Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğu ( 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa Göre Genişletilmiş )
Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğu ( 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa Göre Genişletilmiş )
Burak ADIGÜZEL
Sayfa Sayısı
:
307
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055263287
1.600,00
TL
Giriş ve Konunun Sınırlandırılması
Konumuz olan \"Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğu\" karayolunda yapılan eşya taşımalarını, taşıyıcının sorumluluğu yönünden incelemek gayesini güden bir çalışmadır. Hızla değişmekte ve gelişmekte olan dünyada, bugün için karayolu ile yapılan taşımacılığın önemi, inkâr edilemez boyutlara ulaşmıştır. Karayolu taşımacılığının, diğer taşıma şekilleri¬ne nazaran daha yeni bir taşıma şekli olmasına rağmen, gerek çok uzun olmayan mesafelere ulaşma kolaylığı sağlaması gerek karayolu taşıtının, gönderilenin bulunduğu yere kadar taşınan eşyanın ulaşı¬mını sağlaması söz konusudur. Bunun yanında alternatif taşıma şe¬killerine nazaran sabit maliyetinin düşük olması da, daha tercih edilir bir taşıma şekli olmasını, özellikle son otuz senede globalleşen ticaret¬le çok hızlı bir biçimde gelişmesini sağlamıştır. Gelişmiş yedi ülkede, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada\′yı hariç tutarsak, mal ticare¬tinde, karayolunu diğer taşıma yolları olan demiryolu ve havayoluna göre, kullanma paymdaki bariz farklılık bunu açıklıkla göstermekte¬dir.1 Avrupa Birliği ülkelerinde ise, karayoluyla mal taşımacılığı 1970\′lerden bu yana hızla artmaktadır.2 Dünyadaki belli başlı ülkele¬rin yanı sıra Türkiye\′deki gelişim de aynı paralelde seyretmiştir.3 Bu gelişim karayolu taşımacılığında kullanılan araç sayısının artmasına ve taşıyıcının sorumluluğuyla ilgili hukuki sorunların çoğalmasına sebep olmuştur.
Türkiye\′nin 1995 yılında \"Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı Hakkında Konvansiyona (CMR)\" taraf olması,4 Türkiye\′ye ve Türkiye\′den yapılacak uluslararası eşya taşımalarında, Türk Ticaret Kanunu yerine bu konvansiyon hükümlerinin uygulanmasını zorunlu hâle getirmiştir. Ulusal eşya taşımalarında ise, TTK hükümleri uygu¬lanmaya devam edilmektedir. Bu da bizi taşıyıcının sorumluluğu yö¬nünden hem TTK hem de CMR hükümlerinin incelenmesine yöneltti. İlgili hükümleri incelerken her iki mevzuat açısından genelde bir ay¬rım yapmayı uygun görmekle beraber kimi zaman hükümlerin bera¬ber incelenme zorunluluğu, mevzuatların birlikte mukayesesini de gerektirdi. Ancak bu yeni baskıda 6762 sayılı TTK değil, 6102 sayılı yeni TTK\′daki hükümler ele alınarak bir inceleme yapılmıştır.
Çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır:
Birinci bölümde taşıyıcının sorumluluğuna ilişkin kuralların ta¬rihçesi incelenirken, eski hukuktaki taşıyıcının sorumluluğuna, Roma hukukundan ondckuzuncu yüzyıla kadar olan gelişimine bakarken, modern hukuktaki sorumluluk kurallarına birinci paragrafta yer ve¬rilmiş; ondokuzuncu yüzyılın ilk çeyreğinden sonra, kıta Avru¬pa\′sında başlayan kodifikasyon hareketlerinde, taşıyıcının sorumlu¬luğuna ilişkin hükümlerin evrimi, niteliği ve sorumluluğun kaynağı araştırmaya çalışılmış, yabancı hukuktaki son kanunlaştırmalara da yer verilmiş, Türk hukukunda da 1926 tarihli Eski Ticaret Kanunu ve TTK\′daki hükümlerin, tarihi bir mukayesesi yapılmıştır. Bu bölümde 6102 sayılı TTK\′ya da değinilmiştir.
İkinci paragrafta; 1962 yılında yürürlüğe giren CMR\′nin tarihi gelişimi, karayolu taşımalarına uygulanma şartları ve taşıyıcının so¬rumluluğu ile ilgili hükümlerle, bu hükümlerin koyulma sebeplerinin kısa bir değerlendirilmesine gidilmiştir.
İkinci bölümde; taşıyıcının zıya ve hasardan doğan sorumlulu¬ğunun niteliği, şartları, nevileri ve sorumluluğu ortadan kaldıran sebepler incelemeye çalışılmıştır. Bu tetkik esnasında, sorumluluğun taşıma sözleşmesi nedeniyle akdi bir nitelikte olması, bizi ister iste¬mez, taşıma sözleşmesinin hukuki mahiyetini de bu bölümde yer alan üçüncü paragraf altında göz önünde tutmamızı, sorumluluğun başlangıcı, derecesi ve nevini tayin bakımından elzem hâle getirdi.
Gecikmeden doğan sorumluluk çalışmamızın dışında kalmasına rağmen, 6762 sayılı TTK\′dan farklı olarak, 6102 sayılı TTK \′da zıya ve hasardan doğan sorumluluk ile gecikmeden doğan sorumluluğun (TTK m.875) aynı ilkelere bağlanmış olması değerlendirilerek, eşya¬nın gecikme nedeniyle uğradığı zıya ve hasarın hangi sorumluluk ilkesine bağlı olacağı konusu da ele alınmıştır. CMR\′de de gecikme ile zıya ve hasar sorumluluğunun aynı ilkelere bağlanması bakımın¬dan, düzenlemeleri bu yönden ikinci bölüm altında ele aldık.
Üçüncü bölümde taşıyıcının sorumluluğundan doğan tazminat, bunun ispatlanması ve tazminat davası hakkının zamanaşımına uğ¬ramasına yer verilmiştir. Tazminat davasında eşyayı sigorta edenin halefiyeti ve rücu meselelerine ise ayrı bir çalışmanın konusu olabile¬cek kadar ayrıntı içermesi ve incelediğimiz konun kapsamından do¬layı değinilmemiştir. CMR\′nin kapsamına aldığı karma taşımalara ise, yeni baskı 6102 sayılı TTK bağlamında ele alındığı için,kanunda¬ki karma taşımalara yeri geldiğinde değindik.
Çalışmamızda taşıma hukuku ve borçlar hukukundaki sorumlu¬luk kavramı üzerine teorilere ağırlık verilirken, konumuzdaki uygu¬lamanın önemi dolayısıyla, Yargıtay içtihatları ve yabancı mahkeme kararlarına da mümkün olduğunca yer verilmiş, böylece konu gün-celleştirilmeye çalışılmıştır. Bunun yanında pek tabii ki; taşıma huku¬kunun en temel kaideleri olan ve 6762 ve 6102 sayılı Ticaret Kanunla¬rının her ikisinde de ayrıntılı biçimde düzenlenmiş bulunan Deniz Ticaret Hukukuna ilişkin hükümler TTK\′nın kara taşımacılığıyla alâ¬kalı hükümlerinin yorumlanabilmesi amacıyla çalışmamızda kulla¬nılmıştır. Terminolojik olarak ise, doktrinde terim olarak taşınan eş¬yaya, 6762 sayılı TTK\′nın deniz ticaret hükümlerinde kullanıldığı şekilde, mal ve yük terimleri de kullanılmakla beraber, ticari hayatta,genelde eşya terimini anlatan maddi malların taşınması ve TTK ile uygunluğun sağlanması amacıyla, kanunun kullandığı eşya terimini uygun gördük. 6102 sayılı TTK\′da ise bu durum ortadan kaldırılarak Deniz Ticaret Hukukuna ilişkin hükümlerde eşya terimi yeknesak bir biçimde kullanılmıştır. 6762 sayılı TTK\′dan farklı olarak, 6102 sayılı TTK m.850 ve devamındaki hükümler, 852.madde hükmüne göre saklı olan özel hükümler dışında her çeşit taşımaya uygulanacak hü¬kümler hâline getirilmiştir. Bununla beraber, incelemenin kapsamının genişleyerek konunun dağıtılmaması düşüncesi ve pratik uygulama¬ların, tekniğin bugünkü durumu itibariyle kara taşımacılığında mo¬torlu taşıtları ilgilendirmesi nedeniyle çalışmanın ana karakterini bu yöne sevk etmiş, ancak yeri geldikçe de motorlu taşıtlarca kullanılan diğer taşıma şekillerine değinilmiştir.
Çalışmamız nihayette, sonuç bölümündeki, incelememizin genel bir değerlendirmesiyle noktalanacaktır.
Önsöz
2003 yılında ilk baskısı yapılan eser, 6102 sayılı TTK\′nın 2011 Ocak ayında kanunlaşmasından sonra, temel aldığı hükümlerin 6762 sayılı TTK olması nedeniyle, içerik bakımından eski hâle geldi. Bu¬nun yanında yayından sonra geçen zaman içinde, karayoluyla yapı¬lan taşımalarda taşıyıcının sorumluluğu ile ilgili yeni eserlerin yayım¬lanması da, litaratürde bir zenginleşme meydana getirdi.
Aynı zamanda ilk baskı sırasında bazı eksikliklerin ve hataların da gözden kaçırıldığını gördük. Bu nedenlerle yeni bir baskı yapıl¬ması ihtiyacı olduğunu düşündük.
Böylece, bir yüksek lisans tezi olarak yayımlama imkânı buldu¬ğumuz, \"Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasar¬dan Doğan Sorumluluğu\" adlı eserimiz, 6102 sayılı TTK hükümleri temel alınarak yeniden hazırlandı. Hazırlama aşmasında, geçen zaman içindeki yeni eserler, istatistikler ve yargı kararlan incelenerek eser genişletilmiş, ilk baskıdaki kelime ve cümle hataları da düzeltilmiştir.
6102 sayılı TTK, ATK ve CMR hükümlerini esas aldığı için litaratürdeki Almanca kaynaklar taranmaya çalışılmış, ayrıca uygu¬lamaya ışık tutmak amacıyla, yeni Alman yargı kararlarına değinil-meye çalışılmıştır.
İlk baskı sadece TTK değil, CMR hükümlerinin de incelemesini içinde barındırdığından, CMR\′ye ilişkin yeni tarihli gerek Yargıtay gerekse yabancı mahkeme kararları da ele alınmaya çalışılmıştır. Bu yönden ikinci baskının, 6102 sayılı TTK\′ya bağlı olarak yenilenmiş ve genişletilmiş olmak yanında, CMR açısından da yenilenmiş olduğunu söylemek mümkündür.
Eserin ikinci baskısının hazırlanmasında emek ve kalkılan olan Adalet Yayınevi çalışanlarına teşekkür ederken, bilhassa yayınevi sahibi Hakan Karaaslan\′a eserin ikinci baskısının yaymlanmasındaki teşvikinden dolayı ayrıca şükranlarımı belirtmeliyim.
Yrd. Doç. Dr. Burak ADIGÜZEL Kayseri, Mayıs-2012
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
Taşıyıcının Sorumluluğuna İlişkin Kuralların Tarihçesi
1. ESKİ HUKUKTA TAŞIYICININ SORUMLULUĞU-5
2. MODERN HUKUKTA TAŞIYICININ SORUMLULUĞU-9
I. -Kanunlaştırma Hareketleri-9
II. -Uluslararası Konvansiyon (CMR) -18
İkinci Bölüm
Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğunun Niteliği, Şartları, Nevîleri ve Sorumluluğu Ortadan Kaldıran Sebepler
3. GENEL OLARAK-29
4. SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ-43
5. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI-50
I. -Eşyaya Özen Borcunun İhlâli-50
II. -Kusurun Aranmaması-66
III. -Eşyanın Zıya ve Hasara Uğraması-71
1. -Eşyanın Zıyaa Uğraması-71
a)-Tam Zıya-72
b)-Kısmi Zıya-75
2. -Eşyanın Hasara Uğraması-78
IV. - Zıya ve Hasarın Sorumluluğa Tâbi Sürede Meydana Gelmesi-80
V. -Eşyayı Koruma Borcunun İhlali İle Zarar Arasındaki İlliyet Bağı-85
6. -TAŞIMA SÖZLEŞMESİYLE İLGİLİ DİĞER BORÇLARIN YERİNEGETİRİLMEMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK-90
I. -Taşıma Sözleşmesiyle İlgili Diğer Borçlar-90
1. -Gönderen ve Gönderilenin Talimatlarına Uyma Borcu-90
a) -TTK Açısından-97
b) -CMR Açısından-100
2. -Eşyanın Taşınmasını ve Gönderilene Teslimini EngelleyenHâlleri Bildirme Borcu-103
3. Taşıma Sözleşmesinden ve Dürüstlük Kuralından Doğan Borçlar-115
II. -Borçların Yerine Getirilmemesinden Eşyanın Zıya ve Hasara Uğraması-117
III. -Taşıma Süresinde Taşımanın Sonuçlandırılmamasından Doğan Sorumluluk-120
1. -Taşıma Süresi-120
2. -Taşımanın Süresinde Sonuçlandırılmamasından Eşyanın Zarara Uğraması-123
7. TAŞIYICI YARDIMCILARI VE FİİLÃ TAŞIYICILARDAN DOĞAN SORUMLULUK-129
I. -Taşıyıcı Yardımcısı ve fiilî Taşıyıcı Kavramları-129
1. -Taşıyıcı Yardımcısı-129
a) -Taşıyıcının Kendi Adamları-129
b) -Taşıyıcının Yararlandığı Kişiler-133
2)-Fiilî Taşıyıcılar -134
a) -Eşyanın Taşınması Kendisine Bırakılanlar-134
b) -Müteakip Taşıyıcılar-136
II. -Sorumluluğun Şartları-139
1- -Taşıyıcı Yardımcılarının ve Fiilî Taşıyıcıların Fiil veEylemsizliklerinin Varlığı-139
2. -Fiil veya Eylemsizliğin Zarara Neden Olması-147
III. -Taşıyıcı Yardımcıları ve Fiilî Taşıyıcıların SorumluluğununTürk Borçlar Kanunundaki Sorumlulukla Karşılaştırılması-148
8. TAŞIYICININ SORUMLULUĞUNU KALDIRAN SEBEPLER-152
I. Taşıyıcının Sorumluluğunu Kaldıran Sebepler-154
1. -Genel Kural: Taşıyıcının En Yüksek Özeni GöstermesineRağmen Kaçınamayacağı, Sonuçlarını ÖnleyemeyeceğiSebeplerden Zıya ve Hasarın Oluşması-154
a) -Mücbir Sebep-159
b) -Fevkalâde Hâl-162
2--Genel Kural Yanında TTK ve CMRde Belirtilen Hâller-163
a) -Eşyadaki Özel Ayıp-164
b) -Gönderen veya Gönderilenin Bir fiilî ya da OnlarTarafından Verilen Talimatın Zarara Yol Açması-167
aa) -Zıya ve Hasarın Gönderen ve Gönderilenin Fiillerindenİleri Gelmesi-167
aaa) -Eşyanın Ambalajının Yetersizliği-169
bbb)-Yüklemenin ve Boşaltmanın Gereken Biçimde Yapılmaması-172
ccc) -Eşyaya İlişkin Yeterli Bilgi Verilmemesi-176
bb)-Gönderen ve Gönderilenin Talimatlarına UyulmasındanZıya ve Hasarın Doğması-181
3. -TTK ve CMRde Belirtilen Özel Riskler-183
a) -Sözleşmeye veya Teamüle Göre Üstü Açık TaşıtlaTaşıma Yapılması-184
b) -Eşyaların Gönderen Tarafından Ambalajlanmaması veya Kötü Ambalajlanmaları Nedeniyle Zıya veya Hasara Uğraması-187
c) -Yükün Gönderen, Gönderilen veya Bunlar Adına HareketEdenler Tarafından İşleme Tabi Tutulması, Yüklenmesi veBoşaltılması-191
d) -Özellikleri Gereği Kısmen veya Tamamen Zarar Görebilecek Eşyaların Doğal Durumu-193
e) -Sandık veya Eşyaların Üzerindeki Markaların ve Numaraların Yetersiz ve Hatalı Oluşu-197
f) -Canlı Hayvan Taşınması-199
g) -Gümrük Kanunu ve Diğer Düzenlemelerin Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulmasını Haklı Kılması-200
II. -Sorumsuzluk Kayıtları ve Taşıyıcının Sorumluluğuna Etkisi-201
Üçüncü Bölüm
Taşıyıcının Sorumluluğundan Doğan Tazminat, İspatlanması ve İspat Yükü
9. TAŞIYICININ SORUMLULUĞUNDAN DOĞAN TAZMİNAT VE MİKTARI-207
I. -Taşıma Hukuku Açısından Zarar İle Tazminat Arasındaki İlişki-207
II. -Tazminat Miktarları-210
1. -Genel Kural-210
a) -Zıya Hâlinde-210
aa) -TTKya Göre-210
bb) -CMRye Göre-216
b)-Hasar Hâlinde-219
aa) -TTKya Göre-219
bb) -CMRye Göre-222
c) -Tazminatın Hesaplanmasında Bazı Ölçütler-223
d) -Ödenecek Tazminat Miktarının Sınırlanması-226
2. -Genel Kuralın İstisnaları-229
a)- Belli Bir Değerin Taşıma Senedine Geçirilmesi ve BununTaşıyıcı Tarafından Kabulü-229
b) -Zararın Taşıyıcının Kasten veya Pervasızca BirDavranışından Doğması-232
3. -Haksız Fiil Hükümlerine Göre Tazminat İstenmesi Hâli-241
10. TAZMİNATIN İSPATLANMASI-243
I. -Tazminat Davasının Tarafları-243
1. -Davacı-243
a) -Tazminat Davasının Asıl Tarafı: Gönderen-243
b) -Gönderilen-244
2. -Davalı-248
II. -Tazminat Davasında İspat-252
1. -Davacı Yönünden-252
a)- Aktif Husumet-253
b)- Pasif Husumet-256
c) -Eşyanın Taşıyıcı Tarafından Hasarsız Tesellüm Edildiği-257
d) -Eşyanın Zıya ve Hasara Uğradığı-258
2. -Davalı Yönünden-262
a) -Zararın Taşıma Sırasında Doğmadığı veya 6102 SayılıTTK İle CMRde Sayılan Hâllerden Meydana Geldiği-262
b) -Taşıyıcı Yardımcılarının ve/veya Fiilî TaşıyıcılarınFiillerinden Zararın Doğmadığı-265
11. İSPAT YÜKÜ VE DEĞİŞMESİ-268
I. -Genel Olarak-268
II. -İspat İmkânını Ortadan Kaldıran Şartlar-269
1. -Eşyanın Kabulü-269
2. -Eşyanın Kabulüne Bağlanan Sonuç Olarak İspat Yükünün Değişmesi-273
III. -İspat Yükünün Değişmesini Engelleyen Durumlar-275
1. -Eşyanın Bildirim Yapılarak Kabulü-275
2. -Zararın Bilirkişi Aracılığıyla Saptanması-279
3. -Zararın Taşıyıcının Kasten veya Pervasızca Bir Davranışıyla Doğması-279
IV. -Zamanaşımı-280
1. -Zamanaşımı Süresi-280
a) -TTKda Öngörülen Zamanaşımı-280
b) -CMRde Öngörülen Zamanaşımı-282
2. -Genel Zamanaşımının Uygulanmayacağı Hâller-287
a) -6102 sayılı TTKya Göre-287
b) -CMRye Göre-289
Sonuç-291
Bibilyografya-299
Konumuz olan \"Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğu\" karayolunda yapılan eşya taşımalarını, taşıyıcının sorumluluğu yönünden incelemek gayesini güden bir çalışmadır. Hızla değişmekte ve gelişmekte olan dünyada, bugün için karayolu ile yapılan taşımacılığın önemi, inkâr edilemez boyutlara ulaşmıştır. Karayolu taşımacılığının, diğer taşıma şekilleri¬ne nazaran daha yeni bir taşıma şekli olmasına rağmen, gerek çok uzun olmayan mesafelere ulaşma kolaylığı sağlaması gerek karayolu taşıtının, gönderilenin bulunduğu yere kadar taşınan eşyanın ulaşı¬mını sağlaması söz konusudur. Bunun yanında alternatif taşıma şe¬killerine nazaran sabit maliyetinin düşük olması da, daha tercih edilir bir taşıma şekli olmasını, özellikle son otuz senede globalleşen ticaret¬le çok hızlı bir biçimde gelişmesini sağlamıştır. Gelişmiş yedi ülkede, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada\′yı hariç tutarsak, mal ticare¬tinde, karayolunu diğer taşıma yolları olan demiryolu ve havayoluna göre, kullanma paymdaki bariz farklılık bunu açıklıkla göstermekte¬dir.1 Avrupa Birliği ülkelerinde ise, karayoluyla mal taşımacılığı 1970\′lerden bu yana hızla artmaktadır.2 Dünyadaki belli başlı ülkele¬rin yanı sıra Türkiye\′deki gelişim de aynı paralelde seyretmiştir.3 Bu gelişim karayolu taşımacılığında kullanılan araç sayısının artmasına ve taşıyıcının sorumluluğuyla ilgili hukuki sorunların çoğalmasına sebep olmuştur.
Türkiye\′nin 1995 yılında \"Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı Hakkında Konvansiyona (CMR)\" taraf olması,4 Türkiye\′ye ve Türkiye\′den yapılacak uluslararası eşya taşımalarında, Türk Ticaret Kanunu yerine bu konvansiyon hükümlerinin uygulanmasını zorunlu hâle getirmiştir. Ulusal eşya taşımalarında ise, TTK hükümleri uygu¬lanmaya devam edilmektedir. Bu da bizi taşıyıcının sorumluluğu yö¬nünden hem TTK hem de CMR hükümlerinin incelenmesine yöneltti. İlgili hükümleri incelerken her iki mevzuat açısından genelde bir ay¬rım yapmayı uygun görmekle beraber kimi zaman hükümlerin bera¬ber incelenme zorunluluğu, mevzuatların birlikte mukayesesini de gerektirdi. Ancak bu yeni baskıda 6762 sayılı TTK değil, 6102 sayılı yeni TTK\′daki hükümler ele alınarak bir inceleme yapılmıştır.
Çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır:
Birinci bölümde taşıyıcının sorumluluğuna ilişkin kuralların ta¬rihçesi incelenirken, eski hukuktaki taşıyıcının sorumluluğuna, Roma hukukundan ondckuzuncu yüzyıla kadar olan gelişimine bakarken, modern hukuktaki sorumluluk kurallarına birinci paragrafta yer ve¬rilmiş; ondokuzuncu yüzyılın ilk çeyreğinden sonra, kıta Avru¬pa\′sında başlayan kodifikasyon hareketlerinde, taşıyıcının sorumlu¬luğuna ilişkin hükümlerin evrimi, niteliği ve sorumluluğun kaynağı araştırmaya çalışılmış, yabancı hukuktaki son kanunlaştırmalara da yer verilmiş, Türk hukukunda da 1926 tarihli Eski Ticaret Kanunu ve TTK\′daki hükümlerin, tarihi bir mukayesesi yapılmıştır. Bu bölümde 6102 sayılı TTK\′ya da değinilmiştir.
İkinci paragrafta; 1962 yılında yürürlüğe giren CMR\′nin tarihi gelişimi, karayolu taşımalarına uygulanma şartları ve taşıyıcının so¬rumluluğu ile ilgili hükümlerle, bu hükümlerin koyulma sebeplerinin kısa bir değerlendirilmesine gidilmiştir.
İkinci bölümde; taşıyıcının zıya ve hasardan doğan sorumlulu¬ğunun niteliği, şartları, nevileri ve sorumluluğu ortadan kaldıran sebepler incelemeye çalışılmıştır. Bu tetkik esnasında, sorumluluğun taşıma sözleşmesi nedeniyle akdi bir nitelikte olması, bizi ister iste¬mez, taşıma sözleşmesinin hukuki mahiyetini de bu bölümde yer alan üçüncü paragraf altında göz önünde tutmamızı, sorumluluğun başlangıcı, derecesi ve nevini tayin bakımından elzem hâle getirdi.
Gecikmeden doğan sorumluluk çalışmamızın dışında kalmasına rağmen, 6762 sayılı TTK\′dan farklı olarak, 6102 sayılı TTK \′da zıya ve hasardan doğan sorumluluk ile gecikmeden doğan sorumluluğun (TTK m.875) aynı ilkelere bağlanmış olması değerlendirilerek, eşya¬nın gecikme nedeniyle uğradığı zıya ve hasarın hangi sorumluluk ilkesine bağlı olacağı konusu da ele alınmıştır. CMR\′de de gecikme ile zıya ve hasar sorumluluğunun aynı ilkelere bağlanması bakımın¬dan, düzenlemeleri bu yönden ikinci bölüm altında ele aldık.
Üçüncü bölümde taşıyıcının sorumluluğundan doğan tazminat, bunun ispatlanması ve tazminat davası hakkının zamanaşımına uğ¬ramasına yer verilmiştir. Tazminat davasında eşyayı sigorta edenin halefiyeti ve rücu meselelerine ise ayrı bir çalışmanın konusu olabile¬cek kadar ayrıntı içermesi ve incelediğimiz konun kapsamından do¬layı değinilmemiştir. CMR\′nin kapsamına aldığı karma taşımalara ise, yeni baskı 6102 sayılı TTK bağlamında ele alındığı için,kanunda¬ki karma taşımalara yeri geldiğinde değindik.
Çalışmamızda taşıma hukuku ve borçlar hukukundaki sorumlu¬luk kavramı üzerine teorilere ağırlık verilirken, konumuzdaki uygu¬lamanın önemi dolayısıyla, Yargıtay içtihatları ve yabancı mahkeme kararlarına da mümkün olduğunca yer verilmiş, böylece konu gün-celleştirilmeye çalışılmıştır. Bunun yanında pek tabii ki; taşıma huku¬kunun en temel kaideleri olan ve 6762 ve 6102 sayılı Ticaret Kanunla¬rının her ikisinde de ayrıntılı biçimde düzenlenmiş bulunan Deniz Ticaret Hukukuna ilişkin hükümler TTK\′nın kara taşımacılığıyla alâ¬kalı hükümlerinin yorumlanabilmesi amacıyla çalışmamızda kulla¬nılmıştır. Terminolojik olarak ise, doktrinde terim olarak taşınan eş¬yaya, 6762 sayılı TTK\′nın deniz ticaret hükümlerinde kullanıldığı şekilde, mal ve yük terimleri de kullanılmakla beraber, ticari hayatta,genelde eşya terimini anlatan maddi malların taşınması ve TTK ile uygunluğun sağlanması amacıyla, kanunun kullandığı eşya terimini uygun gördük. 6102 sayılı TTK\′da ise bu durum ortadan kaldırılarak Deniz Ticaret Hukukuna ilişkin hükümlerde eşya terimi yeknesak bir biçimde kullanılmıştır. 6762 sayılı TTK\′dan farklı olarak, 6102 sayılı TTK m.850 ve devamındaki hükümler, 852.madde hükmüne göre saklı olan özel hükümler dışında her çeşit taşımaya uygulanacak hü¬kümler hâline getirilmiştir. Bununla beraber, incelemenin kapsamının genişleyerek konunun dağıtılmaması düşüncesi ve pratik uygulama¬ların, tekniğin bugünkü durumu itibariyle kara taşımacılığında mo¬torlu taşıtları ilgilendirmesi nedeniyle çalışmanın ana karakterini bu yöne sevk etmiş, ancak yeri geldikçe de motorlu taşıtlarca kullanılan diğer taşıma şekillerine değinilmiştir.
Çalışmamız nihayette, sonuç bölümündeki, incelememizin genel bir değerlendirmesiyle noktalanacaktır.
Önsöz
2003 yılında ilk baskısı yapılan eser, 6102 sayılı TTK\′nın 2011 Ocak ayında kanunlaşmasından sonra, temel aldığı hükümlerin 6762 sayılı TTK olması nedeniyle, içerik bakımından eski hâle geldi. Bu¬nun yanında yayından sonra geçen zaman içinde, karayoluyla yapı¬lan taşımalarda taşıyıcının sorumluluğu ile ilgili yeni eserlerin yayım¬lanması da, litaratürde bir zenginleşme meydana getirdi.
Aynı zamanda ilk baskı sırasında bazı eksikliklerin ve hataların da gözden kaçırıldığını gördük. Bu nedenlerle yeni bir baskı yapıl¬ması ihtiyacı olduğunu düşündük.
Böylece, bir yüksek lisans tezi olarak yayımlama imkânı buldu¬ğumuz, \"Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasar¬dan Doğan Sorumluluğu\" adlı eserimiz, 6102 sayılı TTK hükümleri temel alınarak yeniden hazırlandı. Hazırlama aşmasında, geçen zaman içindeki yeni eserler, istatistikler ve yargı kararlan incelenerek eser genişletilmiş, ilk baskıdaki kelime ve cümle hataları da düzeltilmiştir.
6102 sayılı TTK, ATK ve CMR hükümlerini esas aldığı için litaratürdeki Almanca kaynaklar taranmaya çalışılmış, ayrıca uygu¬lamaya ışık tutmak amacıyla, yeni Alman yargı kararlarına değinil-meye çalışılmıştır.
İlk baskı sadece TTK değil, CMR hükümlerinin de incelemesini içinde barındırdığından, CMR\′ye ilişkin yeni tarihli gerek Yargıtay gerekse yabancı mahkeme kararları da ele alınmaya çalışılmıştır. Bu yönden ikinci baskının, 6102 sayılı TTK\′ya bağlı olarak yenilenmiş ve genişletilmiş olmak yanında, CMR açısından da yenilenmiş olduğunu söylemek mümkündür.
Eserin ikinci baskısının hazırlanmasında emek ve kalkılan olan Adalet Yayınevi çalışanlarına teşekkür ederken, bilhassa yayınevi sahibi Hakan Karaaslan\′a eserin ikinci baskısının yaymlanmasındaki teşvikinden dolayı ayrıca şükranlarımı belirtmeliyim.
Yrd. Doç. Dr. Burak ADIGÜZEL Kayseri, Mayıs-2012
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
Taşıyıcının Sorumluluğuna İlişkin Kuralların Tarihçesi
1. ESKİ HUKUKTA TAŞIYICININ SORUMLULUĞU-5
2. MODERN HUKUKTA TAŞIYICININ SORUMLULUĞU-9
I. -Kanunlaştırma Hareketleri-9
II. -Uluslararası Konvansiyon (CMR) -18
İkinci Bölüm
Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğunun Niteliği, Şartları, Nevîleri ve Sorumluluğu Ortadan Kaldıran Sebepler
3. GENEL OLARAK-29
4. SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ-43
5. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI-50
I. -Eşyaya Özen Borcunun İhlâli-50
II. -Kusurun Aranmaması-66
III. -Eşyanın Zıya ve Hasara Uğraması-71
1. -Eşyanın Zıyaa Uğraması-71
a)-Tam Zıya-72
b)-Kısmi Zıya-75
2. -Eşyanın Hasara Uğraması-78
IV. - Zıya ve Hasarın Sorumluluğa Tâbi Sürede Meydana Gelmesi-80
V. -Eşyayı Koruma Borcunun İhlali İle Zarar Arasındaki İlliyet Bağı-85
6. -TAŞIMA SÖZLEŞMESİYLE İLGİLİ DİĞER BORÇLARIN YERİNEGETİRİLMEMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK-90
I. -Taşıma Sözleşmesiyle İlgili Diğer Borçlar-90
1. -Gönderen ve Gönderilenin Talimatlarına Uyma Borcu-90
a) -TTK Açısından-97
b) -CMR Açısından-100
2. -Eşyanın Taşınmasını ve Gönderilene Teslimini EngelleyenHâlleri Bildirme Borcu-103
3. Taşıma Sözleşmesinden ve Dürüstlük Kuralından Doğan Borçlar-115
II. -Borçların Yerine Getirilmemesinden Eşyanın Zıya ve Hasara Uğraması-117
III. -Taşıma Süresinde Taşımanın Sonuçlandırılmamasından Doğan Sorumluluk-120
1. -Taşıma Süresi-120
2. -Taşımanın Süresinde Sonuçlandırılmamasından Eşyanın Zarara Uğraması-123
7. TAŞIYICI YARDIMCILARI VE FİİLÃ TAŞIYICILARDAN DOĞAN SORUMLULUK-129
I. -Taşıyıcı Yardımcısı ve fiilî Taşıyıcı Kavramları-129
1. -Taşıyıcı Yardımcısı-129
a) -Taşıyıcının Kendi Adamları-129
b) -Taşıyıcının Yararlandığı Kişiler-133
2)-Fiilî Taşıyıcılar -134
a) -Eşyanın Taşınması Kendisine Bırakılanlar-134
b) -Müteakip Taşıyıcılar-136
II. -Sorumluluğun Şartları-139
1- -Taşıyıcı Yardımcılarının ve Fiilî Taşıyıcıların Fiil veEylemsizliklerinin Varlığı-139
2. -Fiil veya Eylemsizliğin Zarara Neden Olması-147
III. -Taşıyıcı Yardımcıları ve Fiilî Taşıyıcıların SorumluluğununTürk Borçlar Kanunundaki Sorumlulukla Karşılaştırılması-148
8. TAŞIYICININ SORUMLULUĞUNU KALDIRAN SEBEPLER-152
I. Taşıyıcının Sorumluluğunu Kaldıran Sebepler-154
1. -Genel Kural: Taşıyıcının En Yüksek Özeni GöstermesineRağmen Kaçınamayacağı, Sonuçlarını ÖnleyemeyeceğiSebeplerden Zıya ve Hasarın Oluşması-154
a) -Mücbir Sebep-159
b) -Fevkalâde Hâl-162
2--Genel Kural Yanında TTK ve CMRde Belirtilen Hâller-163
a) -Eşyadaki Özel Ayıp-164
b) -Gönderen veya Gönderilenin Bir fiilî ya da OnlarTarafından Verilen Talimatın Zarara Yol Açması-167
aa) -Zıya ve Hasarın Gönderen ve Gönderilenin Fiillerindenİleri Gelmesi-167
aaa) -Eşyanın Ambalajının Yetersizliği-169
bbb)-Yüklemenin ve Boşaltmanın Gereken Biçimde Yapılmaması-172
ccc) -Eşyaya İlişkin Yeterli Bilgi Verilmemesi-176
bb)-Gönderen ve Gönderilenin Talimatlarına UyulmasındanZıya ve Hasarın Doğması-181
3. -TTK ve CMRde Belirtilen Özel Riskler-183
a) -Sözleşmeye veya Teamüle Göre Üstü Açık TaşıtlaTaşıma Yapılması-184
b) -Eşyaların Gönderen Tarafından Ambalajlanmaması veya Kötü Ambalajlanmaları Nedeniyle Zıya veya Hasara Uğraması-187
c) -Yükün Gönderen, Gönderilen veya Bunlar Adına HareketEdenler Tarafından İşleme Tabi Tutulması, Yüklenmesi veBoşaltılması-191
d) -Özellikleri Gereği Kısmen veya Tamamen Zarar Görebilecek Eşyaların Doğal Durumu-193
e) -Sandık veya Eşyaların Üzerindeki Markaların ve Numaraların Yetersiz ve Hatalı Oluşu-197
f) -Canlı Hayvan Taşınması-199
g) -Gümrük Kanunu ve Diğer Düzenlemelerin Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulmasını Haklı Kılması-200
II. -Sorumsuzluk Kayıtları ve Taşıyıcının Sorumluluğuna Etkisi-201
Üçüncü Bölüm
Taşıyıcının Sorumluluğundan Doğan Tazminat, İspatlanması ve İspat Yükü
9. TAŞIYICININ SORUMLULUĞUNDAN DOĞAN TAZMİNAT VE MİKTARI-207
I. -Taşıma Hukuku Açısından Zarar İle Tazminat Arasındaki İlişki-207
II. -Tazminat Miktarları-210
1. -Genel Kural-210
a) -Zıya Hâlinde-210
aa) -TTKya Göre-210
bb) -CMRye Göre-216
b)-Hasar Hâlinde-219
aa) -TTKya Göre-219
bb) -CMRye Göre-222
c) -Tazminatın Hesaplanmasında Bazı Ölçütler-223
d) -Ödenecek Tazminat Miktarının Sınırlanması-226
2. -Genel Kuralın İstisnaları-229
a)- Belli Bir Değerin Taşıma Senedine Geçirilmesi ve BununTaşıyıcı Tarafından Kabulü-229
b) -Zararın Taşıyıcının Kasten veya Pervasızca BirDavranışından Doğması-232
3. -Haksız Fiil Hükümlerine Göre Tazminat İstenmesi Hâli-241
10. TAZMİNATIN İSPATLANMASI-243
I. -Tazminat Davasının Tarafları-243
1. -Davacı-243
a) -Tazminat Davasının Asıl Tarafı: Gönderen-243
b) -Gönderilen-244
2. -Davalı-248
II. -Tazminat Davasında İspat-252
1. -Davacı Yönünden-252
a)- Aktif Husumet-253
b)- Pasif Husumet-256
c) -Eşyanın Taşıyıcı Tarafından Hasarsız Tesellüm Edildiği-257
d) -Eşyanın Zıya ve Hasara Uğradığı-258
2. -Davalı Yönünden-262
a) -Zararın Taşıma Sırasında Doğmadığı veya 6102 SayılıTTK İle CMRde Sayılan Hâllerden Meydana Geldiği-262
b) -Taşıyıcı Yardımcılarının ve/veya Fiilî TaşıyıcılarınFiillerinden Zararın Doğmadığı-265
11. İSPAT YÜKÜ VE DEĞİŞMESİ-268
I. -Genel Olarak-268
II. -İspat İmkânını Ortadan Kaldıran Şartlar-269
1. -Eşyanın Kabulü-269
2. -Eşyanın Kabulüne Bağlanan Sonuç Olarak İspat Yükünün Değişmesi-273
III. -İspat Yükünün Değişmesini Engelleyen Durumlar-275
1. -Eşyanın Bildirim Yapılarak Kabulü-275
2. -Zararın Bilirkişi Aracılığıyla Saptanması-279
3. -Zararın Taşıyıcının Kasten veya Pervasızca Bir Davranışıyla Doğması-279
IV. -Zamanaşımı-280
1. -Zamanaşımı Süresi-280
a) -TTKda Öngörülen Zamanaşımı-280
b) -CMRde Öngörülen Zamanaşımı-282
2. -Genel Zamanaşımının Uygulanmayacağı Hâller-287
a) -6102 sayılı TTKya Göre-287
b) -CMRye Göre-289
Sonuç-291
Bibilyografya-299
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı