Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Medeni Usul Hukukunda Yetki Sözleşmeleri - NUR BOLAYIR
Medeni Usul Hukukunda Yetki Sözleşmeleri - NUR BOLAYIR
Nur BOLAYIR
Sayfa Sayısı
:
197
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9789752959897
425,00
TL SUNUŞ Medenî Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmeleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi üçüncü sınıfında medenî usûl hukuku dersinde yaptığım ilk seminer çalışmamdı. Bu nedenle, yetki sözleşmeleri sonraki yıllarda da benim için çok farklı bir kurum oldu. Çünkü lisans aşamasında dinlediğinizi ve okuduğunuzu unutabilirsiniz; ancak kendi araştırdığınız ve yazdığınız bir çalışmayı unutmak mümkün olmuyor. Seneler sonra da hatırlıyorsunuz. Bu vesileyle hukuk fakültelerimizde lisans aşamasında bu tür çalışmaların günümüzde yapılmamasının büyük bir eksiklik olduğunu ifade etmek istiyorum. Yetki sözleşmeleri hakkındaki seminer çalışmasını tamamladıktan sonra, Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanunumuzda yetki sözleşmelerinin 19. yüzyılın liberal etkisi ile düzenlendiğini fark etmiştim. Nitekim günümüzde yetki sözleşmeleri ile, güçlü olan tarafın, aslında yetkisiz bir mahkemeyi yetki sözleşmesi ile yetkili kılması mümkün olabilmektedir. Bunun sonunda, güçsüz olan taraf kendisini savunmak için aslında yet kisiz bir mahkemeye gelmek zorunda kalmaktadır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı′nı hazırlarken yetki sözleşmeleri, komisyon çalışmalarında da en çok tartışılan kurumlardan birisi oldu. Bu tartışmaların sonunda sadece tacirlerin ve kamu tüzel kişilerinin yetki sözleşmesi yapmasını benimsedik ve bu yönde düzenleme yaptık. Böylelikle sadece eşit olan kişilerin, yani tacirlerin ya da kamu tüzel kişilerinin kendi aralarında yetki sözleşmesi yapabilmeleri kabul edildi. Yine güçlü olan kişilerin güçsüz olan kişileri yetkisiz mahkemeye gelmek zorunda bırakması önlendi. Bu düzenlemeyi yaparken Fransız Hukuku′ndan etkilendik. Nitekim, Fransız Medenî Usûl Kanunu′nda da sadece tacirlerin ve kamu tüzel kişilerinin yetki sözleşmesi yapmasına izin verilmiştir. Yetki sözleşmeleri hakkında hukukumuzda monografik bir çalışma yapılmamış olması yanında, Nur Bolayır′m Fransızca bilmesi ve yüksek lisans çalışması sırasında yetki sözleşmeleri ile ilgili tartışmalar, bu ko- nunun yüksek lisans tezi olarak seçiminde önemli rol oynadı. Nur Bola-yır bu çalışmasında Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanunu yanında Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı′ru da ele alarak inceledi. Bu anlamda, çalışma günümüzdeki hukuk uygulaması yanında gelecekte tasarının kabul edilmesi halinde de önemli bir kaynak oluşturacaktır. Son yıllarda medeni usûl hukukçularının genellikle Almanca bilmeleri nedeniyle yapılan çalışmalar Alman, İsviçre ve Avusturya Hukuku ile sınırlı kalmaktadır. Halbuki, Fransız Hukuku′nun ve onun etkisinde kalan ülkelerin medenî usûl hukuku alanındaki görüşlerinin ve uygulamalarının hukukumuza aktarılması mukayeseli hukuk açısından da son derece yararlıdır. Çünkü mukayeseli hukuk sadece Almanca konuşulan ülkelerle sınırlı kalırsa, bu çalışma yetersiz kalır. Bu nedenle, genç meslektaşlarımızın Almanca dışında Fransızca, İngilizce ve diğer yabancı dil bilgileri ile yapacakları çalışmalar hukukumuzun gelişimine çok büyük katkı sağlayacaktır. Bugüne kadar azınlıkta kalan Fransızca bilen genç meslektaşlarımızın yapacakları çalışmaların gelecekte artmasını diliyorum. Gelecekte başka çalışmaları ile Fransızca konuşulan ülkelerdeki gelişmeleri bize aktaracağına inandığım Nur Bolayır, bu ilk akademik çalışmasını başarı ile tamamlamıştır. Nitekim son derece titiz, dikkatli ve özenli şekilde hazırladığı bu çalışması oybirliği ile kabul edilmiştir. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukuku Anabilim Dalının da ilk yüksek lisans tezi olan bu çalışmanın, gelecekteki başarılı çalışmaların da habercisi olduğuna inanıyorum. Fransız ve İsviçre Hukuku′ndaki doktrin ve uygulamadaki görüşleri hukukumuza sadece aktarmakla kalmayan, aynı zamanda hukukumuz bakımından değerlendiren ve bir sonuca varmaya çalışan Nur Bolayır′ı başarılı çalışmasından ötürü kutluyor ve bu çalışması ile ortaya koyduğu eserden ötürü tezin yöneticisi ve Anabilim Dalı Başkanı olarak duyduğum mutluluğu ifade etmek istiyorum. Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukukçuları Ailesine bu önemli çalışması ile katılan Nur Bolayır′ın, bu başarılı çalışmaları dilerim sürekli olur. 03.02.2009 Teşvikiye Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez öNSöZ Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana-bilim Dalı′nda, yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma, 25.06.2008 tarihinde Sayın Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez başkanlığında, Sayın Prof. Dr. Selçuk Öztek ve Sayın Yard. Doç. Dr. Güray Erdön-mez′den oluşan jüri önünde savunulmuş ve başarılı bulunarak oybirliği ile kabul edilmiştir. Tez, savunulduğu şekliyle basıma hazırlanmış olmakla birlikte, jüri üyelerinin değerli görüşleri dikkate alınarak, düzenlenmiştir.. Tez konusunun seçiminden, tezin son şeklini almasına kadar geçen sürede yakın ilgisini, desteğini ve anlayışını gördüğüm, sorularımı sabırla dinleyen, sahip olduğu eşsiz bilgi birikiminden yararlanma fırsatını veren tez danışmanım saygıdeğer Hocam Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez′e en derin şükranlarımı sunuyorum. Tez jürimde yer alarak, kıymetli görüşlerini benimle paylaşan değerli Hocam Sayın Prof. Dr. Selçuk Öztek′e teşekkür ediyorum. Tez çalışmalarım sırasında daima beni destekleyen, yakın ilgi ve anlayışını eksik etmeyen, tezimin biçimlenmesi hususunda önemli katkılarda bulunan kıymetli Hocam Sayın Yard. Doç. Dr. Güray Erdönmez′e en içten teşekkürlerimi sunuyorum. Eğitim hayatıma başladığım ilk günden itibaren, maddi ve manevi hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan, sevinçlerimi ve sıkıntılarımı paylaşan,, beni daima destekleyen sevgili annem Av. Birsen Bolayır′a ve sevgili babam Av. M. Turan Bolayır′a bir kez daha teşekkür ediyor ve bu kitabı onlara ithaf ediyorum. Kitabımın basımını üstlenen Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.′nin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar′a, kitabın dizgisini özenli bir şekilde gerçekleştiren Sayın Feridun Kılınç′a ve kapak tasarımını yapan Sayın Gülgonca Çarpık′a teşekkür ediyorum. Arş. Gör. Nur Bolayır Erenköy, 14 Aralık 2008 GİRİŞ Özel hukuk ilişkileri tarafların karşılıklı egemenliğine dayanmaktadır. Sözleşmelerin kuruluşunda, geçerlilik ve sona erme şartlarının düzenlenişinde tarafların iradeleri hâkimdir. Taraflar arasındaki bu ilişkiden bir uyuşmazlık doğduğunda, uyuşmazlığın çözümü yargı organlarının görev alanı içine girmektedir. Bu durumda, tarafların karşılıklı iradeleri doğrultusunda şekillendirdikleri maddi hukuk ilişkisi, söz konusu uyuşmazlığın çözümlenebilmesi için medenî usûl hukukunun sahasına geçmektedir. Böylelikle, taraflar arasındaki söz konusu ilişki kamu otoritesinin denetimi altına girmektedir. Kamu otoritesi ile çevrelenmiş olan medenî usûl hukukunda, emredici kurallar hâkim durumda bulunmakta; taraflar maddi hukukta sahip oldukları şekilde mutlak bir tasarruf serbestisine, yani sözleşme özgürlüğüne sahip bulunmamaktadırlar. Taraflara usûl kuralları üzerinde tasarrufta bulunabilme imkânı, kanun tarafından çok sınırlı hallerde tanınmıştır. İnceleme konumuzu oluşturan "yetki sözleşmesi" de bu sınırlı hallerden biridir. Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanununun 22. maddesinde düzenlenmiş olan sözü geçen müessese, taraflara uyuşmazlığın hangi mahkeme tarafından görüleceği hususunda bir sözleşme yapma fırsatı sunmaktadır. Bunun sonucunda, taraflar kanun koyucunun öngördüğü sınırlar dâhilinde, istedikleri mahkemeyi yetkili kılmak konusunda usûlî bir özgürlüğe kavuşmaktadırlar. Kanun′da birtakım yetki kuralları yer almakla birlikte, kanun koyucunun her somut olayda tarafları tatmin edici, onların çıkarlarına uygun yetki kurallarını düzenlemesi oldukça güçtür. Bu sebeple, kanun koyucu yetkiye ilişkin kurallar koyma hususunda, tarafların iradelerine de geçerlilik tanınması gerektiği kanaatine varmış ve kendi çizdiği sınırlar içerisinde onların kendi menfaatlerine uygun bir yetkili bir mahkeme tesis etmelerine izin vermiştir. Taraflara usûl kuralları üzerinde tasarrufta bulunma imkânını veren yetki sözleşmesinin varlığı Roma Hukuku′na kadar uzanmaktadır. Günümüzde, usûl kanunlarının pek çoğunda tarafların kendi menfaatlerinin gerektirdiği yönde yetki sözleşmesi yapmalarına izin verildiği gibi, sözleşme özgürlüğünün medenî usûl hukukunda geçerli olup olamayacağına dair tartışmalar da hız kazanmıştır. Amaç, sübjektif hakların himayesi olduğundan, kamu düzenine aykırı olmadığı ölçüde, bireylerin kendi çıkarlarını korumaları amacıyla medenî usûl hukukunda da sözleşme özgürlüğünün geçerli olması yönündeki görüşler, doktrinde ağırlıklı olarak savunulmaktadır. Çalışmamızın birinci bölümünde, medenî usûl hukukunda usûlî işlemler ve sözleşme özgürlüğü kavramı üzerinde durulacak; ikinci bölümünde yetki sözleşmesi kavramı ile terim sorunu incelenip, yetki sözleşmesi benzer hukukî kurumlardan ayırt edilecek ve sözleşmenin hukukî niteliği belirlenmeye çalışılacak; üçüncü bölümünde, yetki sözleşmesinin kuruluşu, sözleşmeyi yapabilme ehliyeti ve sözleşmenin etkisi ele alınacak; dördüncü bölümünde ise, yetki sözleşmesinin yapılması, geçerliliği ve sona ermesi hususlarında açıklamalarda bulunulacaktır. İÇİNDEKİLER GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM MEDENà USÃL HUKUKUNDA USÃLÃ İŞLEMLER VE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ 3 § 1 Medenî Usûl Hukukunda Usûlî İşlemler 5 I- Usûlî İşlemler Kavramı 5 A- Genel Olarak 5 B- Usûlî İşlemler Hakkında Görüşler 9 1- Dar Anlamda Usûlî İşlemi Kabul Eden Görüş 9 2- Geniş Anlamda Usûlî İşlemi Kabul Eden Görüş 9 3- Görüşümüz 12 II- Usûlî Taraf İşlemlerinin Sınıflandırılması 13 A- Tek Taraflı Usûlî İşlemler 13 B- Usûl Sözleşmeleri (İki Taraflı Usûlî İşlemler) 15 1- Usûl Sözleşmelerinin Tanımlanması ve Hukukî Niteliğinin Belirlenmesi 15 2- Usûl Sözleşmelerinin Tasarruf ve Taahhüt Etkili Olarak Kurulup Kurulamayacağı Sorunu 17 § 2 Medenî Usûl Hukukunda Sözleşme Özgürlüğü 19 I- Sözleşme Özgürlüğünü Kabul Eden Görüş 19 A- Genel Olarak 19 B- Görüşün Türk Hukuku′nda Değerlendirilmesi 20 II-Sözleşme Özgürlüğünü Reddeden Görüş 23 III- Görüşümüz 24 İKİNCİ BÖLÜM YETKİ SÖZLEŞMESİ KAVRAMI, TERİM SORUNU, YETKİ SÖZLEŞMESİNİN BENZER HUKUKà KURUMLARDAN AYIRT EDİLMESİ VE HUKUKà NİTELİĞİNİN BELİRLENMESİ 27 § 1 Yetki Sözleşmesi Kavramı ve Terim Sorunu 29 I- Yetki Sözleşmesi Kavramı 29 II-Terim Sorunu 31 § 2 Yetki Sözleşmesinin Benzer Hukukî Kurumlardan Ayırt Edilmesi 34 I- Tahkim Sözleşmesi 34 II- Hakem Sözleşmesi 39 § 3 Yetki Sözleşmesinin Hukukî Niteliğinin Belirlenmesi 42 I- Yetki Sözleşmesinin Hukukî Niteliğini Açıklamaya Çalışan Teoriler 42 A- Usûl Hukuku Teorisi 42 B- Maddi Hukuk Teorisi 43 C- Karma Görüş Teorisi 43 II-Türk Hukuku′nda Kabul Edilen Görüş 44 III- Görüşümüz 46 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: YETKİ SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU, YETKİ SÖZLEŞMESİ YAPABİLME EHLİYETİ VE YETKİ SÖZLEŞMESİNİN ETKİSİ 49 § 1 Yetki Sözleşmesinin Kuruluşu 51 I- Yetki Sözleşmesinin Şekli 51 A- Bağımsız Bir Sözleşme Olarak Yapılması 51 B- Yetki Şartı Olarak Yapılması 52 II-Yetki Sözleşmesi İle Asıl Sözleşme Arasındaki İlişki 54 § 2 Yetki Sözleşmesi Yapabilme Ehliyeti 60 I- Yetki Sözleşmesi Yapabilme Ehliyetine Tam Olarak Sahip Olanlar 60 A- Tam Ehliyetliler 60 B-Akdi Temsilciler 61 1- Vekil 61 2- Ticarî Temsilci 63 a- Ticari Mümessil 63 b- Ticari Vekil 65 c- Seyyar Tüccar Memuru 66 II- Yetki Sözleşmesi Yapabilme Ehliyetine Sınırlı Olarak Sahip Olanlar 67 A- Tam Ehliyetsizler 67 B- Sınırlı Ehliyetsizler 69 III- Yetki Sözleşmesi Yapabilme Ehliyetine Sahip Olmayanlar 71 § 3 Yetki Sözleşmesinin Etkisi 73 I- Taraflar Arasındaki Etkisi 73 II-Üçüncü Kişi Lehine Etkisi 75 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: YETKİ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI, GEÇERLİLİĞİ VE SONA ERMESİ 77 § 1 Yetki Sözleşmesinin Yapılmasının Mümkün Olmadığı Haller....79 I- Kesin Yetki Halleri 84 A- Terekeye İlişkin Davalar 84 B- Taşınmazın Aynına İlişkin Davalar 90 C- Vekâlet Ücretine İlişkin Davalar 96 D- Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanunu′nun 17. Maddesinin 2. Cümlesinde Belirtilen Davalar 101 E- İflâs Davaları 104 II-Kamu Düzenine İlişkin Kesin Olmayan Yetki Halleri 112 A- Sigorta Sözleşmesinden Doğan Tazminat Davaları 112 B- İş Sözleşmesinden Doğan Davalar 117 C- Tüketici Sözleşmesinden Doğan Davalar 124 D- Boşanma Davaları 127 § 2 Yetki Sözleşmesinin Geçerliliği 132 I- Yetki Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları 132 A- Sözleşmenin Yapılmış Olması 133 1 - Sözleşmenin Yazılı Şekilde Kurulmuş Olması 133 2- Sözleşmenin Zımni Şekilde Kurulmuş Olması 143 B- Uyuşmazlığın Belirli Olması 148 C- Mahkemenin Belirli Olması 153 1- Genel Olarak 153 2- Münhasır Yetkili Mahkeme Yaratılıp Yaratılamayacağı Sorunu 159 3- Olumsuz Yetki Sözleşmesi Kurulup Kurulamayacağı sorunu 169 II-Yetki Sözleşmesinin Geçerliliğinin İncelenmesi 173 § 3 Yetki Sözleşmesinin Sona Ermesi 176 SONUÇ 179 KAYNAKÇA 185
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı