kanunlar İhtilafı Kurallarının

Âkit Ülke Hukukuna Atıfta Bulunması............................... 73

III. Antlaşmanın Maddî Uygulama Alanı........................................... 74

A.  Genel Olarak......................................................................... 74

B.  Antlaşmanın Uygulama Kapsamına Giren

Satım Sözleşmeleri................................................................. 74

C.  Antlaşmanın Uygulama Kapsamına Girmeyen

Satım Sözleşmeleri................................................................ 75

D.  Satım Sözleşmeleri ile Yakınlık Gösteren

Bazı Sözleşmeler................................................................... 76

Tutulan Konular.................................................................... 77

F.   Tarafların Antlaşmayı Uygulama Alanı Dışı Bırakması............. 79

IV. Antlaşmanın Zaman Bakımından Uygulama Alanı........................ 80

§3.   SATICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ.......................................... 82

I. Genel Olarak............................................................................. 82

II. Mal ve Belgeleri Teslim Etme Yükümlülüğü................................ 82

A.  Malı Teslim Etme Yükümlülüğü.............................................. 82

B.  Belgeleri Teslim Etme Yükümlülüğü....................................... 86

3. Mülkiyeti Sağlama Yükümlülüğü................................................. 86
4. Satıcının Diğer Yükümlülükleri.................................................... 87

§ 4.   SÖZLEŞMENİN İHLÂLİ......................................................... 88

I. Genel Olarak............................................................................. 88

II. Sözleşmenin Esaslı İhlâli............................................................. 89

A.  Genel Olarak......................................................................... 89

B.  Esaslı İhlâlin Unsurları........................................................... 91

1. Sözleşmenin İhlali............................................................. 91
2. Sözleşmeden Beklenilen Menfaatten

Önemli Ölçüde Yoksun Bırakacak Olumsuzluk................... 92

3.   Öngörülebilirlik Unsuru..................................................... 93

C.  Sözleşmenin Esaslı İhlâline İlişkin Örnek Olaylar..................... 95

1. Malları Teslim Etmeme..................................................... 95
2. Geç İfa............................................................................ 96
3. Kısmî İfa......................................................................... 96
4. Ayıplı İfa......................................................................... 97

İKİNCİ BÖLÜM

ANLAŞMANIN ALICIYA TANIDIĞI HUKUKÎ İMKÂNLARDA

TEMEL ALDIĞI İLKELER VE SÖZLEŞMENİN İHLÂLİ

HALİNDE ALICININ HAKLARI § 5.   ANTLAŞMANIN ALICIYA TANIDIĞI

HUKUKİ İMKÂNLARDA TEMEL ALDIĞI İLKELER........ 99

1. Genel Olarak............................................................................ 99

II. Kusursuz Sorumluluk İlkesi......................................................... 99

III. Sözleşmenin Ayakta Tutulması İlkesi......................................... 100

A. Ek Süre ............................................................................. 102

B.  Satıcının Onarım Hakkı........................................................ 102

C.  Esaslı İhlâl........................................................................... 103 § 6.   SÖZLEŞMENİN İHLÂLİ HALİNDE

ALICININ HAKLARI............................................................. 104

I. Genel Olarak........................................................................... 104

II. Alıcının Hakları ile İhlâl Edilen Yükümlülüğün

Türü Arasındaki İlişki............................................................... 105

III.  Seçimlik Haklar Arasındaki İlişki ve lus Variandi........................ 107

A. Seçimlik Haklar Arasındaki İlişki........................................... 107

B.  lus Variandi......................................................................... 107

IV. Aynen İfayı Talep Hakkı.......................................................... 109

A.  Genel Olarak....................................................................... 109

B.  Aynen İfa Talebinin Sınırları................................................. 109

1. Sözleşmeye Aykırılık....................................................... 109
2. Aynen İfa Talebiyle Bağdaşmayan Talepler...................... 110
3. İç Hukuk Defi................................................................ 110
4. İmkânsızlık ve Aşın İfa Güçlüğü....................................... 111
5. CISG m. 80'e Göre Defi Hakkı........................................ 114

C.  Aynen İfa Talebi................................................................. 114

D.  İkame Mal Talebi................................................................ 115

1. Genel Olarak.................................................................. 115
2. Şartları........................................................................... 115

a.   Sözleşmeye Aykırı Mal Teslim Edilmiş Olması............. 115

b.   Sözleşmeye Aykırı Mal Teslim Edilmesinin
Sözleşmenin Esaslı İhlâli Anlamına Gelmesi................. 116

aa. Ayıbın Objektif Olarak Önemli Olması.................. 117

bb. Ayıbın Giderilme İmkânının Bulunmaması............. 118

c.   İkame Mal Talebinin Makûl Süre İçinde

Yöneltilmiş Olması..................................................... 119

3. Ayıplı Malın İadesi.......................................................... 120
4. İkame Mal Talebinin Sınırları........................................... 120
5. İkame Mal Talebinin Hukukî Sonuçlan.............................. 121

E.  Malın Onarımını Talep Hakkı................................................ 121

1. Genel Olarak.................................................................. 121
2. Şartları........................................................................... 122

a.  Sözleşmeye Aykırı Mal Teslim Edilmiş Olması............. 122

c.   Süre Sınırlaması......................................................... 124

3. Malın Onarımı................................................................ 124
4. Malın Onarılma Yeri, Zamanı ve Masrafı......................... 125
5. Malın Onarılması Talebinin Hukukî Sonuçları.................... 125

V. Bedelden İndirim Hakkı............................................................ 126

A.  Genel Olarak....................................................................... 126

B.  Şartlan................................................................................ 127

1. Sözleşmeye Aykırı Mal Teslim Edilmiş Olması.................. 127
2. Alıcının İhbarda Bulunması.............................................. 129
3. Satıcının Ayıbın Giderilmesi Hakkını

Kullanmamış Olması....................................................... 131

C.  Bedelden İndirim Beyanı...................................................... 132

D.  Bedelden İndirimin Hesaplanması......................................... 133

1. Hesaplama Yöntemi....................................................... 133
2. Hesaplama Zamanı......................................................... 134
3. Hesaplama Yeri............................................................. 135
4. Bedelin Sıfıra İndirilmesi.................................................. 136
5. Bedelden İndirim ve Zarar Arasındaki İlişki...................... 136

E.  Bedelden İndirim Hakkının Kullanılmasının

Hukukî Sonuçları................................................................. 137

1. Genel Olarak.................................................................. 137
2. Bedelin İndirilmesini Talep Hakkının

Diğer Haklarla Olan İlişkisi.............................................. 138 VI. Sözleşmeden Dönme Hakkı...................................................... 139

A.  Genel Olarak....................................................................... 139

B.  Sözleşmeden Dönmenin Şartları............................................ 140

1. Genel Olarak.................................................................. 140
2. Sözleşmenin Satıcı Tarafından İhlâl Edilmesi..................... 140
3. Sözleşme İhlâlinin Esaslı Olması....................................... 141
4. Sözleşmeden Dönme Beyanı........................................... 141
5. Dönme Beyanına İlişkin Süre Sınırlaması.......................... 144

a.   Genel Olarak............................................................. 144

b.   Hiç İfa Etmemede Süre Sınırlaması............................. 145

c.   Geç İfa Etmede Süre Sınırlaması................................. 145

Süre Sınırlaması......................................................... 147

aa. Genel Olarak...................................................... 147

bb. Makûl Süre......................................................... 147

cc. Makûl Sürenin İşlemeye Başladığı An................... 149

aaa. Alıcının Aykırılığı Bildiği veya

Bilmesi Gerektiği Hallerde Makûl Süre......... 149

bbb. Alıcı Tarafından Verilen Ek Sürenin Geçmesinden Sonra veya Satıcının Ek Süre İçinde Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyeceğini Açıklamasından

Sonra Makûl Süre....................................... 150

ccc.  Satıcı Tarafından CISG m. 48/2
Uyarınca Belirlenmiş Sürenin
Tamamlanmasından Sonra veya
Alıcının İfayı Kabul Etmeyeceğini
Açıklamasından Sonra Makûl Süre............... 151

6.  Malın ladesi.................................................................... 152

a.  Genel Olarak............................................................. 152

b.  İadenin Mümkün Olmaması........................................ 153

c.  CISG m. 82/2'deki İstisnalar........................................ 154

aaa. Alıcının Fiili veya Suskunluğu.............................. 154

bbb. Malın Muayenesi............................................... 155

ccc. Malın Satılması, Tüketilmesi veya

Şeklinin Değiştirilmesi......................................... 155

7.  Satıcının Sorumluluktan Kurtulma İmkânının

Olmaması....................................................................... 156

a.   Genel Olarak............................................................. 156

b.   Satıcının Sözleşmeyi İhlâl Etmesine

Alıcının Sebep Olması................................................. 157 C. Özel Bazı Durumlarda Sözleşmeden Dönme.......................... 159

1. Öne Alınmış Sözleşmeye Aykırılık Halinde
   Sözleşmeden Dönme....................................................... 159
2. Art Arda Teslimli Sözleşmelerde Dönme.......................... 162

a.   Genel Olarak............................................................. 162

b.   Tek Bir Teslimata İlişkin Olarak

Sözleşmeden Dönme.................................................. 163

c.   Gelecekteki Teslimatlara İlişkin Olarak

Sözleşmeden Dönme.................................................. 164

d.   Sözleşmeden Geriye ve İleriye Etkili

Olarak Dönme........................................................... 167

D. Sözleşmeden Dönmenin Hukukî Sonuçları............................. 169

1. Genel Olarak.................................................................. 169
2. Tarafların Sözleşmeden Doğan Yükümlülüklerden
   Kurtulması...................................................................... 170
3. Tarafların İfa Edilmiş Olan Edimleri İadesi....................... 171
4. Tarafların Elde Edilen Yararları İadesi............................. 173

                ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ALICININ TAZMİNAT TALEP ETME HAKKI § 7.   ANTLAŞMANIN TAZMİNAT SİSTEMİNİN

TEMEL İLKELERİ................................................................. 177

I. Genel Olarak........................................................................... 177

II. Tam Tazmin İlkesi................................................................... 178

3. Zararı Aşan Tazminata Hükmedilmemesi İlkesi.......................... 180
4. Kusursuz Sorumluluk İlkesi....................................................... 181

V. Öngörülebilirlik İlkesi................................................................ 181

VI. Para İle Tazmin İlkesi.............................................................. 182

§ 8.   ALICININ TAZMİNAT TALEBİNİN ŞARTLARI............... 183

I. Genel Olarak........................................................................... 183

II. Satıcının Sözleşmede Öngörülen Bir Yükümlülüğünü

İhlal Etmesi.............................................................................. 183

III. Sözleşmede Öngörülen Yükümlülüğün İhlali ile

Bir Zararın Doğmuş Olması...................................................... 185

IV. Sözleşmeye Aykırı Davranış ile Zarar Arasında

İlliyet Bağının Olması................................................................ 186

V. Sorumsuzluk Sebeplerinden Birinin Olmaması............................ 186 §9.   TALEP EDİLEBİLECEK OLAN ZARARLAR...................... 188

I. Genel Olarak........................................................................... 188

II. İfa Etmemeden Doğan Zararlar................................................ 188

3. Refakat Eden Zararlar.............................................................. 190
4. Dolaylı Zararlar........................................................................ 191

A. Alıcının Kendi Alıcılarına Ödediği Tazminatlar....................... 192
B. Alıcının Diğer Malvarlığı Değerlerinden

Meydana Gelen Zararlar...................................................... 192

C. Yoksun Kalınan Kâr............................................................ 193

D. İtibar Kaybından ve Müşteri Kaybından

Kaynaklanan Zararlar.......................................................... 194

§ 10. TAZMİNATIN ÖDEME YERİ VE PARA BİRİMİ............. 196

I. Tazminatın Ödeme Yeri........................................................... 196

II. Tazminatın Para Birimi............................................................ 196

§ 11. ALICININ ZARARLARININ HESAPLANMASI............... 197

I. Genel Olarak........................................................................... 197

II. Somut Yöntemle Zararın Hesaplanması.................................... 197

III.  İkame Mal Alımında Zararın Hesaplanması................................ 198

A. Alıcının Sözleşmeden Dönmüş Olması................................... 198

B.  Alıcının İkame Mal Alımı Yapmış Olması.............................. 200

C.  İkame Mal Alımının Makûl Süre İçinde ve

Makûl Şartlarda   Yapılmış Olması........................................ 201

D. İspat Yükü.......................................................................... 203

IV. Soyut Yöntemle Zararın Hesaplanması...................................... 204

A. Genel Olarak....................................................................... 204

B.  Şartları................................................................................ 204

1. Alıcının Sözleşmeden Dönmüş Olması.............................. 205
2. Alıcının İkame Mal Alımı Yapmamış Olması..................... 205
3. Sözleşme Konusu Malın Cari Fiyatının Olması.................. 206

C.  Cari Fiyatın Esas Alınacağı Tarih ve Yer............................... 206

D. Zararın Hesaplanması.......................................................... 207

E.  İspat Yükü.......................................................................... 208

§ 12. ALICININ ZARARI AZALTMA KÜLFETİ......................... 209

I. Genel Olarak........................................................................... 209

II. Uygulama Alanı....................................................................... 209

3. Makûl Önlemlerin Alınması....................................................... 210
4. Hukukî Sonuçları...................................................................... 212

V. İspat Yükü.............................................................................. 213

§ 13. SATICININ TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN

SINIRLANDIRILMASI - ÖNGÖRÜLEBİLİRLİK İLKESİ. 214

I. Öngörülebilirlik İlkesi................................................................ 214

II. Öngörülebilirlik İlkesinin Unsurları............................................. 215