Kamu İhale Sözleşmesinin Feshi
Kamu İhale Sözleşmesinin Feshi
Dursun Ali DEMİRBOĞA
Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
ÖNSÖZ Bu eser Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde Özel Hukuk Anabilim Dalı'nda Doktora tezi olarak hazırlanmış ve aşağıda adı bulunan jüri üyelerinin önünde 20.06.2013 tarihinde, Prof. Dr. thsan Erdoğan, Prof. Dr. Mustafa Fadıl Yıldırım, Prof. Dr. Cemal Oğuz, Prof. Dr. Hasan İşgüzar ve Prof. Dr. Veysel Başpmar'dan oluşan jüri önünde savunularak oybirliği ile kabul edilmiştir. Tezde ileri sürülen görüşler yazarına ait olup, Enstitü bu görüşlerden dolayı hiçbir sorumluluk kabul etmez.
Kamu ihale sözleşmeleri taşıdığı iktisadî ve siyasî önemi yanında inkâr edilemez bir gerçek olarak hukukî bir öneme de sahiptir. Bu nedenle ziyadesiyle araştırma yapmayı hak eden bir alan olma niteliği taşımaktadır. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun yeni olması ve bu alanda yeterli çalışmanın bulunmaması uygulamada belirsizlikler meydana getirmektedir. Bu belirsizliklerin giderilmesi ve araştırmacıların dikkatinin bu alana çekilmesi bu araştırmanın temel amaçlarından biridir.
Kamu ihale sözleşmesinin feshinde teorik yaklaşımların tartışılması ve taraflar arasında sözleşme aşamasında çıkacak uyuşmazlıkların giderilmesinde adil bir çözümü ortaya koyar. Anılan Kanunda yer alan çelişkili hükümlerin yorumlanmasında, idare ile yüklenici arasındaki menfaatler dengesinin korunmasında bu araştırma önemli bir kaynak teşkil edecektir. Araştırma aşamasında yabancı kaynaklara ulaşmam-daki kolaylık başlangıçta öngördüğüm araştırma yolunu ve sonuçlarını önemli ölçüde değiştirmiştir. Burada şunu da söylemek gerekir ki, Türk Hukukunda kamu ihale sözleşmeleri konusunda yapılan araştırmalar Kıta Avrupası Hukuk Sistemine entegrasyonda gerçek bir temel teşkil etmektedir. Bu nedenle karşılaştırmalı olarak konunun incelenmesinde Anglo-Saxon sistemi ile Kıta Avrupası sisteminin farklılıklarının ortaya konulmasında bu eserlerin katkısı inkâr edilemez.
Orijinaline sadık kalınarak basıma hazırlanan bu eserin uygulamada faydalı olacağını düşünüyorum. Bu alana yönlenmemde ve akademik hayatımın şekillenmesinde en büyük katkıyı veren değerli hocam Prof. Dr. İhsan Erdoğan'a teşekkürü bir borç bilirim. Tüm araştırmam boyunca bana akademik desteğini esirgemeyen Prof. Dr. Veysel Başpmar'a şükranlarımı arz ederim.
Dursun Ali Demirboğa Ankara, 2013
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ.......................................................................................... 5
KISALTMALAR.......................................................................... 19 §1. GİRİŞ....................................................................................... 23
KONUNUN TAKDİMİ, ÖNEMİ VE SINIRLILIKLARI
I. KONUNUN TAKDİMİ........................................................... 23
II. KONUNUN ÖNEMİ............................................................... 25
III. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI...................................... 26
BİRİNCİ BÖLÜM
KAMU İHALE SÖZLEŞMESİ VE
FESİH KAVRAMLARI
§ 2. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİ KAVRAMI........................... 29
I. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİ TANIMI.................................. 29
A. Kavram................................................................................ 29
B. Kamu İhale Sözleşmelerinin Tarihî Gelişimi............................ 34
C. Ekonomik ve Hukukî Önemi................................................. 37
- Ekonomik Önemi............................................................ 37
- Hukukî Önemi................................................................ 38
II. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI.................... 40
A. İdare.................................................................................... 41
B. İstekli................................................................................... 42
III. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN KONUSU....................... 46
A. Mal Alımı Sözleşmeleri.......................................................... 46
B. Hizmet Alımı Sözleşmeleri..................................................... 46
C. Yapım İşi Sözleşmeleri.......................................................... 46
IV. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ............................... 47
A. Anahtar Teslimi Götürü Bedel Sözleşme................................ 47
B. Götürü Bedel Sözleşme......................................................... 49
C. Birim Fiyat Sözleşme............................................................ 50
D. Karma Sözleşme.................................................................. 51
E. Münferit Sözleşme................................................................ 52
V. KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİNE
HAKİM OLAN İLKELER....................................................... 52
A. Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda
Yer Alan İlkeler.................................................................... 52
- Tarafların Eşitliği İlkesi..................................................... 52
- İhale Dokümanına Uygun Sözleşme
Yapılması İlkesi............................................................... 54
3. Sözleşme Bedelinin Değişmezliği İlkesi............................. 56
B. Kamu İhale Sözleşmelerine Hakim Olan,
Fakat Kanunda Yer Almayan Diğer İlkeler............................ 57
- Türk Borçlar Kanununun Tamamlayıcılığı İlkesi................ 57
- Yazıldık İlkesi................................................................. 58
VI. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN
KURULUŞ SAFHALARI........................................................ 59
A. İhale İlânı ve Hukukî Niteliği.................................................. 63
B. Tekliflerin Alınması ve Değerlendirilmesi................................ 63
C. Kesinleşen İhale Kararı ve Hukukî Niteliği............................. 71
D. Sözleşmeye Davet ve Hukukî Niteliği.................................... 73
E. Kamu İhale Sözleşmesinin Şekli............................................ 74
- Genel Olarak.................................................................. 74
-
Kamu İhale Sözleşmelerinde Şekle Aykırılığın
Hüküm ve Sonuçları........................................................ 77
F. Kamu İhale Sözleşmesinin Kurulduğu An ve
Sona Ermedeki Önemi.......................................................... 79 § 3. KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİNDE
FESİH KAVRAMI VE BENZER KAVRAMLARLA
İLİŞKİSİ.................................................................................. 82
I. FESİH....................................................................................... 82
II. İPTAL....................................................................................... 86
III. DÖNME.................................................................................. 86
A. Sözleşmeden Dönmenin Etkileri............................................. 87
B. Kamu İhalelerinde Sözleşmeden Dönmenin Etkisi.................. 87
IV. İKALE SÖZLEŞMESİ............................................................. 91
V. KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİ KANUNUNDA
FESİH KAVRAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ................... 91
İKİNCİ BÖLÜM
KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME SEBEPLERİ § 4. YÜKLENİCİDEN KAYNAKLANAN SEBEPLERLE
KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ........... 93
I. GENEL OLARAK.................................................................... 93
II. TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA
YER ALAN SEBEPLER.......................................................... 93
A. İfa........................................................................................ 93
- İfanın Şartlan................................................................... 94
- Kamu İhale Sözleşmelerinde İfanın Özellikleri................... 94
a. Mal Alımı Sözleşmelerinde İfa..................................... 96
b. Hizmet Alımı Sözleşmelerinde İfa............................... 100
c. Yapım İşi Sözleşmelerinde İfa................................... 102
(1) Anahtar Teslimi Götürü
Bedel Sözleşmelerde İfa..................................... 103
(2) Birim Fiyatlı Sözleşmelerde İfa............................ 107
B. İbra.................................................................................... 109
- İbra Kavramı................................................................ 109
- İbranın Kamu İhale Sözleşmesinin
Sona Ermesine Etkisi..................................................... 110
C. Yenileme............................................................................ 111
- Yenileme Kavramı......................................................... 111
- Yenilemenin Kamu İhale Sözleşmesine Etkisi.................. 112
D. Takas................................................................................. 113
- Takas Kavramı............................................................. 113
- Takasın Kamu İhale Sözleşmelerine Etkisi...................... 113
E. Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi.............................. 113
- Kavram........................................................................ 113
- Kamu İhale Sözleşmelerine Etkisi................................... 114
F. Kusurlu İmkânsızlık............................................................. 114
- Kavram........................................................................ 114
- Kamu İhale Sözleşmelerine Etkisi................................... 115
III. KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİ KANUNUNDA
YER ALAN SONA ERME SEBEPLERİ............................... 115
A. Sözleşmenin İzinsiz Devri..................................................... 115
- Genel Olarak................................................................ 115
- Kamu İhale Sözleşmesinin Devrinin Şartları.................... 116
a. Kamu İhale Sözleşmesinin Devri İçin
Zorunlu Hal Bulunmalıdır........................................... 118
b. İhale Yetkilisi İzin Vermelidir..................................... 118
c. Devralan Yüklenicide Devreden İle
Aynı Şartlar Bulunmalıdır.......................................... 119
d. Kamu İhale Sözleşmesinin Devrini Takibeden
Üç Yıl İçinde Başka Sözleşme Devredilmemiş
veya Devralınmamış Olmalıdır................................... 119
3. İzinsiz Devrin Hüküm ve Sonuçlan................................. 120
B. Yüklenicinin Ölümü, İflâsı, Ağır Hastalığı,
Tutukluluğu veya Mahkûmiyeti Sebebiyle
Kamu İhale Sözleşmesinin Feshi.......................................... 121
- Genel Olarak................................................................ 121
- Sebepleri...................................................................... 122
a. Yüklenicinin Ölümü................................................... 122
b. Yüklenicinin İflâsı...................................................... 122
c. Yüklenicinin Ağır Hastalığı,
Tutukluluğu veya Mahkûmiyeti.................................. 123
3. Yüklenicinin İflâsının Kamu İhale
Sözleşmelerine Etkisi..................................................... 123
-
Yüklenicinin Ölümünün Kamu İhale
Sözleşmelerine Etkisi..................................................... 125 -
Yüklenicinin Ağır Hastalığı, Tutukluluğu veya
Mahkûmiyetinin Kamu İhale Sözleşmesine Etkisi............ 125 -
Yüklenicinin Ortak Girişim Olması Halinde
Ölüm, İflâs, Ağır Hastalık, Tutukluluk veya
Mahkûmiyetin Kamu İhale Sözleşmesine Etkisi.............. 126
a. Pilot veya Koordinatör Ortağın Ölümü,
İflası, Ağır Hastalığı, Tutukluluğu veya
Mahkûmiyeti............................................................ 126
b. Pilot veya Koordinatör Ortak Dışındaki
Ortakların Ölümü, İflâsı, Ağır Hastalığı,
Tutukluluğu veya Mahkûmiyeti.................................. 127
Yüzünden Sözleşmenin Feshi.............................................. 127
- Genel Olarak................................................................ 127
- Şartları......................................................................... 128
a. Yüklenicinin Malî Acz İçinde Bulunması.................... 128
b. Malî Aczin Sözleşme Yapıldıktan Sonra
Meydana Gelmesi.................................................... 129
c. Malî Aczin Mücbir Sebep Halleri Dışında
Gerçekleşmesi.......................................................... 129
d. Malî Acz Sebebi İle Yüklenicinin Taahhüdünü
Yerine Getiremeyeceğini Yazılı Olarak
Bildirmesi................................................................. 129
3. Yüklenicinin Malî Acz İçinde Bulunması
Sebebiyle Sözleşmenin Feshinin Hüküm ve
Sonuçları...................................................................... 130 D. Yüklenicinin Temerrüdü Sebebiyle
Sözleşmenin Feshi.............................................................. 131
- Genel Olarak................................................................ 131
- Şartlan.......................................................................... 131
a. Yüklenicinin Taahhüdünü İhale Dokümanı ve
Sözleşme Hükümlerine Uygun Olarak
Yerine Getirmemesi.................................................. 131
b. İdarenin İhtarı........................................................... 132
E. Sözleşmenin Yürütülmesi Sırasında Yüklenicinin
Yasak Fiil ve Davranışlarda Bulunduğunun
Tespit Edilmesi................................................................... 133
- Genel Olarak................................................................ 133
- Şartları......................................................................... 133
a. Yüklenicinin Yasak Fiil ve Davranışlarda
Bulunduğunun Tespit Edilmesi................................... 133
b. Sözleşmenin Yürütülüyor Olması............................... 134
c. İdarenin Fesih Beyanı............................................... 134
F. Yüklenicinin Sözleşmeden Önceki Yasak Fiil ve
Davranışları Sebebiyle Kamu İhale Sözleşmesinin
Feshi................................................................................... 135
1. Sözleşmeden Önceki Yasak Fiil ve
Davranış Kavramı......................................................... 135
2. Şartları......................................................................... 136
a. Yasak Fiil ve Davranışların Sözleşmeden
Önce Gerçekleşmesi..................................................... 136
b. İdarece Durumun Sözleşmenin Yürütülmesi
Sırasında Tespiti............................................................ 136
(1) Taahhüdün % 8O'i Tamamlanmadan
Yapılan Tespit.......................................................... 136
(2) Taahhüdün % 8O'i Tamamlandıktan
Sonra Tespit............................................................ 137 § 5. YÜKLENİCİDEN KAYNAKLANMAYAN
SEBEPLERLE KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN
SONA ERMESİ.................................................................... 138
I. TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA
YER ALAN SEBEPLER........................................................ 138
A. Kusursuz İmkânsızlık.......................................................... 138
- Kavram........................................................................ 138
-
Kusursuz İmkânsızlığın Kamu İhale Sözleşmesine
Etkisi............................................................................ 138
a. Mal Alımı Sözleşmelerinde
Kusursuz İfa İmkânsızlığı........................................... 138
b. Hizmet Alımı Sözleşmelerinde
Kusursuz İfa İmkânsızlığı.......................................... 139
c. Yapım İşleri Sözleşmelerinde
Kusursuz İfa İmkânsızlığı.......................................... 140
(1) Beklenmeyen bir olay sebebi ile
eserin yok olması............................................... 141
(2) İş sahibinin şahsında veya tehlike alanında
gerçekleşen umulmayan bir olaydan
doğan imkânsızlık............................................... 143
(3) Yüklenicinin şahsında ortaya çıkan
beklenmeyen bir olaydan doğan
imkânsızlık......................................................... 144
3. Kusursuz İmkânsızlığın Sonuçları................................... 145
B. Zamanaşımı.......................................................................... 146
- Kavram........................................................................ 146
-
Kamu İhale Sözleşmelerinden Doğan Alacaklarda
Zamanaşımı.................................................................. 147
YER ALAN SEBEPLER....................................................... 148
A. Mücbir Sebeplerin Ortaya Çıkması Sebebiyle
Kamu İhale Sözleşmesinin Feshi......................................... 148
- Kavram........................................................................ 148
- Şartları......................................................................... 149
- Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda
Yer Alan Mücbir Sebep Halleri..................................... 150
a. Tabiî Afetler............................................................. 151
b. Genel Grev.............................................................. 151
c. Genel Salgın Hastalık............................................... 151
d. Kısmî veya Genel Seferberlik................................... 152
e. Kamu İhale Kurumu Tarafından Belirlenecek
Haller...................................................................... 152
- Kuruma Başvuru Şartları.................................... 153
- Kurum tarafından Belirlenen
Mücbir Sebep Halleri........................................ 154
f. Mücbir Sebebin Kamu İhale Sözleşmelerine
Etkisi....................................................................... 154
B. İş Artışı İle İşin Tamamlanamayacağmm
Anlaşılması Üzerine Sözleşmenin Sona Ermesi..................... 155
- İş Artışı Kavramı.......................................................... 155
- İş Artışının Şartlan......................................................... 156
a. Artışın Sözleşmeden Önce Öngörülmemiş
Olması..................................................................... 156
b. İş Artışının Zorunlu Olması....................................... 156
c. Sözleşmeye Esas Proje İçinde Kalınması.................. 158
d. Artan İşin İdareyi Külfete Sokmaksızm
Asıl İşten Ayrılmasının Teknik veya
Ekonomik Olarak Mümkün Olmaması...................... 158
e. Kanunî Oranlar Dahilinde İş Artışı Yapılması............. 158
3. İş Artışının Mümkün Olmaması Sebebiyle
Sözleşmenin Feshi........................................................ 159
C. İş Eksilişi Sebebiyle Sözleşmenin Feshi................................ 160
- İş Eksilişi Kavramı......................................................... 160
- İş Eksilişinin Şartları....................................................... 160
a. İşin Sözleşme Bedelinin % 80'inden
Daha Az Bedelle Tamamlanacağının
Anlaşılması............................................................... 160
b. İşin Bitirilmesi........................................................... 161
c. Sözleşme Bedelinin % 80'i İle Yapılan
İş Miktarı Arasındaki Bedelin % 5'inin
Yükleniciye Ödenmesi.............................................. 161
§ 6. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN İDAREDEN
KAYNAKLANAN SEBEPLERLE SONA ERMESİ.......... 162
I. GENEL OLARAK.................................................................. 162
II. İDARENİN TEMERRÜDÜ..................................................... 162
A. Alacaklının Temerrüdü........................................................ 162
B. Borçlu Temerrüdü............................................................... 163
- İDARENİN KUSURLU OLDUĞU İMKÂNSIZLIK............. 164
- KÖTÜ İFA............................................................................. 164
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİNİN FESİHLE SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI
§ 7. KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİNİN
FESİHLE SONA ERME USULÜ......................................... 165
I. GENEL OLARAK................................................................ 165
A. Bildirimli Fesih.................................................................... 165
B. Bildirimsiz Fesih.................................................................. 166
II. SÖZLEŞMENİN İDARE TARAFINDAN FESHİ.................. 167
A. Genel Olarak...................................................................... 167
B. Fesih Usulü......................................................................... 169
- Bildirimli Fesihte Usul.................................................... 169
- Bildirimsiz Fesihte Usul.................................................. 172
C. Tebligat.............................................................................. 173
III. SÖZLEŞMENİN YÜKLENİCİ TARAFINDAN FESHİ...... 175
A. Genel Olarak..................................................................... 175
B. Kamu İhale Sözleşmesinin İdarenin Temerrüdü
Nedeniyle Sona Erdirilmesi................................................. 176
1. İdarenin Alacaklının Temerrüdüne Düşmesi
Halinde Fesih Usulü...................................................... 176
2. İdarenin Borçlu Temerrüdüne Düşmesi Halinde
Fesih Usulü.................................................................. 180
§ 8. KAMU İHALE SÖZLEŞMESİNİN FESİHLE
SONE ERDİRİLMESİNİN HÜKÜM VE
SONUÇLARI....................................................................... 185
I. GENEL OLARAK................................................................ 185
A. Eser Sözleşmelerini Anî Edimli Borç İlişkisi Olarak
Nitelendiren Görüş............................................................. 186
B. Eser Sözleşmelerini Sürekli Borç İlişkisi Olarak
Nitelendiren Görüş............................................................. 187
C. Karma Görüş..................................................................... 188
D. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Şahsî Kanaatimiz................ 188
E. Dönme Teorisinin Kamu İhale Sözleşmelerine
Uygulanması...................................................................... 189
II. FESHİN HÜKÜMLERİ......................................................... 191
A. Genel Olarak..................................................................... 191
B. Bildirimli Fesih Hallerinde Feshin Hükümleri........................ 192
-
Sözleşmenin İzinsiz Devri Sebebiyle Feshin
Hükümleri.................................................................... 193 -
Yüklenicinin İflâsı, Ağır Hastalığı,
Tutukluluğu veya Mahkûmiyeti Halinde
Feshin Hükümleri.......................................................... 194
a. Yüklenicinin İflâsı Halinde Feshin Hükümleri.............. 194
b. Yüklenicinin Ağır Hastalığı Sebebiyle
Sözleşmenin Feshinin Hükümleri............................... 195
c. Yüklenicinin Tutukluluğu veya
Mahkûmiyeti Sebebiyle Sözleşmenin
Feshinin Hükümleri................................................... 195
-
İflâs, Ağır Hastalık, Tutukluluk veya Mahkûmiyet
Sebebiyle Feshin Hükümleri.......................................... 196 - Yüklenicinin Temerrüdü Sebebiyle
Sözleşmenin Feshinin Hükümleri.................................... 197
C. Bildirimsiz Fesih Hallerinde Feshin Hükümleri...................... 199
- Yüklenicinin Ölümü Halinde Feshin Hükümleri............... 200
-
Yüklenicinin Malî Acz İçinde Olması Sebebiyle
Feshin Hükümleri.......................................................... 201 -
Sözleşmenin Yürütülmesi Sırasında Yüklenicinin
Yasak Fiil veya Davranışları Sebebiyle
Feshin Hükümleri.......................................................... 202
4. Sözleşmeden Önceki Yasak Fiil ve
Davranışlar Sebebiyle Sözleşmenin
Feshinin Hükümleri........................................................ 203
5. Mücbir Sebeplerle Sözleşmenin Feshinin
Hükümleri..................................................................... 204
6. İş Artışının İmkânsız Olması veya
İş Eksilişi Sebebiyle Feshin Hükümleri........................... 204
SONA ERMENİN SONUÇLARI......................................... 205 A. Genel Olarak...................................................................... 205
1. Sözleşmenin İdare Tarafından
Feshi ve Sonuçları......................................................... 207
2. Sözleşmenin Yüklenici Tarafından
Feshi ve Sonuçları......................................................... 207 B. Tasfiye............................................................................... 207
-
Yapım İşlerine İlişkin Kamu İhale
Sözleşmelerinde Tasfiye Usulü....................................... 208 - Mal Alımı Sözleşmelerinde Tasfiye Usulü....................... 209
- Hizmet Alım Sözleşmelerinde Tasfiye Usulü.................... 210
-
Tasfiyenin Sebepsiz Zenginleşme Hükümlerine
Dayanması.................................................................... 211 - Tasfiyenin Sözleşmeden Doğan Bir Borcun
İfası Olarak Değerlendirilmesi........................................ 211
-
Tasfiyenin Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme
Hükümlerine Dayandırılması............................................... 211 -
Tasfiyenin Satım Sözleşmesine İlişkin Hükümlerin
Kıyasen Uygulanmasına Dayandırılması................................. 212
5. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Şahsî Kanaatimiz .... 212
D. İade 213
- Aynen İade..................................................................... 213
- Bedelin İadesi.................................................................. 213
IV. FESHİN SONUCU OLARAK ZARAR........................................... 214
A. Genel Olarak........................................................................ 214
B. Kamu İhale Sözleşmelerinin Feshinde Zarar Kavramı...................... 215
- Müspet Zarar................................................................... 216
- Menfî Zarar.................................................................... 216
- Tazminat Talebinin Tabi Olduğu Zamanaşımı.......................... 217
V. KESİN TEMİNATIN GELİR KAYDEDİLMESİ............................... 218
A. Genel Olarak........................................................................ 218
B. Kesin Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler............................. 219
C. Sözleşmenin Feshinde Kesin Teminatın
Gelir Kaydedileceği Haller....................................................... 220 VI. FESHİN SONUCU OLAN İDARÎ YAPTIRIM
OLARAK İHALEYE KATILMA YASAĞI...................................... 220
A. Genel Olarak........................................................................ 220
B. Yasaklamaya Sebep Olan Fesih Halleri....................................... 221
C. Yasaklama Usulü.................................................................. 222
SONUÇ........................................................................................ 223
KAYNAKÇA................................................................................. 227