Kişisel Sağlık Verilerinin Korunması
Kişisel Sağlık Verilerinin Korunması
Beşir ORAK
Bilgi merkezli dijital bir çağa geçmiş olmamız itibarı ile kıymeti eskisine kıyasen muazzam bir biçimde artmış olan bir kavram var artık hayatımızda: kişisel verilerimiz. Milyonlarca insanın verilerini dakikalar içerisinde analiz edebilen yapay zeka da işin içine girince kişisel verilerimizin kıymeti daha da atmış bulunmakta. Bunun üstüne bir de biyoteknoloji alanında yoğunlaşan ve kişisel sağlık verileri ile beslenen ar-ge projelerini eklersek, kişisel sağlık verilerinin paha biçilmez olduğunu söylemek abes olmayacaktır.
Kişisel sağlık verilerimiz kendimize ait en mahrem bilgilerimizi ihtiva etmesi nedeniyle de önemli ve kıymetli. Bu verilerin hukuk düzenince yeterli ölçüde korunamaması ayrımcılığa uğrama, temel hak ve hürriyetlerin istifade edememe ve insan onurunun zedelenmesi gibi kokutucu sonuçlar doğurabilir. Korona virüs (Covid-19) pandemisi, söz konusu korkutucu neticelerin gerçekleşmesi ihtimalini daha da arttıracaktır. Önümüzdeki yıllarda otoritelerce yoğun bir işleme faaliyetine girişileceği kuvvetle muhtemel. Çözüm ise kişisel sağlık verilerinin korunması hukukunun gerek teoride gerekse pratikte güç kazanmasını sağlamaktır.
Söz konusu eserin; kişisel sağlık verilerinin hangi ilkeler ışığında ve hangi hallerde hukuka uygun olarak işlenebileceği, söz konusu ilkelere ve hallere aykırılık içeren işleme faaliyetlerine karşı bireylerin hangi haklara sahip olduklarını ve özel hukuk bağlamında ne tür yasal başvuru yollarına başvurabileceklerini göstermesi açısından faydalı olacağını ümit ediyorum.
Bu eser, yüksek lisans tez çalışmasının bir ürünüdür. Tez yazımındaki yardımlarından ötürü tez danışmanım Sayın Doç. Dr. Burcu Gülseren Özcan Büyüktanır'a, tezin kitaplaşması için beni teşvik eden, yardımlarını ve yapıcı eleştirilerini benden esirgemeyen Sayın Doç. Dr. Yıldız Abik'e ve hayatım boyunca beni daima destekleyen kıymetli aileme en derin teşekkürlerimi sunuyorum.
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR17
GİRİŞ19
BİRİNCİ BÖLÜM
KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN KORUNMASINA İLİŞKİN KAVRAMLAR
A.KİŞİSEL SAĞLIK VERİSİ KAVRAMI23
1.Kişisel Veri Kavramı23
2. Hassas Veri Kavramı26
3. Kişisel Sağlık Verisi Kavramı29
B. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN KORUNMASI HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ33
C. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN KORUNMASI HUKUKUNUN KAYNAKLARI36
1. Uluslararası Kaynaklar36
a. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi36
b. İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi36
c. Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü37
d. Amsterdam Bildirgesi37
e. 108 sayılı Avrupa Konseyi Sözleşmesi38
f. Genel Veri Koruma Tüzüğü38
2. Ulusal Kaynaklar39
a. Anayasa39
b. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu40
c.Diğer Kanunlar42
aa. Genel Olarak42
bb. Türk Medeni Kanunu42
cc. Türk Borçlar Kanunu43
dd. Türk Ceza Kanunu43
ee. Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına
Dair Kanun44
d. Tüzükler, Yönetmelikler ve Diğer Düzenleyici İşlemler44
aa. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi44
bb. Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi ve Mahremiyetinin Sağlanması Hakkında Yönetmelik44
cc. Hasta Hakları Yönetmeliği46
dd. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Kapsamındaki Yönetmelikler ve Diğer Düzenleyici İşlemler47
D. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ49
1. Genel Olarak49
2. Mülkiyet Hakkı Görüşü49
3. Fikri Mülkiyet Hakkı Görüşü50
4. Kişilik Hakkı Görüşü51
a. Genel Olarak52
b. Geleneksel Kişilik Hakkı Görüşü53
c. Bağımsız Kişilik Hakkı Görüşü
İKİNCİ BÖLÜM
KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN
İŞLENMESİNDE HAKİM OLAN İLKELER VE
HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ
A. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN İŞLENMESİNDE
HAKİM OLAN İLKELER55
1. Genel Olarak55
2. Hukuka ve Dürüstlük Kurallarına Uygunluk56
3. Doğruluk ve Güncellik57
4. Belirli, Açık ve Meşru Amaçlar İçin İşlenme59
a. Amacın Belirli Olması59
b. Amacın Açık Olması60
c. Amacın Meşru Olması61
5. Amaçla Bağlantılı, Sınırlı ve Ölçülü Olma61
6. Amacın Gerektirdiğinden Fazla Süre Tutulmama64
B. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN İŞLENMESİNDE HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ67
1. Hukuka Uygunluk Nedenleri67
a. Genel Olarak67
b. Açık Rıza71
aa. Kavram71
bb. Açık Rızanın Unsurları73
aaa. Aktif Bir Davranış73
bbb. Belirli Bir Konuya İlişkin Olma74
ccc. Bilgilendirilmeye Dayanma75
ddd. Özgür İrade77
cc. Zaman Bakımından Açık Rıza78
dd. Açık Rıza Beyanında Bulunma Ehliyeti79
c. Açık Rızanın Aranmayacağı Haller81
2. Kişisel Verilerin Korunması Kanununda Yer Alan İstisnalar83
a. Genel Olarak83
b. Kanunun Tümünden İstisna Tutulan Haller83
c. Kanunun Bazı Maddelerinden İstisna Tutulan Haller87
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN
ÖZEL HUKUK KAPSAMINDA KORUNMASI
A. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU KAPSAMINDA KORUNMASI89
B. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN GENEL İŞLEM KOŞULLARI KAPSAMINDA KORUNMASI91
1. Genel Olarak91
2. İdari Denetim91
3. Yargısal Denetim92
a. Bağlayıcılık Denetimi92
aa. Yürürlük Denetimi92
bb. Olağandışı Koşul Yasağı93
cc. Değiştirme Yasağı94
b. Yorum Denetimi95
c. İçerik Denetimi95
C. KİŞİSEL SAĞLIK VERİLERİNİN MEDENİ HUKUK KAPSAMINDA KORUNMASI97
1. TMK md. 23 Kapsamında Koruma97
2. TMK md. 24 Kapsamında Koruma99
a. Genel Olarak99
b. Kişisel Sağlık Verilerinin Hukuka Aykırı İşlenmesi Halinde Kişiye Tanınan Davalar101
aa. Önleme Davası101
bb. Durdurma Davası102
cc. Tespit Davası103
dd. Vekaletsiz İş Görme Davası104
ee. Maddi Tazminat Davası105
aaa. Genel Olarak105
bbb. Şartları107
aaaa. Fiil/Sözleşmeye Aykırılık107
bbbb. Zarar110
cccc. İlliyet Bağı110
dddd. Hukuka Aykırılık112
eeee. Kusur112
ccc. Tazminatın Belirlenmesi115
ddd. Zamanaşımı117
ff. Manevi Tazminat Davası119
aaa. Manevi Tazminat Kavramı ve Amacı119
bbb. Manevi Zarar120
SONUÇ123