Kollektif Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi Ve Ortağın Haklı Sebeple Çıkarılması - ERSİN ÇAMOĞLU
Kollektif Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi Ve Ortağın Haklı Sebeple Çıkarılması - ERSİN ÇAMOĞLU
Ersin ÇAMOĞLU - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
180
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2008
ISBN NO
:
9786050016185
ÖNSÖZ Fesih ya da çıkarma sebebi olarak haklı sebep kavramı Türk hukukunda en kapsamlı olarak Türk Ticaret Kanunu’nun kollektif ortaklıklara ilişkin 187. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde başta ticaret ortaklıkları olmak üzere tüm devamlı hukukî ilişkiler için genel hüküm niteliği taşımakta ve yollama ya da örnekseme yolu ile geniş bir uygulama alanı kazanmaktadır. Bu konudaki “Kollektif Ortaklıkta Haklı Sebep Kavramı ve Ortağın Haklı Sebeple Çıkarılması” başlığını taşıyan ilk çalışmam 1976 yılında yayımlandı. Geçen süre içinde, haklı sebebin ülkemizde ticaret ortaklıklarının feshi ya da ortakların çıkarılması konusunda geniş bir uygulama alanı bulduğunu gözlemledim. Son yıllarda özellikle limited ortaklıkların haklı sebeple feshini ve ortağın çıkarılmasını düzenleyen TK. 549 b. 4 ve 551. maddelere dayalı davaların sayısında önemli bir artış görülmektedir. Yasalaşma aşamasına gelmiş olan Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’nın 531. maddesi ile haklı sebeple feshin uygulanma alanı anonim ortaklıkları da kapsamına alacak biçimde genişletilmiştir. Ne var ki haklı sebebe ilişkin araştırma ve yayınların sayısı, konunun uygulamada kazandığı ivmeye koşut olarak artmamıştır: “Kollektif Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi ve Ortağın Haklı Sebeple Çıkarılması” çalışmasını bu düşünceden hareketle güncelleştirdim ve yeniledim. Kitabı yayın hayatına sunan Vedat Carbaş’a ve özenli ve sabırlı çalışması için operatör Sami Abbas’a teşekkür ederim. Kitabın öğretideki bir boşluğu dolduracağını ve uygulayıcılarla akademik çalışma yapan genç meslektaşlarıma yardımcı olacağını ümit ediyorum. Mart 2008 Ersin Çamoğlu İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ............................................................................... V İÇİNDEKİLER VII BİBLİYOGRAFYA XV KISALTMALAR XXI GİRİŞ § 1. KONUNUN TAKDİMİ VE ÖNEMİ I. Konunun Takdimi ve Sınırlandırılması 1 1. Kollektif Ortaklıkta Haklı Sebeplerin Hukukî Sonuçları 1 2. Konunun Sınırlandırılması 2 II. Konunun Uygulama Açısından Önemi 3 1. Haklı Sebeple Feshi ve Çıkarmayı Düzenleyen Hükümlerin Kollektif Ortaklık Uygulaması Açısından Önemi 4 a. Haklı Sebebin Kollektif Ortaklığın Bünyesi dolayısıyla Kazan- dığı Önem 4 b. Haklı Sebebi Düzenleyen Hükümlerin Kollektif Ortaklık İçin Genel Hüküm Niteliği 4 2. Konuyu Düzenleyen Hükümlerin Uygulama Alanı 7 a. Uygulama Alanının Yasal Yollama ile Genişlemesi (TK. 267) 7 b. Konuyu Düzenleyen Hükümlerin Örnekseme Yoluyla Uygulan- ması 8 c. Karşılıklı Sözleşmelere İlişkin Hükümlerin ve Butlan Sebepleri- nin Ortaklık Sözleşmesine Uygulanması Sorunu ve Haklı Sebe- bin Uygulama Alanı 10 § 2. BAKIŞ AÇISI VE KONUNUN ELE ALINIŞI I. Kanun Koyucunun Genel Olarak Sona Erme ve Çıkarma Sebeple- rine Bakış Açısı 14 II. Kanun Koyucunun Konuya Bakış Açısı ve Haklı Sebeplerle Fesih ve Çıkarma Müessesesi Arasındaki İlişki 16 III. Konunun Ele Alınış Şekli 17 BİRİNCİ BÖLÜM KOLLEKTİF ORTAKLIKTA FESİH VE ÇIKARMA SEBEBİ OLARAK HAKLI SEBEBİN TANIMI VE UNSURLARI § 3. HAKLI SEBEBİN TANIMI VE UNSURLARI I. Terim....................................................................................................... 19 II. Haklı Sebebin Tanımı ve Örnekler 22 1. Genel Olarak 22 2. Kollektif Ortaklıkta Fesih ve Çıkarma Sebebi Olarak Haklı Sebebin Tanımı ve Unsurları 24 a. Yasal Tanım ve Unsurları 24 aa. Yasal Tanım (TK. 187) 24 (1) Sübjektif Unsur - Temel Yanılgısı ile Karşılaştırılması 25 (2) Objektif Unsur ve İmkansızlık Kavramı 32 b. Haklı Sebebin Doktrin ve Uygulamada Tanımı 34 3. Örnekler 37 a. Yasal Örnekler (TK. 187 b. 1-4) 37 b. Doktrin ve Uygulamada Haklı Sebep Örnekleri 44 III. Haklı Sebeplerin Tasnifi 49 1. Genel Olarak 49 2. Haklı Sebebin Ticaret Kanununun Kollektif Ortaklığa İlişkin Hü- kümleri Açısından Tasnifi 49 a. Ortağa İlişkin (Ortağın Kişilik Alanında Doğan) Haklı Sebepler 50 aa. Kusurlu Haklı Sebepler 50 ab. Kusursuz Haklı Sebepler 51 b. Ortak Dışı Haklı Sebepler 51 3. Haklı Sebep Gruplarına Kollektif Ortaklıkta Haklı Sebepleri Dü- zenleyen Hükümler Açısından Bakış 52 a. Genel Olarak 52 b. Fesih Sebebi Olarak (TK. 187 Açısından) 52 c. Çıkarma Sebebi Olarak (TK. 197 Açısından) 53 d. Yönetici ve Tasfiye Memurlarının Yetkilerinin Daraltılması veya Kaldırılması Nedeni Olarak (TK. 161, 213-215, 216 Açısın- dan) 53 § 4. HAKLI SEBEP KAVRAMININ NİTELİKLERİ I. Haklı Sebep Kavramının Hukukî Temeli 55 II. Devamlı Hukukî İlişkilere Son Verme Nedeni Olarak Haklı Sebep Kavramı 57 1. Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi 59 a. Uygulamada Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi İhtiyacı 59 b. Alternatif Hukukî İmkanlar 60 c. Görüşümüz 62 d. Öğreti ve Yargıtay’ın Görüşü 66 e. Çoğunluk ve Yargıtay’ın Görüşünün Eleştirisi 67 f. Haklı Sebebin Değerlendirilmesinde Yargıca Işık Tutacak İlkeler 68 g. Sonuç ve Öneri 72 aa) Eski Tasarı 73 bb) Yeni Tasarı 73 2. Adi Ortaklıkta Ortağın Haklı Sebeple Çıkarılması 75 III. Haklı Sebep Kavramının Nisbîliği 77 IV. Haklı Sebep Kavramı ve Kusur 79 1. Genel Olarak 79 2. Kusura Bağlanan Hukukî Sonuçlar 81 a. Kusurlu Ortağın Haklı Sebebe Dayanması 81 b. Yargıcın Takdirinde Rolü 83 c. Tazminat İsteminin Şartı Olarak Kusur 84 V. Haklı Sebep ve İrade Bozuklukları 85 1. Genel Olarak 85 2. İrade Bozuklukları ve Haklı Sebepten Doğan Hakların Uygulama Alanı 87 3. İrade Bozuklukları ve Haklı Sebebe Bağlı Hakların Yarışmasından Doğan Sorunlar 91 a. Haklı Sebepten Doğan Hakları Kullanmak, İrade Bozuklukları Açısından İcazet Sayılır mı? 91 b. İrade Bozukluğu ve Haklı Sebepten Doğan Haklar Arasında Kullanılma Süreleri Açısından İlişki 94 VI. Haklı Sebebin Takdire Bağlılığı 97 1. Genel Olarak 97 2. Yargıcın Takdir Hakkını Kullanırken Gözönünde Tutacağı Başlıca İlkeler 98 VII. Haklı Sebebi Düzenleyen Hükümlerin Emredici Niteliği 102 1. Hakkı Genişleten Tasarruflar 103 2. Hakkı Kısıtlayıcı Sözleşme Hükümleri 106 a. Haklı Sebeple Fesih ve Ortağın Çıkarılması Haklarının Tamamen Ortadan Kaldırılması 107 aa. Genel Olarak 107 ab. Fesih Davası Açma Hakkı Açısından 108 ae. Ortağın Çıkarılması Hakkı Açısından 113 b. Haklı Sebeple Fesih ve Çıkarma Haklarının Daraltılması 114 ba. Haklı Sebebe Bağlı Hakları Kullanmaktan Feragat 114 bb. Haklı Sebebe Bağlı Hakların Zamanla Sınırlandırılması 115 bc. Somut Olayların İstisna Edilmesi 115 bd. Haklı Sebebe Bağlı Hakların Kullanılmasının Koşullara Başlanması 116 be. Hakem Şartı 118 İKİNCİ BÖLÜM KOLLEKTİF ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİ § 5. ORTAKLIĞIN FESHİ NEDENİ OLARAK HAKLI SEBEP I. Feshin Kavramı..................................................................................... 119 II. Kollektif Ortaklığın Haklı Sebeple Feshine Genel Bakış 120 III. Fesih Sebebi Olarak Haklı Sebebin Tanımı ve Unsurları 121 1. TK. 187. Maddenin Verdiği Tanım 121 2. TK. 187. Maddedeki Örnekler 122 a. Sadakat Yükümünün İhlali 122 b. TK. 187 b. 2: Ortağın Temel Görev ve Yükümlerini Yerine Getir- memesi 123 c. Ortağın Üstlendiği Görevleri İfa İçin Gerekli Zihinsel veya Be- densel Yeteneklerini Yitirmesi (TK. 187 b. 4) 124 § 6. FESİH DAVASI I. Genel Olarak......................................................................................... 125 1. Fesih Davasının Ön Koşulu Bağlandığı Hal: TK. 188 (Ortağın Ser- maye Borcunu Ödemede Temerrüdü) 125 2. Haklı Sebebin Devam Süresinin Fesih Davasına Etkisi 126 II. Davacı Sıfatının Belirlenmesinde Kusurun Rolü 127 1. Haklı Sebebin Ortak Tarafından Bilinçli Olarak Yaratılması: TK. 187 b. 1 ve 3. 127 2. Haklı Sebebin Oluşumunda Kusurun Önem Taşımadığı Hal: TK. 187 b. 2 128 3. TK. 187 b. 4’de Düzenlenen Haklı Sebeplere Dayalı Davalarda Ku- surun Rolü 128 4. Sonuç ve Eleştiri 129 III. Yetkili ve Görevli Mahkeme ve Usul 129 1. Yetkili Mahkeme 129 2. Görevli Mahkeme 130 3. Usul........ 130 IV. Feshin Davasında Süre 130 V. Fesih Davasında Husûmet 131 VI. Davaların Birleştirilmesi Açısından Fesih Davası - Karşı Dava 132 VII. Feshin Hükmü 133 § 7. FESHİN SONUÇLARI I. Ortaklığın Sona Ermesi 135 II. Tasfiyeye Girme 135 III. Yönetim ve Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 136 IV. Ortakların Birinci Derecede Sorumluluğunun Gerçekleşmesi 136 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ORTAĞIN HAKLI SEBEPLE ÇIKARILMASI § 8. HAKLI SEBEPLE ÇIKARMA KAVRAMI I. Çıkarma Kavramı ve Yasal Çıkarma Nedenleri İçinde Haklı Se- bepler ...................................................................................................... 137 1. Genel Olarak 137 2. Haklı Sebeple Çıkarmanın Amacı 138 3. Haklı Sebebe Dayanan Çıkarmanın Genel Çıkarma Sebebi Niteliği 139 II. Haklı Sebeple Çıkarma Hakkının Nitelikleri 141 1. Haklı Sebeple Çıkarma Hakkının Yasal Hak Niteliği 141 2. Haklı Sebeple Çıkarma Hakkının Emredici Hüküm Niteliği (Haklı Sebeple Çıkarma Hakkı Sözleşme ile Kaldırılabilir mi? 144 § 9. ORTAĞIN HAKLI SEBEPLE ÇIKARILMASININ ŞARTLARI VE USULÜ I. Çıkarmayı Gerektiren Haklı Sebepler 146 1. Çıkarma Hakkı Veren Haklı Sebebin Kaynağı 146 2. Çıkarmayı Gerektiren Haklı Sebeplerin Niteliği 147 II. Çıkarma Yetkisi Kime Aittir 148 III. Çıkarma Hakkının Kullanılması ve Çıkarmanın Gerçekleşmesi 151 1. Çıkarma Kararı 151 a. Yetersayı 151 b. Çıkarma Kararının Kişi Yönünden Kapsamı 153 c. Çıkarma Kararının Zaman Yönünden Kapsamı 156 d. Çıkarmanın Hüküm İfade Etmesi 158 2. İptal (İtiraz) Davası 159 a. Yetkili Mahkeme ve Usul 159 b. Davanın Niteliği ve Hüküm 159 ba. Husumet 159 bb. Davanın Konusu 160 bc. Haklı Sebebin Takdiri 160 bd. İhtiyati Tedbirler 162 be. Hüküm 162 3. Çıkarmanın Hüküm İfade Ettiği An 163 IV. Çıkarma Hakkının Düşmesi 164 1. Hak Düşürücü Süre 164 2. Feragat 166 3. Çıkarma Hakkının Konusunun Ortadan Kalkması 167 § 10. İKİ KİŞİLİK ORTAKLIKTA ORTAĞIN HAKLI SEBEPLE ÇIKARILMASI I. İki Kişilik Ortaklıklarda Bir Ortağın Ayrılması 169 II. İki Kişilik Ortaklıklarda Haklı Sebeple Çıkarma 170 1. Genel Olarak 170 2. İki Kişilik Ortaklık Kavramı ve Hükmün Uygulanma Alanı 170 3. İki Kişilik Ortaklıkta Çıkarmanın Arzettiği Özellikler 172 a. Çıkarma Davası 172 aa. Çıkarma Davasının Nitelikleri 173 ab. Mahkemenin Takdir Yetkisi 175 ac. Çıkarma Hükmünün Sonuçları 176 b. İki Kişilik Komandit Ortaklıkta Bir Ortağın Haklı Sebeple Çı- karılması 177 § 11. ÇIKARMANIN HUKUKÃ� SONUÇLARI I. İç İlişkide 178 II. Dış İlişkide 180