Kısmi Dava Cenk AKİL

ÖNSÖZ

  İncelememizin konusunu oluşturan kısmî dava, Anayasa ile güvence al­tına alınmış bulunan hak arama hürriyetinin görünüm biçimlerinden biridir. Söz konusu dava. 1086 sayılı mülga Hukuk Usulü Muhakameleri Kanunu döneminde de uygulanmakla birlikte, ilk defa 6100 sayılı Hukuk Muhake­meleri Kanunu"nıın 109 uncu maddesi ile açıkça düzenlenmiştir. Ne var ki, kısa süre içerisinde, uygulamada, bu düzenlemeye ilişkin olarak yakınmalar da dile getirilmeye başlanmış; hatta Kanun maddesinde bazı değişikliklere gidilmesi gerektiği dahi ileri sürülmüştür. İncelememizde bu hususlara da yer verilmeye çalışılmıştır.  

Kısmî dava kurumu hakkında çalışma yapma önerisi, aynı zamanda dok­tora tez babalığımı da üstlenmiş olan, Sayın Hocam Prof. Dr. Ejder Yıl-maz'dan gelmiştir. Emek veren herkese yardım eli uzatan, rehberlik eden Hocama ne kadar teşekkür etsem azdır.

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde araştırma görevlisi olduğum günden bugüne kadar yardımlarını ve ilgisini eksik etmeyen Hocam Prof. Dr. Ramazan Arslan"a da teşekkürü borç bilirim.

Kendisine teşekkür borçlu olduğum bir başka isim ise Doç. Dr. Sema Taşpınar-Ayvaz. Kendisiyle ne zaman konuşsam -tıpkı Hocamla konuşan herkes gibi- hep kendimi "daha iyi" hissettim, pozitif enerji aldım. Manevi desteğini eksik etmeyen Hocama bir kez daha teşekkür ederim.

Yardımlarını ve ilgisini eksik etmeyen bir diğer Hocam Doç. Dr. Musta­fa Serdar Özbek'e de teşekkürlerimi sunuyorum.

Nihayet, çalışmanın kısa sürede yayımlanmasını sağlayan başta Muharrem Başer ve Ziya Gülkök olmak üzere Yetkin Yayınevi'nin tüm çalışanlarına teşekkür ederim.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ............................................................................................ 9

İÇİNDEKİLER.............................................................................. 11

KISALTMALAR CETVELİ........................................................... 17

BİBLİYOGRAFYA........................................................................ 21

GİRİŞ

A.  Tarihsel Kökeni.......................................................................... 51

B.  Karşılaştırmalı Hukukta Kısmî Dava............................................ 53

1. İsviçre Hukukunda................................................................ 54
2. Alman Hukukunda................................................................. 56
3. Anglo-Amerikan Hukukunda.................................................. 57

a.  İngiliz Hukukunda............................................................. 58

b.  Amerikan Hukukunda....................................................... 59

C.  Değerlendirme........................................................................... 60

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL BİLGİLER

§ 1. KISMÎ DAVANIN TANIMI, AMAÇLARI,

ŞARTLARI VE DAVA ÇEŞİTLERİ İÇİNDEKİ YERİ............. 63

A.  Kısmî Davanın Tanımı ve Amaçlan.............................................. 63

B.  Kısmî Davanın Şartlan................................................................ 65

I. Ortada Bölünebilir Bir Edim Olmalıdır...................................... 65

II. Dava Konusu Alacak Aynı Hukukî İlişkiden

Doğmuş ve Muaccel Olmalıdır................................................ 68

III.   Talep Konusunun Miktarı Taraflar Arasında

Tartışmasız veya Açıkça Belirli Olmamalıdır............................ 69

1. Genel Olarak.................................................................... 69
2. Talep Konusunun Miktarı Tartışmasız Olmamalıdır.............. 72
3. Talep Konusunun Miktarı Açıkça Belirli Olmamalıdır........... 76
4. Anayasa Mahkemesi'nin HMK m. 109, 2'nin
   İptali Talebi Hakkında Vermiş Olduğu Ret Kararının
   Değerlendirilmesi.............................................................. 99

IV.  Bakiye Haktan Feragat Edilmemiş Olmalıdır.......................... 103  

C.  Kısmî Davanın Dava Çeşitleri İçindeki Yeri............................... 104

D.  Kısmî Davanın Türleri.............................................................. 106

I. Genel Olarak........................................................................ 106

II. Açık Kısmî Dava-Örtülü Kısmî Dava..................................... 107

III.  Bilinçli (Farkında) Olarak Açılan

Kısmî Dava-Bilinçsiz Olarak (Farkına Varmaksızın)

Açılan Kısmî Dava............................................................... 111

IV.  Gerçek Kısmî Dava-Gerçek Olmayan Kısmî Dava................. 111

V. Geniş Anlamda Kısmî Dava-Dar Anlamda Kısmî Dava........... 112

VI. Ferdileştirilmiş Kısmî Dava-Ferdileştirilmemiş

Kısmî Dava......................................................................... 112 § 2. KISMÎ DAVANIN CAİZLİĞİ................................................... 113

İKİNCİ BÖLÜM

KISMÎ DAVADA KESİN HÜKMÜN OBJEKTİF SINIRLARI

§ 3. KESİN HÜKMÜN UNSURU OLARAK DAVA KONUSU..... 119

A.  Genel Olarak........................................................................... 119

B.   Dava Konusu Teorileri............................................................. 124

I. Eski Maddî Hukuk Teorisi..................................................... 124

II. Tek Unsurlu Dava Konusu Teorisi......................................... 125

3. Çift Unsurlu Dava Konusu Teorisi........................................ 125
4. Nisbi (Rölatif) Dava Konusu Teorisi...................................... 126

V.  Yeni Maddî Hukuk Teorileri.................................................. 127

VI. Değerlendirme...................................................................... 127

§ 4. KISMÎ DAVALARDA DAVA KONUSUNUN

AYNİYETİ VE KESİN HÜKMÜN OBJEKTİF SINIRLARI

HAKKINDA İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER.......................... 129

A. Kısmî Davalarda Dava Konusunun Ayniyeti Hakkında

Alman Hukukunda İleri Sürülen Görüşler................................... 129

I. Herzog'un Görüşü................................................................. 129

II. Fitting'in Görüşü.................................................................... 131

3. Klöppel'in Görüşü................................................................. 134
4. Zitelmann'm Görüşü............................................................. 136

V. Muskat'ın Görüşü.................................................................. 141

Alman Hukukunda İleri Sürülen Görüşler................................... 144

I. Hakim Görüş........................................................................ 144

II. Azınlık Görüşü...................................................................... 150

1.    Kısmî Davada Verilen Ret Kararını Esas Alanlar.............. 155

a.   R. Schmidt'in Görüşü.................................................. 155

b.   Jauernig'in Görüşü...................................................... 156

c.   Musielak'm Görüşü..................................................... 157

d.   Fenge'nin Görüşü....................................................... 159

2.   Örtülü Kısmî Dava Açılmasının Sonuçlarını

Esas Alanlar................................................................... 159

a.   Pagenstecher'in Görüşü.............................................. 159

b.   Grasmeher'in Görüşü.................................................. 162

c.   Bötticher'in Görüşü..................................................... 163

d.   Lent'in Görüşü........................................................... 165

3.   Kısmî Davada Verilen Kabul Kararını Esas Alanlar.......... 166

a.   Bruns'un Görüşü........................................................ 166

b.   Leipold'un Görüşü...................................................... 168

4.   Diğer Görüşler................................................................ 170

a.   Linckelmann'ın Görüşü............................................... 170

b.   Zeiss'ın Görüşü.......................................................... 171

c.   Marburger'in Görüşü.................................................. 173

d.   Zeuner'in Görüşü........................................................ 175

e.   Beineıt'in Görüşü........................................................ 178 C.  Türk Hukukunda İleri Sürülen Görüşler...................................... 183

I. Kısmî Davanın Kabulü Halinde.............................................. 183

1. Öğretinin Görüşü............................................................. 183
2. Yargıtay'ın Görüşü.......................................................... 183

a.   Kesin Delil Görüşü..................................................... 183

b.   Kesin Hüküm Görüşü................................................. 184

c.   Bilirkişi Raporunun Ek Dava Açısından da

Bağlayıcı Sayılması Gerektiği Görüşü........................... 185

d.   Bilirkişi Raporunun Ek Dava Açısından da

Bağlayıcı Sayılmaması Gerektiği Görüşü...................... 186

II. Kısmî Davanın Reddi Halinde................................................ 188

D. Değerlendirme......................................................................... 188

13

                   ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 KISMÎ DAVAYA İLİŞKİN tiSULÎ MESELELER § 5. KISMÎ DAVAYA İLİŞKİN USULÎ MESELELER.................. 197

A.  Görevli ve Yetkili Mahkeme...................................................... 197

B.  Derdestlik................................................................................ 199

C.   Kısmî Davaya Bakan Hâkimin Ek Davada

Görev Alması Ret Sebebi Teşkil Eder mi?.................................. 202

D.  Birden Fazla Ek Dava Açılıp Açılamayacağı.............................. 203

E.   Davaların Birleştirilmesi............................................................ 205

F.   Kısmî Davada Verilecek Kararın Ek Dava İçin

Bekletici Sorun Sayılması.......................................................... 206

G.   Senetle İspat............................................................................. 208

H. Davalının Karşı Menfî Tespit Davası Açması............................. 209

I.   Davaya Son Veren Taraf İşlemleri............................................ 215

1. Davadan Feragat............................................................ 215
2. Davayı Kabul................................................................. 217
3. Sulh................................................................................ 219

İ.   İhtiyati Tedbir.......................................................................... 220

J.   İhtiyati Haciz........................................................................... 222

K. Kısmî Davada Verilen Kararlara Karşı

Kanun Yoluna Başvurulması..................................................... 225

1. Genel Olarak.................................................................. 225
2. İstinaf............................................................................ 225
3. Temyiz........................................................................... 227
4. Karar Düzeltme.............................................................. 228

L. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun

Yürürlüğe Girmesinin Derdest Kısmî Davalara Etkisi.................. 229

            DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KISMÎ DAVADA ÖZELLİK ARZ EDEN BAZI DURUMLAR VE İDARİ YARGIDA KISMÎ DAVA

§ 6. KISMÎ DAVADA ÖZELLİK ARZ EDEN

BAZI DURUMLAR................................................................... 235

A. Bakiye Talepten Feragat Edilmiş Sayılıp Sayılmayacağı............... 235

1.   1086 Sayılı Mülga Hukuk Usulü

Muhakemeleri Kanunu Döneminde.................................. 235

2.   6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun

Kabulünden Sonra........................................................... 242 B.  Yargı Kararlarıyla Kısmî Dava Olarak Açılamayacağı

Kabul Edilen Davalar............................................................... 245

1.   Manevi Tazminat Davası................................................. 245

a.   Genel Olarak............................................................. 245

b.   Manevi Tazminatın Bölünüp Bölünemeyeceği
Konusunda Türk Hukukunda İleri Sürülen

Görüşler.................................................................... 247

c.   Manevi Tazminat Davasının Bölünüp
Bölünemeyeceği Konusunda Alman Hukukunda

İleri Sürülen Görüşler.................................................. 255

d.   Değerlendirme........................................................... 258

2. Temerrüt Faizi Davası..................................................... 263
3. Uyarlama Davası............................................................ 265
4. Nafaka Davaları............................................................. 268
5. Menfî Tespit Davası........................................................ 269

Diğer Davalar.......................................................................... 270

1. Rakamsallaştırılmayan (Belirsiz) Alacak Davası................ 270
2. Tespit Davası................................................................. 272
3. Kısmî Eda ve Tespit Davası............................................. 278

Açılıp Açılamayacağı................................................................ 282

1.   Kümülâtif Dava Yığılması Biçiminde

Açılıp Açılamayacağı...................................................... 282

2.   Terditli Dava Yığılması Biçimde

Açılıp Açılamayacağı...................................................... 284

3.   Seçimlik Dava Yığılması Biçiminde

Açılıp Açılamayacağı...................................................... 285 E.  Mirasta Tenkis Davası ile Muvazaa Sebebiyle

İptal Davası Arasında "Tam Dava-Kısmî Dava İlişkisi"

Var mıdır?............................................................................... 286 F.  Kısmî Dava Açılmasının Zamanaşımı ve

Hak Düşürücü Süreye Etkisi..................................................... 288 G.  Kısmî Davanın Faize Etkisi........................................................ 302 H. Kısmî Davanın Ceza Koşuluna Etkisi......................................... 314 I.   Kısmî Davada Yargılama Masrafları......................................... 315