Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Marka Rehni Sözleşmesi Ve Uygulanacak Hukuk - ÖZLEM TÜZÜNER
Marka Rehni Sözleşmesi Ve Uygulanacak Hukuk - ÖZLEM TÜZÜNER
Özlem TÜZÜNER - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
184
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9758875817
340,00
TL GİRİŞ Marka, bir yönüyle Hukuk diğer yönüyle İktisat disiplinini ilgilendiren bir haktır, iktisat ilmi bakımından marka hakkı, tahsis edildiği ticarî işletme¬nin entellektüel sermayesi içinde önemli bir yere sahiptir1. Çünkü markalar şirketlerin örgütsel anlamda yapılandırılmasına ve müşteri sermayesinin oluşturulmasına hizmet etmektedir. Şirketlerin yegane amacı pazarlama ha¬cimlerini genişletmektir ve bu amaca giden yolda baş rolü marka hakkı oyna¬maktadır. Müşteriler ve şirket arasındaki ilişkinin süreklilik-güven-sadakat gibi sıfatlarla kuvvetlendirilmesi ancak marka sayesinde mümkün olmakta¬dır2. Şu halde marka hakkı, mal ve hizmet piyasasındaki hayatî fonksiyonla¬rı icabı, entellektüel sermaye içinde yer alan en değerli aktif kalemlerden bi¬ridir. Bu anlamda, gerek dünyada gerek ülkemizde markalaşma eğilimi art¬makta, bunun için büyük yatırımlar yapılmaktadır3. Hukuk ilmi bakmundau marka, tahsis edildiği ticarî isletmeden bağım¬sız olarak, sabib′me maYv aı\ksa bu bak babşeVmektedu. Y)öVay svya, \et ik¬tisadî değeri olan ve devredilebilen hak gibi marka hakkının da rehinle kayıt¬lanması mümkündür. Üstelik, ticarî hayatta, tek başına menkul bir malın re- v Xcas \%Ve,tavîlerin maddî değerleri yanı sıra gayri maddî değerleri de mevcuttur. İşletmelerin maddi olmayan değerleri, "entellektüel sermeye" olarak isimlendirilmektedir. Entellektüel ser¬maye Uç unsurdan oluşur: insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesi. İktisat bili¬minde marka hakkı yapısal (örgütsel) sermaye kalemlerinden biri olarak benimsenmektedir. "Yapısal sermaye, işletme çalışanlarının verimliliğini destekleyen donanım, yazılım, veri taban¬ları, markalar, patentler ve diğer şeylerdir. Yapısal sermaye, aynı zamanda, önemli müşterilerle kurulan ilişkiler bağlamında ortaya çıkan müşteri sermayesini de beraberinde getirir". Ancak bü¬tün gayri maddî iktisadî değerlerin ölçülmesinde olduğu gibi, marka hakkının ölçülmesinde de zorluklarla karşılaşılmakta, bu konuda çeşitli yöntemler önerilmekte ve bunlar üzerinde tartışıl¬maktadır. Bu konuda bkz. Çetin Ayten, "Entellektüel Sermaye ve Ölçülmesi", 1İBD, C. XX, S. 1, İstanbul, 2005, s. 359-378. Ayrıca bkz. Şamiloğlu Famil, Entellektüel Sermaye, Ankara, 2002. 2 Çetin, s. 362, 363. 3 "Markanın ekonomik değerini göstermek için, sadece COCO COLA markasının 150 milyar ABD Doları değerinde olduğunu; bunun da Türkiye′nin gayri safî millî hâsılasına eşit olduğunu belirtmek yeterlidir"; Pekdinçer Tamer, "Markanın Devri", I. İstanbul Fikrî Mülkiyet Hukuk Sempozyumu: 05-06 Mayıs 2005, İstanbul, 2005, s. 164-172, s. 164. Türk markaları arasında yer alan Petrol Ofisi 2.116 milyon ABD dolan, Turkcell ise ise 1.112 ABD doları değerindedir, Ba- yıksel Öncel Selma, "Türkiye′nin En Güçlü Markalan", Marka Araştırması, Capital, S. 4, Y. 2006, s. 72-74. Aynı araştırma yazısı için ayrıca bkz. www.capital.com.tr 4 İ MARKA REHNI SÖZLEŞMESİ VE UYGULANACAK HUKUK TÜZÜNER hin verilmesi yerine, marka hakkının rehin verilmesi tercih sebebidir. Çünkü, menkul rehninin aksine, marka rehninde zilyetlik yitirilmez, dolayısıyla re¬hinli "şey"i kullanma olanağından mahrum kalınmaz. Hemen belirtmek gereklidir ki, marka hakkı üzerindeki hukukî işlemler konusuna "ayrılık ilkesi"4 {principe de l′independance)5 hâkimdir. Ayrılık il¬kesi uyarınca, marka hakkı ticarî işletmenin ayrılmaz bir parçası değildir. Marka hakkı, tahsis edildiği ticarî işletmeden ayrı bir malvarlıksal değerdir. Gerek Türk, Fransız6 ve Topluluk7 Marka Hukuklarında gerek Türkiye′nin 4 Ayrılık ilkesi hakkında bkz. Tekinalp Ünal, Fikrî Mülkiyet Hukuku, İstanbul, 2005, s. 430, Po- roy Reha/Yasaman Hamdi, Ticari işletme Hukuku, İstanbul, 2004, s. 439; Arkan Sabih, Mar¬ ka Hukuku, Ankara, 1997, s. 176; Yasaman Hamdi/Altay Anlam (Ayoğlu Tolga, Yüksel Si¬ nan, Yusufoğlu Fülurya), Marka Hukuku, İstanbul, 2004, s. 698,711; Kaya Arslan, Marka Hu¬ kuku, İstanbul, 2006, s. 207, 208. Nitekim, Ticarî İşletme Rehni Kanunu (21.7.1971, S. 1447, RG. 28.7.1971-13909) uyarınca, marka hakkı ticarî işletme rehninin zorunlu muhtevasından değildir. Taraflar dilerse marka hak¬kını ticarî işletme rehni kapsamına dâhil etmeyebilir (TİRK. m. 3/c). 5 Szalevvski Schnıidt Joanna, Le droit des marques, Paris, 1997, s. 52. 6 Fransız Fikrî Mülkiyet Kanunu (Code de Propriete Intellectuelle) için bkz. http://www.legifran- ce.gouv.frAVAspad/RechercheSimplePartieCode?commun=CPROIN&code=CPROINTL.rcv 7 Avrupa Birliği Hukuku′nda ise, ulusal üstü karakteri haiz olan Topluluk markası, 20 Aralık 1993 tarih ve 40/94 sayılı Topluluk Markası Hakkında Tüzük ile yürürlüğe girmiştir. Topluluk marka¬ sına, üye ülkelerin mevzuatlarından bağımsız bir şekilde yalnızca anılan Tüzük uygulanmaktadır. 20 Aralık 1993 Tarih ve 40/94 Sayılı Topluluk Markası Hakkında Tüzük; Reglement (CE) n° 40/94 du Conseil, du 20 decembre 1993, sur la marque communau-taire Journal officiel n° L 011 du 14/01/1994 p. 0001 - 0036 için bkz. http://europa.eu. int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri = CE-LEX:31994R0040:FR:HTML. 13 Aralık 1995 Tarih ve 2868/95 Sayılı Topluluk Markası Hakkında Tüzük′ün Uygulama Yön¬temleri Hakkında Tüzük; Reglement (CE) n° 2868/95 de la Commission, du 13 decembre 1995, portant modalites d′app-lication du reglement (CE) n° 40/94 du Conseil sur la marque communautaire; Journal officiel n" L 303 du 15/12/1995 p. 0001 - 0032) için bkz. http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri = CE-LEX:31995R2868:FR:HTML. Topluluk Markası Hakkındaki 40/94 Sayılı Tüzük′ün Uygulama Yöntemleri Hakkında Tüzük′ü Değiştiren 29 Haziran 2005 Tarih ve 1041/2005 Sayılı Tüzük Reglement (RegCE) n" 1041/2005 de la Commission, du 29 jııin 2005 modifiant le reglement (CE) n° 2868/95 portant modalites d′application du reglement (CE) n° 40/94 du Conseil du Conseil sur la marque communautaire; Journal officiel n° L 172 du 05/07/2005 p. 0004 - 002 için bkz. http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri = CE-LEX:32005R1041:FR:HTML. Ayrıca bkz. www.wipo.org/dea/docsjiew/fr/eu/eu015fr.html- 2868/95 marque&hl=tr. Topluluk markası hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Poroy/Yasaman, s. 355, 356; Arkan, s. 5 vd.; Yasanıan/Yusulbğlu, s. 25 vd.; Szalewski, s. 67 vd. 2 TÜZÜNER GİRtş dâhil olduğu Paris Sözleşmesi′nde8 ve Ticaretle Bağlantılı Fikrî Mülkiyet Hakları Anlaşması′nda9, markanın işletmeden bağımsız olarak (independam-ment de Ventreprise) hukukî işlemlere konu edilmesi ilkesi benimsenmiştir (KHK. m. 18; CPI. art. L714-1; Reg. art. 17/1; TRİPS. m. 21; Paris Sözleş¬mesi. 3. mükerrer m. 6). Ayrılık ilkesinin görünümlerinden bir de, Hukuk düzeninde marka hak¬kını rehinle kayıtlayan iki farklı yöntem bulunmasıdır. Marka hakkı ticarî iş¬letmeden bağımsız olarak rehin verilebileceği gibi, ticarî işletme rehni çerçe¬vesinde de rehin verilebilir. Ancak "markanın ticarî işletme rehnine dâhil edi¬lerek rehinle kayıtlanması", tezimizin kapsamı dışında bırakılmıştır. "Marka¬nın ticarî işletmeden bağımsız olarak rehinle kayıtlanması" konusu üzerinde yoğunlaşılmıştır. İşte tam bu noktada, "marka rehni sözleşmesi" karşımıza çıkmaktadır. Ancak, marka hakkının ve marka üzerindeki rehin hakkının hukukî nitelikleri doktrinde tartışmalıdır. Bunun yanı sıra, marka rehni sözleşmesinin hukukî niteliği de incelenmeye muhtaçtır. Marka rehni, bütün fikrî hakların rehninde olduğu gibi, borçlandırıcı işlem ve tasarruf işlemi ayrımı yapılmasına izin vermeyen bir "tek işlem" ile tesis edilmektedir. Aslında fikrî sınaî haklar üzerinde aynî etki doğuran bütün işlemlerde, bu hakların doğaları gereği, Roma-Germen Hukuku′ndaki ikili sistem şaşılacak şekilde ve istisnaî olarak ortadan kalkmaktadır. Kısaca, marka rehni sözleşmesinde, klasik ikili sistemden ziyade, işlemde birlik ilkesi (tek işlem ilkesi) geçerlidir. Sonuç ola¬rak, marka rehni sözleşmesinden, iki farklı borç ilişkisi doğmaktadır. Birincisi, yani marka rehni kurulmadan önce, doğrudan doğruya marka rehni sözleşme¬sinden kaynaklanan sözleşmesel bir borç ilişkisi; ikincisi, yani marka rehni kurulduktan sonra, doğrudan doğruya Kanun′dan kaynaklanan kanunî borç ilişkisi. 8 Türkiye, aslen 20 Mart 1983 tarihli olan Paris Sözleşmesi′nin Stockholm Metnine katılmıştır (8.8.1975, Bakanlar Kurulu Kararı S. 7/10464, RG. 20.11.1975-15418); Poroy/Yasaman, s. 361′den naklen. Arıca bkz. Yasaman/Yusufoğlu, s. 8, 29-57; Hirş Ernst, Fikri ve Sınai Haklar, Ankara, 1948, s. 46, 47; Erdem B. Bahadır, Patent Hakkının Korunmasına ve Patent Hakkına İlişkin Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk, İstanbul, 2002, s. 333. 9 Türkiye′nin de onayladığı (26.1.1995, S. 4067, RG. 25.01.1995-22176) "Ticaretle Bağlantılı Fikrî Mülkiyet Hakları Anlaşması" (TRİPS) ise Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) önderliğinde ger¬ çekleşen bir düzenleme olup "Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasf′nın 1C sayılı ekini teş¬ kil etmektedir; Poroy/Yasaman, s. 362′den naklen. Ayrıca bu konuda bkz. Yalçıner G. Uğur, Sınaî Mülkiyetin İlkeleri, Ankara, 2000, s. 49-51. 3 MARKA REHNÃ� SÖZLEŞMESİ VE UYGULANACAK HUKUK TÜZÜNER Diğer taraftan, Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Ka¬rarname10 ve Medenî Kanun′un hak rehnine ilişkin hükümleri (MK. m. 954 vd.; KHK. m. 15/f. I), hukukî niteliği itibariyle bir hak rehni sözleşmesi olan marka rehni sözleşmesinde de şüphesiz uygulama alanı bulmaktadır. Ancak bu hükümler marka rehni sözleşmesinden doğan ihtilâfları çözmekte yeterli değildir. Böylece, marka rehni sözleşmesini, Rehin Hukuku, Marka Hukuku ve Borçlar Hukukundan oluşan bir kanunlar yumağı idare etmektedir. Bunlara ek olarak, milletlerarası ticaretin gelişmesi, yabancılık unsuru taşıyan marka rehni sözleşmesine uygulanacak hukuk üzerinde çalışmayı zo¬runlu kılmaktadır. Ne var ki, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hak¬kında Kanunu′nda (MÖHUK)1 i fikrî ve sınaî haklar konusunda henüz bir dü¬zenleme bulunmadığı için, marka rehni sözleşmesinden doğan kanunlar ihti¬lâfının çözümü güçtür. Zira marka rehnine uygulanacak hukuk konusu üze¬rinde söz konusu sözleşmenin "tek işlem" yapısı dikkate alınarak çalışılmalı¬dır. Böylece, çalışmamızın temel amacı, öncelikle marka rehnini Medenî Hu¬kukumuz açısından incelemek ve buradan çıkacak sonuç uyarınca marka reh¬ni sözleşmesine uygulanacak hukuku tespit etmektir. Bu nedenle çalışmamız, "Marka Rehni Sözleşmesi" ve "Marka Rehnine Uygulanacak Hukuk" şeklinde iki bölümden oluşmaktadır. îlk bölümün açı¬lışında "Hukukî Nitelik Sorunu"na mercek tutulmaktadır. Ardınmdan, marka rehni sözleşmesinin "konusu, kuruluşu ve hükümleri" incelenmektedir. İlk bölüm, "Marka Rehninin Sona Ermesi" konusuyla kapanmaktadır. İkinci bö¬lümde, öncelikle marka rehni sözleşmesinde Yabancılık Unsuru"na, akabin¬de "Vasıflandırma" sorununa değinilmektedir. Daha sonra "Sözleşmesel Sta¬tüye Uygulanacak Hukuk" aşamasına yoğunlaşılmaktadır. Bu aşamada tezi¬miz tekrar ikiye bölünmektedir: marka rehni sözleşmesine yönelik olarak "Hukuk seçimi yapılması" ve "Hukuk seçimi yapılmaması". İkinci bölümün üçüncü önemli başlığı, "Sözleşmesel Statünün Kapsamı Dışında Kalan Ko-nular"dır. Bu başlık altında "Yasal Statüye", "Koruma Statüsüne", "Marka Rehni Sözleşmesinin Şekline" uygulanacak hukuk konuları yer almaktadır. Nihayet ikinci bölüm, "Yetkili Hukukun Uygulanmasına İlişkin Özel Durum-lar"m incelenmesiyle sona ermektedir. Bu özel durumlar, "Kamu Düzeni ve Doğrudan Uygulanan Kurallar"dan ibarettir. "Sonuç" bölümünde ise, çalış¬mamız özetlenmiştir. 11 20.05.1982, S. 2675, RG. 22.06.1982-17701. 10 24.06.1995, S. KHK. 556, RG. 27.06.1995-22326. 4 ÖNSÖZ "Marka Rehni Sözleşmesi ve Uygulanacak Hukuk" başlıklı bu çalış¬ma, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Yük¬sek Lisans programı çerçevesinde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış ve Prof. Dr. Hamdi Yasaman, Prof. Dr. Gökhan Antalya ve Yard. Doç Dr. Hatice Özdemir Kocasakal′dan oluşan jüri önünde savunularak oybirli¬ğiyle kabul edilmiştir. Savunma esnasında Jüri Üyeleri tarafından belirtilen eksiklikler ta¬mamlanmış ve kaynakça yeni çıkan basılara göre güncellenmiştir. Kitabın, Hukuk Fakültesi öğrencileri, akademisyen ve uygulayıcılar açısından yararlı olması en büyük dileğimizdir. Tezimin hazırlanması sırasında değerli katkılarını esirgemeyen Hocalarıma, özellikle Değerli Tez Danışmanım Doç. Dr. Hatice Özdemir Kosacakal′a, Sayın Dekanım Prof. Dr. Gökhan Antalya′ya, bana "marka" hakkını sevdiren Sevgili Hocam Prof. Dr. Hamdi Yasaman′a, beni "hak rehni" ile tanıştıran Doç. Dr. Nami Barlas′a ve Değerli Hocam Yrd. Doç. Dr. Burak Özen′e en derin şükranlarımı sunarım. Kavacık, 12.12.2006 Özlem Tüzüner İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III İÇİNDEKİLER VII KISALTMALAR CETVELİ X GİRİŞ 1 I- MARKA REHNÃ� 5 A- HUKUKİ NİTELİK SORUNU 5 1-Marka Hakkının Hukukî Niteliği 5 2-Marka Hakkı Üzerindeki Rehin Hakkının Hukukî Niteliği ... 13 B- MARKA REHNİ SÖZLEŞMESİ 17 1- Konusu ve Kuruluşu 17 2- Marka Rehninin Konusu 17 b- Marka Rehninin Kuruluşu (Rehin Sözleşmesi) 24 ba- Rehin sözleşmesinin hukukî niteliği 24 bb- Rehin sözleşmesinin geçerlilik şartları 33 bba- Tescilli markanın rehinle kayıtlanması 41 bbb- Tescilli olmayan markanın rehni 44 3- Marka Rehninin Hükümleri 45 a- Doğrudan Doğruya Marka Rehni Sözleşmesinden Kaynaklanan Borç İlişkisi (Sözleşmesel Borç İlişkisi) ... 45 b- Doğrudan Doğruya Kanundan Kaynaklanan Borç İlişkisi (Kanunî Borç İlişkisi) 47 ba- Marka sahibi bakımından 48 baa- Rehinli markayı özenle yönetme borcu 48 bab- Marka sahibinin rehinli marka üzerindeki tasarrufları 52 baba- Marka üzerinde art rehin 55 VII İÇİNDEKİLER babb- lyiniyetin korunması 56 bac- Masrafları ödeme borcu 62 bb- Rehin hakkı sahibi bakımından 63 bba- Markayı özenle yönetmesi için marka sahibini zorlama yetkisi 63 bbb- Rehinli markanın yok olmasına ve değer kaybetmesine kusuruyla sebep olmama borcu .. 67 bbc- Paraya çevirme yetkisi 69 bbd- Rehin hakkı sahibinin rehinli marka üzerindeki tasarrufları 73 bbe- îade borcu 74 C- MARKA REHNİNİN SONA ERMESİ 77 1- Marka Rehninin Kurulmasından Önce Marka Rehni Sözleşmesinin Sona Ermesi 78 a- Rehin Kurma Borcunun Sona Ermesi 78 b- Rehin Sözleşmesinden Doğan Borç İlişkisinin Sona Ermesi 80 2- Marka Rehni Kurulduktan Sonra Marka Rehninin Sona Ermesi 80 a- Marka Rehninin Rehinle Temin Edilen Alacağa Bağlı Olarak Sona Ermesi 80 aa- Rehinle temin edilen alacağın sona ermesi 80 ab- Borçtan şahsen sorumlu olmayan marka sahibinin ifası 81 ac- Marka rehninin rehinle temin edilen alacağın zamanaşımına etkisi 82 b- Marka Rehninin Doğrudan sona Ermesi 83 ba- Rehnin paraya çevrilmesi 83 bb- Rehinli markanın sona ermesi 86 be- Marka rehninin iptali ve marka rehninden cayılması ... 87 II- MARKA REHNİNE UYGULANACAK HUKUK 90 A- ÖN AÇIKLAMALAR 90 1- Marka Rehni Sözleşmesinde Yabancılık Unsuru 90 VIII İÇİNDEKİLER 2-Marka Rehni Sözleşmesinde Vasıflandırma 94 3- Marka Rehninden Doğan Statüler 97 a- Ön Sorunlar 97 b- Sorunların Çözümü 99 B- SOZLEŞMESEL STATÜYE UYGULANACAK HUKUK 105 1- Genel Olarak 105 2- Hukuk Seçimi Yapılması 106 a- Serbestinin Sınırları 106 b- Hukuk Seçimine İlişkin İrade Beyanları 108 c- Hukuk Seçiminin Zamanı 111 d- Hukuk Seçiminin Şekli 113 e- Hukuk Seçiminin Kapsamı 114 3- Hukuk Seçimi Yapılmaması 117 a- Mukayeseli Hukuklar Bakımından 117 b- Marka Rehni Sözleşmesi Bakımından 119 C- SOZLEŞMESEL STATÜNÜN KAPSAMI DIŞINDA KALAN KONULAR 121 1- Yasal Statüye Uygulanacak Hukuk 121 a- Ulusal Markalar 127 b- Uluslararası Tescilli Markalar 128 c- Topluluk Markası 132 2- Koruma Statüsüne Uygulanacak Hukuk 133 3- Marka Rehni Sözleşmesinin Şekline Uygulanacak Hukuk .. 141 4-Ehliyet ve Tasarruf Yetkisine Uygulanacak Hukuk 145 D- YETKİLİ HUKUKUN UYGULANMASINA ILÃ�ŞKÃ�N ÖZEL DURUMLAR 147 1- Kamu Düzeni 147 2- Doğrudan Uygulanan Kurallar 150 3- SONUÇ 155 KAYNAKÇA 177 IX
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı