Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Jeremy Benthamın Faydacı Ahlak ve Hukuk Teorisi
Jeremy Benthamın Faydacı Ahlak ve Hukuk Teorisi
Hülya ÖZKURT
Sayfa Sayısı
:
236
Kitap Ölçüleri
:
13x19 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786054687787
25,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
SUNUŞ
Bentham hem bir tarihi, politik kişilik hem de bir düşünür olarak çeşitli biçimlerde ele alınabilir. Bentham\′in ilginç kişiliği bile başlı başına araştırma konusu yapılabilir. Dört yaşında Latin¬ce öğrenmeye başlamıştır. Bir örnek olması açısından 1791 yılın¬da dünyanın en kaba adamı seçilmiş, ünlü projesi Panoptican ile tanınmaz gözetime imkan tanıyan özel bir hapishane mimarisini hem teorik hem pratik olarak şekillendirmiştir. Buna karşın cid¬di bir hayvan hakları koruyucusu ve bilim aşığıdır. Öyle ki kendi bedeninin mumyalanarak sergilenmesine de izin vermiştir.
Bentham\′in Faydacılığı 18. yüzyılın görünen yüzüdür. Tarihsel olarak Epikür\′e kadar götürülen faydacılık hem siyasi teori olmaya elverişliliği hem de ahlaki ilke olarak kurucu işleve sahip bir birey tasarımı sunması açısından genel teori olarak kabul edilebilecek ana bir yoldur. Epikür\′ün Ferdi Hedonizm\′i ile taçlanan faydacılık anlayışının Bentham tarafından en fazla sayıdaki kişinin en fazla mutluluğu olarak yeniden kurgulanması faydacılığı sosyal açıdan güçlendirmiştir. Ancak yine de faydanın ölçü olarak kullanılışı sorunlu olmaya devam eder.
Aslında Bentham Hume\′dan miras alınan İngiliz Ampirizmi\′ni temel almaktadır. Bentham 1828 yılında Camb-ridge ve Oxford\′dan farklı olarak yeni kurulan ve yenilikçi birçok girişimi barındıran Londra Üniversitesi O\′nun yarattığı rüzgarın da bir temsilcisidir. Geleneksel anlayışların yeniden gözden geçirilmesi ve yeni siyasalar ile kolonilerle bütünleşme tam da fay¬dacı anlayışın öngöreceği bir yönelim olarak ele alınabilir. Aynı zamanda yükselen Fransız aydınlanmasını özellikle Helvetius üzerinden izlemiştir.
Bentham üzerinde Hume\′un önemli bir etkisi olmakla bir¬likte şu nokta da dikkat çekicidir; özellikle ahlak konusundaki tutumları açısından aralarında ciddi farklılıklar vardır. Hume ahlakın anlaşılması ile ilgili ontolojik bir tutum benimsemişken; Bentham, genel kabul gören ahlak, hukuk ve siyaset alanındaki tutumları reformist bir anlayışla yeni politikalar çerçevesinde bir uygulama olarak ele alır, yeni tutumu aksiyolojiktir.
Hukuk açısından Bentham\′ın özel olarak ceza hukuku alanıyla ilgilendiğini belirtmeliyiz. Doğal haklar teorisinin reddi konusundaki klasik İngiliz düşüncesine yatkınlığına karşı, bir yönetim hakkı ve imkanı olarak demokrasiyi vazgeçilmez say¬maktadır. Döneminde popüler bir zeminde duran Blackstone ve taraftarlarını eleştirerek kendi görüşünü şekillendirmiştir.
Blackstone geleneksel İngiliz hukukunun da temsilcisidir. Fakat Bentham\′a göre reformlar için geleneksel tutumdan ayrıl¬mak gerekiyordu. Bentham Common Law eleştirisini yaparken Hükümet Üzerine Notlar kitabının girişinde ikili fonksiyondan bahseder. Hukukun açıklayıcılığı ve denetleyiciliği. Her iki fonksiyonu da göz önünde tutulmazsa hukuk eksik tarif edil¬miş olacaktır. Bu nedenle değişen şartlara uyum göstermeyen, çözüm oluşturmayan hukuk denetleyicilik görevini yerine getiremez, bu halde hukukun yeniden yapılandırılması gerekir. Hukukun değiştirilmesinde esas alınacak olan fayda kriteridir. Fayda tüm hukuk alanları için kullanışlı hale getirilebilir. Bunun gerçekleşmesi için büyük bir kodifikasyon faaliyeti gereklidir. Bu kodifikasyonun itici gücünü yeni kurulan Londra Üniversitesi üstlenebilecektir.
Bentham\′a göre yasa koyucu en fazla sayıda kişinin en yük¬sek mutluluğu için dört ilkeyi kullanacaktır; geçim araçlarının temin edilmesi, toplumda refah yaratmak, eşitliği gerçekleştirmek ve güvenliği sağlamaktır. Bu belirlenim hukukun aynı zamanda toplumsal dizayn için en önemli siyasal araç olarak görüldüğü¬nün de açık işaretidir. Sonuçta hukuk pozitif veçhesi ile olan-olması gereken amacının dışında ve bilimsel yöntemlerle çalışan analitik bir veri olarak sunulmaktadır.
Sayın Hülya Özkurt Sunuş\′ta kısaca ele aldığım hususları J. Bentham\′ın Faydacı Ahlak ve Hukuk Teorisi başlıklı tezi ile başa¬rılı bir biçimde tartışmıştır. Tezin savunulması üzerinden zaman geçmiş olmasına rağmen Bentham ve faydacı anlayış hala birçok güncel hukuk tartışması içindeki önemini korumaktadır. Çalış¬ma bir yüksek lisans tezi olmakla birlikte gerek kaynak kullanımı gerekse anlaşılır dili ve konuyu ele alışındaki yetkinliği ile hukuk felsefesi açısından kıymet arz etmektedir.
Sayın Hülya Özkurt\′un doktora tezi de konuyu bir adım öteye götürecek adaletin yeniden dağıtımı olacaktır. Yeni çalış¬ması açısından da bu kitabın önem taşıdığı açıktır.
Kendisini en içten duygularımla tebrik eder, yeni çalışmala¬rını da heyecanla beklediğimi belirtirim.
Prof. Dr. Yasemin Işıktaç
ÖNSÖZ
Jeremy Bentham, Avrupa\′da yeni düşüncelerin eşlik ettiği bir değişimin hakim olduğu bir dönemde, 1748-1832 yılları arasında yaşamıştır. Bentham\′m görüşlerini dile getirdiği XVIII. yüzyıl, başta doğa bilimleri olmak üzere tüm alanlarda önemli gelişmelere tanıklık etmiş olması bakımından, bilimsel yönteme yapılan vurgunun öne çıktığı bir süreçtir. Bentham, dönemin tartışmalı entelektüel ortamının sunduğu olanaklar çerçevesinde ve elbette kendi kişisel katkısı ile birlikte geliştirip sistemleştirdi-ği faydacı ahlak ve hukuk teorisi temelinde, bugün hala yalnızca hukuk ve ahlak alanında değil ekonomi ve siyaset felsefesi alan¬larında da adı geçen önemli bir düşünürdür.
Bu çalışma Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Anabilim Dalı için hazırlanmış yüksek lisans tezimi içermektedir. Bu vesile ile çalışmamın hazırlanması ve sonuçlan¬dırılmasında görüşleri ile katkıda bulunan danışmanım Doç. Dr. Ahmet Haluk Atalay\′a, 2000-2003 yılları arasında asistanlığını yaptığım İstanbul Üniversitesi Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dalı Profesörü Yasemin Işıktaç\′a ve her zaman yanım¬da olup desteklerini esirgemeyen eşim Tolga ve kızım İlgaz\′a çok teşekkür ederim. Çalışmamın tüm ilgililere yararlı olmasını diliyorum.
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ VII
ÖNSÖZ XI
İÇİNDEKİLER XIII
1. GİRİŞ 1
2. FAYDACI TEORİNİN TARİHSEL
KÖKENLERİ VE BENTHAM\′IN KATKISI 5
2.1. Faydacı Teorinin Gelişimi 5
2.2. Köklü Bir Ölçüt Olarak Fayda İlkesi 22
3. BENTHAM\′IN FAYDA İLKESİNİ
TEMELLENDİRMESİ 27
3.1. Ahlakın Temeli Olarak Fayda 29
3.1.1. Fayda İlkesinin Tanımlanması Ve Rolü 29
3.1.2. Fayda İlkesinin Kanıtlanması 37
3.2. Fayda İlkesinin Ampirik Temeli: Hazcılık 43
3.2.1. Haz ve Acıların Sınıflandırılması 43
3.2.2. \"Haz/Mutluluk Terazisi\" (Hedonistic/
Felicific Calculus) 47
3.3. Fayda İlkesinin Uygulanmasından Doğan
Sonuçlar: Psikolojik Hazcılık ve Fayda İlkesi 51
4. FAYDACI BİR AHLAK ANLAYIŞININ
TEMEL NİTELİKLERİ 59
4.1. Ahlak Teorilerinin Sınıflandırılması 64
4.1.1. Ödeve Dayalı (Deontik) Ahlak Teorileri 64
4.1.2. Değerler Teorisi 67
4.1.3. Sonuççu Teoriler 72
4.2. Bentham\′ın Faydacı Ahlak Anlayışı 75
5. DOĞAL HUKUK ELEŞTİRİSİ 85
5.1. Klasik Doğal Hukuk Öğretisi 85
5.2. Bentham\′m Faydacı Reforma Olan İnancı 92
5.3. Doğal Hukukun Dışlanması 94
5.4. Siyasal Toplumun Faydacı Temeli 99
5.4.1. Bentham\′m Sosyal Sözleşme Eleştirisinin
Temel Ayağı: Sosyal Sözleşme Bir
Kurgudan İbarettir 99
5.4.2. Sosyal Sözleşme Eleştirisinin Diğer
Bileşenleri 102
5.5. Doğal Haklar Eleştirisi 107
5.6. Hukuk ve Ahlakın Ayrılması Tezi 113
6. EGEMENLİK TEORİSİ 123
6.1. Hukukun Analizi 123
6.1.1. Bentham\′ın Yöntemi 123
6.1.2. Yasa Tanımı ve Unsurları 124
6.1.2.1. Yönlendirici Kısım 127
6.1.2.2. Yaptırımsal Bölüm 131
6.1.2.3. Tali Yasalar: İradenin Etkin
Kılınması 134
6.2. Bentham\′ın Egemen Kurgusu Ve Emir Teorisi 138
6.2.1. Egemenlik Öğretisinin Düşünsel Gelişimi... 138
6.2.2. Egemenin Varlık Temeli 142
6.2.3. Hukukun Kaynağı Egemen Güç ve Ayırıcı
Nitelikleri 148
7. HUKUKUN ANALİZİ VE EMİR TEORİSİ
ÇERÇEVESİNDE COMMON LAW
ELEŞTİRİSİNİN VE HUKUKUN FAYDACI
FONKSİYONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ 157
7.1. CommonLaw Eleştirisinin Önemi 157
7.1.1. Örf Ve Adet Hukukunun Oluşumu Ve
Yasalaşma Süreci 164
7.1.2. Bir Yasayı Karakterize Eden Unsurlar 172
7.2. Pannomion ve Hukukun Faydacı Temelleri 190
7.2.1. Sistematik ve Bütünlüklü Yasalar Birliği -
Pannomion 190
7.2.2. Medeni Hukuk Çerçevesinde Hukukun
Pozitif Amacı 191
7.2.3. Ceza Hukuku Ve Hukukun Negatif Amacı... 194
7.3. Hukukun Faydacı Fonksiyonu 199
7.4. Hukukun Faydacı Amacı ve Fonksiyonu
Çerçevesinde Bentham\′ın Teorisinin
Değerlendirilmesi 205
8. SONUÇ 221
KAYNAKÇA 229
Bentham hem bir tarihi, politik kişilik hem de bir düşünür olarak çeşitli biçimlerde ele alınabilir. Bentham\′in ilginç kişiliği bile başlı başına araştırma konusu yapılabilir. Dört yaşında Latin¬ce öğrenmeye başlamıştır. Bir örnek olması açısından 1791 yılın¬da dünyanın en kaba adamı seçilmiş, ünlü projesi Panoptican ile tanınmaz gözetime imkan tanıyan özel bir hapishane mimarisini hem teorik hem pratik olarak şekillendirmiştir. Buna karşın cid¬di bir hayvan hakları koruyucusu ve bilim aşığıdır. Öyle ki kendi bedeninin mumyalanarak sergilenmesine de izin vermiştir.
Bentham\′in Faydacılığı 18. yüzyılın görünen yüzüdür. Tarihsel olarak Epikür\′e kadar götürülen faydacılık hem siyasi teori olmaya elverişliliği hem de ahlaki ilke olarak kurucu işleve sahip bir birey tasarımı sunması açısından genel teori olarak kabul edilebilecek ana bir yoldur. Epikür\′ün Ferdi Hedonizm\′i ile taçlanan faydacılık anlayışının Bentham tarafından en fazla sayıdaki kişinin en fazla mutluluğu olarak yeniden kurgulanması faydacılığı sosyal açıdan güçlendirmiştir. Ancak yine de faydanın ölçü olarak kullanılışı sorunlu olmaya devam eder.
Aslında Bentham Hume\′dan miras alınan İngiliz Ampirizmi\′ni temel almaktadır. Bentham 1828 yılında Camb-ridge ve Oxford\′dan farklı olarak yeni kurulan ve yenilikçi birçok girişimi barındıran Londra Üniversitesi O\′nun yarattığı rüzgarın da bir temsilcisidir. Geleneksel anlayışların yeniden gözden geçirilmesi ve yeni siyasalar ile kolonilerle bütünleşme tam da fay¬dacı anlayışın öngöreceği bir yönelim olarak ele alınabilir. Aynı zamanda yükselen Fransız aydınlanmasını özellikle Helvetius üzerinden izlemiştir.
Bentham üzerinde Hume\′un önemli bir etkisi olmakla bir¬likte şu nokta da dikkat çekicidir; özellikle ahlak konusundaki tutumları açısından aralarında ciddi farklılıklar vardır. Hume ahlakın anlaşılması ile ilgili ontolojik bir tutum benimsemişken; Bentham, genel kabul gören ahlak, hukuk ve siyaset alanındaki tutumları reformist bir anlayışla yeni politikalar çerçevesinde bir uygulama olarak ele alır, yeni tutumu aksiyolojiktir.
Hukuk açısından Bentham\′ın özel olarak ceza hukuku alanıyla ilgilendiğini belirtmeliyiz. Doğal haklar teorisinin reddi konusundaki klasik İngiliz düşüncesine yatkınlığına karşı, bir yönetim hakkı ve imkanı olarak demokrasiyi vazgeçilmez say¬maktadır. Döneminde popüler bir zeminde duran Blackstone ve taraftarlarını eleştirerek kendi görüşünü şekillendirmiştir.
Blackstone geleneksel İngiliz hukukunun da temsilcisidir. Fakat Bentham\′a göre reformlar için geleneksel tutumdan ayrıl¬mak gerekiyordu. Bentham Common Law eleştirisini yaparken Hükümet Üzerine Notlar kitabının girişinde ikili fonksiyondan bahseder. Hukukun açıklayıcılığı ve denetleyiciliği. Her iki fonksiyonu da göz önünde tutulmazsa hukuk eksik tarif edil¬miş olacaktır. Bu nedenle değişen şartlara uyum göstermeyen, çözüm oluşturmayan hukuk denetleyicilik görevini yerine getiremez, bu halde hukukun yeniden yapılandırılması gerekir. Hukukun değiştirilmesinde esas alınacak olan fayda kriteridir. Fayda tüm hukuk alanları için kullanışlı hale getirilebilir. Bunun gerçekleşmesi için büyük bir kodifikasyon faaliyeti gereklidir. Bu kodifikasyonun itici gücünü yeni kurulan Londra Üniversitesi üstlenebilecektir.
Bentham\′a göre yasa koyucu en fazla sayıda kişinin en yük¬sek mutluluğu için dört ilkeyi kullanacaktır; geçim araçlarının temin edilmesi, toplumda refah yaratmak, eşitliği gerçekleştirmek ve güvenliği sağlamaktır. Bu belirlenim hukukun aynı zamanda toplumsal dizayn için en önemli siyasal araç olarak görüldüğü¬nün de açık işaretidir. Sonuçta hukuk pozitif veçhesi ile olan-olması gereken amacının dışında ve bilimsel yöntemlerle çalışan analitik bir veri olarak sunulmaktadır.
Sayın Hülya Özkurt Sunuş\′ta kısaca ele aldığım hususları J. Bentham\′ın Faydacı Ahlak ve Hukuk Teorisi başlıklı tezi ile başa¬rılı bir biçimde tartışmıştır. Tezin savunulması üzerinden zaman geçmiş olmasına rağmen Bentham ve faydacı anlayış hala birçok güncel hukuk tartışması içindeki önemini korumaktadır. Çalış¬ma bir yüksek lisans tezi olmakla birlikte gerek kaynak kullanımı gerekse anlaşılır dili ve konuyu ele alışındaki yetkinliği ile hukuk felsefesi açısından kıymet arz etmektedir.
Sayın Hülya Özkurt\′un doktora tezi de konuyu bir adım öteye götürecek adaletin yeniden dağıtımı olacaktır. Yeni çalış¬ması açısından da bu kitabın önem taşıdığı açıktır.
Kendisini en içten duygularımla tebrik eder, yeni çalışmala¬rını da heyecanla beklediğimi belirtirim.
Prof. Dr. Yasemin Işıktaç
ÖNSÖZ
Jeremy Bentham, Avrupa\′da yeni düşüncelerin eşlik ettiği bir değişimin hakim olduğu bir dönemde, 1748-1832 yılları arasında yaşamıştır. Bentham\′m görüşlerini dile getirdiği XVIII. yüzyıl, başta doğa bilimleri olmak üzere tüm alanlarda önemli gelişmelere tanıklık etmiş olması bakımından, bilimsel yönteme yapılan vurgunun öne çıktığı bir süreçtir. Bentham, dönemin tartışmalı entelektüel ortamının sunduğu olanaklar çerçevesinde ve elbette kendi kişisel katkısı ile birlikte geliştirip sistemleştirdi-ği faydacı ahlak ve hukuk teorisi temelinde, bugün hala yalnızca hukuk ve ahlak alanında değil ekonomi ve siyaset felsefesi alan¬larında da adı geçen önemli bir düşünürdür.
Bu çalışma Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Anabilim Dalı için hazırlanmış yüksek lisans tezimi içermektedir. Bu vesile ile çalışmamın hazırlanması ve sonuçlan¬dırılmasında görüşleri ile katkıda bulunan danışmanım Doç. Dr. Ahmet Haluk Atalay\′a, 2000-2003 yılları arasında asistanlığını yaptığım İstanbul Üniversitesi Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dalı Profesörü Yasemin Işıktaç\′a ve her zaman yanım¬da olup desteklerini esirgemeyen eşim Tolga ve kızım İlgaz\′a çok teşekkür ederim. Çalışmamın tüm ilgililere yararlı olmasını diliyorum.
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ VII
ÖNSÖZ XI
İÇİNDEKİLER XIII
1. GİRİŞ 1
2. FAYDACI TEORİNİN TARİHSEL
KÖKENLERİ VE BENTHAM\′IN KATKISI 5
2.1. Faydacı Teorinin Gelişimi 5
2.2. Köklü Bir Ölçüt Olarak Fayda İlkesi 22
3. BENTHAM\′IN FAYDA İLKESİNİ
TEMELLENDİRMESİ 27
3.1. Ahlakın Temeli Olarak Fayda 29
3.1.1. Fayda İlkesinin Tanımlanması Ve Rolü 29
3.1.2. Fayda İlkesinin Kanıtlanması 37
3.2. Fayda İlkesinin Ampirik Temeli: Hazcılık 43
3.2.1. Haz ve Acıların Sınıflandırılması 43
3.2.2. \"Haz/Mutluluk Terazisi\" (Hedonistic/
Felicific Calculus) 47
3.3. Fayda İlkesinin Uygulanmasından Doğan
Sonuçlar: Psikolojik Hazcılık ve Fayda İlkesi 51
4. FAYDACI BİR AHLAK ANLAYIŞININ
TEMEL NİTELİKLERİ 59
4.1. Ahlak Teorilerinin Sınıflandırılması 64
4.1.1. Ödeve Dayalı (Deontik) Ahlak Teorileri 64
4.1.2. Değerler Teorisi 67
4.1.3. Sonuççu Teoriler 72
4.2. Bentham\′ın Faydacı Ahlak Anlayışı 75
5. DOĞAL HUKUK ELEŞTİRİSİ 85
5.1. Klasik Doğal Hukuk Öğretisi 85
5.2. Bentham\′m Faydacı Reforma Olan İnancı 92
5.3. Doğal Hukukun Dışlanması 94
5.4. Siyasal Toplumun Faydacı Temeli 99
5.4.1. Bentham\′m Sosyal Sözleşme Eleştirisinin
Temel Ayağı: Sosyal Sözleşme Bir
Kurgudan İbarettir 99
5.4.2. Sosyal Sözleşme Eleştirisinin Diğer
Bileşenleri 102
5.5. Doğal Haklar Eleştirisi 107
5.6. Hukuk ve Ahlakın Ayrılması Tezi 113
6. EGEMENLİK TEORİSİ 123
6.1. Hukukun Analizi 123
6.1.1. Bentham\′ın Yöntemi 123
6.1.2. Yasa Tanımı ve Unsurları 124
6.1.2.1. Yönlendirici Kısım 127
6.1.2.2. Yaptırımsal Bölüm 131
6.1.2.3. Tali Yasalar: İradenin Etkin
Kılınması 134
6.2. Bentham\′ın Egemen Kurgusu Ve Emir Teorisi 138
6.2.1. Egemenlik Öğretisinin Düşünsel Gelişimi... 138
6.2.2. Egemenin Varlık Temeli 142
6.2.3. Hukukun Kaynağı Egemen Güç ve Ayırıcı
Nitelikleri 148
7. HUKUKUN ANALİZİ VE EMİR TEORİSİ
ÇERÇEVESİNDE COMMON LAW
ELEŞTİRİSİNİN VE HUKUKUN FAYDACI
FONKSİYONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ 157
7.1. CommonLaw Eleştirisinin Önemi 157
7.1.1. Örf Ve Adet Hukukunun Oluşumu Ve
Yasalaşma Süreci 164
7.1.2. Bir Yasayı Karakterize Eden Unsurlar 172
7.2. Pannomion ve Hukukun Faydacı Temelleri 190
7.2.1. Sistematik ve Bütünlüklü Yasalar Birliği -
Pannomion 190
7.2.2. Medeni Hukuk Çerçevesinde Hukukun
Pozitif Amacı 191
7.2.3. Ceza Hukuku Ve Hukukun Negatif Amacı... 194
7.3. Hukukun Faydacı Fonksiyonu 199
7.4. Hukukun Faydacı Amacı ve Fonksiyonu
Çerçevesinde Bentham\′ın Teorisinin
Değerlendirilmesi 205
8. SONUÇ 221
KAYNAKÇA 229
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı