Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Kişilik Haklarının İhlalinden Elde Edilen Kazancın İadesi Davası - PINAR AKDEMİR
Kişilik Haklarının İhlalinden Elde Edilen Kazancın İadesi Davası - PINAR AKDEMİR
Pınar AKDEMİR - Vedat Kitapçılık
500,00
TL SUNUŞ Başkalarının kişilik haklarının ihlali diğer kişilerin kazanç vasıtası haline gelebilmektedir. Hukukta tazminat bir zararın karşılığıdır. Kişilik haklarının ihlalinde mağdur , tazminat hukuku bakımından doğrudan bir zarara uğramayabilir. Bu durum kişilik haklarına saygısı olmayanlar için kazanç vasıtası olmamalıdır. Tanınmış kişilerin resminin, isminin reklam amacıyla kullanılması yoluyla kazanç sağlamak özellikle Kainat Güzeli Keriman Halis’in resminin bir sabun fırması tarafından kullanılması örneği ile hukukumuzda tartışma konusu olmuştur. Kişilik haklarının ihlali hukuki anlamda haksız fiildir. Bir haksız fiilin mağdur lehine tazminat hakkı doğurması mağdurun zarara uğramasına bağlıdır. Eğer bu kuralı mutlak olarak kişilik hakları ihlallerine uygular isek, birçok halde zarar yoksa, fail bu haksız fiilinden başkasının kişilik haklarını sermaye gibi kullanarak haksız kazanç elde edebilir. Bu hukukun kabul edemeyaceği haksız durum, İsviçre Medeni Kanunu 28/A maddesine paralel olarak 3444 sayılı Kanunla eski Medeni Kanuna eklenen 24/a maddesi ile “kişilik haklarının ihlali suretiyle elde edilen kazancın vekaletsiz iş görme hükümlerine göre talep edilebileceğinin kabulü” ile ortadan kaldırılmaya çalışıldı ve aynı hüküm yeni Türk Medeni Kanunu’nun 25. Maddesinin 3.fıkrasına konuldu. Günümüzde kişilik haklarının ihlali, teknolojinin her geçen gün gelişmesi ile birlikte dünyada olduğu kadar ülkemizde de sıklıkla karşılaşılan bir sorun haline gelmiştir. Değişim ve gelişim kaçınılmaz olmakla birlikte, hayatları kolaylaştıran birtakım icatlar bazı hallerde kişilerin hukuken koruma altında olan değerlerine yapılacak haksız müdahaleleri de kolaşlaştırır hale gelmiştir. Bu doğrultuda kişiyi ve kişiye sıkı sıkıya bağlı kişilik haklarının korunması gereği doğmuştur. Türk Medeni Kanunu’nun 25. Maddesinin 3.fıkrasında yer alan bu hüküm uyarınca kişilik hakkı hukuka aykırı şekilde ihlal edilen kimselere, kişilik haklarının ihlalinden elde edilen kazancın vekaletsiz iş görme yoluyla iadesini talep etme imkanı tanınmıştır. Bu kitapta, henüz uygulamada çok fazla karşımıza çıkmayan bir dava olan kişilik haklarının ihlali nedeniyle açılan vekaletsiz iş görme davası; Medeni Hukuk, Borçlar Hukuku, Medeni Usul Hukuku ve başkaca birçok yönden incelenmiş olup, davanın önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Açıkcası akademik hayata daha yeni adım atan bir akademisyen adayı için üzerinde çalışılması zor bir konuydu. Yazar Pınar Akdemir, tereddüt etmeden bu konuda teklifimizi kabul etmiş ve Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilimdalı’nın ilk Yüksek Lisans öğrencilerinden biri olarak konuyu bütün ayrıntıları ile inceleyip bir tez olarak sunmuştur. Kitabın birinci bölümünde; hangi kişisel değerlerin hukuk düzenince koruma altında olduğu açıklanmaya çalışılmış olup uygulamada sıklıkla karşılaşılan kişilik hakkı ihlallerinden örnekler verilerek davanın ne tür ihlallerde gündeme geleceği sorusuna ışık tutulmuştur. İkinci Bölümde; en temel haklardan kişilik haklarının, özel hukuk ve kamu hukuku bakımından hangi Kanunlarca ne şekilde korunduğu açıklanmış olup, Türk Medeni Kanun’da yer alan hükme detaylı olarak yer verilmiştir. Kitabın “Kişilik Haklarının Vekaletsiz İş Görme Yoluyla Korunması” başlıklı üçüncü bölümünde; öncelikle vekaletsiz iş görme kavramı ile türleri incelenmiş, daha sonra bu davanın hukuki niteliği, konusu, koşulları, tarafları, görevli ve yetkili mahkeme ile davaya uygulanacak zamanaşımı süresi üzerinde durularak, iade edilecek kazancın hesabı ile bu kazancın mirasçıya geçebilirliği ve dava yoluyla iadesi sağlanan bu kazancın eşlerin hangi mal grubu içerisinde yer alması gerekeceği gibi önem arz eden konulara da değinilmiştir.
Prof. Dr. Şeref ERTAŞ
ÖNSÖZ
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu ile 2001 yılında hukuk sistemimize girmiş olan; kişilik haklarının ihlalinden elde edilen kazancın vekaletsiz iş görme yoluyla iadesi davasını konu alan bu Kitabın öğrencilere ve uygulayıcılara yararlı olmasını umuyorum. Konunun detaylı olarak ele alındığı bu Kitabın, “Kişilik Hakları” başılığını taşıyan Birinci Bölümünde; kişilik kavramı, kişilik hakkı kavramı, kişilik haklarının özellikleri, kişilik haklarının konusu ve uygulamada sıklıkla karşılaşılaşılan kişilik hakkı ihlalleri, “Kişilik Haklarının Korunması” ile ilgili İkinci Bölümde; kişiliğin ve kişilik hakkının korunması, kişiliğin korunması gereği ve koruma yolları, kişiliğin korunmasının türleri, kişilik haklarının korunması yolları, kişilik haklarının korunmasına ilişkin yasal düzenlemeler ve korumanın Türk Medeni Kanunu’ndaki düzenleniş biçimi ve kapsamı, “Kişilik Haklarının Vekaletsiz İş Görme Yoluyla Korunması” başlıklı Üçüncü Bölümde Vekaletsiz iş görme ve gerçek olmayan vekaletsiz iş görmeden kaynaklanan dava incelenmektedir. Bu eserin oluşumunda; tez konusunun seçiminden savunma aşamasına kadar çok değerli katkıları olan ve desteğini hiçbir zaman esirgemeyen Saygıdeğer Danışman Hocam Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Tez jürimde yer alan ve yine değerli katkılarıyla beni herzaman destekleyen değerli hocalarım Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Mustafa Ruhan ERDEM ile Yrd. Doç. Dr. Bilgehan YEŞİLOVA’ya içtenlikle teşekkür ederim. Eserin hazırlanması sürecinde ve yaşamım boyunca beni destekleyen sevgili ailem; Huriye KUBİLAY, Mustafa KUBİLAY ve İbrahim Atakan KUBİLAY ile her konuda destek ve dayanağım olan sevgili arkadaşım Aslı HAKSEVER’e teşekkürü borç bilirim. Bu kitabın yayımını üstlenen Vedat Kitapçılık Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.’ne, yayımda emeği geçenlere ve özellikle Berrin DOĞRUL’a kitabın yayımı sürecinde gösterdikleri yakın ilgi ve değerli katkıları nedeniyle en derin teşekkürlerimi sunmak isterim.
Pınar AKDEMİR
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ.................................................................................................. V ÖNSÖZ................................................................................................ VII KISALTMALAR ............................................................................... XVII GİRİŞ 1
I. BÖLÜM
KİŞİLİK HAKLARI A. KİŞİLİK KAVRAMI......................................................................... 3 B. KİŞİLİK HAKKI KAVRAMI............................................................ 4 C. KİŞİLİK HAKLARININ ÖZELLİKLERİ.......................................... 5 D. KİŞİLİK HAKLARININ KONUSU................................................... 6 1. Maddi Bedensel Değerler................................................................ 7 1.1. Yaşam................................................................................. 7 1.2. Vücut Bütünlüğü.................................................................. 9 1.3. Sağlık..................................................................................... 9 2. Manevi Değerler............................................................................ 9 2.1. Özgürlükler.......................................................................... 9 2.2. Şeref ve Haysiyet (Onur ve Saygınlık.).............................. 9 2.3. Ad Üzerindeki Hak............................................................. 10 2.3.1. Adın Türleri............................................................... 13 2.3.2. Ad Üzerindeki Hakkın Korunması............ 13 2.4. Resim Üzerindeki Hak...................................................... 14 2.5. Giz Alanı ve Özel Hayat............................................................ 19 2.5.1. Gizlilik Alanı............................................... 19 2.5.2. Özel Alan................................................... 20 2.5.3. Kamuya Açık Alan................................................... 20 3. Mesleki ve Ticari Manevi Değerler................................................ 20 4. Kişisel Veri Kavramı ................................................................... 21 5. Veri Tabanı.................................................................................. 22 5.1. Kişisel Verilerin Korunması............................................... 23 E. UYGULAMADA SIKLIKLA KARŞILAŞILAN KİŞİLİK HAKKI İHLALLERİ......................................................... 25 1. Kişilik Haklarının Basın Yoluyla İhlali............................................. 27 2. Kişilik Haklarının İnternet Aracılığıyla İhlali.................................... 32 3. Hukuka Aykırı Deliller.................................................................. 33 4. Onamsız Fotoğraf Çekmek............................................................ 35 5. Doktorların Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukları............................................................................... 35 6. Psikolojik Taciz (Mobbing)............................................................ 37 7. Aids’li Hastanın İsminin veya Görüntüsünün Basında Yer Alması 38 8. Kişilerden Organ ve Doku Alınması............................................... 41 9. Nişan........................................................................................... 43
II.BÖLÜM
KİŞİLİK HAKLARININ KORUNMASI A. KİŞİLİĞİN ve KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI........................ 45 B. KİŞİLİĞİN KORUNMASI GEREĞİ VE KORUMA YOLLARI....................................................................................... 46 C. KİŞİLİĞİN KORUNMASININ TÜRLERİ....................................... 46 1. Kendine Karşı Koruma (İç Koruma).............................................. 46 2. Kişiliğin Üçüncü Kişilerin Tecavüzlerine Karşı Korunması (Dış Koruma)............................................................................... 46 3. Genel Koruma – Özel Koruma .................................................... 47 D. KİŞİLİK HAKLARININ KORUNMASI YOLLARI........................ 47 1. Vesayet Altındaki Kimsenin Kişilik Haklarının Korunması............... 48 2. Tüzel Kişilerin Kişilik Hakkı........................................................... 49 E. KİŞİLİK HAKLARININ KORUNMASINA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER............................................................. 55 1. Kamu Hukuku Açısından.............................................................. 55 1.1. Anayasa’da Yer Alan Düzenleme...................................... 55 1.2. Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme.................... 56 2. Özel Hukuk Açısından.................................................................. 56 2.1. 818 Sayılı Borçlar Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme........ 56 2.2. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme......................................................................... 57 2.3. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme......................................................................... 60 2.4. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme......................................................................... 60 2.4.1. Eser Kavramı........................................................... 61 2.4.2. Tecavüzün Ref’i Davası............................ 62 2.4.3. Tecavüzün Men’i Davası.......................... 62 2.4.4. Tazminat Davaları......................................... 63 2.4.4.1. Manevi Haklara Tecavüz Halinde............. 63 2.4.4.2. Mali Haklara Tecavüz Halinde................... 63 2.4.5. Davalının Elde Ettiği Kazancı İade Davası............... 63 2.4.6. Kişilik Haklarının İhlaline Dayanan Talepler 64 2.4.7. Eserden Doğan Haklarla Kişilik Haklarının Karşılaştırılması........................................................ 65 F. KORUMANIN TÜRK MEDENİ KANUNU’NDAKİ DÜZENLENİŞ BİÇİMİ VE KAPSAMI........................................... 67 1. Genel Olarak............................................................................. 67 2. Madde Gerekçesi......................................................................... 69 3. İsviçre Medeni Kanunu Madde 28/A............................................. 69 4. Koruyucu Davalar ile Tazminat Davaları Arasındaki Farklar............ 74 4.1. Amaç Bakımından............................................................. 74 4.2. Şartları Bakımından........................................................... 74 4.3. Zamanaşımı Bakımından....................................................... 75 4.4. Miras Yolu ile İntikali Bakımından...................................... 75 5. Korumanın Kapsamı ve Sınırları 75 5.1. Tecavüz Kavramı.............................................................. 76 5.2. Korumanın Çeşitleri........................................................... 76 5.2.1. Kişiliğin Kişinin Rızasına Dayanılarak Yapılan Saldırılara Karşı Korunması........................ 76 5.2.2. Kişiliğin Kişinin Rızası Olmaksızın Yapılan Saldırılara Karşı Korunması........................ 77 6. Hukuka Uygunluk Sebepleri.......................................................... 78 6.1. Kişilik Hakkı Zedelenenin Rızası....................................... 78 6.2. Daha üstün Nitelikte Özel Yarar........................................ 79 6.3. Kamusal Yarar................................................................... 79 6.4. Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması.............................. 80 6.5. Caiz Olan Vekaletsiz İş Görme......................................... 81
III. BÖLÜM
KİŞİLİK HAKLARININ VEKALETSİZ İŞ GÖRME
YOLUYLA KORUNMASI A. VEKALETSİZ İŞ GÖRME............................................................... 83 1. Kavram....................................................................................... 83 2. Roma Hukukunda Vekaletsiz İş Görme.......................................... 84 3. Vekaletsiz İş Görmenin Unsurları................................................... 86 3.1. İş Görme............................................................................ 86 3.2. Görülen İşin Başkasına Ait Olması................................... 87 3.3. İş Görenin Vekaletinin Olmaması..................................... 87 3.4. İş Görme İradesi................................................................ 87 4. Vekaletsiz İş Görmenin Hükümleri................................................. 88 4.1. İş Görenin Borçları ve Hakları........................................... 88 4.1.1. İş Görenin Borçları .................................................... 88 4.1.1.1. İşin İş Sahibinin Çıkarına ve Amacına Uygun Olarak Yapılması Borcu..................... 88 4.1.1.2. İş Sahibine İhbar ve Hesap Verme Borcu...... 88 4.1.1.3. İş Görme Neticesinde Elde Edilen Yararları İş Sahibine Devir ve Teslim Borcu................ 89 4.1.2. İş Görenin Hakları .................................................... 89 4.1.2.1. İş Sahibinin Menfaatine Vekaletsiz İş Görmede İş Görenin Hakları......................... 89 4.1.2.1.1. Masrafları İsteme Hakkı................ 89 4.1.2.1.2. Ücret İsteme Hakkı....................... 89 4.1.2.1.3. İşin Yapılması Yüzünden Uğradığı Zararın Giderilmesini Talep Etme Hakkı........................................... 90 4.1.2.1.4. İş Görenin Ayırma Hakkı............... 90 4.1.2.1.5. İş Görenin Hapis Hakkı................. 90 4.1.2.2. İş Görenin Menfaatine Vekaletsiz İş Görmede İş Görenin Hakları......................... 91 4.2. İş Sahibinin Borçları ve Hakları.......................................... 91 4.2.1. İş Sahibinin Borçları 91 4.2.1.1. Masrafları Ödeme ve Taahhütleri İfa Borcu .................................................... 91 4.2.1.2. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Geri Verme Borcu....................................... 91 4.2.1.3. Ücret Ödeme Borcu..................................... 92 4.2.2. İş Sahibinin Hakları 92 5. Türk Doktrininde Vekaletsiz İş Görme Çeşitleri.............................. 92 5.1. Gerçek Vekaletsiz İş Görme.................................................. 92 5.2. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görme.................................... 92 5.2.1. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görmenin Hukuki Niteliği .................................................... 94 5.2.2. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görmenin Hukuki Niteliği İle İlgili Teoriler.................................... 95 5.2.2.1. Sübjektif Teori............................................. 95 5.2.2.2. Objektif Teori.............................................. 95 5.2.2.3. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görme Teorisi.............................................. 96 5.2.2.4. Haksız Karışma Kazancı veya İş Gasbı Teorileri............................................. 96 5.2.3. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görmenin Unsurları ................................................................... 96 5.2.3.1. İşin Görülmesi.............................................. 96 5.2.3.2. Kendisi İçin İş Görme................................... 97 5.2.3.3. Vekaletsizlik................................................ 98 5.2.3.4. Kötüniyet 98 5.2.4. İş Sahibinin Hakları 100 5.2.4.1. Kazanç Devri Talebi................................... 100 5.2.4.2. Bilgi Alma ve Hesap Sorma Hakkı.............. 100 5.2.4.3. İş Sahibinin İşin Özensiz Görülmesinden Doğan Zararının Tazmini Talebi................... 101 5.2.5. İş Görenin Hakları .................................................. 101 5.2.5.1. Masraf Giderimi talebi................................ 101 5.2.5.2. Borçtan Kurtarma Talebi............................ 101 5.2.5.3. Ücret ve Tazminat Talepleri........................ 102 5.2.5.4. Söküp Alma ve Hapis Hakları..................... 103 5.3. Gerçek Vekaletsiz İş Görme İle Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görme Arasındaki Benzerlikler ve Farklar......... 103 6. Türk Hukuku’nda Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görmeye İlişkin Özel Düzenlemeler.......................................... 104 6.1. Hakka Dayanmayan/Haksız Zilyedin İade Borcu Konusunda Kazanç Devri Talebi (TMK m.993-995/MK. m. 906-908)..................................... 104 6.2. Fikri Hakların İhlalinde Kazanç Devri Talebi (FSEK. m. 70/3) 105 6.3. Haksız Rekabetin Varlığı Halinde Kazanç Devri Talebi (6102 sayılı TTK m.56 (1), e/6762 sayılı TTK. m. 58/e)......... 105 6.4. Rekabet Yapma Yasaklarının İhlali Halinde Kazanç Devri Talebi (TBK m.626, TBK m.553/2/BK. m. 526, BK. m. 455/2, 6102 sayılı TTK m.231 (1), TTK m.396/6762 sayılı TTK. m. 173/1, TTK. m. 335)........... 107 6.5. Marka Üzerindeki Hakka Saldırı Halinde Kazanç Devri Talebi (556 S. KHK. M. 66/b) ................................... 107 6.6. Patent Üzerindeki Hakka Saldırı Halinde Kazanç Devri Talebi (551 S. KHK. m. 140/b)................................... 108 6.7. Endüstriyel Tasarımlara Saldırı Halinde Kazanç Devri Talebi (554 S. KHK. m. 52) ...................................... 108 6.8. Acentelik, Tek Satıcılık ve Benzeri Diğer Tekel Hakkı Veren Sürekli Sözleşme İlişkilerinin Sona Ermesinde Denkleştirme İstemi (5684 S. SK m.23/15; 6102 S. TTK m.122)........................... 109 7. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görmenin Haksız Fiil, Sebepsiz Zenginleşme ve Sözleşmesel Talepler İle Mukayesesi................................................................................ 110 B. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görmeden Kaynaklanan Dava........................................................ 115 1. Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görmeden Kaynaklanan Davanın Hukuki Niteliği.......................................................... 120 2. Zararın Niteliği........................................................................ 122 3. Davanın Konusu..................................................................... 124 4. Vekaletsiz İş Görme Yoluyla Elde Edilen Kazancın İadesi Davasında Dava Açma ve Davalı Olabilme Ehliyeti.................................................................................. 127 4.1. Dava Açma Ehliyeti........................................................ 127 4.2. Davalı Olabilme Ehliyeti 128 4.2.1. Tam Ehliyetsizler 128 4.2.2. Sınırlı Ehliyetsizler................................................. 128 5. Davanın Koşulları................................................................... 128 6. Davanın Tarafları................................................................... 129 6.1. Davacı........................................................................... 129 6.2. Davalı 131 7. Görevli ve Yetkili Mahkeme.................................................... 132 8. İade Edilecek Kazancın Hesaplanması..................................... 136 9. Zamanaşımı........................................................................... 141 10.Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Manevi Hakların ve Bu Haklara Bağlı Taleplerin Mirasçıya Geçebilirliği................... 147 11.Mal Rejimi 153 SONUÇ............................................................................................. 155 KAYNAKÇA....................................................................................... 159
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı