Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Medeni Usul Hukukunda Elektronik Adli İletişim
Medeni Usul Hukukunda Elektronik Adli İletişim
Onur OĞLAKÇIOĞLU
Sayfa Sayısı
:
182
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9789756187364
20,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
Önsöz
Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma, 27.6.2008 tarihinde Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü\\\′nde. Prof. Dr. Oğuz ATALAY, Doç. Dr. Muhammet ÖZEKES ve Yard. Doç. Dr. Mine AKKAN\\\′dan oluşan jüri önünde savunulmuş ve oybirliği ile başarılı bulunmuştur.
Elektronik imzaların hukuk sistemlerince tanınması ve kullanılması dünyada olduğu kadar ülkemizde de gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu\\\′nun önümüzdeki yıllara ışık tutacağı yadsınamaz, ancak teknolojinin gelişme ivmesi karşısında yasal düzenlemelerin esnek ve güncel tutulması gerekmektedir. Yine bunun gibi elektronik imza hukuku üzerine yazılmış eserlerin de uzun süre geçerliliğini koruması pek beklenemez. Bu çalışma da bunun bilinci ile hazırlanmış, henüz tanınmayan elektronik adli iletişim kavramı hukukumuza kazandırılmaya çalışılmış ve sonraki bilimsel eserlere yardımcı olması hedeflenmiştir.
Her yenilik getiren çalışma gibi bu çalışma da tüm zorluklardan nasibini almıştır. Çok sevgili hocam ve tez danışmanım Yard. Doç. Dr. Mine AKKAN olmasaydı Türkçe kaynak sıkıntısı çekilen bu çalışmayı değil tamamlamak, başlayamaya dahi tenezzül edemezdim. Kendisinin elektronik imza hukuku alanındaki geniş bilgisi ve yazmış olduğu \\\"Medeni Usul Hukukunda Elektronik İmzalı Belgelerin Delil Olarak Değerlendirilmesi\\\" başlıklı doktora tezi, bu çalışmaya tümüyle ışık tutmuştur. Konunun yeniliğe son derece açık olması nedeniyle, bu konuda bilimsel çalışmaların fazla olduğu Alman Hukuku\\\′ndan yararlanılmış, bunun için beş ay süre ile Giessen Justus Liebig Üniversitesi\\\′nde kaynak araştırmaları yapılmıştır.
Öncelikle konu hakkında bilimsel birikimini ve desteğini esirgemeyen; bununla kalmayıp bir tez danışmanının çok ötesinde çalışmam için moral ve motivasyon sağlayan değerli hocam Yard. Doç. Dr. Mine AKKAN\\\′a en derin sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Kendisine hayatımın her döneminde müteşekkir olarak kalacağım.
Gerek çalışma ve gerekse tez savunma aşamasında çok değerli görüşleri ve eleştirileriyle yol gösteren sayın hocalarım Prof. Dr. Oğuz ATALAY\\\′a; hem lisans hem de yüksek lisans derslerinde öğrencisi
olmaktan büyük gurur ve mutluluk duyduğum, hukukçuluğa bakış açımı değiştiren Doç. Dr. Muhammet ÖZEKES\\\′e çok teşekkür ediyorum.
Almanya\\\′da kürsüsünü bana açan ve tüm olanaklardan yararlanmamı sağlayan Prof. Dr. Wolf-Dietrich WALKER ve asistanlarına; Uyap hakkında güncel bilgilere ulaşmamı sağlayan ve değerli bilgilerini paylaşan Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi tetkik hakimi sayın Murat TURAN\\\′a; hediye ettiği Almanca kitaplar için sevgili arkadaşım Hamburg Üniversitesi Arş. Gör. David BAYER\\\′e; İngilizce kaynak temini konusunda emeğini esirgemeyen ve ABD\\\′de bulunduğu sırada bana makaleler gönderen sevgili arkadaşım Arş. Gör. Engin TOPUZKANAMIŞ\\\′a da ayrıca teşekkürlerimi sunuyorum.
Nihayet, hayatta örnek aldığım, her zaman yolunda gitmeye çalıştığım ve bana olan yoğun sevgisini her zaman üzerimde hissettiren için sevgili babam Av. Zeki OGLAKÇIOGLU\\\′na; aynı şekilde akıl danışmanım fedakâr annem Gülümser GÜNAYDIN\\\′a; onsuz hayatı hayal dahi edemeyeceğim biricik aşkım Fatmagü! ULUSOY\\\′a en derin şükranlarımı sunuyorum.
Ayrıca, kitabın basımında gösterdiği yakın ilgi ve desteği için Güncel Hukuk Yayınevi sahibi Sayın Gürsel SENGUN\\\′e de çok teşekkür ediyorum.
Kuşadası, 17 Kasım 2008
Av. Onur OĞLAKÇIOĞLU
vı
GİRİŞ
Bilgisayar teknolojilerinin yaygınlaşması ve hayatımızın vazgeçilmez bir unsuru olmaya başlaması ile birlikte insanlar, bilgisayarın olanaklarından daha fazla yararlanabilmenin arayışı içerisine girmiştir. Adli işlemlerin elektronik ortamda yapılmasına olanak sağlayan uygulamalar da bu arayış neticesinde ortaya çıkmışlar, süreden ve masraftan yana sağladıkları avantajları sayesinde uygulamaya geçilmesi hemen hemen her ülkenin devlet politikası haline gelmiştir.
Bilgisayarlar, yapılan işlemlerin eskiye oranla sadece daha hızlı ve ucuz olmasını sağlamamakta, bunların daha düzenli bir şekilde organize edilmesi, saklanması ve gerektiğinde saniyeler içerisinde incelenebilmesine de imkân yaratmaktadır. Örneğin odalarca yer tutan yazılı evrakın günümüzde sadece dokuz santimetrelik sabit disklerde (hard disk) saklanması mümkündür. Üstelik eskiden bu evraklara saatlerce ve hatta günlerce arama yapmak suretiyle erişmek mümkün iken, bilgisayar teknolojisi aranan bilgiye saniyeler içerisinde ulaşma imkânını sunmaktadır. Özellikle internetin de gelişimi ile bilgisayarlar arasında bir bağ oluşturulmuş, sahip olunan bilgilerin dünya çapında paylaşılması son derece kolay bir hale gelmiştir. Örneğin artık avukat, dilekçesini sunmak için adliyeye gitmek zorunda olmayacak; bilgisayarında oluşturduğu belgeyi yine internet aracılığı ile mahkemeye gönderebilecektir. Anılan tüm bu imkânlar, bilgisayar teknolojisinin internet ağıyla buluşması ile günden güne ivmeyle artmaktadır.
Çalışmamızda adalet sistemlerinin, bilgisayar teknolojileri imkânlarından nasıl yararlandığı, özellikle mahkemeler ve yargılamaya katılan diğer kişiler (taraflar, avukatlar, bilirkişiler, devlet resmi kurumları vb.) arasında adli bağlayıcılığı bulunan \\\"elektronik adli iletişim\\\" kapsamında ele alınmaktadır. Elektronik adli iletişim ve elektronik adalet kavramları her ne kadar birbirlerine benzeyen iki kavram gibi gözükse de elektronik adalet, yargılamaya katılan kişilerle ilgisi olmayan ve mahkemenin işlem yapması için araya başka bir kişi ya da kurumun girmediği işlemleri de kapsayan son derece geniş bir konuyu içermektedir. Örneğin dava dilekçesinin tevzi edilmesi, bunun esas defterine kaydedilmesi, dava taraf bilgilerinin kaydedilmesi, arşivlenmesi vb. işlemlerde, tarafların ya da mahkeme dışı kişilerin katılması ya da iletişimde bulunmaları söz konusu olmamaktadır. Oysa M. Jeni Usul
Giriş
Hukuku\\\′nun en can alıcı konusu, mahkemeler ile yargılamaya katılanlar arasındaki ilişkiyi ve düzeni belirlemek olduğuna göre, \\\"iletişimin\\\" söz konusu olmadığı konulara değinmek, konunun bir çalışma kapsamında incele-nemeyecek kadar geniş olmasına sebep olacaktır.
Birinci bölümde hukukumuzda daha önce kullanılmayan \\\"elektronik adli iletişim\\\" kavramı tanımlanmış ve kullanılan elektronik iletişim araçları açıklanmıştır. \\\"Elektronik adli iletişim\\\", elektronik adaletin bir bölümünü; elektronik adalet de elektronik devletin bir kolunu oluşturmaktadır. Bu nedenle öncelikle elektronik devlet kavramı ve elektronik adalet kavramıyla özdeş olarak nitelendirebileceğimiz Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) açıklanmıştır. Elektronik adli iletişim uygulamalarının Medeni Usul Hukukumuza hâkim olan ilkeleri de ilgilendirmesi nedeniyle bunlarla olan ilişkisi ayrıca incelenmiştir.
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler tüm ülkeleri ilgilendirmekte ve buna bağlı olarak elektronik adli iletişim kapsamında uluslararası gelişmeler yaşanmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde mevzuat açısından önemli düzenlemeler yapmış Almanya ve İngiltere\\\′ye yer verilmiş, uygulamadaki örneklere yer verilmiştir. Bundan başka Alman Hukuku\\\′ndaki mevzuat düzenlemeleri çalışmanın özellikle dördüncü bölümünde daha detaylı bir şekilde incelenmiştir.
Mahkemeler ve taraflar arasındaki \\\"adli iletişimin\\\" baştan sona incelenmesi son derece güçtür. Çalışma içeriğinde hâkimin reddi, davaya müdahale, davanın ihbarı, eski hale getirme, yemin, tanıklık, temyiz vb. gibi aslında yine iletişimin söz konusu olduğu konulara yer verilmemiştir. Zira amaçlanan, her biri kendi başına ayrı bir çalışma yapmayı gerektiren başlıkların hukuki olarak değerlendirilmesi değil, bunların elektronik ortamda nasıl işleyeceği ile ilgilidir. Bu konulara genel olarak \\\"elektronik imza\\\", \\\"elektronik imzalı belge\\\" ve \\\"elektronik imzalı belgelerin mahkemeye ibrazı\\\" kavramlarının anlatılması ile genel olarak açıklama getirmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu kavramların açıklanması, dava açılması işlemlerinin daha iyi anlaşılabilmesi açısından da zorunludur. Bu nedenle çalışmamızın üçüncü bölümünün sonunda elektronik imza hukukuna ilişkin genel bilgilere yer verilmiştir.
Devletlerin geliştirdikleri elektronik adalet projelerinin en önemli kısmını davaların adliyeye gitmeye gerek kalmadan açılabilmesi ve sürecin
Giriş
yine elektronik ortamdan takip edilebilmesi oluşturmaktadır. Zira adalet sisteminin bilgisayar teknolojisinden sadece dava dışı işlemlerde yararlanması, kısıtlı bir kesimin kullanımına sebep olacak, elektronik ortamda adalet sistemlerinin işleyişine halkın katılımı söz konusu olmayacaktır. Bu nedenle dördüncü bölümde \\\"elektronik adli iletişim\\\" kavramının en iyi şekilde ifade edildiği dava kavramına, elektronik ortamda davanın açılmasına ve genel olarak dava açılmasının sonuçlarına yer verilmiştir. Dava dilekçesinin ibrazı, konunun çıkış noktasını oluşturmakta ise de, ibraz edilmiş bu belgenin nasıl dosyalanacağı, arşivleneceği ve itende nasıl tetkik edileceğine de değinmek gerekecektir. Hukukumuzda elektronik imzalara ve bunların delil değerine ilişkin mevzuattan başka \\\"elektronik adli iletişime\\\" yönelik her hangi bir düzenlemenin yapılmamış olması konunun, bu hususta geniş bir yasal reform yapan ülkelerin mevzuatları üzerinden anlatılması zorunluluğunu doğurmuştur. Çalışmanın dördüncü bölümünde anlatılan kavramların çıkış noktasını Alman Hukuku oluşturmaktadır. Hukukumuzda bu konular ile ilgili mevzuatın ve bilimsel bir araştırmanın henüz mevcut olmaması nedeniyle, konunun karmaşıklığı hesaba katılmış; sistematik olarak Alman Medeni Usul Kanunu\\\′nda yapılan değişiklikler ve Türkiye\\\′deki uygulamaların ayrı ayrı ele alınması yöntemi tercih edilmiştir.
Çalışmamızın asıl konusunu her ne kadar ispat hukuku oluşturmasa da, güncel Türk Yasaları\\\′nın elektronik imzaların delil değerine ilişkin düzenlemeler yapmış olması bu konuya da değinilmesini gerektirmektedir. Ayrıca bu konunun işlenmesi ile özellikle güvenli elektronik imzalı belgelerin taşıdığı nitelikler ve mahkeme önündeki delil değerleri de daha rahat bir şekilde anlaşılmış olacaktır.
İÇİNDEKİLER
Önsöz.
Kısaltmalar xv
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BOLUM
ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM\\\′E İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
§ 1. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM
A. Kavramlar
I. Elektronik İletişim
5
5
5
II. Elektronik Adli İletişim 6
B. Elektronik Adli İletişim Kapsamında Kullanılan
İletişim Araçları 7
I. Telgraf 7
II. Telefaks 9
III. Elektronik Posta (E-posta) 11
§ 2. ELEKTRONİK DEVLET (E-DEVLET) 14
A. Tanım 14
B. Elektronik Devlet Hizmetlerinin Sınıflandırılması 15
I. Devletten Devlete Hizmetler 15
II. Devletten Vatandaşa Hizmetler 15
III. Devletten İş Dünyasına Hizmetler 16
C. Elektronik Devletin Gelişimi 16
§ 3. ULUSAL YARGİ AĞI PROJESİ (UYAP) 17
A. Genel Bilgiler 17
B. UYAP\\\′in Gelişimi 18
C. UYAP İle Diğer Sistemlerin Entegrasyonu 19
I. İç Entegrasyonlar 19
II. Dış Entegrasyonlar 19
D. UYAP\\\′ in Hedefledikleri 21
E. UYAP\\\′in Avantajları 22
F. Elektronik Adli İletişim (UYAP) Kapsamında Riskler ve
Güvenlik Unsuru 23
G. Elektronik Adli İletişim\\\′e Geçiş Sürecinde Yaşanan ve
Yaşanması Beklenen Problemler 26
I. İnsan Faktörü 27
II. Kurulum (Yazılım ve Donanım) Masrafları ve
Sabit Giderler 28
§ 4. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİMİN MEDENİ USUL
HUKUKUNA HÃKİM OLAN İLKELER İLE İLİŞKİSİ 30
A. Sözlülük-Yazılılık ve Doğrudanlık İlkesi İle İlişkisi 30
B. Usul Ekonomisi ve Makul Süre İçerisinde Yargılanma İle
İlişkisi 33
C. Alenilik İlkesi İle İlişkisi 35
İKİNCİ BÖLÜM
ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM ALANINDA ALMANYA VE İNGİLTERE\\\′DE YAŞANAN GELİŞMELER
§ 5. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM ALANINDA
ALMANYA\\\′DAKİ GELİŞMELER 37
A. Genel Olarak 37
B. Alman Medeni Usul Kanunu\\\′nda Elektronik Adli İletişim
Kapsamında Yapılan Çalışmalar 37
I. Yasal Düzenlemelerin Temelleri 38
II. Adli İletişim Kanunu 41
III. Tebligatta Reform Kanunu ve Şekilde Uyum Kanunu 42
C. İlk Uygulamalar ve Gelişmeler 44
I. Mahkeme Dosyasına Elektronik Erişim 46
II. BundOnline2005 ve Xjustiz Uygulamaları 46
vıu
§ 6. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM ALANİNDA
İNGİLTERE\\\′DEKİ GELİŞMELER 48
A. Yargılama Hukukunu İlgilendiren Çevrimiçi Talepler 48
I. Çevrimiçi Alacak (Para) Takibi 48
II. Çevrimiçi Mülkiyet Davası 50
B. Yasal Düzenlemeler 51
I. Elektronik Posta Yolu İle İletişim 52
II. Çevrimiçi Form Hizmeti İle İletişim 52
III. Elektronik Tebligat 53
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ELEKTRONİK İMZA VE ELEKTRONİK İMZALI BELGELER
§ 7. ELEKTRONİK İMZA KANUNU VE ELEKTRONİK İMZA 55
A. Elektronik İmza Kanunu ve Tarihçesi 55
B. Elektronik İmza 56
I. Kavram ve Tanım 56
II. Dijital İmza (Sayısal İmza) 56
a. Dijital İmzanın Özellikleri, İşleyişi ve Kullanımı 58
b. Bir İmzalama Tekniği Olarak Dijital İmzanın
Dezavantajları ve Çözüm Yollan 60
C. Elektronik Sertifikalar ve Elektronik Sertifika
Hizmet Sağlayıcıları 62
I. Elektronik Sertifikalar 62
II. Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları 65
D. Güvenli Elektronik İmza 67
§ 8. EL YAZISIYLA İMZA İLE ELEKTRONİK İMZANIN
KARŞILAŞTIRILMASI 69
A. Genel Olarak 69
B. Elektronik İmzanın El Yazısıyla İmzanın (Yazılı Şeklin)
İşlevleri Açısından Karşılaştırılması 72
I. Gerçeklik İşlevi 72
II. Kimlik Tespit İşlevi 73
ıx
§9.
III. Doğrulama İşlevi 74
IV. Devamlılık İşlevi 74
V. Sonuçlandırma İşlevi 75
VI. Uyan işlevi 75
VII. İspat İşlevi 77
ELEKTRONİK İMZALI BELGELER 77
DÖRDÜNCÜ BOLUM
ELEKTRONİK ORTAMDA HUKUK DAVALARININ YÜRÜTÜLMESİ
§ 10. DAVA HAKKINDA GENEL BİLGİLER 81
A. Genel Olarak 81
B. Dava Dilekçesi ve Unsurları 82
C. Harçların ve Posta Giderlerinin Elektronik Ortamda
Ödenmesi 83
§ 11. DAVANIN ELEKTRONİK ORTAMDA AÇILMASI 86
A. Alman Medeni Usul Kanunu Kapsamında
Elektronik Belge ve Adli Elektronik Belge 87
I. Elektronik Belge 87
a. Mahkemeye Elektronik Belge İbraz Edenin
Sorumluluğu 89
b. Elektronik Belgenin Karşı Tarafa Ulaşma Anı 91
c. Belgelerin Mahkemelere Faks ile Gönderilmesi 93
d. Mahkemeye Gönderilen ve Elektronik Belge İçeren
Elektronik Postanın İnternet Ağındaki Yolculuğu 94
II. Adli Elektronik Belge 95
B. UYAP Kapsamında Elektronik Dava 97
I. Genel Olarak 97
II. Hukuki Dayanaktan Yoksun Olma Sorunu ve
Değerlendirme 100
a. Usul İşlemlerinde Şekil 100
b. UYAP Kapsamında Dava Dilekçesinde Aranan
Şekil ve Usul İşlemlerinde Şekle Aykırılığın
Sonuçları 101
§ 12. DAVANIN AÇILMA ZAMANI 105
A. Klasik Yargılamada Davanın Açılma Zamanı 105
B. UYAP Kapsamında Davanın Açılma Zamanı 107
§ 13. ELEKTRONİK BELGELERİN ÇIKTISI,
ELEKTRONİK DOSYA VE DOSYA İNCELEME 113
A. Genel Olarak 113
B. Alman Medeni Usul Kanunu\\\′ndaki Düzenlemeler 114
I. Elektronik Belgelerin Çıktısı 114
a. Elektronik Belgelerin Çıktısının Alınması Usulü 115
b. Aktarma (Transfer) Kaydı 116
c. Orijinal Belgeyi Saklama Yükümlülüğü 116
II. Elektronik Dosya 117
a. Kâğıt Belgelerin Elektronik Biçime Dönüştürülmesi .... 118
b. Orijinal Belgeyi Saklama Yükümlülüğü 118
c. Aktarma (Transfer) Kaydı 1 19
III. Dosya İnceleme 119
a. Dosya İnceleme Usulü 120
b. Dava Dosyasına Çevrirniçi Erişim 121
C. Hukukumuzda ve UYAP Kapsamında Dava Dosyası
İnceleme 122
I. Klasik Yargılamada Dosya İnceleme Hakkı 122
II. UYAP Kapsamında Dosya İnceleme İmkânı ve Yetkisi 123
a. Avukatın Elektronik Ortamda Dosya İnceleme Yetkisi
(UYAP Avukat Portalı) 123
b. Vatandaşın Elektronik Ortamda Dosya İnceleme
Yetkisi (UYAP Vatandaş Portalı) 124
D. UYAP Kapsamında Belge Biçimlerinin Değiştirilmesi 125
I. Kâğıt Ortamındaki Belgelerin Tarayıcıdan
Geçirilmesi İşlemi 125
II. Güvenli Elektronik İmzalı Belgenin Çıktısının Alınması.... 126
E. Aynı Verinin Hem Kâğıt Ortamında Hem Elektronik Ortamda
Muhafaza Edilmesi 127
F. Mükerrer Düzenlenmiş Belgelerin Durumu 128
G. Mevcut Uygulama Hakkında Genel Değerlendirme 129
xı
§ 14. ELEKTRONİK ARŞİVLEME VE ELEKTRONİK
DOSYALAMA 132
A. Genel Olarak 132
B. Elektronik Arşivleme 133
I. Mevcut Hukuki Düzenlemeler 133
II. Elektronik Arşivlemenin Teknik ve Mali Zorluklan 134
III. Elektronik Sertifikaların Arşivlenmesi Sorunu 136
C. Elektronik Dosyalama 138
I. Genel Olarak 138
II. Elektronik Dosyalama Faaliyetine Mahkeme Kalemi
Dışında Katılan Süjeler 140
a. Hâkimler 140
b. Avukatlar 141
§ 15. ELEKTRONİK TEBLİGAT, ELEKTRONİK
DAVETİYE VE ELEKTRONİK RESMİ YAZIŞMALAR 142
A. Elektronik Tebligat ve Elektronik Davetiye 142
B. Elektronik Tebligatın Uygulanması ve Yaygınlaşması
Sorunu 144
C. Alman Medeni Usul Kanunu\\\′nda Elektronik
Tebligat Düzenlemesi 145
I. Teslim Alındı Belgesi Karşılığı Tebligat 145
a. Elektronik Belge Yoluyla Tebligat Usulü 146
b. Tebligat Yapılabilecek Kişiler 147
c. Teslim Alındı Belgesinin Elektronik Şekilde
Düzenlenmesi 148
D. Elektronik Resmi Yazışmalar 149
I. Adalet Organları Arasında Elektronik Ortam Vasıtası İle
Yapılan Yazışmalar 149
II. UYAP Sisteminde ve Kâğıt Ortamındaki Belgeler
Arasında Çelişki Bulunması 150
§ 16. ELEKTRONİK İMZALI BELGELERİN MAHKEMEDE
DELİL OLARAK KULLANILMASI 152
A. Elektronik Senet Kavramı 152
I. Genel Olarak 152
xıı
II. Elektronik Belgenin Senet ve Senet Hükmünde
Olması Ayrımı 153
B. Güvenli Elektronik İmzalı Belgeler 154
C. Güvenli Elektronik İmzalı Belgeler Dışında Kalan
Elektronik Belgeler 158
SONUÇ 161
BİBLİYOGRAFYA 169
Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma, 27.6.2008 tarihinde Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü\\\′nde. Prof. Dr. Oğuz ATALAY, Doç. Dr. Muhammet ÖZEKES ve Yard. Doç. Dr. Mine AKKAN\\\′dan oluşan jüri önünde savunulmuş ve oybirliği ile başarılı bulunmuştur.
Elektronik imzaların hukuk sistemlerince tanınması ve kullanılması dünyada olduğu kadar ülkemizde de gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu\\\′nun önümüzdeki yıllara ışık tutacağı yadsınamaz, ancak teknolojinin gelişme ivmesi karşısında yasal düzenlemelerin esnek ve güncel tutulması gerekmektedir. Yine bunun gibi elektronik imza hukuku üzerine yazılmış eserlerin de uzun süre geçerliliğini koruması pek beklenemez. Bu çalışma da bunun bilinci ile hazırlanmış, henüz tanınmayan elektronik adli iletişim kavramı hukukumuza kazandırılmaya çalışılmış ve sonraki bilimsel eserlere yardımcı olması hedeflenmiştir.
Her yenilik getiren çalışma gibi bu çalışma da tüm zorluklardan nasibini almıştır. Çok sevgili hocam ve tez danışmanım Yard. Doç. Dr. Mine AKKAN olmasaydı Türkçe kaynak sıkıntısı çekilen bu çalışmayı değil tamamlamak, başlayamaya dahi tenezzül edemezdim. Kendisinin elektronik imza hukuku alanındaki geniş bilgisi ve yazmış olduğu \\\"Medeni Usul Hukukunda Elektronik İmzalı Belgelerin Delil Olarak Değerlendirilmesi\\\" başlıklı doktora tezi, bu çalışmaya tümüyle ışık tutmuştur. Konunun yeniliğe son derece açık olması nedeniyle, bu konuda bilimsel çalışmaların fazla olduğu Alman Hukuku\\\′ndan yararlanılmış, bunun için beş ay süre ile Giessen Justus Liebig Üniversitesi\\\′nde kaynak araştırmaları yapılmıştır.
Öncelikle konu hakkında bilimsel birikimini ve desteğini esirgemeyen; bununla kalmayıp bir tez danışmanının çok ötesinde çalışmam için moral ve motivasyon sağlayan değerli hocam Yard. Doç. Dr. Mine AKKAN\\\′a en derin sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Kendisine hayatımın her döneminde müteşekkir olarak kalacağım.
Gerek çalışma ve gerekse tez savunma aşamasında çok değerli görüşleri ve eleştirileriyle yol gösteren sayın hocalarım Prof. Dr. Oğuz ATALAY\\\′a; hem lisans hem de yüksek lisans derslerinde öğrencisi
olmaktan büyük gurur ve mutluluk duyduğum, hukukçuluğa bakış açımı değiştiren Doç. Dr. Muhammet ÖZEKES\\\′e çok teşekkür ediyorum.
Almanya\\\′da kürsüsünü bana açan ve tüm olanaklardan yararlanmamı sağlayan Prof. Dr. Wolf-Dietrich WALKER ve asistanlarına; Uyap hakkında güncel bilgilere ulaşmamı sağlayan ve değerli bilgilerini paylaşan Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi tetkik hakimi sayın Murat TURAN\\\′a; hediye ettiği Almanca kitaplar için sevgili arkadaşım Hamburg Üniversitesi Arş. Gör. David BAYER\\\′e; İngilizce kaynak temini konusunda emeğini esirgemeyen ve ABD\\\′de bulunduğu sırada bana makaleler gönderen sevgili arkadaşım Arş. Gör. Engin TOPUZKANAMIŞ\\\′a da ayrıca teşekkürlerimi sunuyorum.
Nihayet, hayatta örnek aldığım, her zaman yolunda gitmeye çalıştığım ve bana olan yoğun sevgisini her zaman üzerimde hissettiren için sevgili babam Av. Zeki OGLAKÇIOGLU\\\′na; aynı şekilde akıl danışmanım fedakâr annem Gülümser GÜNAYDIN\\\′a; onsuz hayatı hayal dahi edemeyeceğim biricik aşkım Fatmagü! ULUSOY\\\′a en derin şükranlarımı sunuyorum.
Ayrıca, kitabın basımında gösterdiği yakın ilgi ve desteği için Güncel Hukuk Yayınevi sahibi Sayın Gürsel SENGUN\\\′e de çok teşekkür ediyorum.
Kuşadası, 17 Kasım 2008
Av. Onur OĞLAKÇIOĞLU
vı
GİRİŞ
Bilgisayar teknolojilerinin yaygınlaşması ve hayatımızın vazgeçilmez bir unsuru olmaya başlaması ile birlikte insanlar, bilgisayarın olanaklarından daha fazla yararlanabilmenin arayışı içerisine girmiştir. Adli işlemlerin elektronik ortamda yapılmasına olanak sağlayan uygulamalar da bu arayış neticesinde ortaya çıkmışlar, süreden ve masraftan yana sağladıkları avantajları sayesinde uygulamaya geçilmesi hemen hemen her ülkenin devlet politikası haline gelmiştir.
Bilgisayarlar, yapılan işlemlerin eskiye oranla sadece daha hızlı ve ucuz olmasını sağlamamakta, bunların daha düzenli bir şekilde organize edilmesi, saklanması ve gerektiğinde saniyeler içerisinde incelenebilmesine de imkân yaratmaktadır. Örneğin odalarca yer tutan yazılı evrakın günümüzde sadece dokuz santimetrelik sabit disklerde (hard disk) saklanması mümkündür. Üstelik eskiden bu evraklara saatlerce ve hatta günlerce arama yapmak suretiyle erişmek mümkün iken, bilgisayar teknolojisi aranan bilgiye saniyeler içerisinde ulaşma imkânını sunmaktadır. Özellikle internetin de gelişimi ile bilgisayarlar arasında bir bağ oluşturulmuş, sahip olunan bilgilerin dünya çapında paylaşılması son derece kolay bir hale gelmiştir. Örneğin artık avukat, dilekçesini sunmak için adliyeye gitmek zorunda olmayacak; bilgisayarında oluşturduğu belgeyi yine internet aracılığı ile mahkemeye gönderebilecektir. Anılan tüm bu imkânlar, bilgisayar teknolojisinin internet ağıyla buluşması ile günden güne ivmeyle artmaktadır.
Çalışmamızda adalet sistemlerinin, bilgisayar teknolojileri imkânlarından nasıl yararlandığı, özellikle mahkemeler ve yargılamaya katılan diğer kişiler (taraflar, avukatlar, bilirkişiler, devlet resmi kurumları vb.) arasında adli bağlayıcılığı bulunan \\\"elektronik adli iletişim\\\" kapsamında ele alınmaktadır. Elektronik adli iletişim ve elektronik adalet kavramları her ne kadar birbirlerine benzeyen iki kavram gibi gözükse de elektronik adalet, yargılamaya katılan kişilerle ilgisi olmayan ve mahkemenin işlem yapması için araya başka bir kişi ya da kurumun girmediği işlemleri de kapsayan son derece geniş bir konuyu içermektedir. Örneğin dava dilekçesinin tevzi edilmesi, bunun esas defterine kaydedilmesi, dava taraf bilgilerinin kaydedilmesi, arşivlenmesi vb. işlemlerde, tarafların ya da mahkeme dışı kişilerin katılması ya da iletişimde bulunmaları söz konusu olmamaktadır. Oysa M. Jeni Usul
Giriş
Hukuku\\\′nun en can alıcı konusu, mahkemeler ile yargılamaya katılanlar arasındaki ilişkiyi ve düzeni belirlemek olduğuna göre, \\\"iletişimin\\\" söz konusu olmadığı konulara değinmek, konunun bir çalışma kapsamında incele-nemeyecek kadar geniş olmasına sebep olacaktır.
Birinci bölümde hukukumuzda daha önce kullanılmayan \\\"elektronik adli iletişim\\\" kavramı tanımlanmış ve kullanılan elektronik iletişim araçları açıklanmıştır. \\\"Elektronik adli iletişim\\\", elektronik adaletin bir bölümünü; elektronik adalet de elektronik devletin bir kolunu oluşturmaktadır. Bu nedenle öncelikle elektronik devlet kavramı ve elektronik adalet kavramıyla özdeş olarak nitelendirebileceğimiz Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) açıklanmıştır. Elektronik adli iletişim uygulamalarının Medeni Usul Hukukumuza hâkim olan ilkeleri de ilgilendirmesi nedeniyle bunlarla olan ilişkisi ayrıca incelenmiştir.
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler tüm ülkeleri ilgilendirmekte ve buna bağlı olarak elektronik adli iletişim kapsamında uluslararası gelişmeler yaşanmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde mevzuat açısından önemli düzenlemeler yapmış Almanya ve İngiltere\\\′ye yer verilmiş, uygulamadaki örneklere yer verilmiştir. Bundan başka Alman Hukuku\\\′ndaki mevzuat düzenlemeleri çalışmanın özellikle dördüncü bölümünde daha detaylı bir şekilde incelenmiştir.
Mahkemeler ve taraflar arasındaki \\\"adli iletişimin\\\" baştan sona incelenmesi son derece güçtür. Çalışma içeriğinde hâkimin reddi, davaya müdahale, davanın ihbarı, eski hale getirme, yemin, tanıklık, temyiz vb. gibi aslında yine iletişimin söz konusu olduğu konulara yer verilmemiştir. Zira amaçlanan, her biri kendi başına ayrı bir çalışma yapmayı gerektiren başlıkların hukuki olarak değerlendirilmesi değil, bunların elektronik ortamda nasıl işleyeceği ile ilgilidir. Bu konulara genel olarak \\\"elektronik imza\\\", \\\"elektronik imzalı belge\\\" ve \\\"elektronik imzalı belgelerin mahkemeye ibrazı\\\" kavramlarının anlatılması ile genel olarak açıklama getirmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu kavramların açıklanması, dava açılması işlemlerinin daha iyi anlaşılabilmesi açısından da zorunludur. Bu nedenle çalışmamızın üçüncü bölümünün sonunda elektronik imza hukukuna ilişkin genel bilgilere yer verilmiştir.
Devletlerin geliştirdikleri elektronik adalet projelerinin en önemli kısmını davaların adliyeye gitmeye gerek kalmadan açılabilmesi ve sürecin
Giriş
yine elektronik ortamdan takip edilebilmesi oluşturmaktadır. Zira adalet sisteminin bilgisayar teknolojisinden sadece dava dışı işlemlerde yararlanması, kısıtlı bir kesimin kullanımına sebep olacak, elektronik ortamda adalet sistemlerinin işleyişine halkın katılımı söz konusu olmayacaktır. Bu nedenle dördüncü bölümde \\\"elektronik adli iletişim\\\" kavramının en iyi şekilde ifade edildiği dava kavramına, elektronik ortamda davanın açılmasına ve genel olarak dava açılmasının sonuçlarına yer verilmiştir. Dava dilekçesinin ibrazı, konunun çıkış noktasını oluşturmakta ise de, ibraz edilmiş bu belgenin nasıl dosyalanacağı, arşivleneceği ve itende nasıl tetkik edileceğine de değinmek gerekecektir. Hukukumuzda elektronik imzalara ve bunların delil değerine ilişkin mevzuattan başka \\\"elektronik adli iletişime\\\" yönelik her hangi bir düzenlemenin yapılmamış olması konunun, bu hususta geniş bir yasal reform yapan ülkelerin mevzuatları üzerinden anlatılması zorunluluğunu doğurmuştur. Çalışmanın dördüncü bölümünde anlatılan kavramların çıkış noktasını Alman Hukuku oluşturmaktadır. Hukukumuzda bu konular ile ilgili mevzuatın ve bilimsel bir araştırmanın henüz mevcut olmaması nedeniyle, konunun karmaşıklığı hesaba katılmış; sistematik olarak Alman Medeni Usul Kanunu\\\′nda yapılan değişiklikler ve Türkiye\\\′deki uygulamaların ayrı ayrı ele alınması yöntemi tercih edilmiştir.
Çalışmamızın asıl konusunu her ne kadar ispat hukuku oluşturmasa da, güncel Türk Yasaları\\\′nın elektronik imzaların delil değerine ilişkin düzenlemeler yapmış olması bu konuya da değinilmesini gerektirmektedir. Ayrıca bu konunun işlenmesi ile özellikle güvenli elektronik imzalı belgelerin taşıdığı nitelikler ve mahkeme önündeki delil değerleri de daha rahat bir şekilde anlaşılmış olacaktır.
İÇİNDEKİLER
Önsöz.
Kısaltmalar xv
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BOLUM
ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM\\\′E İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
§ 1. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM
A. Kavramlar
I. Elektronik İletişim
5
5
5
II. Elektronik Adli İletişim 6
B. Elektronik Adli İletişim Kapsamında Kullanılan
İletişim Araçları 7
I. Telgraf 7
II. Telefaks 9
III. Elektronik Posta (E-posta) 11
§ 2. ELEKTRONİK DEVLET (E-DEVLET) 14
A. Tanım 14
B. Elektronik Devlet Hizmetlerinin Sınıflandırılması 15
I. Devletten Devlete Hizmetler 15
II. Devletten Vatandaşa Hizmetler 15
III. Devletten İş Dünyasına Hizmetler 16
C. Elektronik Devletin Gelişimi 16
§ 3. ULUSAL YARGİ AĞI PROJESİ (UYAP) 17
A. Genel Bilgiler 17
B. UYAP\\\′in Gelişimi 18
C. UYAP İle Diğer Sistemlerin Entegrasyonu 19
I. İç Entegrasyonlar 19
II. Dış Entegrasyonlar 19
D. UYAP\\\′ in Hedefledikleri 21
E. UYAP\\\′in Avantajları 22
F. Elektronik Adli İletişim (UYAP) Kapsamında Riskler ve
Güvenlik Unsuru 23
G. Elektronik Adli İletişim\\\′e Geçiş Sürecinde Yaşanan ve
Yaşanması Beklenen Problemler 26
I. İnsan Faktörü 27
II. Kurulum (Yazılım ve Donanım) Masrafları ve
Sabit Giderler 28
§ 4. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİMİN MEDENİ USUL
HUKUKUNA HÃKİM OLAN İLKELER İLE İLİŞKİSİ 30
A. Sözlülük-Yazılılık ve Doğrudanlık İlkesi İle İlişkisi 30
B. Usul Ekonomisi ve Makul Süre İçerisinde Yargılanma İle
İlişkisi 33
C. Alenilik İlkesi İle İlişkisi 35
İKİNCİ BÖLÜM
ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM ALANINDA ALMANYA VE İNGİLTERE\\\′DE YAŞANAN GELİŞMELER
§ 5. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM ALANINDA
ALMANYA\\\′DAKİ GELİŞMELER 37
A. Genel Olarak 37
B. Alman Medeni Usul Kanunu\\\′nda Elektronik Adli İletişim
Kapsamında Yapılan Çalışmalar 37
I. Yasal Düzenlemelerin Temelleri 38
II. Adli İletişim Kanunu 41
III. Tebligatta Reform Kanunu ve Şekilde Uyum Kanunu 42
C. İlk Uygulamalar ve Gelişmeler 44
I. Mahkeme Dosyasına Elektronik Erişim 46
II. BundOnline2005 ve Xjustiz Uygulamaları 46
vıu
§ 6. ELEKTRONİK ADLİ İLETİŞİM ALANİNDA
İNGİLTERE\\\′DEKİ GELİŞMELER 48
A. Yargılama Hukukunu İlgilendiren Çevrimiçi Talepler 48
I. Çevrimiçi Alacak (Para) Takibi 48
II. Çevrimiçi Mülkiyet Davası 50
B. Yasal Düzenlemeler 51
I. Elektronik Posta Yolu İle İletişim 52
II. Çevrimiçi Form Hizmeti İle İletişim 52
III. Elektronik Tebligat 53
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ELEKTRONİK İMZA VE ELEKTRONİK İMZALI BELGELER
§ 7. ELEKTRONİK İMZA KANUNU VE ELEKTRONİK İMZA 55
A. Elektronik İmza Kanunu ve Tarihçesi 55
B. Elektronik İmza 56
I. Kavram ve Tanım 56
II. Dijital İmza (Sayısal İmza) 56
a. Dijital İmzanın Özellikleri, İşleyişi ve Kullanımı 58
b. Bir İmzalama Tekniği Olarak Dijital İmzanın
Dezavantajları ve Çözüm Yollan 60
C. Elektronik Sertifikalar ve Elektronik Sertifika
Hizmet Sağlayıcıları 62
I. Elektronik Sertifikalar 62
II. Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları 65
D. Güvenli Elektronik İmza 67
§ 8. EL YAZISIYLA İMZA İLE ELEKTRONİK İMZANIN
KARŞILAŞTIRILMASI 69
A. Genel Olarak 69
B. Elektronik İmzanın El Yazısıyla İmzanın (Yazılı Şeklin)
İşlevleri Açısından Karşılaştırılması 72
I. Gerçeklik İşlevi 72
II. Kimlik Tespit İşlevi 73
ıx
§9.
III. Doğrulama İşlevi 74
IV. Devamlılık İşlevi 74
V. Sonuçlandırma İşlevi 75
VI. Uyan işlevi 75
VII. İspat İşlevi 77
ELEKTRONİK İMZALI BELGELER 77
DÖRDÜNCÜ BOLUM
ELEKTRONİK ORTAMDA HUKUK DAVALARININ YÜRÜTÜLMESİ
§ 10. DAVA HAKKINDA GENEL BİLGİLER 81
A. Genel Olarak 81
B. Dava Dilekçesi ve Unsurları 82
C. Harçların ve Posta Giderlerinin Elektronik Ortamda
Ödenmesi 83
§ 11. DAVANIN ELEKTRONİK ORTAMDA AÇILMASI 86
A. Alman Medeni Usul Kanunu Kapsamında
Elektronik Belge ve Adli Elektronik Belge 87
I. Elektronik Belge 87
a. Mahkemeye Elektronik Belge İbraz Edenin
Sorumluluğu 89
b. Elektronik Belgenin Karşı Tarafa Ulaşma Anı 91
c. Belgelerin Mahkemelere Faks ile Gönderilmesi 93
d. Mahkemeye Gönderilen ve Elektronik Belge İçeren
Elektronik Postanın İnternet Ağındaki Yolculuğu 94
II. Adli Elektronik Belge 95
B. UYAP Kapsamında Elektronik Dava 97
I. Genel Olarak 97
II. Hukuki Dayanaktan Yoksun Olma Sorunu ve
Değerlendirme 100
a. Usul İşlemlerinde Şekil 100
b. UYAP Kapsamında Dava Dilekçesinde Aranan
Şekil ve Usul İşlemlerinde Şekle Aykırılığın
Sonuçları 101
§ 12. DAVANIN AÇILMA ZAMANI 105
A. Klasik Yargılamada Davanın Açılma Zamanı 105
B. UYAP Kapsamında Davanın Açılma Zamanı 107
§ 13. ELEKTRONİK BELGELERİN ÇIKTISI,
ELEKTRONİK DOSYA VE DOSYA İNCELEME 113
A. Genel Olarak 113
B. Alman Medeni Usul Kanunu\\\′ndaki Düzenlemeler 114
I. Elektronik Belgelerin Çıktısı 114
a. Elektronik Belgelerin Çıktısının Alınması Usulü 115
b. Aktarma (Transfer) Kaydı 116
c. Orijinal Belgeyi Saklama Yükümlülüğü 116
II. Elektronik Dosya 117
a. Kâğıt Belgelerin Elektronik Biçime Dönüştürülmesi .... 118
b. Orijinal Belgeyi Saklama Yükümlülüğü 118
c. Aktarma (Transfer) Kaydı 1 19
III. Dosya İnceleme 119
a. Dosya İnceleme Usulü 120
b. Dava Dosyasına Çevrirniçi Erişim 121
C. Hukukumuzda ve UYAP Kapsamında Dava Dosyası
İnceleme 122
I. Klasik Yargılamada Dosya İnceleme Hakkı 122
II. UYAP Kapsamında Dosya İnceleme İmkânı ve Yetkisi 123
a. Avukatın Elektronik Ortamda Dosya İnceleme Yetkisi
(UYAP Avukat Portalı) 123
b. Vatandaşın Elektronik Ortamda Dosya İnceleme
Yetkisi (UYAP Vatandaş Portalı) 124
D. UYAP Kapsamında Belge Biçimlerinin Değiştirilmesi 125
I. Kâğıt Ortamındaki Belgelerin Tarayıcıdan
Geçirilmesi İşlemi 125
II. Güvenli Elektronik İmzalı Belgenin Çıktısının Alınması.... 126
E. Aynı Verinin Hem Kâğıt Ortamında Hem Elektronik Ortamda
Muhafaza Edilmesi 127
F. Mükerrer Düzenlenmiş Belgelerin Durumu 128
G. Mevcut Uygulama Hakkında Genel Değerlendirme 129
xı
§ 14. ELEKTRONİK ARŞİVLEME VE ELEKTRONİK
DOSYALAMA 132
A. Genel Olarak 132
B. Elektronik Arşivleme 133
I. Mevcut Hukuki Düzenlemeler 133
II. Elektronik Arşivlemenin Teknik ve Mali Zorluklan 134
III. Elektronik Sertifikaların Arşivlenmesi Sorunu 136
C. Elektronik Dosyalama 138
I. Genel Olarak 138
II. Elektronik Dosyalama Faaliyetine Mahkeme Kalemi
Dışında Katılan Süjeler 140
a. Hâkimler 140
b. Avukatlar 141
§ 15. ELEKTRONİK TEBLİGAT, ELEKTRONİK
DAVETİYE VE ELEKTRONİK RESMİ YAZIŞMALAR 142
A. Elektronik Tebligat ve Elektronik Davetiye 142
B. Elektronik Tebligatın Uygulanması ve Yaygınlaşması
Sorunu 144
C. Alman Medeni Usul Kanunu\\\′nda Elektronik
Tebligat Düzenlemesi 145
I. Teslim Alındı Belgesi Karşılığı Tebligat 145
a. Elektronik Belge Yoluyla Tebligat Usulü 146
b. Tebligat Yapılabilecek Kişiler 147
c. Teslim Alındı Belgesinin Elektronik Şekilde
Düzenlenmesi 148
D. Elektronik Resmi Yazışmalar 149
I. Adalet Organları Arasında Elektronik Ortam Vasıtası İle
Yapılan Yazışmalar 149
II. UYAP Sisteminde ve Kâğıt Ortamındaki Belgeler
Arasında Çelişki Bulunması 150
§ 16. ELEKTRONİK İMZALI BELGELERİN MAHKEMEDE
DELİL OLARAK KULLANILMASI 152
A. Elektronik Senet Kavramı 152
I. Genel Olarak 152
xıı
II. Elektronik Belgenin Senet ve Senet Hükmünde
Olması Ayrımı 153
B. Güvenli Elektronik İmzalı Belgeler 154
C. Güvenli Elektronik İmzalı Belgeler Dışında Kalan
Elektronik Belgeler 158
SONUÇ 161
BİBLİYOGRAFYA 169
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı