Kusur İlkesi Işığında Mazeret Nedeni Olarak Zorlayıcı Cebir
Kusur İlkesi Işığında Mazeret Nedeni Olarak Zorlayıcı Cebir
Can CANPOLAT
İÇİNDEKİLER
TAKDİM-VII
ÖNSÖZ-IX
İÇİNDEKİLER-XIII
KISALTMALAR-XIX
GİRİŞ-1
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE, CEBRİN GENEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ,
TÜRK CEZA HUKUKUNDA CEBRİN GELİŞİMİ
1. Kavramsal Çerçeve-5
I. Ceza Hukukunda Cebrin Gelişimine Genel Bakış-5
1. Kavram-5
2. Cebri, Fiziksel Güç Kullanımı Olarak Kabul Eden Geleneksel Anlayış (Fail Odaklı Yaklaşım)-11
3. Cebri, Mağdurun Vücudu Üzerindeki Zorlama Etkisi Olarak Kabul Eden Anlayış (Mağdur Odaklı Yaklaşım)-13
4. Cebri, Manevi Zorlamaları da Kapsar Şekilde Geniş Yorumlayan Modern Anlayış-17
II. Cebrin Mahiyetine İlişkin Temel Görüşler-20
1. Genel Olarak-20
2. Geniş Anlamda Cebir-22
A. Cebri Geniş Yorumlayan Görüşlerin Esası-22
B. Cebri Geniş Yorumlayan Görüşlerin Eleştirisi-25
3. Dar Anlamda Cebir-27
A. Genel Olarak-27
B. Cebri Dar Yorumlayan Görüşlerin Esası-30
4. Görüşümüz-35
III. Cebri Değişik Açılardan Tasnife Tabi Tutan Diğer Görüşler-39
1. Normatif Anlamda Cebir-39
2. Fonksiyonel Anlamda Cebir-44
3. Agresif Anlamda Cebir-45
2. Cebrin Genel Görünüş Biçimleri-49
I. Zorlama Etkisine Göre Ayrım: Yalın-Zorlayıcı Cebir-49
II. Korunan Hukuki Değere Göre Ayrım: İrade Özgürlüğünün İhlali Olarak Mutlak Kuvvet (Vis Absoluta)-Nispi Kuvvet (Vis Compulsiva)-52
1. Cebrin Yöneldiği Hukuki Değer Olarak İradi Karar Verme ve İradi Hareket Edebilme Hürriyeti-52
2. Mutlak Kuvvet (Vis Absoluta)-61
A. Genel Olarak-61
B. Mutlak Kuvvetin Uygulanmasına İlişkin Bazı Özel Durumlar-63
a. Hipnoz-63
b. Alkol ve Uyuşturucu Niteliğindeki Doğal veya Kimyasal Maddeler-72
c. Yüksek Ses ve Gürültü-74
3. Nispi Kuvvet (Vis Compulsiva)-76
III. İcra Ediliş Biçimine Göre Ayrım: İcrai-İhmal Suretiyle Cebir-83
1. Genel Olarak-83
2. İhmal Suretiyle Cebri Reddeden Görüşler-83
3. İhmal Suretiyle Cebri Kabul Eden Görüşler-85
4. Görüşümüz-87
IV. Cebrin Yöneldiği Konuya Göre Ayrım: Eşyaya ve Kişiye Karşı Cebir-92
3. Türk Ceza Hukukunda Cebrin Gelişimi-101
I. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu Uygulamasında-101
II. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Uygulamasında-108
İKİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA KUSUR KAVRAMI,
KUSURU KALDIRAN NEDENLER-MAZERET NEDENLERİ AYRIMI
VE ZORLAYICI CEBRİN MAZERET NEDENİ OLARAK KABULÜ
1. Ceza Hukukunda Kusur İlkesi ve Kusurun İşlevi-113
I. Ceza Sorumluluğunun Sınırlandırılması ve Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi-113
1. Genel Olarak-113
2. Ultima Ratio (Son Çare) İlkesi-115
3. Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi (Kusur Düşüncesi) ve Cezanın Dayanağı Olarak Kusur-117
II. Kusurun Cezayı Belirleme İşlevi-120
2. Suçun Yapısını Ortaya Koyan Teoriler ve Suç Sistematiğinde Kusurun Yeri-124
I. Klasik Öğretiye Kadar Egemen Olan ve Haksızlık ile Kusuru Bir Arada Değerlendiren Tekçi Teori: Objektif ve Sübjektif Kusur-124
1. Genel Olarak-124
2. Tekçi Teoriye Taraftar Olan Yazarlar-125
A. Hegel-125
B. Halschner-126
C. Merkel’in Görüşleri ve Binding’in Normlar Teorisi-127
II. Klasik Suç Teorisi (Haksızlık-Kusur Ayrımı ve Psikolojik Kusur Anlayışı)-129
1. Genel Olarak-129
2. Klasik Suç Teorisini Temellendiren Yazarlar-130
A. v. Liszt-130
B. Beling-131
III. Neo-Klasik Suç Teorisi (Kusurun Normatifleşmesi)-133
1. Genel Olarak-133
2. Frank’ın Kusur Düşüncesi (Normatif Kusur)-136
3. Normatif Kusur Düşüncesini Geliştiren Yazarlar-138
A. Hegler-138
B. Goldschmidt-139
IV. Final Suç Teorisi-140
3. Kusurun Maddi Yapısını Açıklayan Görüşler (Maddi Kusur Kavramı)-144
I. Başka Şekilde Davranabilme İmkanı Olarak Kusur (Goldschmidt)-144
II. Kınamaya Layık Düşünce Biçimi Olarak Kusur (Gallas)-153
III. Karakter Kusuru-157
IV. Genel Önleme Gerekliliğine Dayalı İsnadiyet Olarak Kusur (Jakobs’un Fonksiyonel Kusur Anlayışı)-163
V. Normatif Hitap Edilebilirliğe Rağmen Haksız Bir Davranışta Bulunma Olarak Kusur (Roxin)-165
VI. Görüşümüz-167
4. Hukuka Uygunluk Nedenleri - Mazeret Nedenleri Ayrımı-169
I. Genel Açıklamalar-169
II. Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri Ayrımı ve Bu Ayrımın Önemi (Etkisel Farklılık-Değer Yargısına İlişkin Farklılık-Fonksiyonel Farklılık)-170
1. Genel Olarak Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri Ayrımı-170
2. Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri Ayrımının Önemi-171
A. Etkisel Farkılılık-171
B. Değer Yargısına İlişkin Farklılık-172
C. Fonksiyonel Farklılık-173
a. İştirak Yönünden-174
b. Meşru Savunma Yönünden-176
c. Hata Yönünden-177
5. Kusuru Kaldıran Nedenler - Mazeret Nedenleri Ayrımı-178
6. Türk Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri ve Kusuru Kaldıran Nedenler Ayrımı-182
7. Zorlayıcı Cebrin Mazeret Nedeni Olarak Kabulü-190
I. Genel Olarak-190
II. Zorlayıcı Cebrin Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler: Mazeret Nedeni-Hukuka Uygunluk Nedeni Tartışmaları-190
III. Zorlayıcı Cebrin Bağımsız Bir Mazeret Nedeni Olarak Değerlendirilmesi-195
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ZORLAYICI CEBRİN UNSURLARI VE
CEBİR FAİLİNİN SORUMLULUĞUNUN BELİRLENMESİ
1. Zorlayıcı Cebrin Unsurları-200
I. Objektif Unsur: Fiziksel Kuvvet-201
1. Cebrin Varlığı için Fiziksel Kuvvetin Gerekli Olup Olmadığı Sorunu-201
A. Genel Açıklamalar ve Sorunun Tespiti-201
B. Görüşümüz-207
2. Fiziksel Kuvvetin Kapsamı: Karşı Konulamayacak Cebrin (Mutlak Kuvvetin) Gerekli Olup Olmadığı Meselesi-213
A. Nispi Kuvvetin Zorlayıcı Cebrin, Mutlak Kuvvetin ise Cebir Öğretisinin Konusunu Oluşturması-213
a. Genel Olarak-213
b. Mutlak Kuvveti Reddeden Görüşler-214
c. Nispi Kuvveti Reddeden Görüşler-221
d. Zorlayıcı Cebrin Kapsamını Mutlak ve Nispi Kuvveti Kapsayacak Biçimde Geniş Kabul Eden Görüşler-224
B. Meselenin Hareket Kavramı ile İrtibatı ve Görüşümüz-226
3. Fiziksel Kuvvetin Önemi ve Ağırlığı-237
II. Subjektif Unsurlar-240
1. Fail Bakımından: Zorlama İradesi-240
2. Mağdur Bakımından: Zorlama Etkisi-244
A. Zorlamanın Fiziksel Bir Etki Doğurmasının Gerekli Olup Olmadığı Meselesi-244
B. Zorlamanın Görünüş Biçimleri: Yapma, Yapmama veya Katlanma-245
2. Zorlayıcı Cebir Failinin Sorumluluğunun Belirlenmesi-250
I. Sorumluluğun Hukuki Temeline İlişkin Görüşler-250
1. Genel Olarak-250
2. Sorumluluğu İştirak Kurallarına Göre Belirleyen Görüş-251
3. Sorumluluğun Esasını Doğrudan Failliğe Dayandıran Görüş-251
4. Görüşümüz: Sorumluluğu Dolaylı Faillik Esaslarına Göre Belirleyen Anlayış-252
II. Zorlayıcı Cebir Bakımından Dolaylı Faillikte Hakimiyetin Kaynağı-255
1. Hareket Üzerinde Hakimiyet Suretiyle Dolaylı Faillik-255
A. Welzel Tarafından Temellendirilen Görüşün Esası-255
B. Görüşün Eleştirisi (Roxin)-256
2. İrade Üzerinde Hakimiyet Suretiyle Dolaylı Faillik-258
A. Genel Olarak-258
B. Dolaylı Faillikte İrade Üzerinde Hakimiyetin Belirlenmesi Sorunu: Sorumluluk Prensibi (Verantwortungsprinzip) Anlayışı-260
a. Sorumluluk Prensibi Anlayışının İzahı-260
b. Zorlayıcı Cebir Durumunda Ceza Mesuliyetini Sorumluluk Prensibinden Bağımsız Değerlendiren Görüş-264
c. Görüşümüz-265
III. Cebir Mağdurunun Kendisine Zarar Vermeye Zorlanması Durumunda Cebir Failinin Sorumluluğu-266
1. Sorumluluğun Belirlenmesi Bakımından Ortaya Atılan Görüşlerin İzahı-266
A. Sorumluluğu Mazeret Benzeri Durumlarla Kıyasa Dayandırarak Belirleyen Görüş (Exkulpationslösung)-266
B. Sorumluluğu Hukuka Uygunluk Nedenlerinden Rızanın Şartlarını Dikkate Alarak Belirleyen Görüş (Einwillungslösung)-268
2. Görüşümüz-270
IV. Üçüncü Kişinin Meşru Savunma Çerçevesinde Cebir Mağduruna Yönelik Verdiği Zararlardan Ötürü Cebir Failinin Sorumluluğu-272
V. Özgü Suçlar Bakımından Cebir Failinin Sorumluluğu-275
VI. Hata Durumlarında Cebir Failinin Sorumluluğu-278
1. Cebir Failinin Hakimiyetin Varlığı Hususunda Düştüğü Hatanın Sorumluluğa Etkisi-278
A. Genel Olarak-278
B. Dolaylı Failliği Kabul Eden Görüş (Sübjektif Faillik Teorisi)-278
C. Dolaylı Failliği Reddeden Görüş (Maddi-objektif Teori: Hakimiyet Prensibi)-279
a. Genel Olarak-279
b. Sorumluluğu Teşebbüs Hükümleri Çerçevesinde Belirleyen Görüş-280
c. Teşebbüsü Esas Alan Görüşün Eleştirisi ve Sorumluluğu İştirak Kurallarına Göre Belirleyen Görüş-281
D. Görüşümüz-282
2. Cebir Mağdurunun Suçun Konusu Bakımından Düştüğü Yanılgının Cebir Failinin Sorumluluğuna Etkisi-283
A. Genel Olarak-283
B. Sorumluluğu Hedefte Sapma Esaslarına Göre Belirleyen Görüş-284
C. Yanılmanın Sorumluluğa Etki Etmeyen Bir Motivasyon Hatası Olduğunu Savunan Görüş-286
D. Yanılma Halinde Ceza Sorumluluğunu Suç Planına Göre Belirleyen Görüş-287
E. Görüşümüz-288
VII. Cebir Mağdurunun Sınırı Aştığı Durumlarda Cebir Failinin Sorumluluğunun Belirlenmesi-291
SONUÇ-295
KAYNAKÇA-315