Medeni Kanunumuzun Aile - Miras - Eşya Hukukuna Getirdiği Yenilikler

ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ

Bu kitabın ilk basısını yeni 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra yani bundan on bir yıl önce, ikinci basısını ise on yıl önce yaptım. O tarihlerde yeni yasa ve getirdiği yeni kurumlarla ilgili olarak meslekdaşlarımız tarafından yayımlanmış eserler yoktu. Benim bir şansım vardı. Zira yeni Türk Medeni Kanunu'nu hazır­layan Taslak Komisyonu'nda genç bir profesör olarak 1994-1998 yıllan arasında başkanlık, 2000-2002 yıllarında ise üyelik görevini yürütmüş­tüm. Bu nedenle her madde ile ilgili sorunları, tartışmaları ve karşılamak istediği ihtiyaçları yakından takip edebilme, araştırma olanağını elde et­miştim.

Tasarı aşamasında TBMM görüşmelerine katılmış, oradaki tar­tışmalardan da çok büyük yararlar elde etmiştim.

Bütün bu bilgi birikimimle yasa yürürlüğe girer girmez önce "Di­ğer Eşin Rızasına Bağlı Hukuksal İşlemler ve Yasal Alım Hakkı" ve "Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi" başlıklı bu konuları tanıtan, en azın­dan temel bilgileri içeren iki kitap yayımladım. Bu iki kitapta ele aldığım konular Aile Hukuku alanında en fazla ilgi çeken ve yeni olan kurumlar­dı.

Daha sonra elinizdeki bu kitabın önce birinci daha sonra da ikinci basılarını yaptım.

Bu yayınlardan sonra aynı konularla ilgili meslekdaşlarımız tara­fından çok sayıda eserler üretildi. Bu eserlerde yayımlamış olduğum ki­taplarımdan yararlanılmış olması isabetli hareket ettiğimi ortaya koydu; bundan mutlu olduğumu belirtmek isterim.

Kitabın ikinci basısından sonraki gelişmeleri, tartışmaları takip etmeye gayret ettim. Ancak diğer mesleki çalışmalarım ve yayın faaliyet­lerim kitabın üçüncü basısını yapmamı geciktirdi. Bu gecikmemde yeni Türk Medeni Kanunumuzun Aile Hukukunda getirdiği "Katkı-Katılma Alacağı" konusunun ön plana çıkması de etkili oldu. Bu alandaki boşluğu daha kapsamlı olarak ele alıp doldurmak, mahkemelere ve meslekdaşla-rıma katkıda bulunmak amacıyla "Katkı-Katılma Alacağı" başlıklı kita­bımı yayımladım ve bugüne kadar kitabın dört basısını yaptım. Diğer kitaplarımın yeni basılarının yapılması yanında, sözü edilen kitabın be­şinci basısı için de, hazırlığım devam etmektedir.

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BOLUM

AİLE HUKUKU'NDA YAPILAN YENİLİKLER

§ 1-     NİŞANLANMADA.......................................................................................................... 1

I.  NİŞANIN BOZULMASI HALİNDE MANEVİ TAZMİNAT................................. 1

II.  NİŞANIN BOZULMASINDA HEDİYELERİN İADESİ.......................................... 4

§ 2-    EVLENMEDE..................................................................................................................... 5

1. EVLENME YAŞI...................................................................................................... 5
2. YASAL TEMSİLCİLERİN EVLENMEYE İZİN YETKİLERİNİ
   KÖTÜYE KULLANMALARI HALİNDE BU İZNİN
   ARANMAMASI..................................................................................................... 6
3. EVLENME ENGELLERİ.......................................................................................... 7

A.   Evlâtlık İlişkisinde............................................................................................. 7

B.   Akıl Hastalığında.............................................................................................. 7

4. EVLENME BAŞVURUSUNUN ERKEK VEYA KADININ
   OTURDUĞU YER EVLENDİRME MEMURLUĞUNA
   YAPILABİLMESİ.................................................................................................... 7
5. EVLENMENİN BUTLANI DAVASINA MİRASÇILARIN SAĞ
   KALAN EŞİN MİRASÇI OLAMAYACAĞININ TESBİTİ DAVASI
   OLARAK DEVAM EDEBİLMELERİ................................................................... 8

§3-   BOŞANMADA............................................................................................................ 10

I.        BOŞANMA SEBEPLERİNDE............................................................................. 10

A.   İsviçre'de Yapılan Değişiklikler..................................................................... 10

1. Anlaşmalı Boşanma................................................................................. 11
2. Dava Yoluyla Boşanma (İMK md. 114)................................................. 12

1. Ayrılık Nedeniyle Boşanma.............................................................. 12
2. Temelden Sarsılma (İMK md. 115)................................................... 12
3. Boşanma Davasının veya Karşı Davanın Kabulü

(İMK md. 116)..................................................................................... 12

B.  Türk Medeni Kanunu'nda Yapılan Değişiklikler......................................... 13

1. Boşanma Sebebi Olarak Onur Kırıcı Davranışlar................................. 13
2. Terk Nedeniyle Boşanmada.................................................................... 13
3. Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanmada.................................................... 14

2. BOŞANMA DAVASININ GİZLİ CELSEDE GÖRÜLEBİLMESİ.................... 14
3. BOŞANMANIN SONUÇLARINDA.................................................................. 15

A.   Boşanan Kadının Soyadı.............................................................................. 15

B.   Boşanmada Tazminat ve Nafaka.................................................................. 16

1.    Tazminat.................................................................................................... 16

1. Maddi Tazminat................................................................................. 16
2. Manevi Tazminat............................................................................... 17

aa)   Eşler Boşanmış Olmalıdır......................................................... 19

bb)   Boşanmaya Sebep Veren Olaylar Yüzünden Davacı

Eşin Kişilik Hakkının Saldırıya Uğraması............................. 19

cc)   Davalının Boşanmada Kusurlu Olması.................................. 19

dd)   Davacının Uğradığı Zarar ile Boşanma Arasında

Uygun İlliyet Bağının Bulunması.......................................... 20

2.    Yoksulluk Nafakası.................................................................................. 20

C.   Tazminat ve Nafaka Alacaklarında Zamanaşımı Süresi............................ 21

D.   Boşanan Eşlerin Birbirine Mirasçı Olamaması ve Ölen Davacının
Yerine Mirasçıların Davaya Devam Ederek Sağ Kalan Eşin

Mirasçı Olamayacağım Tespit Ettirmeleri................................................... 21

1. Hükmün Amacı........................................................................................ 21
2. Koşullan.................................................................................................... 24

1. Eşler Arasında Boşanma Davasının Açılmış Bulunması............. 24
2. Boşanma Davasının Davalının Kusuruna Dayanması................. 24
3. Dava Devam Ederken Davacı Eş Ölmüş Olmalıdır........................ 24
4. Ölen Eşin Mirasçılarından Birinin Davaya Devam Etmesi.......... 24

3.    Hükmün Anayasa Mahkemesi Tarafından İptali................................ 25

1. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı............................................. 25
2. Kararın Eleştirisi................................................................................ 27

4) Hükmün Anayasa Mahkemesi Tarafından İptalinde Sonra

Yapılan Düzenleme.................................................................................. 30 § 4-    NAFAKA DAVALARINDA GELECEK YILLARI KAPSAYACAK

ARTTIRIM ORANIYLA KARAR VERİLEBİLMESİ............................................. 31 § 5-    EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİNDE...................................................................... 32

I.         KONUTU BİRLİKTE SEÇME HAKKI VE YÜKÜMLÜLÜĞÜ..................... 32

2. EŞLERİN BİRLİĞİN GİDERLERİNE SADECE
   MALVARLIKLARIYLA DEĞİL, EMEKLERİYLE DE
   KATILABİLMESİ............................................................................................... 33
3. EŞLERİN EVLİLİK BİRLİĞİNİ TEMSİLİ VE BU NEDENLE
   SORUMLULUKLARI......................................................................................... 39

A.   Temsilde Eşitlik İlkesi................................................................................... 39

B.   Sorumluluk..................................................................................................... 41

IV.   EŞLERİN HUKUKSAL İŞLEMLERİ.................................................................... 44 § 6-    EŞLERİN HUKUKSAL İŞLEMLERİ VE DİĞER EŞİN RIZASINA

BAĞLI HUKUKSAL İŞLEMLER............................................................................... 45

1. KURAL : SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ................................................................ 45
2. İSTİSNA :EŞİN RIZASINA BAĞLI HUKUKSAL İŞLEMLER...................... 46

A.   Rızanın Hukuksal Niteliği............................................................................. 48

B.   Aile Konuru ile İlgili Diğer Eşin Rızasına Bağlı Hukuksal İşlemler ....52

1.    Aile Konutu ve Ev Eşyasının Önemi..................................................... 52

1. Konut................................................................................................... 54
2. Aile....................................................................................................... 54

2.    Kiralık Aile Konutlarında......................................................................... 55

a)    Kira Sözleşmesinin Feshinin Diğer Eşin Açık Rızasını

Gerektirmesi......................................................................................... 55

aa)    Bir Aile Konutunun Bulunması.............................................. 56

bb)   Aile Konutu ile İlgili Kira Sözleşmesinin Bulunması............ 56

cc)   Aile Konutu Eşlerden Biri Tarafından Kiralanmış

Olmalıdır..................................................................................... 57

dd)   Kiracı Eşin Kira Sözleşmesini Feshetmek İstemesi.............. 57

ee)    Kiracı Olmayan Eşin Açık Rızası............................................ 58

b)   Kiracı Olmayan Eşin Tek Taraflı Beyanla Sözleşmeye

Taraf Olması........................................................................................ 59

3.    Eşin Mülkiyetinde Olan Aile Konutlarında.......................................... 63

1. Hükmün Amacı................................................................................... 63
2. Diğer Eşin Rızasına Bağlı Hukuksal İşlemler.................................. 63

aa)   Aile Konutunda Mülkiyeti Devreden İşlemler...................... 64

bb)   Aile Konutu Üzerindeki Haklan Sınırlandıran

Diğer İşlemler............................................................................ 64

c)    Rızanın Alınmasının Güvencesi : Tapuya Şerh

(TMKmd. 194/III)............................................................................... 65

d)     Rızanın Alınmamasının Hüküm ve Sonuçları................................ 69

e)    Rıza Yerine Geçmek Üzere Mahkeme Kararı................................... 70

C.   Paylı Mülkiyet Konusu Malda Paym Devri ile İlgili Hukuksal
İşlemlerde (TMK md. 223/11)........................................................................ 70

1. Hükmün Amacı......................................................................................... 70
2. Koşulları.................................................................................................... 72

1. Eşlerin Paylı Mülkiyet Konusu Mallarının Bulunması.................. 72
2. Bir Eşin Payı Üzerinde Tasarrufta Bulunması................................ 72
3. Diğer Eşin Rızasının Alınması.......................................................... 73
4. Aksine Anlaşmanın Bulunmaması................................................... 73

3.    Sonuçları.................................................................................................... 74

D.   Mahkeme Kararıyla Diğer Eşin Rızasına Bağlanan Hukuksal
İşlemlerde (TMK md. 199;İMKmd. 178)...................................................... 74

1. Hükmün Amacı......................................................................................... 74
2. Koşulları.................................................................................................... 77

1. Mal veya Hak Sahibi Eşin Varlığı.................................................... 77
2. Mal veya Hak Sahibi Eşin Tasarruflarda Bulunma
   Tehlikesinin Bulunması..................................................................... 77
3. Ailenin Ekonomik Varlığının veya Eşin Mali
   Yükümlülüğünün Yerine Getirmesinin Tehlikede Olması............ 78

3.    Rızanın Alınmasının Güvencesi (TMK md. 199/f. II-III)..................... 79

1. Gerekli Önlemlerin Alınması............................................................. 79
2. Tapu Kütüğüne Şerh Verilmesi....................................................... 80

4.    Hüküm ve Sonuçlan................................................................................ 80

III.   HUKUKSAL İŞLEMİN GEÇERLİLİĞİNİ ETKİLEMEYEN RIZA.................... 84

A.   Kavram ve Amacı........................................................................................... 84

B.   Koşulları........................................................................................................... 85

1. Karşılıksız Bir Temlikin Yapılmış Olması............................................... 85
2. Karşılıksız Temlikin Diğer Eşin Rızası Dışında Yapılmış

Olması........................................................................................................ 85

3.    Karşılıksız Temlikin Mal Rejiminin Sona Ermesinden

Önceki Bir Yıl İçinde Yapılmış Olması................................................... 85

C.   Sonuçlar........................................................................................................... 86 § 7-    EŞLERİN YASAL ALIM HAKKI.................................................................................. 88

I.        YASAL ALIM HAKKININ AMACI VE NİTELİĞİ......................................... 88

A.   Amacı............................................................................................................... 88

B.   Niteliği.............................................................................................................. 89

2. KATILMA REJİMİNDE PAYLI MÜLKİYETTE YASAL ALIM
   HAKKI (TMK md. 226/f. II; 278)........................................................................ 90
3. AİLE KONUTU VE EV EŞYASINDA YASAL ALIM HAKKI....................... 92

A. Mal Rejimlerinde.............................................................................................. 92

1.    Katılma Rejiminde (TMK md. 240)......................................................... 92

a)   Koşulları.............................................................................................. 92

aa)   Mal Rej iminin Ölüm Nedeniyle Son Bulması........................ 92

bb)   Ölen Eşin Mülkiyetinde Aile Konutu ya da Ev

Eşyasının Bulunması................................................................ 93

cc)   Sağ Kalan Eşin Katılma Alacak Hakkı Bulunması................. 93

dd)   Sağ Kalan Eşin Amacı, Eski Yaşantısını Devam

Ettirmek Olmalıdır...................................................................... 94

ee)   Ölenin Altsoyundan Birinin Aynı Meslek ve Sanatı

İcra Edeceği Konut Olmamalıdır............................................. 95

ff)    Aksine Bir Anlaşmanın Yapılmamış Olması........................... 95

b)   Sonuçlan............................................................................................. 95

aa)   Konutta....................................................................................... 95

bb)   Ev Eşyasında............................................................................. 97

2.    Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejiminde (TMKmd. 254).............................. 97

1. Evliliğin İptal ya da Boşanma ile Son Bulmasında........................ 97
2. Ölüm Halinde...................................................................................... 98

3.    Mal Ortaklığı Rejiminde (TMK md. 279)............................................... 99

1. Ölüm Halinde...................................................................................... 99
2. Diğer Tasfiye Nedenlerinde........................................................... 100

4.    Mirasta Terekenin Paylaştırılmasmda (TMK md. 652)...................... 100

a)  Hükmün Amacı................................................................................. 100

b)  Koşulları............................................................................................ 101

aa)   Evliliğin Ölüm Nedeniyle Son Bulması................................. 101

bb)   Tereke Malları Arasında Eşlerin Birlikte Yaşadıkları

Konut veya Ev Eşyasının Bulunması.................................. 102

cc)   Sağ Kalan Eşin Mirasçı Olması.............................................. 102

dd)   Sağ Kalan Eşin Talepte Bulunması...................................... 102

C) Sonuçlan......................................................................................................... 103

i 8-    SOYBAGI...................................................................................................................... 104

I.       SAHİH - GAYRİSAHİH NESEP AYRIMI KALDIRILMIŞTIR.................... 104

A. Çocuğun Evlilik İçinde Doğması Durumunda........................................... 104

B.  Çocuğun Evlilik Dışında Doğması Durumunda........................................ 105

2. ÇOCUKLA ANA ARASINDA SOYBAGI..................................................... 106
3. ÇOCUKLA BABA ARASINDA SOYBAGI................................................... 107

A.  Ana ile Evlilik Sonucu Soybağı.................................................................. 107

1.     Evlilik İçinde Doğumla.......................................................................... 107

aa)    Soybağmm Belirlenmesine İlişkin Bir Dava

Bulunmalıdır............................................................................ 111

bb)   Soybağmm Belirlenmesi Tıbbi Bir Araştırma ve

İncelemeyi Zorunlu Kılmalıdır............................................... 111

cc)    Tıbbi Araştırma ve İnceleme Kişinin Sağlığı

Yönünden Tehlike Yaratmamalıdır....................................... 111

2.    Ana Babanın Sonradan Evlenmesiyle................................................ 112

B.   Tanıma ve Babalık Davası ile..................................................................... 113

a)   Tanımanın Hangi Yollarla Yapılabileceği...................................... 113