Kamu Harcamaları Kamu Gelirleri ve Bütçe - M. KEMAL MUTLUER
Kamu Harcamaları Kamu Gelirleri ve Bütçe - M. KEMAL MUTLUER
M. Kamil MUTLUER / N. Nilay DAYANÇ KUZEYLİ
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ KİTAP
BİRİNCİ KISIM
KAMU HİZMETLERİ VE KAMU HARCAMALARI
1. KAMU HİZMETLERİ VE KAMU HARCAMALARINA İLİŞKİN BİLGİLER 31
1.1. Kamu Hizmetleri 31
1.1.1. Kamu Hizmetlerinin Niteliği 31
1.1.2. Kamu Hizmetlerinin Türleri 33
1.1.2.1. Kamusal Hizmetler 33
1.1.2.2. Yarı Kamusal Hizmetler 34
1.1.2.3. Özel Hizmetler 35
1.1.3. Kamu Hizmetlerinin Belirlenmesinde Siyasetin Rolü 36
1.1.4. Üzerinde Önemle Durulması Gereken Kamu
Hizmetlerİ 37
1.1.4.1. Eğitim Hizmetleri 37
1.1.4.2. Sağlık Hizmetleri 39
1.1.4.3. Sosyal Güvenlik Hizmetleri 40
1.1.4.4. Savunma Hizmetleri 43
1.1.4.5. Çevre Hizmetleri 44
1.1.4.6. Ulaştırma Hizmetleri 46
2. KAMU HARCAMALARI 47
2.1. Kamu Harcamalarının Artışı Kamu Harcamalarının Artış
Nedenleri 47
2.1.1. Kamu Harcamalarının Artış Nedenleri 49
2.1.1.1. Kamu Harcamalarının Görünürde Artış
Nedenleri 49
2.1.1.2. Gerçek Artış Nedenleri 51
2.2. Kamu Harcamalarının Artışı Konusunda Ortaya Konmuş
Olan Görüşler 53
2.3. Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması 54
2.3.1. Teorik Sınıflandırmalar 55
2.3.1.1. Reel Harcamalar - Transfer Harcamaları 55
2.3.1.1.1. Reel Harcamalar 55
2.3.1.1.2. Transfer Harcamaları 56
2.3.1.1.3. Türk Bütçe Sisteminde Yer Alan Transfer Harcamaları 59
2.3.1.2. Cari Harcamalar - Yatırım Harcamaları 60
2.3.1.3. Organik (Kurumsal) Sınıflandırma - Fonksiyonel Sınıflandırma 60
2.3.1.4. Türkiye’de Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması 61
2.4. Kamu Harcamalarının Etkileri 63
2.4.1. Reel Harcamaların Etkileri 63
2.4.1.1. Reel Harcamaların Kaynak Dağılımına
Etkileri 64
2.4.1.2. Reel Harcamaların Üretim ve İstihdam Üzerine Etkileri 64
2.4.1.3. Reel Harcamaların Gelir Dağılımı Üzerine
Etkileri 65
2.4.1.4. Reel Harcamaların Ekonomik İstikrar Üzerine Etkileri 65
2.4.1.4.1. Enflasyon Devrelerinde Reel Harcamaların Etkileri 65
2.4.1.4.2. Deflasyon Devrelerinde Reel Harcamaların Etkileri 66
2.4.2. Transfer Harcamalarının Etkileri 66
İKİNCİ KISIM
TÜRKİYEDEKİ KAMU HARCAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
1. KAMU HARCAMALARININ SİYASİ YÖNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 69
1.1. Bütçelerin Siyasi Niteliği ve Kamu Harcamaları 69
1.2. Kesin Hesap Denetimi 71
1.3. Bütçe Görüşmelerinin Etkinliği 73
1.4. Devleti Küçülterek Etkin Devlet Haline Getirme 74
1.5. Seçim Zamanlarında Kamu Harcamalarının Artması 74
2. KAMU HARCAMALARININ HUKUKİ YÖNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 74
2.1. Harcama Mevzuatının Karışık Olması ve Sık Aralıklarla
Değiştirilmesi 74
2.2. Harcama Kanunlarının Genelde Tepki İle Karşılanması 75
2.3. Kalkınma Bakanlığının Kamu Harcamalarına Yön Vermesi
Ve Bütçe İle Kesin Hesabının Görüşülmesi 76
2.4. Kamu Harcamaları ve Sayıştay Denetimi 79
2.5. Belediye Harcamalarının Denetimi 81
2.6. Kamu Harcamalarının Ekonomik ve Sosyal Yönden
Değerlendirilmesi 82
2.6.1. Bütçe Denkliği ve Kamu Harcamaları 82
2.6.2. Kamu Kaynaklarının Tahsisi 87
2.6.3. Kamu Harcamaları İçİn Ödenek Tahsisinde
Fonksiyonel Sınıflandırmanın Önemi 89
2.6.4. Kamu Harcamalarında Verimliliğin Sağlanması 90
2.6.5 Kamu Kesimi İstihdamı 90
2.6.6. Kamu Kesiminde Ücret Politikası 94
2.6.7. Kamu Harcamalarıyla Gelir Dağılımına Etkili Olmak 94
2.6.8. Kamu Harcamaları ve Ekonomik İstikrar 96
2.7. Türkiye’de Üzerinde Önemle Durulması Gereken Kamu
Hizmetleri 97
2.7.1. Eğitim Hizmeti 97
2.7.1.1. Eğitime Genel Bakış 97
2.7.1.2. Eğitime Ayrılan Kaynaklar 101
2.7.2. Sağlık Hizmeti 107
2.7.2.1. Sağlık Hizmetlerine Genel Bakış 108
2.7.2.2. Sağlık Harcamaları 111
2.7.3. Sosyal Güvenlik Hizmetleri 115
2.7.3.1. Sosyal Güvenlik Hizmetlerinin Ana Sorunları 116
2.7.3.2. Sosyal Güvenlik Hizmetlerini Düzeltme
Faaliyetleri 121
2.7.4. Savunma Hizmeti 122
2.7.4.1. Genel Olarak Savunma Hizmeti 122
2.7.4.2. Savunma Hizmeti İçin Ayrılan Kaynaklar 124
2.7.5. Çevre Hizmetleri 126
2.7.6. Ulaşım Hizmetleri 127
İKİNCİ KİTAP
BİRİNCİ KISIM
1. KAMU GELİRLERİNİN TÜRLERİ 129
2. GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER 130
2.1. Gelir Vergisi 130
2.1.1. Gelir Vergisinin Tarihi Gelişimi 130
2.1.1.1. Yabancı Ülkelerde Gelir Vergisinin Tarihi Gelişimi 130
2.1.1.2. Türkiye’de Gelir Vergisinin Tarihi Gelişimi 131
2.1.2. Gelir Vergisinin Teorik Yapısı 132
2.1.3. Gelir Vergisi’nin Uygulama Şekilleri 133
2.1.4. Gelir Kavramı 134
2.1.5. Gelir Vergisine Tabi Olan Gelirin Özellikleri 137
2.1.6. Gelirin Unsurları 138
2.1.7. Gelir Vergisinin Mükellefi 139
2.1.8. Muafiyet Ve İstisnalar 139
2.1.9. Gelirin Vergilendirme Süreci 140
2.2. Kurumlar Vergisi 142
2.2.1. Kurumlar Vergisinin Tarihi Gelişimi 142
2.2.2. Kurumlar Vergisinin Niteliği 143
2.2.3. Gelir Vergisinden Ayrı Bir Kurumlar Vergisinin Gerekli Olup Olmadığı Konusunda İleri Sürülen Görüşler 144
2.2.3.1. Kurumlar Vergisinin Gerekliliğini Savunan Görüşler 144
2.2.3.2. Kurumlar Vergisinin Gereksizliğini Savunan Görüş 146
2.2.3.3. Türk Kurumlar Vergisinde Benimsenen
Görüş 147
2.2.4. Kurumlar Vergisi Uygulamalarında Karşılaşılan Sistemler 148
3. HARCAMA VERGİLERİ 149
3.1. Harcama Vergilerinin Tarihi Gelişimi 149
3.2. Harcama Vergilerinin Niteliği 150
3.3. Harcama Vergilerinin Uygulama Biçimleri 151
3.3.1. Tek Aşamada Alınan Harcama Vergileri 152
3.3.1.1. Üretim Vergileri 153
3.3.1.2. Toptan Ticaret Vergileri 153
3.3.1.3. Perakende Ticaret Vergileri 154
3.3.2. Çok Aşamada Alınan Harcama Vergileri 154
3.3.2.1. Çok Aşamalı Gayri Safi Harcama Vergileri 155
3.3.2.2. Çok Aşamalı Safi Harcama Vergileri (Katma
Değer Vergisi) 156
3.3.2.2.1. Katma Değer Vergisinin Niteliği 156
3.3.2.2.2. Katma Değer Vergisinin Matrah Tespit Yöntemleri 157
3.3.2.3. Katma Değer Vergisinin Hesaplanma
Yöntemleri 158
3.3.2.2.1. Katma Değer Vergisinin Yararları ve Sakıncaları 159
3.3.4. Özel Tüketim Vergisi 160
3.3.4.1. Özel Tüketim Vergilerinin Uygulanış
Şekilleri 161
4. SERVET VERGİLERİ 162
4.1. Servet Vergilerinin Tarihi Gelişimi 162
4.2. Servet Vergilerinin Varlık Nedenleri 162
4.2.1. Ödeme Gücü Görüşü 163
4.2.2. Fayda Teorisi 164
4.2.3. Ayırma İlkesi Görüşü 165
4.2.4. Servet Vergilerinin Denetim İşlevi 165
4.2.5. Servet Vergilerinin Tamamlama İşlevi 165
4.3. Servet Vergilerinin Sınıflandırılması 166
4.3.1. Servetten Alınan Vergiler 166
4.3.1.1. Genel Servet Vergileri 166
4.3.1.2. Kısmî Servet Vergileri 168
4.3.1.2.1. Emlak Vergisi 168
4.3.1.2.2. Motorlu Taşıtlar Vergisi 170
4.3.2. Servet Transferlerinden Alınan Vergiler 170
4.3.2.1. Karşılıksız Servet Transferleri Üzerinden
Alınan Vergiler 171
4.3.2.2. Karşılıklı (Bedel Karşılığı) Servet Transferleri
Üzerinden Alınan Vergiler 172
4.3.3. Servet Artışı Vergileri 173
4.3.3.1. Genel Servet Artışı Vergileri 173
4.3.3.2. Özel Servet Artışı Vergileri 174
İKİNCİ KISIM
1. TÜRK VERGİ SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 177
1.1. Vergi Sisteminin Oluşturulmasında Vergilendirme Yetkisinin
(Devletin Egemenliği İlkesinin) Sınırlandırılması 177
1.2. Türk Vergi Sisteminin Yapılandırılmasında Toplum
Görüşlerine (Vergi Psikolojisine) Yer Verilmemesi 178
1.3. Plan-Program İle Vergi Politikaları Arasında Bir İlişkinin
Bulunmaması 179
1.4. Vergi Kanunlarının Maliye Bakanlığı (Vergi Alacaklısı)
Tarafından Hazırlanması 180
1.5. Vergi Kanunlarının Değişiminde Kanun Yapma Tekniğine
Uyulmamış Olması 181
1.6. Vergi Kanunlarının Çok Sık Değişmesi 182
1.7. Vergi Kanunlarının Uygulanmasında Yürütmeye Geniş
Yetki Verilmesi 183
1.8. Vergi Gelirlerinin Bütçe Giderlerini Karşılamada
Yetersiz Kalması 184
2. TÜRK VERGİ SİSTEMİNİN EKONOMİK VE SOSYAL
BAKIMDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 185
2.1. Türk Vergi Sisteminin Vergi Yükü ve Vergi Esnekliği
Bakımından Değerlendirilmesi 185
2.2. Dolaylı Vergilerin Vergi Gelirleri İçindeki Payının Giderek
Büyümesi 189
2.3. Muafiyet ve İstisnaların Fazlalığı 191
2.4. Kayıt Dışılık 192
2.5. Vergi Oranları 195
2.6. Gelir, Harcama ve Servet Vergilerinin Değerlendirilmesi 196
2.6.1. Gelir Vergilerinin Değerlendirilmesi 196
2.6.1.1. Gelir Vergisi’nin Değerlendirilmesi 196
2.6.1.1.1. Gelir Kavramının Dar Anlamda Kabul Edilmesi 197
2.6.1.1.2. Gelir Vergisi’nin Teorik Yapısından
Uzaklaştırılması 198
2.6.1.1.3 Yıllık Beyanname Yerine Verginin
Kaynakta Kesilmesi Yönteminin Ön
Plana Çıkartılması 198
2.6.1.1.4. Ayırma İlkesinin Göz Ardı Edilmiş
Olması 199
2.6.1.1.5. Gelir Unsurları Arasında Vergileme Farklılıklarının Bulunması 200
2.6.1.1.6. Gelir Vergisinde Oto-Kontrol Sisteminin İşletilememesi ve Güvenlik Önlemlerinin Mevcut Olmaması 200
2.6.1.1.7. Gelir ve Kurumlar Vergisi Arasında Olması Gereken Dengenin Kurulamaması 201
2.6.2. Kurumlar Vergisinin Değerlendirilmesi 203
2.6.2.1. Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun Genel
Olarak Değerlendirilmesi 203
2.6.2.1.1. Türkiye’de Kurum Sayısı Artarken Kurumlar Vergisi Hasılatının Olması Gereken Şekilde Artmaması 204
2.6.2.1.2. Kurumların Zarar Beyanları Artmaktadır 204
2.6.2.1.3. Genellikle Kamu İşletmeleri Kurumlar Vergisinden
Korunmuştur 205
2.6.2.1.4. Yatırım İndiriminin Kaldırılması Yerinde Olmamıştır 205
2.6.3. Harcama Vergilerinin Değerlendirilmesi 206
2.6.3.1. Katma Değer Vergisi 206
2.6.3.2. Özel Tüketim Vergisi 209
2.6.4. Servet Vergilerinin Değerlendirilmesi 210
2.7. Türkiye’de Vergi İdaresi 214
2.8. Vergi Denetimi 215
2.9. Vergi Cezaları 215
2.10. Vergi Yargısı 216
ÜÇÜNCÜ KİTAP
BÜTÇE
BİRİNCİ KISIM
BÜTÇE KONUSUNDA GENEL BİLGİLER
1. BÜTÇENİN TARİHİ GELİŞİMİ 219
1.1. Yabancı Ülkelerde Bütçenin Tarihi Gelişimi 219
1.2. Türkiye’de Bütçenin Tarihi Gelişimi 221
1.2.1. Cumhuriyetten önce bütçenin tarihi gelişimi 221
1.2.2. Cumhuriyetten döneminde bütçenin tarihi gelişimi 222
2. BÜTÇE HUKUKUNUN KAYNAKLARI 224
2.1. Yasama Organ Tarafından Çıkartılan Kaynaklar 224
2.1.1. Anayasa 224
2.1.2. Kanunlar 225
2.1.3. Uluslararası Mali Anlaşmalar 226
2.2. Yürütme Organı Tarafından Çıkarılan Kaynaklar 227
2.2.1. Cumhurbaşkanlığı Olağan Hal Ve Olağanüstü Hal Kararnameleri 227
2.2.1.1. Cumhurbaşkanlığı Olağan Hal kararnameleri 227
2.2.1.2. Cumhurbaşkanlığı Olağanüstü Hal
Kararnameleri 228
2.2.2. Cumhurbaşkanı Kararları 228
2.2.3. TüZüKler 228
2.2.4. Yönetmelikler 229
2.2.5. Tebliğler 229
2.3. Yargı Organı Tarafından Çıkartılan Kaynaklar 230
2.3.1. Anayasa Mahkemesi Kararları 230