Karayoluyla Eşya Taşımasında Taşıma Ücreti
Karayoluyla Eşya Taşımasında Taşıma Ücreti
Süleyman KIRAN
Sayfa Sayısı
:
329
Kitap Ölçüleri
:
16*24
Basım Yılı
:
2018
ISBN NO
:
9786053003465
Bu çalışma Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Doktora Programı kapsamında hazırlanmıştır. 20.09.2017 tarihinde Prof. Dr. Hayri Bozgeyik, Doç. Dr. Burak Adıgüzel, Doç. Dr. Cafer Eminoğlu, Yrd. Doç. Dr. Nurdan Orbay Ortaç ve Yrd. Doç. Dr. Ahmet Kılınç’tan oluşan jüri önünde savunularak oybirliğiyle başarılı bulunmuştur.
Bu çalışmanın tamamlanmasında birçok kişinin katkısı olmuştur. Onlara teşekkürü bir borç bilirim. Anabilim dalı başkanımız ve danışmanım olan, her zaman desteğini gördüğüm Prof. Dr. Hayri Bozgeyik’e teşekkür ederim. Kendisi taşıma hukuku alanında çalışmam konusunda beni teşvik etmiş ve bu çalışmanın ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Kürsümüzün öğretim üyesi Doç. Dr. Cafer Eminoğlu da değerli görüşleriyle bu çalışmada beni yönlendirmiş ve bu çalışmaya önemli katkılarda bulunmuştur. Değerli mesai arkadaşım Arş. Gör. Mert Silahşör de çalışmayı gözden geçirerek çalışmaya katkıda bulunmuştur.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ........................................................................................................................... VII
İÇİNDEKİLER ................................................................................................................... IX
KISALTMALAR.............................................................................................................. XVII
GİRİŞ................................................................................................................................ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
TAŞIMA ÜCRETİ, HUKUKİ NİTELİĞİ,
KAYNAĞI VE KAPSAMI
§1. TAŞIMA ÜCRETİ KAVRAMI .................................................................................. 5
A. İktisadi Anlamda Ücret...................................................................................... 5
B. Hukuki Anlamda Ücret...................................................................................... 6
C. Taşıma Ücreti .................................................................................................... 7
D. Taşıma Ücreti ve Benzer Kavramlar .................................................................. 9
I. Bedel.......................................................................................................... 9
II. Navlun...................................................................................................... 11
§2. TAŞIMA ÜCRETİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ............................................................... 13
§3. TAŞIMA ÜCRETİNİN KAYNAĞI........................................................................... 16
A. Taşıma Sözleşmesi .......................................................................................... 16
I. Taşıma Sözleşmesinin Tanımı .................................................................. 16
II. Taşıma Sözleşmesinin Kurulması ............................................................. 17
III. Taşıma Sözleşmesinin Konusu ................................................................. 17
IV. Taşıma Sözleşmesinin Tarafları................................................................ 21
1. Gönderen.......................................................................................... 21
2. Taşıyıcı .............................................................................................. 22
V. Taşıma Sözleşmesiyle İlgili Diğer Kişiler ................................................... 27
1. Gönderilen........................................................................................ 28
2. Taşıma Konusu Eşyanın Sahipleri...................................................... 29
VI. Taşıma Sözleşmesinin Unsurları............................................................... 30
1. Taşıma İşinin Üstlenilmesi ................................................................ 30
2. Ücretin Üstlenilmesi ......................................................................... 33
a. Taşıma Sözleşmesiyle Taşıma Ücretinin Kararlaştırılmış
Olması........................................................................................ 36
b. Taşıma Sözleşmesiyle Taşıma Ücretinin
Kararlaştırılmamış Olması.......................................................... 36
X İçindekiler
VII. Taşımanın Karayoluyla ve Taşıtla Yapılması............................................. 38
VIII. Taşıma Ücretinin Unsuru Olduğu Taşıma Sözleşmesinin
Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme Olmasının Sonuçları....................... 40
B. Taşıma İşleri Komisyonculuğu Sözleşmesi ...................................................... 41
§4. BİR TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN MEVCUT OLMADIĞI EŞYA TAŞIMALARI................44
A. Ücretsiz Gerçekleştirilen Eşya Taşımaları........................................................ 44
B. Ücretsiz Gerçekleştirilen Eşya Taşımalarının Tabi Olduğu Hükümler............. 45
§5. TAŞIMA ÜCRETİNİN KAPSAMI ...........................................................................48
A. Giderler ........................................................................................................... 49
B. Tazminat ......................................................................................................... 52
C. Ek Uygun Ücret ............................................................................................... 53
D. Bekleme Ücreti ............................................................................................... 54
I. Genel Olarak Bekleme Ücreti................................................................... 54
II. Yükleme ve Boşaltma............................................................................... 55
1. Gönderenin Yükleme ve Boşaltma Yükümlülüğü.............................. 56
2. Yükleme veya Boşaltma Yükümlüsünün Sözleşmeyle
Kararlaştırılması ................................................................................ 59
3. Yükleme veya Boşaltma Yükümlüsünün Durumun Gereği
Olarak Belirlenmesi........................................................................... 59
4. Yükleme veya Boşaltma Yükümlüsünün Ticari Teamülün
Gereği Olarak Belirlenmesi ............................................................... 60
5. Gönderilenin Boşaltma Yükümlülüğü ............................................... 60
III. Yükleme ve Boşaltma Süresi .................................................................... 61
IV. Yükleme ve Boşaltma Süresinin Aşılması................................................. 64
V. Bekleme Ücretine Hak Kazanılması.......................................................... 65
1. TTK’da Yüklemede ve Boşaltmada Bekleme Ücretine Hak
Kazanılmasına İlişkin Düzenlemeler.................................................. 67
2. Yüklemede Bekleme Ücreti............................................................... 68
3. Boşaltmada Bekleme Ücreti ............................................................. 70
VI. Riziko Alanı (Risikobereich) İlkesi............................................................. 70
1. Genel Olarak Taşıma Hukukunda Riziko Alanı .................................. 70
2. Türk Taşıma Hukukunda Riziko Alanı Teorisi .................................... 72
3. Alman Taşıma Hukukunda Riziko Alanı Teorisi ................................. 73
a. Alman Doktrinde Riziko Alanı Teori ........................................... 73
b. Alman Mahkeme Kararlarında Riziko Alanı Teorisi.................... 74
4. Riziko Alanı Teorisinde Riziko Alanları .............................................. 75
a. Taşıyıcının Riziko Alanı............................................................... 75
b. Gönderenin Riziko Alanı ............................................................ 77
c. Nötr Alan ................................................................................... 78
İçindekiler XI
VII. Bekleme Ücretinin Hukuki Niteliği........................................................... 79
VIII. Bekleme Ücretinin Hesaplanması............................................................ 81
İKİNCİ BÖLÜM
TAŞIMA ÜCRETİNDEN DOĞAN SORUMLULUK
§1. TAŞIMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUĞUN BAŞLANGICI...................................... 83
§2. TEK BİR TAŞIYICININ BULUNDUĞU DURUMLARDA TAŞIMA ÜCRETİNİ
ÖDEME BORCU................................................................................................. 86
A. Taşıma Ücretine Borçlanılması........................................................................ 86
B. Gönderenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olması .............................................. 87
C. Gönderilenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olması ............................................ 88
I. Eşyayı Teslime Almaya Yetkili Bir Gönderilenin Bulunması ..................... 89
II. Eşyanın Teslimini (Tazminatı) Talep Hakkının Kullanılması...................... 90
1. Talep Hakkını Kullanma Zamanı........................................................ 90
2. Teslimi Kabul (Tazminatı Talep) Açıklaması ...................................... 92
III. Gönderilenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olmasının Geçerlilik
Şartları ..................................................................................................... 95
IV. Temsil ...................................................................................................... 96
V. Gönderilenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olmasının Kaynağı................... 97
VI. Gönderilen Dışında Bir Üçüncü Kişinin Taşıma Ücretinin Borçlusu
Olması.................................................................................................... 102
1. Sözleşmenin Nisbiliği İlkesi Karşısında Üçüncü Kişinin Taşıma
Ücretini Borçlanması ...................................................................... 102
2. Ödemeli Kayıtları ............................................................................ 104
§3. BİRDEN FAZLA TAŞIYICININ BULUNDUĞU DURUMLARDA TAŞIMA
ÜCRETİNİ ÖDEME BORCU ................................................................................106
A. Alt Taşımada Taşıma Ücreti .......................................................................... 106
I. Alt Taşıma Sözleşmesi............................................................................ 106
II. Alt Taşıma İlişkisi.................................................................................... 108
III. Alt Taşıma Sözleşmesinde Taşıma Ücreti............................................... 108
B. Fiili Taşıyıcının Taşıma Ücreti ........................................................................ 114
C. Bölünmüş Taşımada Taşıma Ücreti............................................................... 116
D. Müteakip Taşımada Taşıma Ücreti ............................................................... 116
I. Genel Olarak Müteakip Taşıma.............................................................. 116
II. Müteakip Taşımanın Hukuki Niteliği...................................................... 117
III. Müteakip Taşıyıcının Ücret Hakkı .......................................................... 120
§4. TAŞIMA ÜCRETİNİN İFASI ................................................................................122
A. İfanın Konusu ................................................................................................ 122
B. Taşıma Ücretinin Muacceliyeti ..................................................................... 127
XII İçindekiler
C. Aynı Anda Karşılıklı İfa Kuralı......................................................................... 130
D. Taşıma Ücretinin Ülke Parası veya Yabancı Para ile Ödenmesi..................... 133
I. Taşıma Ücretinin Ülke Parası ile Ödenmesi ........................................... 133
II. Taşıma Ücretinin Yabancı Para İle Ödenmesi ........................................ 135
III. Taşıma Ücretinin İfa Yeri........................................................................ 137
E. Taşıma Ücreti İçin Hapis Hakkının Kullanılması............................................. 138
I. Taşıma Konusu Eşya Üzerinde Hapis Hakkı............................................ 138
II. Refakat Belgelerini Teslimden Kaçınma Hakkı ....................................... 144
F. Taşıma Ücretinde Temerrüt.......................................................................... 145
§5. TESLİMDE ÖDEME ŞARTLI TAŞIMA ..................................................................147
A. Teslimde Ödeme Kavramı............................................................................. 148
B. Teslimde Ödemede Sözleşmesel İlişkiler ...................................................... 150
C. Teslimde Ödeme Şartı................................................................................... 151
D. Teslimde Ödeme Şartının Talimat Verme Yetkisi İle Öngörülmesi................ 154
E. Teslimde Ödeme Şartının Kapsamı ............................................................... 155
I. TTK’nın Uygulama Alanı Bakımından ..................................................... 156
II. CMR’nin Uygulama Alanı Bakımından ................................................... 159
F. Teslimde Ödeme Şartından Doğan Sorumluluk ............................................ 161
I. Teslimde Ödeme Şartından Doğan Sorumluluğun Var Oluş Şartları...... 162
1. Bir Taşıma Sözleşmesinin Bulunması .............................................. 162
2. Taşıma Sözleşmesinde Teslimde Ödeme Şartına Yer Verilmesi..... 162
3. Kararlaştırılan Bedel Tahsil Edilmeksizin Eşyanın Gönderilene
Teslim Edilmesi ............................................................................... 163
4. Teslimde Ödeme Şartına Aykırılığın Zarara Yol Açması................... 166
II. Teslimde Ödeme Şartından Doğan Sorumluluğun Hukuki Niteliği......... 166
§6. TAŞIMA İŞİNİN GEREĞİ GİBİ İFA EDİLMEMESİ HALİNDE TAŞIMA ÜCRETİ.........168
A. Zıya veya Hasar ile Gecikme Halinde Taşıma Ücreti...................................... 169
I. Zıya veya Hasarın Varlığı ........................................................................ 171
1. Taşıma Hukukunda Zıya .................................................................. 171
2. Tam Zıya- Kısmi Zıya........................................................................ 172
3. Zıya Karinesi.................................................................................... 174
4. Taşıma Hukukunda Hasar ............................................................... 177
5. Tam Hasar- Kısmi Hasar .................................................................. 179
II. Zıya veya Hasarın Varlığı Halinde Taşıma Ücreti .................................... 180
1. Dar Anlamda Taşıma Ücreti ............................................................ 180
a. Kısmi Zıya Halinde Taşıma Ücreti............................................. 186
b. Kısmi Hasar Halinde Taşıma Ücreti .......................................... 187
c. Zıya Karinesinin Varlığı Halinde Taşıma Ücreti......................... 187
İçindekiler XIII
2. Geniş Anlamda Taşıma Ücreti......................................................... 189
III. Gecikmenin Varlığı................................................................................. 192
1. Taşıma Hukukunda Gecikme .......................................................... 193
2. Taşıma Süresi.................................................................................. 194
a. Taşıma Süresinin Sözleşmeyle Belirlenmiş Olması .................. 194
b. Taşıma Süresinin Sözleşmeyle Belirlenmemiş Olması ............. 197
3. Gecikme Halinde Taşıma Ücreti...................................................... 199
a. Zararın Mevcut Olmadığı Durumlarda Taşıma Ücreti.............. 199
b. Zararın Mevcut Olduğu Durumlarda Taşıma Ücreti................. 204
IV. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtuluş İmkânının Bulunmaması ............... 209
1. Genel Sorumluluktan Kurtulma İmkânı .......................................... 209
2. Gecikme Halinde Taşıma Ücretine İlişkin Sorumluluktan
Kurtuluş Hükümlerinin Değerlendirilmesi ...................................... 213
3. Özel Sorumluluktan Kurtuluş İmkânları .......................................... 214
B. Diğer Yükümlülüklerin İhlali Halinde Taşıma Ücreti...................................... 215
I. Refakat Belgelerinin Eksikliği Halinde Taşıma Ücreti ............................. 215
II. Yetersiz Ambalajlama veya İşaretleme Halinde Taşıma Ücreti ............. 217
III. Yükleme veya Boşaltmaya İlişkin Yükümlülüklerin İhlali Halinde
Taşıma Ücreti......................................................................................... 220
IV. Tehlikeli Eşyayı Bildirim Yükümlülüğünün İhlali Halinde Taşıma
Ücreti ..................................................................................................... 220
1. Tehlikeli Eşyayı Bildirim Yükümlülüğü............................................. 220
2. Tehlikeli Eşyayı Bildirim Yükümlülüğünün İhlali Halinde
Taşıma Ücretine İlişkin Sonuçlar..................................................... 221
§7. KANUNUN ÖNGÖRDÜĞÜ DURUMLARDA TAŞIYICININ TAŞIMA ÜCRETİ
HAKKI ..............................................................................................................224
A. Talimatı Yerine Getirmesi Halinde Taşıyıcının Taşıma Ücreti........................ 224
I. Talimat Verme Yetkisi ............................................................................ 224
II. Talimatı Yerine Getirmesinin Taşıyıcının Taşıma Ücretine Etkisi ........... 230
1. Talimatın Yerine Getirilmesinden Doğan Uygun Ücret................... 230
2. Talimatın Yerine Getirilmesi İçin Talep Edilebilecek Avans............. 236
3. Talimat Verme Yetkisinin Kullanılması İle Gönderilenin Taşıma
Ücretinin Borçlusu Olması İlişkisi.................................................... 237
B. Kısmi Taşımayı İstem Hakkının Kullanılması Halinde Taşıma Ücreti ............. 239
I. Kısmi Taşımayı İstem Hakkı................................................................... 239
II. Kısmi Taşımaya İlişkin İstemin Yerine Getirilmesinde Taşıyıcının
Taşıma Ücreti......................................................................................... 241
1. Dar Anlamda Taşıma Ücreti ............................................................ 241
2. Geniş Anlamda Taşıma Ücreti......................................................... 245
XIV İçindekiler
C. Yükleme Süresine Uyulmaması Nedeniyle Tanınan Süre İçerisinde Kısmi
Yükleme Yapılmasından Dolayı Kısmi Taşımayı Talep Hakkında Taşıma
Ücretine İlişkin Hükümlerin Uygulanması..................................................... 247
I. Yükleme Süresine Uyulmaması Nedeniyle Tanınan Süre İçerisinde
Kısmi Yükleme Yapılmasından Dolayı Taşıyıcının Yüklenen Eşyayı
Taşıma Hakkı.......................................................................................... 247
II. Kısmi Yükleme Yapılmasından Dolayı Taşıyıcının Yüklenen Eşyayı
Taşıması Sebebiyle Taşıma Ücreti.......................................................... 248
D. Taşıma veya Teslim Engellerinin Varlığı Halinde Taşıma Ücreti ................... 250
I. Taşıma veya Teslim Engeli ..................................................................... 250
II. Taşıma veya Teslim Engeli Halinde Talimat Vermeye Yetkili Kişiler...... 251
III. Talimat Vermeye Yetkili Kişilerden Talimat Alınamaması...................... 252
IV. Taşıma veya Teslim Engellerinin Varlığı Halinde Hak Kazanılan
Taşıma Ücreti ......................................................................................... 253
V. Taşıma veya Teslim Engellerinin Varlığı Halinde Talep Edilebilen
Ek Ücret ve Giderler............................................................................... 259
§8. TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN FESHİ HALİNDE TAŞIMA ÜCRETİ ...............................264
A. Taşıma Sözleşmesinin Gönderen Tarafından Feshedilmesi ......................... 264
B. Gönderenin Taşıma Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıyıcının Talep
Edebileceği Taşıma Ücreti............................................................................. 268
C. Gönderenin Taşıma Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıyıcının Talep
Edebileceği Taşıma Ücretinin Hukuki Niteliği................................................ 273
D. Yükleme Süresine Uyulmaması Sebebiyle Taşıyıcının Taşıma
Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıma Ücreti.............................................. 274
I. Taşıma Sözleşmesinin Taşıyıcı Tarafından Feshedilmesi........................ 274
II. Taşıyıcının Taşıma Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıma
Ücreti ..................................................................................................... 275
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TAŞIMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI VE İSPATI
§1. TAŞIMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI ...............................................................277
A. Taşıma Ücretinin Miktarının Açıkça Kararlaştırılması Halinde Taşıma
Ücretinin Hesaplanması................................................................................ 277
I. Taşıma Ücretinin Genel İşlem Şartı İle Kararlaştırılması ........................ 279
II. Ücret Tarifeleri....................................................................................... 282
B. Taşıma Ücretinin Miktarının Kararlaştırılmaması Halinde Taşıma
Ücretinin Hesaplanması................................................................................ 284
I. Piyasadaki Ücret .................................................................................... 285
II. Makul Ücret ........................................................................................... 286
İçindekiler XV
§2. TAŞIMA ÜCRETİNİN İSPATI ..............................................................................288
A. Taşıma Senedinde Taşıma Ücretine Yer Verilmesi........................................ 288
I. Taşıma Senedinde Taşıma Ücretinin Hesaplanmasına İlişkin
Ölçülerin Varlığı ..................................................................................... 292
II. Gönderilenin Taşıma Ücretini Taşıma Senediyle Sınırlı Olarak
Ödemesi................................................................................................. 293
III. Taşıma Senedinde Uluslararası Teslim Şekillerinin Öngörmüş
Olduğu Kayıtlara Yer Verilmesi .............................................................. 295
B. Yük Senedinde Taşıma Ücretine Yer Verilmesi ............................................. 297
C. Taşıma Ücretinin Diğer Belgelerle İspatı....................................................... 299
§3. ZAMANAŞIMI ..................................................................................................300
A. Taşıma Ücretine İlişkin Doğrudan Talepte Zamanaşımı................................ 300
B. Taşıma Ücretine İlişkin Dolaylı Talepte Zamanaşımı..................................... 305
§4. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME .......................................................................308
SONUÇ ...................................................................................................................311
KAYNAKÇA .............................................................................................................317