Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Kamu Alacaklarının Tahsili Aşamasında Ortaya Çıkan ve Vergi Yargısında Çözümlenen Uyuşmazlıklar
Kamu Alacaklarının Tahsili Aşamasında Ortaya Çıkan ve Vergi Yargısında Çözümlenen Uyuşmazlıklar
Yusuf KARAKOÇ
Sayfa Sayısı
:
207
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2000
ISBN NO
:
9754641617
100,00
TL ÖNSÖZ Kamu hizmetlerinin mali kaynağını oluşturan kamu alacaklarının Anayasaya uygun kanunlarla konulması kadar bunlann hukuka uygun olarak tahsil edilmesi de hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir. Bu bağlamda, kamu alacaklarının tahsili amacına yönelik yükümlendirme eylem ve işlemlerinin hukuka uygunluğunun denetlenmesi gerekmektedir. Bu denetimin sağlanması amacıyla, kamu alacaklısının hukuka uygun davranmadığı gerekçesiyle yargı yoluna başvurulması imkânı tanınmaktadır. Ancak, kamu alacaklarının ve kamu alacağı sayılan alacakların tahsiline ilişkin kurallara uygun davranılmaması halinde, kimin, nereye, ne zamana kadar, nasıl ve hangi gerekçelerle başvurabileceği hususlarının çok sayıda kanunda fakat yetersiz, hatta diğer kanunlarla uyumsuz düzenlenmiş olması, yargısal bir temel hak olan hak arama özgürlüğünün gereği gibi kullanılmasını zorlaştırmaktadır. Bu itibarla, hangi alacakların kamu alacağı olduğunun ya da sayıldığının, bunların tahsili amacıyla yapılan eylem ve işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların nerede ve nasıl çözümlenmesi gerektiğinin bilinmesinde yarar vardır. "Kamu Alacaklarının Tahsili Aşamasında Ortaya Çıkan ve Vergi Yargısında Çözümlenen Uyuşmazlıklar", 1999 yılında Doçentlik Bilim Sınavına yönelik olarak kaleme alınmış ve Prof. Dr. Muallâ ÖNCEL, Prof. Dr. Z. Sacit ÖNEN ile Prof. Dr. Ahmet G. KUMRULU′dan oluşan jüriye sunulmuş monografik bir çalışmadır. Bu çalışmanın hazırlanması ve son şeklini alması aşamalarında değerli eleştiri ve katkılarından dolayı değerli hocalarım Prof. Dr. Muallâ ÖNCEL ile Prof. Dr. Ahmet G. KUMRULU′ya ne kadar teşekkür etsem azdır. Yetişmemde tarifi imkânsız sıkıntılara katlanan cefakâr annem ile fedakâr babama; bu çalışmanın yazılmasından kitap halinde yayınlanmasına kadar geçen zaman içinde her türlü nazıma katlanan ve sıkıntılarımı paylaşan sevgili eşim Av. İrem KARAKOÇ ile biricik kızım Ayşe Zehra ve biricik oğlum Ömer Faruk′a sabır, destek ve hoşgörülerinden dolayı sonsuz teşekkür ederim. Kitabın basım ve yayımını üstlenen ve bunu çok kısa bir sürede gerçekleştiren Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş.′nin sahipleri Muharrem BAŞER ve Ziya GÜLKÖK ile basımevi çalışanlarına çok teşekkür ederim. "Mükemmel iyinin düşmanıdır". Çalışmanın iyi olmasına gayret edildi. Önemli bir boşluğu doldurur, duyulan bir ihtiyacı giderebilirse çalışma amacına ulaşmış olacaktır. "Marifet iltifata tâbidir; iltifatsız meta zayidir". Eleştiriler yolumuza ışık tutacaktır. Buca/Fakülte, 12 Ocak 2000 Yusuf KARAKOÇ GİRİŞ I. KONUNUN TANITILMASI Devlet, yerine getirmekle yükümlü olduğu kamu hizmetleri için yaptığı harcamaları karşılamak amacıyla, özel kesimden kamu kesimine ekonomik değerler aktarmak zorundadır. Özel ekonomilerden kamu ekonomisine aktarılan değerler, değişik gerekçelere dayanmakta ve farklı niteliklere sahip bulunmaktadır. Bu ekonomik değerlerin, devletin alacaklı sıfatını kazanmasıyla birlikte kamu borçluları tarafından ödenmeleri gerekmektedir. Ancak, kamu borçluları borçlarını çoğu zaman kanunda belirtilen usullere ve sürelere uyarak kendiliklerinden ve eksiksiz olarak ödememektedir. Bu durumda, kamu alacaklısı, kamu gücüne ve kendiliğinden harekete geçme yetkisine dayanarak alacağını tahsil etmektedir. Kamusal mali yükümlerin kanuniliği ilkesi, kamu alacaklarının tarh-tebliğ-tahakkuk aşamalarını olduğu kadar, kamu alacağının kamu borçlusunun malvarlığmdan Hazineye fiilen geçmesi anlamına gelen tahsil aşamasını da kapsamaktadır. Dolayısıyla, hukuk devleti ilkesinin bir yansıması olan kamusal mali yükümlerin kanuniliği ilkesi, kamu alacağının miktar olarak belirlenmesinden tahsil edilmesine kadar tüm aşamalarda ortaya çıkan hukuka aykm işlemlere karşı kişilere bir güvence oluşturmaktadır. Bu çerçevede, kanunla konulmuş olmasına rağmen bir mali yükümün tahsili amacıyla yapılan eylem ve işlemlerin de hukuka uygun olması gerekmektedir. Kuşkusuz, kamu alacağının tahsili aşamasında ortaya çıkabilecek keyfiliğin de hukuk devleti ilkesini zedelemesi kaçınılmazdır. Bu nedenle, kamu alacaklarının tahsilinin kanunlarla düzenlemesi gerekmektedir. Nitekim Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun1, kamu alacağı ilişkisinin tahsil aşamasını düzenlemektedir. Ayrıca hemen her mali kanunda, düzenle- 21.7.1953 tarih ve 6183 sayılı "Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun", (RG. 28.7.1953-8469). diği mali yükümün tahsiline ilişkin birtakım hükümler yer almaktadır2. Tahsil dairesinin kamu alacaklarını doğrudan kamu gücüne dayanarak takip ve tahsil yetkisi, kamu gücünü dilediği gibi kullanabileceği anlamına gelmemektedir. Çünkü, kamu gücünün keyfi kullanımı, Anayasa′nm 2′nci maddesinde ifadesini bulan "hukuk devleti" ilkesiyle bağdaşmamaktadır. Amme Alacaklannm Tahsil Usulü Hakkında Kanun, kamu alacaklarının takip ve tahsilinde kamu gücünün kullanılmasının hukukî çerçevesini oluşturmaktadır. İdarenin kamu alacaklarının tahsiline yönelik olarak yaptığı eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimini kural olarak vergi yargısı organları yapmaktadır3. Kamu borcu ilişkisinin sona ermesinde insiyatif ya kamu borçlusunda ya da alacaklı tahsil dairesinde bulunmaktadır. Başka bir deyişle, ya kamu borçlusu borcunu kendiliğinden süresinde ya da yine kendiliğinden olmakla birlikte borcunu vadesinden sonra ödemektedir. Kamu borcunun vadesinden sonra ödenmesi halinde asıl borca aynca gecikme zammı (AATUHK. m. 51) eklenmektedir. Kamu borçlusu tarafından kendiliğinden ödenmeyen kamu alacağının tahsili için tahsil dairesi harekete geçmektedir. Bu durumda, kamu alacağının cebren tahsili sözkonusudur . Kamu alacaklısının, kamu borçlusunun borcunu kendiliğinden zamanında ve eksiksiz olarak ödememesi nedeniyle giriştiği cebren tahsil sürecinde alacaklı kamu idaresi ile kamu borçlusu veya üçüncü kişiler arasında bazı uyuşmazlıklar çıkabilmektedir. Bu çalışmada, güvence önlemleri de dahil olmak üzere kamu alacaklannm tahsil aşamasında ortaya çıkan ve vergi yargısında çözümlenecek uyuşmazlıklardan bazıları incelenmektedir. Çalışmanın esasını kamu alacaklarının tahsil aşamasına yönelik yükümlendirme işlemlerinden kaynaklanan ve vergi yargısı organlarınca çözüme kavuşturulması gereken uyuşmazlıklar oluşturmaktadır. Kuşkusuz, bu aşamada çıkabilecek uyuşmazlıklar sadece burada inceleme konusu yapılanlardan ibaret değildir. 2 Kumrulu, Vergi İcra Hukuku, s. 647. 3 Kaneti, s. 428. 4 Öncel-Kumrulu-Çağan, s. 109. Kamu alacaklarının tahsili aşamasında ortaya çıkan ve vergi yargısında çözümlenen uyuşmazlıkların yargılama usulü, tarh aşamasına ilişkin uyuşmazlıkların yargılama usulünden kural olarak bir farklılık göstermemektedir. Bu nedenle, inceleme konusu yapılan uyuşmazlıkların yargılama sürecine ilişkin özellikli durumlar dışında genel açıklamalara burada yer verilmemektedir. Diğer kısımlarla ortak olan dava açma süresine ilişkin ayrıntılı açıklamalar ve tartışmalara, tekrardan kaçınmak amacıyla, ödeme emrine karşı dava açılması başlığı altında yer verilmektedir. II. İNCELEME PLÃNI "Kamu Alacaklarının Tahsili Aşamasında Ortaya Çıkan ve Vergi Yargısında Çözümlenen Uyuşmazlıklar" başlığını taşıyan bu çalışma, giriş ile dört bölüm ile genel değerlendirme ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Birinci bölümde, yükümlendirme süreci, kamu alacağı kavramı, kamu alacaklarının tahsili ile kamu alacaklarının tahsili aşamasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar ve çözümünde görevli yargı organları konusunda anahatlarıyla açıklamalara giriş mahiyetinde yer verilmektedir. "Güvence Önlemlerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar" başlığını taşıyan ikinci bölümde, tahakkuka dayanan ihtiyati haciz işlemine karşı dava açılması ile ihtiyati tahakkuka dayanan ihtiyati haciz işlemine karşı dava açılması başlıkları altında açıklamalar yapılmaktadır. "Cebren Tahsil Sürecinde Ortaya Çıkan Uyuşmazlıklar" başlığını taşıyan üçüncü bölümde, ödeme emrine karşı dava açılması ve haciz işlemine karşı dava açılması konulan incelenmektedir. "Kamu Borçlusunun Lehindeki Bazı Kurumların İşletilmesinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar" başlığını taşıyan dördüncü bölümde, tecil talebinin reddi işlemine karşı dava açılması ile terkin işleminin reddi işlemine karşı dava açılması konuları ele alınmaktadır. Genel değerlendirme ve sonuç kısmında, çalışma konusunun genel bir değerlendirilmesi yapılmakta, varılan sonuçlar ve çözüm önerileri ortaya konulmaktadır. Tüm bölümlerde yapılan açıklamalar bilimsel görüşler ve yargı kararlarıyla5 desteklenmektedir. 5 Yargı kararlarının sadece tarih ve numaralarının belirtilmesiyle yetinilmeyip özetlerine de yer verilmesi, yapılan açıklamaların desteklenmesini ve denetlenmesini sağlamayı, ilgilenenlere doğrudan yararlanabilecekleri özet metinler sunmayı amaçlamaktadır. İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 15 GİRİŞ I. KONUNUN TANITILMASI 17 II. İNCELEME PLÃNI 19 BİRİNCİ BÖLÜM YÜKÜMLENDİRME SÜRECİ, KAMU ALACAĞI KAVRAMI, KAMU ALACAKLARININ TAHSİLİ, KAMU ALACAKLARININ TAHSİLİ AŞAMASINDA ORTAYA ÇIKAN UYUŞMAZLIKLAR ve ÇÖZÜMÜNDE GÖREVLİ YARGI ORGANLARI I. YÜKÜMLENDİRME SÜRECİ 21 II. KAMU ALACAĞI KAVRAMI 25 A. Genel Çerçeve 25 B. Kamu Alacağı Olma Ölçütleri 29 1. Alacağın Kime Ait Olduğu Ölçütü 29 2. Alacağın Niteliği Ölçütü 30 a. Aslî Kamu Alacakları 30 b. Fer′i Kamu Alacakları 33 c. Kamu Hizmeti Yapılmasına Bağlı Olarak Doğan Alacaklar 34 3. Tahsili Emval Kanunu′na veya Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna Göre Tahsil Edileceği Belirtilen Alacaklar Ölçütü 37 III. KAMU ALACAKLARININ TAHSİLİ 43 A. Genel Olarak Yükümlendirme/ Vergilendirme İşlemleri 43 B. Tahsil Kavramı 45 C. Tahsilin Hukukî Niteliği 47 1. Eylem-İşlem Tartışması 47 2. İdarî İşlem Kategorileri 51 a. İşlemi Yapan İradelerin Oluşumu Bakımından 52 b. İçerdikleri Konular Bakımından 53 c. Doğuracağı Hukukî Sonuçlar Bakımından 53 d. Yöneldikleri Kişiler (=Muhatapları) Üzerindeki Etkileri Bakımından 54 e. İşlemin Yapılması Süreci Bakımından 54 f. Uygulama İşlemleri 54 3. Tahsil İşleminin Kimliği 55 4. Tahsil İşleminin Unsurları 60 IV. TAHSİL AŞAMASINDA ORTAYA ÇIKAN UYUŞMAZLIKLAR ve ÇÖZÜMÜNDE GÖREVLİ YARGI ORGANLARI 63 A. Genel Çerçeve 63 B. Tahsil Aşamasında Ortaya Çıkan Uyuşmazlıkların Sınıflandırılması 64 1. Genel Olarak 64 2. Uyuşmazlığın Kaynağını Oluşturan Hukukî İlişki Bakımından 65 3. Uyuşmazlığın Kaynağını Oluşturan Kurumun Kamu Alacaklarının Tahsili Sürecindeki Yeri Bakımından 66 C. Tahsil Aşamasında Ortaya Çıkan Uyuşmazlıkların Çözümünde Görevli Yargı Organları 67 1. Genel Olarak 67 2. Tahsil Aşamasında Ortaya Çıkan Uyuşmazlıkların Vergi Yargısında Çözümü 68 3. Tahsil Aşamasında Ortaya Çıkan Uyuşmazlıkların Adlî Yargıda Çözümü 69 İKİNCİ BÖLÜM GÜVENCE ÖNLEMLERİNDEN KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLAR I. GENEL ÇERÇEVE 73 II. TAHAKKUKA DAYANAN İHTİYATİ HACİZ İŞLEMİNE KARŞI DAVA AÇILMASI 74 A. Genel Olarak 74 B. Davanın Konusu 79 C. Davanın Tarafları 80 D. Dava Nedenleri 80 E. Görevli ve Yetkili Mahkeme 83 F. Dava Açma Süresi 86 G. Davanın Sonuçları 90 1. Verilen Kararın Kesinliği 90 2. Mahkemenin İnceleme Yetkisinin Sınırı 91 3. Yürütmenin Durması/Durdurulması 91 4. Hukuka Aykırı Olarak Uygulanan İhtiyati Haciz Nedeniyle Uğranılan Zararın İstenilmesi 94 III. İHTİYATİ TAHAKKUKA DAYANAN İHTİYATİ HACİZ İŞLEMİNE KARŞI DAVA AÇILMASI 97 A. Genel Olarak 97 B. Davanın Konusu 97 C. Davanın Tarafları 101 D. Dava Nedenleri 101 E. Görevli ve Yetkili Mahkeme 102 F. Dava Açma Süresi 103 G. Davanın Sonuçları 103 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CEBREN TAHSİL SÜRECİNDE ORTAYA ÇIKAN UYUŞMAZLIKLAR I. GENEL ÇERÇEVE 105 II. ÖDEME EMRİNE KARŞI DAVA AÇILMASI 105 A. Genel Olarak 105 B. Davanın Konusu 107 1. Genel Olarak 107 2. Yetki Unsurundaki Sakatlıklar 109 3. Şekil Unsurundaki Sakatlıklar 110 4. Konu Unsurundaki Sakatlıklar 114 5. Sebep Unsurundaki Sakatlıklar 116 6. Amaç Unsurundaki Sakatlıklar 118 C. Davanın Tarafları 119 D. Dava Nedenleri 120 1« Genel Olarak 120 2. Böyle Bir Borcun Olmadığı İddiası 121 a. Genel Olarak 121 b. Borcun Ödenmiş Olması 122 c. Borcun Hiç Doğmamış Olması 123 aa. Faaliyetin Olmaması 123 bb. Tebliğin Usulsüz Yapılması 125 cc. Vergi Hatası Bulunması 127 aaa. Genel Olarak 127 bbb.Verginin Mükerrer Olması 128 ccc. Yükümlünün Şahsında Hata 129 ddd.Verginin Konusunda Hata 130 eee. Yükümlülükte Hata 130 d. Borcun Tahsil Edilmesinin Mümkün Olmaması 132 aa. Genel Olarak 132 bb. Kamu Alacağının Tarh Zamanaşımına Uğraması 133 cc. Kamu Alacağının Terkin Edilmesi veya Af Edilmesi 135 dd. Kamu Alacağının Tecil Edilmiş Olması 135 ee. Mücbir Sebep Olması 136 ff. Kamu Alacağının Uyuşmazlık Konusu Olması 136 3. Borcun Kısmen Ödendiği İddiası 138 4. Borcun Zamanaşımına Uğradığı İddiası 139 E. Görevli ve Yetkili Mahkeme 142 F. Dava Açma Süresi 145 1. Genel Olarak 145 2. Dava Açma Süresinin Başlangıcı ve Hesaplanması 146 3. Dava Açma Süresinin Son Gününün Çalışmaya Ara Vermeye (Adli Tatile) Rastlaması 148 4. Dava Açma Süresi İçinde İdareye Başvurulması 150 G. Davanın Sonuçları 157 1. Genel Olarak 157 2. Davanın Hangi Sürede Karara Bağlanacağı 158 3. Verilen Kararın Kesinliği 159 4. Haksız Çıkma Zammı 159 5. Yürütmenin Durması/Durdurulması 160 6. Mal Bildiriminde Bulunma 162 III. HACİZ İŞLEMİNE KARŞI DAVA AÇILMASI 163 A. Genel Olarak 163 B. Davanın Konusu 165 C. Davanın Tarafları 167 D. Dava Nedenleri 167 E. Görevli ve Yetkili Mahkeme 169 F. Dava Açma Süresi 171 G. Davanın Sonuçlan 172 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KAMU BORÇLUSU LEHİNDEKİ BAZI KURUMLARIN İŞLETİLMESİNDEN KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLAR I. GENEL ÇERÇEVE 177 II. TECİL TALEBİNİN REDDİ İŞLEMİNE KARŞI DAVA AÇILMASI 177 A. Genel Olarak 177 B. Davanın Konusu 180 C. Davanın Tarafları 181 D. Dava Nedenleri 181 E. Görevli ve Yetkili Mahkeme 181 F. Dava Açma Süresi 182 G. Davanın Sonuçları 182 III. TERKİN TALEBİNİN REDDİ İŞLEMİNE KARŞI DAVA AÇILMASI 183 A. Genel Olarak 183 B. Davanın Konusu 186 C. Davanın Tarafları 186 D. Dava Nedenleri 186 E. Görevli ve Yetkili Mahkeme 186 F. Dava Açma Süresi 187 G. Davanın Sonuçları 187 GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ 189 YARARLANILAN KAYNAKLAR 195
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı