Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Medeni Hukukta Tasarruf İşlemi Kavramı
Medeni Hukukta Tasarruf İşlemi Kavramı
Gülşah VARDAR HAMAMCIOĞLU
1.680,00
TL GİRİŞ
Bir hukuki sonucun gerçekleşmesine yönelik arzuyu açıklayan irade beyanına hukukî işlem denir. Hukukî işlem, malvarlığına yaptığı etki nazara alınarak yapılan sınıflandırmaya göre kazandırıcı ve eksiltici işlem şeklinde ikiye ayrılır. Kazandırıcı işlem, işlemi yapan tarafın malvarlığında bir artışa neden olan, bu anlamda aktifi çoğaltan veya pasifi azaltan işlemdir. Kazandırıcı işlem, borçlanma veya tasarruf işlemi şeklinde meydana gelir. Borçlanma işleminde, kazandırmayı yapan taraf borç altına girerken, işlemin karşısında yer alan taraf nisbî hakkın sahibi olur. Tasarruf işleminde, kazandırmayı yapan taraf malvarlığmdaki mutlak hakkında veya nisbî hakkında tasarruf ederken, işlemin karşısında yer alan tarafın malvarlığında bir artış meydana gelir. Eksiltici işlem ise işlemi yapan tarafın malvarlığında bir azalmaya neden olurken, hiç kimse bakımından kazandırma teşkil etmeyen tasarruf işlemi şeklinde meydana gelir.
Kazandırıcı veya eksiltici işlem şeklinde meydana gelen tasarruf işlemi, hakkı etkileyen dar anlamda tasarruf işlemi ve hakkı veya hukukî ilişkiyi etkileyen geniş anlamda tasarruf işlemi olmak üzere ikiye ayrılır. Dar anlamda tasarruf işlemi, kişinin malvarlığının aktifinde yer alan bir hakkı doğrudan doğruya etkileyerek, hakkı başkasına devreden, sınırlayan, sona erdiren veya hakkın içeriğini değiştiren hukukî işlemdir. Dar anlamda tasarruf işleminin konusu kişinin malvarlığında yer alan mutlak veya nisbî haktır. Geniş anlamda tasarruf işlemi, malvarlığında yer alan bir hakkı veya hukukî ilişkiyi doğrudan etkileyerek devreden, sınırlayan, sona erdiren veya bunların içeriğini değiştiren hukukî işlem olarak tanımlanır. Geniş anlamda tasarruf işleminin konusu hak veya hukukî ilişkidir.
Geniş anlamda tasarruf işlemi kavramının çalışmamızın kapsamı dışında olduğunu, bu çalışmada sadece dar anlamda tasarruf işlemi kavramının ele alınacağını belirtelim. Nitekim hakkı veya hukukî ilişkiyi etkileyen geniş anlamda tasarruf işlemleri, bağımsız bir eserlere konu olabilecek önem ve boyuttadırlar. Bu nedenle biz de çalışmamızı hakkı etkileyen dar anlamda tasarruf işlemi kavramıyla sınırlamayı uygun bulduk.
Tasarruf işlemi, malvarlığında yer alan bir hakkı etkilemesi nedeniyle günlük hayatta belki de en sık karşılaşılan hukukî işlem türlerinden biridir. Taşınmaz veya taşınır mülkiyetinin devri, taşınmaz mülkiyetinin irtifak hakkıyla veya ipotekle sınırlanması, taşınmaz veya taşınır mülkiyetinden feragat edilmesi; alacak hakkının devri, alacak hakkının ibra konusu olması gibi işlemler sık karşılaşılan tasarruf işlemi örnekleridir. Nitekim tasarruf işlemiyle ilgili bu teorik çalışmanın yapılmasının amacı, tasarruf işlemi niteliğindeki işlemlerin tasarruf işlemi niteliklerine bağlanan sonuçlarının tespit edilmesidir. Çalışmamız dört ana bölüm altında şekillendirilecektir. Dar anlamda tasarruf işleminin ayırıcı özellikleri başlığını taşıyan birinci bölümde, ilk olarak tasarruf işlemi kavramıyla bazı kavramların karşılaştırılması yapılacak, özellikle tasarruf işlemi niteliği tartışmalı olan kurumlara yer verilecektir. Bu anlamda ölüme bağlı tasarruf, zilyetliğin devri, yenilik doğuran işlem, sahiplenme, işgal, nisbî hakkın şerhi ve ifanın kabul edilmesi işlemlerinin tasarruf işlemi niteliğinde olup olmadığı tespit edilecektir.
Tasarruf işlemi, kazandırıcı işlem üst başlığı altında borçlanma işlemiyle birlikte yer alır. İki kavram birbirine o denli yakındır ki ne tasarruf işlemi, borçlanma işlemi olmadan ne de borçlanma işlemi, tasarruf işlemi olmadan açıklanabilir. Nitekim iki işlem arasındaki bu yakın bağ, Roma Hukuku'ndan günümüze kadar gelen bir tartışmayı da beraberinde getirir. Acaba tasarruf işleminin geçerliliği, onun hukukî sebebi niteliğindeki borçlanma işleminin geçerliliğine bağlı mıdır? Eş deyimle tasarruf işlemi sebebe bağlı mı yoksa sebepten soyut bir işlem midir? Alman Hukuku'nda tasarruf işleminin sebepten soyut olduğu kural olarak kabul edilmiş olmasına rağmen, İsviçre/Türk Hukuklarında böyle bir kurala rastlanmaz. Tasarruf işleminin sebebe bağlı mı yoksa soyut mu olduğuna ilişkin tartışmayı esaslı bir şekilde ortaya koymak amacıyla çalışmamızın ilk bölümünde borçlanma ve tasarruf işlemi arasında bir karşılaştırma yaptıktan sonra sebebe bağlılık ve soyutluk ilkeleri değerlendirilecek, bu ilkelerden birinin tercih edilmesinin nasıl bir durum yaratacağı tartışılacaktır.
Dar anlamda tasarruf işlemi tanımına bakıldığında, işlemin konusunun malvarlığında yer alan mutlak veya nisbî hak olduğu görülür. Yine bu tanımdan tasarruf işleminin hakkı nasıl etkilediği ortaya çıkar. Tasarruf işlemi malvarlığında yer alan bir hakkı devreder, sona erdirir, sınırlandırır veya hakkın içeriğini değiştirir. Çalışmanın ilk bölümde hakkı devreden, hakkı sona erdiren, hakkı sınırlayan ve hakkın içeriğini değiştiren tasarruf işlemi başlıkları altında genel değerlendirmeler yapılacaktır.
Tasarruf işlemi kanunlarda açıkça tanımlanmış bir kavram değildir. Bu nedenle özellikle Türk Borçlar Kanunu'nda yer alan genel nitelikli hükümlerin tasarruf işlemi bakımından uygulanabilirliği değerlendirilmeye muhtaçtır. Kavramın özelliklerini tespit bakımından ilk bölümde ele alacağımız bir husus da koşula bağlı tasarruf işlemi kavramıdır. Bu başlık altında koşula bağlı borçlanma işlemine ilişkin kanunda yer alan genel nitelikli hükümlerin koşula bağlı tasarruf işlemine uygulanması ve bunun sonuçlarına değinilecektir.
İlk bölümde son olarak şu iki sorunun cevabı aranacaktır. İrade bozukluğu nedeniyle borçlanma işleminin iptal dilmesi, bu borçlanma işlemi nedeniyle yapılmış tasarruf işlemini nasıl etkiler? Ve borçlanma işleminden dönülmesi, bu borçlanma işlemi nedeniyle yapılmış tasarruf işlemini nasıl etkiler? İfa edilmiş borçlanma işleminin tasfiye edilmesi ve iade talepleri bir çok tartışma ve teoriyi beraberinde getirir. Bu başlık altında, tüm bu teori ve tartışmalar ele alınarak, çıkarımlar yapılacaktır.
Çalışmamızın ikinci bölümü malvarlığı mutlak haklar alanındaki tasarruf işlemi başlığını taşımaktadır. Kavramın genel özelliklerini tespitten sonra bu bölümde taşınmaz mülkiyetine, taşınır mülkiyetine ve fikrî mülkiyete ilişkin tasarruf işlemleri ele alınacaktır.
Taşınmaz mülkiyetinin tasarruf işlemine konu olması başlığı altında, hakkın devri, sınırlanması, haktan feragat ve tasarruf işleminin koşula bağlanmasının mümkün olup olmadığı değerlendirilecektir. Yine bu bölümde taşınmaz mülkiyetine ilişkin tasarruf işlemi konusunda en esaslı tartışma olan tescil talebinin hukukî niteliğine yer verilecektir.
Taşınır mülkiyetinin tasarruf işlemine konu olması bahsinde de taşınmaz mülkiyetinin tasarruf işlemine konu olması bahsinde izlediğimiz sistemi takip ederek, taşınır mülkiyetinin devri, sınırlanması, haktan feragat ve tasarruf işleminin koşula bağlanıp bağlanamayacağı değerlendirilecektir. Taşınır mülkiyetine ilişkin tasarruf işlemleri bahsinde ise İsviçre/ Türk Hukuk'larmda yıllardır süregelen sebebe bağlılık-soyutluk tartışması ile aynî sözleşme kurumu tetkik edilecektir.
Malvarlığı nisbî haklar alanındaki tasarruf işlemi başlığını taşıyan çalışmamızın üçüncü bölümünde, alacak hakkının devri, ibra veya yenilemeyle sona ermesi, rehin veya intifa hakkıyla sınırlanması ve borcun üstlenilmesi kurumları incelenecektir. Alacak hakkına ilişkin tasarruf işleminin sebebe bağlı veya soyut olduğuna ilişkin kanunda açık hüküm yoktur. Taşınır mülkiyetine ilişkin tasarruf işlemi bahsinde yer alan tartışma alacak hakkı bakımından da devam eder. Bu nedenle bu başlık altında sebebe bağlılık-soyutluk tartışmalarına alacak hakkı bakımından yer verilecektir. Malvarlığı nisbî haklar alanında, malvarlığı mutlak haklar alanında yer almayan gelecekteki alacak hakkının tasarruf işlemine konu olması tartışmasına rastlanır. Bu bölümde; gelecekteki alacak hakkı kavramı, bu hakkın tasarruf işlemine konu olması ve bu işlemin sonuçlarına değinilecektir.
Dördüncü ve son bölüm tasarruf yetkisi kavramı başlığını taşımaktadır. Bu bölümde tasarruf yetkisi kavramı, tasarruf yetkisinin hukukî niteliği, tasarruf yetkisinin sınırlanması, tasarruf yasağı, tasarruf yetkisi olmayan kişinin yaptığı tasarruf işlemi ve bu işlemin hangi ihtimallerde geçerli hale gelebileceği incelenecektir.
Gerek malvarlığı nisbî gerekse de malvarlığı mutlak haklar alanındaki tasarruf işlemi birçok tartışmayı içinde barındırmaktadır. Sonuç bölümünde, çalışmanın içinde yer verilen tartışmalara ilişkin görüşlerimizi özetlenecek ve yine çalışmanın içinde yaptığımız tespitlere kısaca yer verilerek çalışmaya son verilecektir.
SUNUŞ
"Hukukî muamele" kuramı, Hukuk'un önemli ilgi alanlarındandır. Maddi bakımdan, sağlararası hukukî muamelelerin de başlıca iki alt alanı vardır: Kişi varlığı işlemleri ve malvarlığı işlemleri. Malvarlığı işlemlerinin bir alt bölümü de tasarruf muameleleridir (Tasarruf işlemi). Bütün borçlanma işlemleri "kazandırıcı işlem" iken, tasarruf muamelelerinin bir kısmı kazandırıcı, bir kısmı da eksiltici olabilmektedir. Hatta diyebiliriz ki tasarruf muamelesinin bütün bu kapsama giren türleri için ortak özelliği "eksiltici" olmasıdır. Yine diyebiliriz ki, bütün kazandırıcı işlemlerde ortak özellik aynı zamanda "eksiltici" olmalarıdır. Ne var ki borçlanma işlemleri aynı zamanda karşı tarafa bir "alacak hakkı" kazandırdıkları için bir borçlunun malvarlığında borçlanmanın etkisine değil, alacaklının malvarlığındaki etkisine bakarak borçlanma işlemlerinin tümünün kazandırıcı olduğunu söylüyoruz. Tasarruf muamelelerinin tek taraflı olanlarında ise sadece "eksilticilik" özelliği görülmektedir.
Tasarruf muamelesi kavramının kapsamına sadece "hakkı" etkileyen işlemler mi girer? Bu konuda da görüş ayrılıkları doğmuştur.
"Mortis Causa" işlemler (ölüme bağlı tasarruf) için kullanılan "tasar ruf" terimi de Batı Hukuku'nda ve Medenî Hukuk döneminde bizde dar anlamda değil, "hukukî muamele" anlamında kullanılmaktadır.
Merhum Hocamız Prof. Dr. Kudret Ayiter'in monografisinden sonra "tasarruf muamelesi" kavramı ve terim üzerinde bir monografi yayımlanmamıştır. Elinizdeki kitabın yazarı Yrd. Doç. Dr. Gülşah Vardar Hamamcıoğlu İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde doktora sınıfı öğrencim oldu ve daha sonra da tez danışmanlığını üstlendim. Zorluğunu belirterek bu konuyu kendisine teklif edince, zorluğundan yılmaksızm kabul etti, ciddî ve titiz bir çalışmayla tezini tamamladı. Okan Üniversite-si'ndeki derslerimde de yardımcım oldu.
Prof. Dr. Hüseyin Hatemi
19 Mart 2014 - Teşvikiye
ÖNSÖZ
"Medenî Hukukta Tasarruf İşlemi Kavramı" isimli bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalında doktora tezi olarak hazırlanmış, 28.06.2013 tarihinde Prof. Dr. Hüseyin Hatemi, Prof. Dr. Hasan Erman, Prof. Dr. Etem Saba Özmen, Prof. Dr. Tufan Öğüz ve Doç. Dr. Emre Gökyayla'dan oluşan heyet önünde savunularak oybirliği ile başarılı bulunmuştur. Tez, sayın jüri üyelerinin işaret ettiği hususlar dışında büyük ölçüde savunulduğu şekliyle basılmıştır. Doktora jürimde yer alarak beni onurlandıran saygıdeğer jüri üyelerine teşekkürlerimi sunarım. Bir hukukî işlem türü olan tasarruf işlemi, birçok tartışmayı beraberinde getiren Medenî Hukuk kavramlarından biridir. Kavramın Medenî Hukuk alanında sahip olduğu önem ve kavramla ilgili tartışmalar bu çalışmanın yapılmasına sebep olmuştur ki tasarruf işlemi kavramım, 1953 yılında "Medenî Hukukta Tasarruf Muameleleri" isimli çalışmasına konu eden Sayın Prof. Dr. Kudret Ayiter'i saygı ve teşekkürle anıyorum. Bu çalışmanın ortaya çıkmasında ve tamamlanmasında en büyük emek tez danışmanım Prof. Dr. Hüseyin Hatemi'ye aittir. Danışmanlığımı üstlenerek bana bu konuyu öneren ve kendisi ile tanıştığım ilk günden itibaren bilimsel desteğini ama her şeyden önemlisi sevgisini benden esirgemeyen Değerli Hocam Prof. Dr. Hüseyin Hatemi'ye ne kadar teşekkür etsem azdır. Nitekim bu çalışma ona ithaf edilmiştir. Ondan o kadar çok şey öğrendim ki onun öğrencisi olmak benim için çok değerli ve bana yüklediği sorumluluk bir o kadar ağır. Umarım gösterdiği yolda ilerleyebilirim.
Okan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medenî Hukuk Anabilim Dalı'nda yaklaşıkbeş yıldır birlikte çalıştığım, desteğini bir gün olsun esirgemeyen ve bana güvenen Değerli Hocam Prof. Dr. Etem Sabâ Özmen'e teşekkürlerimi sunarım. Onun sayesinde Medenî Hukuk'u ama en çok da Eşya Hukuku'nu bir daha sevdim. Okan Üniversitesi Hukuk Fakültesinde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladığım tarihten bu yana Okan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Mustafa Koçak'in desteğini hep hissettim. Kendisine teşekkürlerimi sunarım.
Bu çalışmanın temelleri Erasmus bursiyeri olarak gittiğim Augsburg Üniversitesi Hukuk Fakültesinde atılmış ve TÜBİTAK Yurt Dışı Araştırma Bursiyeri olarak gittiğim Berlin Freie Üniversitesi Hukuk Fakültesinde tamamlanmıştır. Bu vesileyle Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kuruluna teşekkürlerimi sunarım.
Berlin'e araştırmacı olarak gelmem noktasında beni destekleyen Berlin Frei Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Dr. Dres. h.c. Philip Kunig'e ne kadar teşekkür etsem azdır. Berlin'de bulunduğum sırada danışmanlığımı üstlenen, değerli vaktini ayırarak Alman Hukuku'na ilişkin sorularımı cevaplayan Berlin Freie Üniversitesi emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Detlef Leenen'a teşekkürlerimi sunarım.
Sevgili kuzenim, dostum ve meslektaşım Ar. Gör. Çiğdem Vardar, bu çalışmanın her anında yanımda oldu ve en az benim kadar sıkıntısını çekti. Sevgili dostlarım Av. Özen Seğmen ve Ar. Gör. Bilgehan Savaşçı Temiz, beni hiçbir anımda yalnız bırakmayarak yanımda, yakınımda oldular. Çok teşekkürler.
Bu çalışmanın başından sonuna kadar geçen zorlu süreçte ailem de en az benim kadar yıprandı ve ayrı kaldığımız zamanlar boyunca hiç şikâyet etmeden geri dönmemi ve bu sürecin tamamlanmasını sabırla beklediler. Bu vesileyle hepsine teşekkürlerimi sunarım. Sevgili eşim Av. Hasan İlker Hamamcıoğlu, bu uzun, hiç bitmeyeceğini sandığımız zor süreçte birbirimizden kilometrelerce uzaktayken bile hep benimleydin. Teşekkürler.
Son olarak bu çalışmanın basımını üstlenen On iki levha Yayıncılık çalışanlarına teşekkür ederim.
Kitabın tüm okuyucularına faydalı olması dileğiyle...
Dr. Gülşah Vardar Hamamcıoğlu
Mart 2014 - Küçükyalı
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ............................................................................................. VII
ÖNSÖZ............................................................................................. IX İÇİNDEKİLER............................................................................. XIII
KISALTMALAR........................................................................... XXV
GİRİŞ.................................................................................................. 1
BİRİNCİ BÖLÜM
DAR ANLAMDA TASARRUF İŞLEMİNİN AYIRICI ÖZELLİKLERİ I. Tasarruf İşleminin Bazı Kavramlarla Karşılaştırılması........................ 5
A. Ölüme Bağlı Tasarruf................................................................. 7
B. Zilyetliğin Devri ve Zilyetlikten Feragat...................................... 11
- Zilyetliğin Hukukî Niteliği..................................................... 13
- Zilyetliğin Devrinin Hukukî Niteliği....................................... 17
- Tapusuz Taşınmazlarda Zilyetliğin Devri.............................. 23
- Zilyetlikten Feragat Edilmesi............................................... 26
C. İfa ve İfanın Kabul Edilmesi...................................................... 27
D. İşgal ve Sahiplenme.................................................................. 31
E. Nisbî Hakkın Tapu Siciline Şerhi................................................ 33
F. Yenilik Doğuran Hukukî İşlem.................................................. 34
-
Yenilik Doğuran Hukukî İşlemin Geniş Anlamda
Tasarruf İşlemi Niteliği........................................................ 37 -
Tasarruf Yetkisinin Yenilik Doğuran Hakla
Karşılaştırılması.................................................................. 41
3. Tasarruf İşleminin Konusu Olarak Yenilik Doğuran Hak....... 43
II. Hukuki İşlem Olarak Tasarruf İşlemi................................................ 45
A. Genel Olarak Hukukî İşlem....................................................... 45
B. Malvarlığına Yaptığı Etki Bakımından Hukukî İşlem................... 48
- Eksiltici İşlem..................................................................... 48
- Kazandırıcı İşlem............................................................... 49
a. Borçlanma İşlemi......................................................... 49
b. Tasarruf İşlemi............................................................. 53
c. Borçlanma ve Tasarruf İşleminde Hukukî Sebep
Kavramı...................................................................... 56
d. Borçlanma ve Tasarruf İşlemi Arasındaki Farklar............ 59
C. Borçlanma ve Tasarruf İşleminin Birbirini Etkilemesi.................. 64
- Ayrılık İlkesi...................................................................... 64
- Birlik İlkesi........................................................................ 68
- Sebebe Bağlılık İlkesi.......................................................... 69
- Soyutluk İlkesi.................................................................... 71
- İlkelerin Telifi (Uzlaştırılması).............................................. 73
- İlkelerin Aşılması................................................................ 74
a. Ayrılık İlkesinin Aşılması Özellikle Elden İşlem................ 74
b. Soyutluk İlkesinin Aşılması............................................ 77
- Koşula Bağlama..................................................... 77
- İşlem Birliği............................................................. 79
- Geçersizlik Özdeşliği............................................... 80
i. Fiil Ehliyeti Eksikliği........................................... 81
ii. İrade Sakatlıkları: Yanılma, Aldatma, Korkutma 81
iii. Şekle Aykırılık.................................................... 83
iv. Kanuna Aykırılık............................................... 84
v. Ahlaka Aykırılık................................................ 84
vi. Aşırı Yararlanma................................................ 85 III. Dar Anlamda Tasarruf İşleminin Başlıca Nitelikleri........................... 85
A. Hakkı Etkileme........................................................................ 86
- Malvarlığında Yer Alan Hak............................................... 86
- Malvarlığında Yer Almayan Hak......................................... 92
a. Malvarlığında Yer Almayan Mutlak Hak......................... 93
b. Malvarlığında Yer Almayan Nisbî Hak........................... 94
B. Hakkın Doğrudan Etkilenmesi .................................................. 94
C. Hakkı Etkileme Türleri............................................................. 96
- Hakkı Devreden Tasarruf İşlemi......................................... 97
- Hakkı Sona Erdiren Tasarruf İşlemi.................................... 101
- Hakkı Sınırlayan Tasarruf İşlemi........................................ 104
- Hakkın İçeriğini Değiştiren Tasarruf İşlemi........................ 109
D. Tasarruf İşleminin Yapılma Şekilleri........................................ 113
- Tek Taraflı Tasarruf İşlemi............................................... 113
- Tasarruf Sözleşmesi.......................................................... 114
a. Mutlak Hakka İlişkin Tasarruf Sözleşmesi (Aynî
Sözleşme)................................................................... 114
b. Nisbî Hakka İlişkin Tasarruf Sözleşmesi........................ 116 IV. Tasarruf İşleminin Kesin Sonuçlu Bir İşlem Olması......................... 118
A. Koşula Bağlı Tasarruf İşlemi.................................................... 118
1. Geciktirici Koşula Bağlı Tasarruf İşlemi.............................. 119
a. Genel Olarak............................................................... 119
b. Tasarruf İşleminin Askıda Olması................................ 122
c. Askı Sırasındaki Tasarruf İşlemlerinin
Hükümsüzlüğü............................................................ 123
2. Bozucu Koşula Bağlı Tasarruf İşlemi................................. 128
a. Genel Olarak.............................................................. 128
b. Tasarruf İşleminin Askıda Olması................................ 132
c. Askı Sırasındaki Tasarruf İşlemlerinin Hükümsüzlüğü 133
B. Süreye Bağlı Tasarruf İşlemi.................................................. 134
C. İrade Bozukluğunun Tasarruf İşlemine Etkisi........................... 135
- İptal Edilebilirlik Teorisi..................................................... 135
- Geçersizlik Teorisi (Düzelebilir Hükümsüzlük Teorisi)......... 137
- Bölünmüş Geçersizlik Teorisi ............................................ 138
- Aşırı Yararlanmanın Tasarruf İşlemine Etkisi..................... 139
- Konuya İlişkin Görüşümüz................................................. 140
D. Borçlanma İşleminden Dönmenin Tasarruf İşlemine Etkisi........ 142
1. Borçlanma İşleminden Dönmenin Aynî Etkisini
Reddeden Teoriler............................................................ 143
a. Klasik Dönme (Sebepsiz Zenginleşme) ve Yasal
Borç İlişkisi Teorileri................................................... 143
b. Dönüşüm Teorisi (Yeni Dönme Teorisi)....................... 148
-
Borçlanma İşleminden Dönmenin Aynî Etkisini Kabul
Eden Teori (İstihkak Teorisi)............................................. 153 - Konuya İlişkin Görüşümüz................................................. 156
İKİNCİ BÖLÜM
MALVARLIĞI MUTLAK HAKLAR ALANINDA TASARRUF İŞLEMLERİ
- Roma Hukuku'nda Mülkiyet Hakkının Devren Kazanılması............. 159
- Taşınmaz Mülkiyetinin Tasarruf İşlemine Konu Olması .................. 162
A. Taşınmaz Mülkiyetinin Devri................................................... 162
- Geçerli Hukukî Sebep ...................................................... 163
- Tescil Talebi ve Tescil Talebin Hukukî Niteliği.................... 169
a. Tek Taraflı Tasarruf İşlemi Görüşü............................... 170
b. Aynî Sözleşme Görüşü................................................ 172
c. Usulî İşlem/Birlik Görüşü ............................................. 176
d. Konuya İlişkin Görüşümüz............................................ 178
-
Tasarruf İşleminden Dönme (Tescil Talebinin Geri
Alınması)......................................................................... 180 - Tasarruf İşleminin Şartları................................................. 183
a. Tasarruf İşleminin Şeklî Şartı....................................... 184
b. Tasarruf İşleminin Maddi Şartları................................. 185
- Tasarruf Yetkisinin Belgelenmesi........................... 186
- Hukukî Sebebin Belgelenmesi................................ 187
- Tasarruf İşleminin Hakkı Doğrudan Etkilediği An................ 189
- Tasarruf İşleminin Koşula veya Süreye Bağlanması............ 190
a. Bağışlayana Dönme Koşullu Bağışlama........................ 192
b. Artmirasçı Atama....................................................... 195 B. Taşınmaz Mülkiyetinden Feragat............................................. 197 C. Taşınmaz Mülkiyetinin Sınırlanması......................................... 203
1. Taşınmaz Mülkiyetinin İrtifak Hakkıyla Sınırlanması ........... 203
a. Geçerli Hukukî Sebep................................................. 203
b. Tasarruf İşlemi........................................................... 204
- Tasarruf İşleminin Süreye Bağlanması.................... 205
- Tasarruf İşleminin Koşula Bağlanması.................... 207
c. Tescilin Yapılışı.......................................................... 209
d. İrtifak Hakkının Tasarruf İşlemine Konu Olması .......... 210
- İrtifak Hakkının Devri............................................ 210
- İrtifak Hakkının Sınırlanması................................... 211
- İrtifak Hakkının İçeriğinin Değişmesi...................... 212
e. Malik Lehine İrtifak.................................................... 213
f. İrtifak Hakkından Feragat............................................ 214
2. Taşınmaz Mülkiyetinin İpotekle Sınırlanması....................... 218
a. Geçerli Hukukî Sebep ................................................ 219
b. Tasarruf İşlemi........................................................... 221
c. İpotek Konusu Alacak Hakkının Tasarruf İşlemine
Konu Olması.............................................................. 223
d. İpotekli Taşınmazın Tasarruf İşlemine Konu Olması.. 224
e. İpotekten Feragat....................................................... 225
III. Taşınır Mülkiyetinin Tasarruf İşlemine Konu Olması...................... 228
A. Taşınır Mülkiyetinin Devri ...................................................... 228
1. Taşınır Mülkiyetinin Devrinde Sebebe Bağlılık
Soyutluk Tartışmaları........................................................ 228
a. Sebebe Bağlılık Görüşü............................................... 229
- Devreden Tarafın ve Üçüncü Kişilerin Menfaati.... 231
-
Taşınmaza İlişkin Sebebe Bağlılık İlkesinin Kıyasen
Uygulanması......................................................... 232 - Türk Medenî Kanun m. 683/2 Düzenlemesi............. 232
- İyiniyetin Sonuç Bağladığı Hükümlerin Varlığı......... 232
- Haksız Zilyede İlişkin Hükümler............................. 233
-
Sebepsiz Zenginleşme Talebinin Üçüncü Kişiye
Yöneltilememesi.................................................... 233
b. Soyutluk Görüşü......................................................... 234
- Devralan Tarafın Menfaati ve İşlem Güvenliği........ 236
- Kanunda Düzenlenmemiş Olması........................... 236
- İyiniyet Kuralları ve Zilyetlik Karinesi..................... 237
-
Sebepsiz Zenginleşmeye İlişkin Hükümler ve
Özellikle TBK. m. 78 (Condictio Indebiti)................ 238 - Söküp Alma Hakkı (TBK. m. 80/f.3)...................... 239
-
Satış Sözleşmesinin İfa Sonrası Çözülmesinde Adil
Sonucun Sağlanması.............................................. 240 - Borçlanma İşleminin Saik Niteliğinde Olması .......... 240
- Türk Borçlar Kanunu m. 288 Hükmü ..................... 240
c. Konuya İlişkin Görüşümüz........................................... 241
2. Taşınır Mülkiyetinin Devrinde Aynî Sözleşme..................... 245
a. Aynî Sözleşmeyi Bağımsız Unsur Kabul Etmeyen
Görüş......................................................................... 246
b. Aynî Sözleşmeyi Bağımsız Unsur Kabul Eden Görüş .. 247
3. Taşınır Mülkiyetinin Devrinde Üç Aşamalı Süreç................ 249
a. Borçlanma İşlemi........................................................ 249
b. Tasarruf İşlemi........................................................... 250
(1) Aynî Sözleşme...................................................... 250
(2) Zilyetliğin Devri ve Zilyetliğin Devri Yerine Geçen
İşlemler................................................................ 252
4. Tasarruf İşleminin Koşula veya Süreye Bağlanması
Özellikle Mülkiyetin Saklı Tutulması................................... 254
a. Borçlanma İşleminin Şekli ve Özel Sicile Kayıt.............. 255
b. Hukukî Niteliği............................................................ 256
c. Konuya İlişkin Görüşümüz........................................... 261
B. Taşınır Mülkiyetinden Feragat Edilmesi.................................... 262
C. Taşınır Mülkiyetinin Sınırlanması ............................................. 264
1. Taşınır Mülkiyetinin İntifa Hakkıyla Sınırlanması................. 264
a. Kurulması.................................................................. 264
b. İntifa Hakkından Feragat............................................. 265
2. Taşınır Mülkiyetinin Teslime Bağlı Taşınır Rehniyle
Sınırlanması...................................................................... 266
a. Rehin Sözleşmesi........................................................ 267
b. Tasarruf İşlemi........................................................... 267
c. Teslime Bağlı Taşınır Rehninde Sebebe Bağlılık
Soyutluk Tartışmaları.................................................. 269
d. Rehin Konusu Alacak Hakkı....................................... 270
e. Rehin Konusu Taşınır.................................................. 271
f. Taşınır Rehninden Feragat........................................... 272 IV. Fikrî Hakkın Tasarruf İşlemine Konu Olması................................. 273
A. Genel Olarak Fikrî Hak ve Hakkın Niteliği............................... 273
B. Fikrî Hakkın Tasarruf İşlemine Konusu Olması........................ 276
1. Mali Hakkın Devri............................................................ 276
a. Borçlanma İşlemi (Mali Hakkın Devri Sözü) ................ 276
b. Tasarruf İşlemi: Mali Hakkın Devri.............................. 277
2. Mali Hakkı Kullanma Yetkisinin Devri (Ruhsat/Lisans)... 280
a. Borçlanma İşlemi: Lisans Verme Sözü......................... 280
b. Tasarruf İşlemi: Lisans Sözleşmesi............................... 281
C. Tasarruf İşlemine Konu Fikrî Hak........................................... 284
D. Fikrî Hakka İlişkin Tasarruf İşleminde Sebebe Bağlılık
Soyutluk Tartışmaları ............................................................. 285
E. Mali Hakkın Sınırlanması........................................................ 286
F. Mali Hakka İlişkin Tasarruf İşleminden Cayma........................ 287
G. Mali Haktan Feragat.............................................................. 288
ÜÇÜNCÜBÖLÜM
MALVARLIĞI NİSBÎ HAKLAR ALANINDA TASARRUF İŞLEMLERİ
I. Alacak Hakkının Devri................................................................. 291
A. Borçlanma İşlemi: Alacağın Devri Sözü................................... 291
B. Tasarruf İşlemi: Alacağın Devri............................................... 292
C. Alacağın Devrinde Sebebe Bağlılık Soyutluk Tartışmaları.......... 295
- Sebebe Bağlılık Görüşü..................................................... 296
- Soyutluk Görüşü............................................................... 298
- Konuya İlişkin Görüşümüz................................................. 300
D. Tasarruf İşlemine Konu Alacak Hakkı..................................... 302
- Genel Olarak.................................................................... 302
- Devredilemez Nitelikte Alacak Hakkı................................. 302
- Gelecekteki Alacak Hakkı................................................. 305
a. Genel Olarak.............................................................. 305
b. Gelecekteki Alacak Hakkının Devri.............................. 310
- Dolaylı Geçiş Teorisi.............................................. 310
- Doğrudan Geçiş Teorisi......................................... 312
- Konuya İlişkin Görüşümüz..................................... 313
E. Alacağın Devrinin Koşula veya Süreye Bağlanması.................. 313
II. Borcun Üstlenilmesi...................................................................... 314
A. Borçlanma İşlemi: Borcun Dış Üstlenilmesi Sözü...................... 315
B. Tasarruf İşlemi: Borcun Dış Üstlenilmesi.................................. 316
C. Borcun Üstlenilmesinde Sebebe Bağlılık Soyutluk
Tartışmaları............................................................................ 319
D. Borcun Üstlenilmesine Konu Alacak Hakkı............................. 320
E. Borcun Üstlenilmesinin Koşula veya Süreye Bağlanması.......... 321 III. İbra............................................................................................ 322
A. Borçlanma İşlemi: İbra Sözü................................................... 323
B. Tasarruf İşlemi: İbra.............................................................. 323
C. İbrada Sebebe Bağlılık Soyutluk Tartışmaları............................ 324
D. İbra Konusu Alacak Hakkı..................................................... 326
E. İbranın Koşula veya Süreye Bağlanması.................................. 327 IV. Yenileme..................................................................................... 327
A. Borçlanma İşlemi: Yenileme Sözü............................................ 328
B. Tasarruf İşlemi: Yenileme....................................................... 328
C. Yenilemede Sebebe Bağlılık Soyutluk Tartışmaları.................... 329
D. Yenileme Konusu Alacak....................................................... 331
E. Yenilemenin Koşula veya Süreye Bağlanması.......................... 332 V. Alacak Rehni............................................................................... 332
A. Borçlanma İşlemi: Rehin Kurma Sözü...................................... 333
B. Tasarruf İşlemi: Rehin Sözleşmesi........................................... 334
- Senede Bağlanmamış Alacak Hakkı Bakımından................ 334
- Senede Bağlanmış Alacak Hakkı Bakımından..................... 335
C. Alacak Rehninde Sebebe Bağlılık Soyutluk Tartışmaları............ 336
D. Rehin Konusu Alacak Hakkı................................................... 337
E. Alacak Rehninin Koşula veya Süreye Bağlanması.................... 338
F. Alacak Rehninden Feragat...................................................... 339 VI. Alacak Üzerinde İntifa................................................................. 339
A. Borçlanma İşlemi: İntifa Kurma Sözü....................................... 340
B. Tasarruf İşlemi: Alacak Üzerinde İntifa .................................. 341
- Senede Bağlı Olmayan Alacak Hakkı Bakımından.............. 341
- Seneden Bağlı Alacak Hakkı Bakımından........................... 341
C. Alacak İntifa'ında Sebebe Bağlılık Soyutluk Tartışmaları............ 342
D. Alacak İntifa'ına Konu Alacak Hakkı...................................... 342
E. Alacak İntifa'ının Koşula Veya Süreye Bağlanması.................. 344
F. Alacak İntifa'ından Feragat..................................................... 344
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TASARRUF YETKİSİ KAVRAMI
I. Kavram...................................................................................... 345
A. Tasarruf Yetkisi ve Tasarruf Ehliyeti Arasındaki Farklar.......... 345
B. Tasarruf Yetkisinin Hukukî Niteliği.......................................... 348
C. Tasarruf Yetkisine Sahip Kişi.................................................. 352
II. Tasarruf Yetkisinde Eksiklik......................................................... 352
A. Tasarruf Yasağı..................................................................... 354
- Mutlak Tasarruf Yasağı.................................................... 355
- Nisbî Tasarruf Yasağı....................................................... 356
B. Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması.............................................. 357
C. Tasarruf Yasağı ve Tasarruf Yetkisi Sınırlaması Örnekleri........ 358
- İflas................................................................................. 358
- Haciz............................................................................... 359
- Konkordato...................................................................... 360
- Aile Konutu...................................................................... 361
-
Hâkim Kararıyla Eşin Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması
(TMK.m. 199).................................................................. 365 -
Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Paylı Mülkiyet
Konusu Maldaki Payda Tasarruf (TMK. m. 223)................ 366 - Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi...................................... 367
- Terekenin Resmen Yönetilmesi......................................... 367
- Türk Medenî Kanunu m. 1010'da yer alan Tasarruf
Yetkisi Sınırlamaları.......................................................... 367
D. Tasarruf Yetkisinin Hukukî İşlemle Sınırlandırılması Yasağı... 369
1. Kural............................................................................... 369
2. Tasarruf Yetkisinin Hukukî İşlemle Sınırlamasında
Aynî Etkisizlik.................................................................. 371
3. Tasarruf İşlemi Yapmaktan Kaçınma Sözü........................ 372
E. Üçüncü Kişinin Hakkında Tasarruf.......................................... 373
1. Tasarruf İşleminin Onaylanması........................................ 373
a. Tasarruf İşlemi İçin Yetkilendirme............................... 375
b. Tasarruf İşleminin Onanması....................................... 378
2. Yetkisiz Kişinin Sonradan Hakkın Sahibi Olması................. 382
a. Hukukî İşlemle Hakkın Sonradan Kazanılması.............. 383
b. Miras Yoluyla Hakkın Sonradan Kazanılması................ 384
SONUÇ........................................................................................... 385
KAYNAKÇA.................................................................................. 397
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı