Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Kısmi Süreli İş Sözleşmesi
Kısmi Süreli İş Sözleşmesi
Çiğdem YORULMAZ
150,00
TL
ÖNSÖZ Yüksek Lisans Tezi olarak hazırladığım bu çalışma hazırlandıktan sonra kısmi süreli iş sözleşmesi ile ilgili ortaya çıkan Yargıtay Kararları ve görüşler alınarak güncelleştirme yapılmıştır. Bu çalışmanın yapılmasında emeği geçen başta danışman hocam Yrd. Doç. Dr. N. Binnur TULUKÇU olmak üzere katkıda bulunan herkese teşekkür ediyorum. ANKARA - TEMMUZ 2008 Av. Çiğdem YORULMAZ ′. \ GİRİŞ Ekonomik ve teknolojik gelişmelerin iş ilişkileri üzerindeki etkisi günümüz iş ilişkilerine klasik iş sözleşmesinden uzaklaşma biçiminde yansımaktadır. Bunun belki de en önemli örneği kısmi süreli çalışmadır. Kısmi süreli çalışma, tam süreli iş imkânının yaratılamadığı durumlarda işsizliğe bir çözüm olarak ortaya çıkmaktadır. Kısmi süreli iş sözleşmesi, genelde evli kadınlar tarafından daha fazla tercih edilmektedir. Çünkü kadınların aile içi sorumlulukları onların tam süreli çalışmasına engel olup çalışma hayatından uzaklaşmalarına neden olmaktadır. Kısmi süreli çalışma, kadınların iş hayatına girmelerine yardımcı olmuştur. Diğer yandan gençler, öğrenimlerini devam ettirirken bir yandan da kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışma hayatında yer alabileceklerdir. Emeklilerin de kısmi süreli çalışmayı tercih ettikleri görülmektedir. Geçim sıkıntısı, emeklilerin çalışma hayatından kopmalarını engellemektedir. Ancak, emeklilerin tam süreli çalışması, sağlık açısından mümkün olamayacağından genelde kısmi süreli çalışmayı tercih etmektedir. Kısmi süreli çalışma uygulamada yer almakla birlikte Kanunda yeni düzenlenmiş olması birtakım sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. 4857 Sayılı Yeni İŞK. ile getirilen düzenleme, çağın gereklerine ve AETnin çalışma hayatını düzenleyen yönergelerine uygun, çağdaş, ulusal rekabet gücümüzü artıracak yapısal dönüşüme zemin hazırlayan hükümler getirmiştir. Kısmi süreli çalışmaya ilişkin düzenleme AB′nin bahsettiği 97/81 EC. Sayılı Yönerge ile yürürlüğe konulan "Kısmi Süreli Çalışma Hakkında Çerçeve Anlaşmamda yer alan düzenlemelere paralel olarak hazırlanmıştır. Getirilen düzenleme ile kısmi süreli iş sözleşmesinin tanımı yapılmış ve ayrımı haklı kılan bir neden olmadıkça, tam süreli çalışan emsal işçiden farklı işleme tabi tutulamayacağı hükme bağlanmıştır. Yapılan düzenleme ile kısmi süreli çalışanlara yönelik ayrımcılığın kaldırılması hedef alınmıştır. 15 İŞK. m. 13′de belirtilen "önemli ölçüde daha az beliıienmesi"nden ne kastedildiği madde metninde açıkça belirtilmemiştir. Ancak, madde gerekçesinde verilen örnekte, işyerinde uygulanan tam süreli iş sözleşmesi için haftalık çalışma süresinin 40 saat olması halinde, bunun üçte ikisinden daha az olan otuz saatin altındaki haftalık çalışma süresine göre istihdam edilen kimse olarak kabul edileceği belirtilmektedir. Çerçeve Anlaşma′da kısmi süreli çalışanın normal çalışma saati, bir yıla kadar olan istihdam süresi üzerinden haftalık veya ortalama olarak hesaplanan, ancak tüm gün çalışanla karşılaştırıldığında daha az olan işçiler şeklinde ifade edilmiştir. Çerçeve Anlaşma′nın 4. maddesine uygun olarak ayrımcılık esası hakkında "ayrımı haklı kılan bir neden olmadıkça′" kavramı getirilmiştir. Bu genel düzenlemeler yanında kısmi süreli çalışan işçinin hangi menfaatlerden tam süreli çalışanlar gibi yararlanacağı konusunda da kanun düzenleme yapmıştır. Kısmi süreli çalışan işçi, bölünebilir haklardan çalışma süresine uygun olarak yararlanırken, bölünemeyen haklar açısından ayrım yapılmaksızın tam süreli işçiler gibi yararlanacaktır. Diğer yandan, iş sözleşmesi gereğince çalışması karşılığı işçinin talep edebileceği hak ve menfaatler konusunda 4857 sayılı İŞK.′nun getirdiği düzenlemeler yetersiz kalmıştır. Ancak, bu kanun boşluğu, çıkarılan yönetmeliklerle doldurulmaya çalışılmıştır. Örneğin, kısmi süreli çalışan işçinin, fazla çalışma ücreti alıp alamayacağı konusunda İŞK.′nda bir hüküm bulunmadığı halde yönetmelik bu konuda düzenleme getirmiştir. Diğer yandan; kısmi süreli çalışan işçinin ücret, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ile yıllık izin ücretinden yararlanıp yararlanamayacağı ve yararlanacaksa hangi hükümlerin uygulanacağı konusunda kanunun getirmiş olduğu düzenlemeler yetersizdir. Bu eksikliklerin giderilmesinde Yargıtay′ın kararları belirleyici olmakta ve öğretide bu konular tartışılmaktadır. Kısmi süreli çalışan işçinin sözleşmesinin sona ermesi halinde kıdem tazminatının nasıl hesaplanacağı konusunda da Yargıtay′ın çelişkili karar verdiği görülmekle birlikte öğretide, bu konu da ele alınmıştır. Kısmi süreli çalışan işçinin çalışması karşılığı işçi alacaklarının olup olmadığı ve varsa bunların nasıl hesaplanacağı araştırmamızda ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Tezim, iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kısmi süreli iş sözleşmesi, genel olarak incelenmiştir. Bu bölümde, kısmi süreli iş söz- 16 leşmesinin hukuki niteliği, tarihsel gelişimi, unsurları, yararları ve sakıncaları ile birlikte diğer çalışma biçimlerinden farklılıkları ve tercih edilme nedenleri incelenmiştir. İkinci bölümde ise kısmi süreli iş sözleşmesine uygulanacak hükümler iki başlık altında toplanmıştır. İlk olarak bireysel iş hukuku yönünden kısmi süreli iş sözleşmesi incelenmiştir. Kısmi süreli çalışanların tam süreli çalışan işçiler karşısındaki hukuki durumu, ücreti, hafta tatil ücreti, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, kıdem ve ihbar tazminat açısından durumları etraflı şekilde incelenmiştir. İkinci olarak ise, kısmi süreli iş sözleşmesinin toplu iş hukuku ve sendikalar yönünden sonuçları ele alınmıştır. Kısmi süreli iş sözleşmesi başlıklı tezimin güncellenmiş son şeklinde kısmi süreli iş sözleşmesine uygulanacak hükümler içerisinde kısmi süreli iş sözleşmesi. Sosyal Güvenlik Hukuku yönünden incelenmemiştir. Sosyal Güvenlik Bakanlığınca "Sosyal Güvenlik Reformu" kapsamında hazırlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu′nun 01.01.2007 tarihinde yürürlüğe girmesi beklenirken 31.05.2006 tarihli ve 5510 sayılı Kanun′un Anayasa Mahkemesi tarafından 15.12.2006 tarih ve 2006/111 E. 2006/112 K. Sayılı kararla bir kısım hükümleri iptal edilmiş olup Anayasa Mahkemesi′ nin işbu kararı 30.12.2006 tarih ve 5.mük sayılı RG.′de yayımlanmıştır. Anayasa Mahkemesi "nin iptal kararı üzerine Kanunun yürürlüğe girmesi 01.06.2008 tarihine ertelenmiştir. Bu anlamda, halen yürürlükte olan Kanun ile TC Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Esnaf Ve Sanatkârlar Ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumunu Kanunlarını bir arada toplamayı hedefleyen 20.05.2006 yürürlük tarihli ve 5502 sayılı Kanunla kurulmuş olan Sosyal Güvenlik Kurumu oluşturulmuştur. 5754 sayılı "Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun′", 08.05.2008 tarihinde Resmi Gazetede 26870 no ile yürürlüğe girmiştir. Tüm bu belirttiğimiz gelişmeler ışığında 5510 sayılı yasa ve 5754 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeler, henüz netleşmemiştir. Kısmi süreli çalışan sigortalılarla ilgili 5510 Sayılı Yasa ile 5754 sayılı Kanunda, 4857 Sayılı İŞK.′na paralel düzenlemeler getirilmiştir. 5510 sayılı Kanun′un Prime Esas Kazançlar başlıklı 80. maddesinde kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların ücret ödemelerinin prim 17 tespitinin ve değerlendirilmesinin nasıl yapılacağı düzenlenmiş olup çağrı üzerine çalışmaya ilişkin de aynı şekilde düzenlemeler bulunmaktadır. 5754 sayılı Kanun, kısmi süreli çalışanlar ile çağrı üzerine çalışanların prime esas kazançları hususunda bir değişiklik getirmemiştir. Maddeye göre; yazılı olarak yapılmış kısmi süreli iş sözleşmesinin bulunması halinde 4857 Sayılı İŞK. kapsamında kısmi süreli çalışması halinde yani; ayın belli günlerinde ve belli saatler arasında çalışan ve çalıştığı saat karşılığı ücretini alan bir sigortalının ay içerisindeki prim ödeme gün sayısı, ay içerisindeki toplam çalışma saati süresinin 4857 sayılı İŞK.′na göre belirlenen haftalık çalışma süresine göre hesaplanan günlük çalışma saatine bölünmesi suretiyle bulunacaktır. Bu şekilde yapılacak hesaplamada gün kesirleri bir gün kabul edilmektedir. Diğer yandan çağrı üzerine çalışan bir sigortalının çalışacağı süre işverenle arasında yapılacak olan sözleşmede belirlenmemişse sigortalının bir aylık toplam prim ödeme gün sayısı, 4857 Sayılı İŞK.′ nun 14. maddesi gereğince haftada 20 saat çalışmış gibi hesaplanacaktır. Görüldüğü gibi 4857 Sayılı İŞK.′nda ilk kez yasal bir zemine kavuşan kısmi süreli iş sözleşmesi, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu′nda açıkça düzenlenmiştir. Ancak getirilen düzenlemelerin uygulamada ortaya çıkaracağı sonuçlan bilmek mümkün değildir. Bu nedenle, kitabımıza aslında üçüncü bölüm olarak eklememiz gereken "Sosyal Güvenlik Hukuku Yönünden Kısmi Süreli İş Sözleşmesi" hakkında Kanunun getirdiği düzenlemenin yaratacağı etkiyi ve uygulamayı görmemiz halinde bu düzenlemeler olgunlaşacaktır. Bu nedenle, kısmi süreli iş sözleşmesinin Sosyal Güvenlik Hukuku yönünden incelemesi yapılamamıştır. 18 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 KISALTMALAR 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ § 1. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 19 I. Genel Olarak 19 II. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Tanımı 21 III. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 22 1. Genel Olarak 22 2. Borçlar Hukuku Açısından Değerlendirme 23 § 2. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 24 § 3. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 26 I. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Normal Çalışma Süresinden Önemli Ölçüde Az Olması 27 II. Kısmi Süreli İş Sözleşmelerinde Çalışmanın Düzenli ve Sürekli Olması 29 III. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Serbest İrade İle Kurulması ....30 §4. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ 33 I. Çalışma Sürelerine Göre Türleri 33 II. Çalışma İlişkisine Göre Türleri 33 1. Tek İş İlişkisi İçinde Çalışmak 33 2. Birden Fazla İş İlişkisi İçinde Çalışmak 34 3. Ek İş İlişkisi Olarak Çalışmak 34 III. Çalışma Biçimine Göre Türleri 34 1. Klasik Kısmi Süreli Çalışma 35 2. Esnek Süreli Çalışma 36 A. İş Paylaşımı 36 B. Çağrı Üzerine Çalışma 40 C. Kayan İş Süresine Göre Çalışma 46 §5. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN YARARLARI VE SAKINCALARI 48 I. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Yararları 48 II. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Sakıncaları 49 §6. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN BENZER ÇALIŞMALARDAN FARKLARI 51 I. Kısa Çalışma 51 II. Ücretsiz İzin 54 III. Evde Çalışma 55 IV. Tele Çalışma 57 V. Mevsimlik Çalışma 59 VI. Vardiya Usulü Çalışma 61 VII. Başka İşte Çalışma 61 §7. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TERCİH EDİLMESİNİN NEDENLERİ 64 I. İşçi Yönünden 64 1. Kadınlar 65 2. Gençler 67 3. Emekliler 68 4. İhtisaslaşmış İşgücü İle Çalışan İşçiler 69 5. Sakatlar ve Özürlüler 69 A. Genel Olarak 69 B. Uygulanacak Hükümler 70 C. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışacak Özürlülerin ve Hükümlülerin Sayısının Hesaplanması 70 II. İşveren Yönünden 71 10 İKİNCİ BÖLÜM KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNE UYGULANACAK HÜKÜMLER §1. BİREYSEL İŞ HUKUKU YÖNÜNDEN KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ 73 I. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Kurulması 73 1. Genel Olarak 73 2. Tam Ve Kısmi Süreli İş Sözleşmesi Ayrımının Esası 75 A. Genel Olarak 75 B. Hmsal İşçi Kavramı 77 3. Ayrım Esasının İhlalinin Hukuki Sonuçları 78 A. Genel Olarak 78 B. Zamanaşımı 78 4. Tam Süreli İş Sözleşmesinden Kısmi Süreli İş Sözleşmesine ve Kısmi Süreli İş Sözleşmesinden Tam Süreli İş Sözleşmesine Geçiş 79 II. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Ücret 82 1. Genel Olarak 82 2. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Ücretin Hesaplanması 83 A. Genel Olarak 83 B. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde İkramiye ve Diğer Sosyal Haklardan Yararlanma 85 C. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışan İşçinin Hafta Tatil, Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretinin Belirlenmesi 86 a. Hafta Tatil Ücreti 86 b. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti 89 D. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti 89 E. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Yıllık Ücretli İzin 95 a. Yıllık Ücretli izin Süreleri ve Yıllık İzinin Kullanım Zamanının Belirlenmesi 97 11 b. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışan İşçinin Yıllık İzin Ücreti ve İzin Ücretinin Hesabı 98 c. Sözleşmenin Sona Ermesinde İzin Ücreti 101 F. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Kısmi Süreli Çalışan İşçinin Kıdem Tazminatı 103 a. İş Sözleşmesinin Sona Ermesi 103 b. Kısmi Süreli Çalışan İşçinin Kıdem Tazminatı 106 §2. TOPLU İŞ HUKUKU VE SENDİKALAR YÖNÜNDEN KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ 113 1. Toplu İş Hukuku Yönünden 113 II. Sendikalar Yönünden 115 SONUÇ 119 KAYNAKÇA 123 12
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı