İşletmenin Devri

ÖNSÖZ

İşletmenin Devri isimli bu eser, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens­titüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı kapsamında yük­sek lisans tezi olarak hazırlanmış ve 22.7.2013 tarihinde Prof. Dr. Mehmet AYAN, Doç. Dr. İbrahim ARSLAN ve Yrd. Doç. Dr. Alper UYUMAZ'dan oluşan jüri üyeleri önünde savunularak oybirliği ile kabul edilmiştir.

Öncelikle, bu eserin ve yüksek lisans tezinin konusunun belirlenmesinde ve hazırlanmasında engin tecrübelerinden yararlanmama sınırsız bir şekilde imkân tanıyan, desteğini, önerilerini ve eleştirilerini hiçbir zaman esirgeme­yen saygı değer hocam Prof. Dr. Mehmet AYAN'a tez danışmanlığımı yü­rüttüğü için en içten teşekkür ve minnetlerimi sunmak isterim.

Ayrıca, tezin hazırlanması aşamasında kıymetli görüşleriyle şahsıma yol gösteren jüri üyeleri Doç. Dr. İbrahim ARSLAN, Yrd. Doç. Dr. Mustafa ARIKAN ve Yrd. Doç. Dr. Alper UYUMAZ'a değerli katkılarından dolayı şükranlarımı ifade etmek isterim.

Yine, kıymetli katkılarıyla farklı bakış açılarını görmemde yardımcı olan Yrd. Doç. Dr. Cumhur BOYACIOĞLU'na ve Arş. Gör. Sevgican AYDIN'a teşekkürü bir borç bilirim.

Güncel Yargıtay kararlarına ulaşılmasında yardımlarını esirgemeyerek tezin hazırlanmasında çok değerli katkılarını sunan Yargıtay 23 üncü Hukuk Dairesi üyesi Sayın Hâkim Abdullah Ergin'e de teşekkür ederim.

Nihayet, eseri YETKİN yayını olarak basan Yetkin Yaymları'nın değerli sahipleri Muharrem Başer ve Ziya Gülkök'e ve titiz çalışanlarına teşekkür ederim.

Mehmet AKÇAAL

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK İŞLETME, İŞLETMENİN ÇEŞİTLERİ VE İŞLETMENİN DEVRİ KAVRAMLARI

1.  GENEL OLARAK İŞLETME VE TEŞEBBÜS KAVRAMLARI İLE

İŞLETMENİN ÇEŞİTLERİ........................................................... 19

I- İŞLETME KAVRAMI............................................................. 19

II- TEŞEBBÜS KAVRAMI.......................................................... 22

III- İŞLETME ÇEŞİTLERİ............................................................ 24

A)  İŞLETME BİLİMİ BAKIMINDAN BÜYÜKLÜKLERİNE
GÖRE İŞLETME ÇEŞİTLERİ........................................... 24

1. Mikro İşletmeler........................................................... 26
2. Küçük İşletmeler.......................................................... 26
3. Orta Büyüklükteki İşletmeler......................................... 27
4. Büyük İşletmeler.......................................................... 27
5. Makro İşletmeler.......................................................... 28

B)  HUKUK BİLİMİ BAKIMINDAN BÜYÜKLÜKLERİNE
GÖRE İŞLETME ÇEŞİTLERİ.................................... 28

1-   Ticarî İşletme............................................................... 28

1. Genel Olarak Ticarî İşletme Kavramı....................... 28
2. Ticarî İşletmenin Unsurları...................................... 32

aa) Gelir Sağlamayı Hedef Tutmak.......................... 34

bb) Devamlılık........................................................ 37

cc) Bağımsızlık....................................................... 38

dd) Esnaf İşletmesi İçin Öngörülen Sınırı Aşmak....... 39

2-   Ticarî Nitelik Taşımayan İşletmeler................................ 42

a)   Esnaf İşletmesi....................................................... 42

aa) Esnaf İşletmesi Kavramı................................... 42

bb) Esnaf İşletmesinin Unsurları.............................. 43

aaa)  İşletme Kapsamında Sanat veya Ticaretle

Uğraşılması.............................................. 44

bbb) İşletmenin Esnaf ve Sanatkâr ile

Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunca Tespit Edilen Esnaf ve Sanatkâr Meslek Kollarından Birine Dahil Olması ....44

ccc) İşletmedeki Ekonomik Faaliyetin

Sermayeden Fazla Bedenî Çalışmaya
Dayanması............................................... 46

ddd) İşletme Gelirinin Bakanlar Kurulunca

Çıkarılacak Kararnamede Gösterilen Sınırı

Aşmaması................................................ 47

b)   Ticarî Nitelik Taşımayan Diğer İşletmeler................ 48

§ 2.  İŞLETMENİN DEVRİ KAVRAMI, BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI VE İŞLETMENİN DEVRİNİN

ŞARTLARI................................................................................... 51

I- İŞLETMENİN DEVRİ KAVRAMI......................................... 51

II- İŞLETMENİN DEVRİNİN ŞARTLARI.................................. 56

1. BİR İŞLETMENİN AKTİF VE PASİFLERİ İLE
   BİRLİKTE DEVRİNİN KARARLAŞTIRILMASI............ 56
2. DEVRİN ALACAKLILARA BİLDİRİLMİŞ VEYA

İLÂN EDİLMİŞ OLMASI................................................ 60

1. Bildirim ve İlânın Önemi ile Hukukî Niteliği.................... 60
2. Bildirim ve İlânın Tarafları............................................ 62
3. Bildirim ve İlânın Şekli.................................................. 64
4. Bildirim ve İlânın İçeriği................................................ 65

C)  DEVRİN REKABET KURULUNA BİLDİRİLEREK

İZİN ALINMASI.............................................................. 68

1. Rekabet Kurulunun İznine Tâbi Devralmalar.................. 68
2. Devrin Rekabet Kuruluna Bildirilmesi............................ 70

1. Devrin Bildirilmesinin Usulü ve Sonuçları.................. 70
2. Devrin Bildirilmemesinin Sonuçları........................... 72

III- İŞLETMENİN DEVRİNİN BENZER KAVRAMLARLA

KARŞILAŞTIRILMASI......................................................... 73

1. MALVARLIĞININ DEVRİ.............................................. 73
2. ALACAĞIN DEVRİ......................................................... 74
3. BORCUN ÜSTLENİLMESİ............................................. 75
4. İŞLETMELERİN BİRLEŞMESİ........................................ 77

E)   TİCARET ŞİRKETLERİNİN BİRLEŞMESİ...................... 78

F)   TİCARÎ İŞLETMENİN TİCARET ŞİRKETİYLE
BİRLEŞMESİ................................................................... 79

G)   İŞYERİ DEVRİ................................................................ 81

İKİNCİ BOLUM

İŞLETMENİN DEVRİ SÖZLEŞMESİ

§ 3.  SÖZLEŞMENİN TANIMI............................................................. 83

§ 4.  SÖZLEŞMENİN TARAFLARI..................................................... 84

§ 5.  SÖZLEŞMENİN FIUKUKÎ NİTELİĞİ.......................................... 87

I- HÜKÜMLERİNİ DOĞURACAĞI ZAMANA GÖRE

DEVİR SÖZLEŞMESİ............................................................ 87

II- MALVARLIĞINA YAPTIĞI ETKİYE GÖRE

DEVİR SÖZLEŞMESİ............................................................ 88

1. 6762 SAYILI ESKİ TİCARET KANUNUNA GÖRE........ 88
2. 6102 SAYILI YENİ TİCARET KANUNUNA GÖRE........ 89

III-  BORÇ YÜKLENENLERİN SAYISINA GÖRE

DEVİR SÖZLEŞMESİ.......................................................... 100

IV-   İVAZLI OLUP OLMAMASINA GÖRE

DEVİR SÖZLEŞMESİ.......................................................... 102

§ 6. SÖZLEŞMENİN KAPSAMI........................................................ 103

I- İŞLETMENİN AKTİFLERİ BAKIMINDAN......................... 105

1. DURAN MALVARLIĞI................................................. 105
2. İŞLETME DEĞERİ......................................................... 107
3. KİRACILIK HAKKI....................................................... 108
4. FİKRİ (KARMA NİTELİKLİ) HAKLAR........................ 113

1. Ticaret Unvanı........................................................... 114
2. İşletme Adı................................................................ 116
3. Marka....................................................................... 117
4. Patent Hakkı.............................................................. 120
5. Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklar..................... 121

II- İŞLETMENİN PASİFLERİ BAKIMINDAN.......................... 123

III- SÖZLEŞMELERİN DEVRİ BAKIMINDAN......................... 124

§ 7. SÖZLEŞMENİN GEÇERLİLİĞİ.................................................. 126

I- SÖZLEŞME TARAFLARININ EHLİYETİ............................ 126

II- SÖZLEŞMENİN HUKUK DÜZENİNİN EMREDİCİ

KURALLARINA AYKIRI OLMAMASI.............................. 1321

• SÖZLEŞMENİN MUVAZAALI OLMAMASI...................... 134
• SÖZLEŞMEDE İRADE BOZUKLUĞU HÂLLERİNİN
  BULUNMAMASI................................................................ 137

V- SÖZLEŞMEDE AŞIRI YARARLANMANIN OLMAMASI... 140

VI- SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ, TESCİLİ VE İLÂNI....................... 143

1. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ.................................................. 143
2. SÖZLEŞMENİN TESCİL VE İLÂNI.............................. 148

VTI-  SÖZLEŞMENİN İNANÇLI BİR İŞLEM OLMASI HÂLİ..... 151

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞLETMENİN DEVRİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI

§ 8.  DEVİR SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN BORÇLARI VE

TEMERRÜDÜ............................................................................ 153

I- DEVREDENİN BORÇLARI VE TEMERRÜDÜ................... 153

A)  DEVREDENİN BORÇLARI........................................... 153

1. İşletmeyi Aktif ve Pasifleriyle Devretme Borcu............ 153
2. Devir Anına Kadar İşletmenin Amacına

Uygun İşletilmesi Borcu.............................................. 157

1. Rekabet Etmeme Borcu.............................................. 158
2. Zapttan Sorumluluk Borcu........................................... 159
3. Ayıptan Sorumluluk Borcu.......................................... 162

B)  DEVREDENİN TEMERRÜDÜ...................................... 164

II- DEVRALANIN BORÇLARI VE TEMERRÜDÜ.................. 165

A)  DEVRALANIN BORÇLARI.......................................... 165

1. İşletmeyi Devralma Borcu.......................................... 165
2. Devri Alacaklılara Bildirme veya

İlânla Duyurma Borcu................................................ 166

3-   Karşı Edimi İfa Borcu................................................. 167

B)   DEVRALANIN TEMERRÜDÜ...................................... 167

§ 9. İŞLETMENİN BORÇLARINDAN SORUMLULUK.................... 169

I- DEVRALANIN SORUMLULUĞU....................................... 169

1. SORUMLULUĞUN BAŞLANGICI................................ 169
2. SORUMLULUĞUN KAPSAMI...................................... 170
3. SORUMLULUĞUN SONA ERMESİ.............................. 175

II- DEVREDENİN SORUMLULUĞU........................................ 176

1. SORUMLULUĞUN BAŞLANGICI................................ 176
2. SORUMLULUĞUN KAPSAMI...................................... 177

C) SORUMLULUĞUN SONA ERMESİ............................... 178

10.İŞLETMENİN DEVRİNİN FARKLI HUKUK DALLARI

AÇISINDAN YARATABİLECEĞİ SONUÇLAR........................ 180

I- TİCARET HUKUKU AÇISINDAN YARATABİLECEĞİ

SONUÇLAR........................................................................ 180

1. DEVRALANIN TACİR VEYA ESNAF SIFATINI
   KAZANMASI................................................................ 180
2. DEVREDENİN TACİR VEYA ESNAF SIFATINI
   KAYBETMESİ............................................................... 181

II- MALÎ HUKUK AÇISINDAN YARATABİLECEĞİ

SONUÇLAR........................................................................ 182

1. VERGİ BORÇLARINDAN SORUMLULUK.................. 182
2. İŞLETME DEVRİNİN VERGİLENDİRİLMESİ.............. 183

III-  İŞ HUKUKU AÇISINDAN YARATABİLECEĞİ
SONUÇLAR........................................................................ 184

1. İŞ SÖZLEŞMELERİNE ETKİSİ...................................... 184
2. İŞÇİLERİN HİZMET SÜRELERİNE VE İŞÇİLİK
   HAKLARINA ETKİSİ.................................................... 186
3. TARAFLARIN FESİH HAKKINA ETKİSİ.................... 188

IV-  İCRA VE İFLÂS HUKUKU AÇISINDAN
YARATABİLECEĞİ SONUÇLAR....................................... 188

A)  DEVREDENİN TİCARET SİCİLİNE BİLDİRİM VE

MAL BEYANINDA BULUNMA YÜKÜMLÜLÜKLERİ.. 189

2. HACİZ HÂLİNDE İSTİHKAK DAVASINA ETKİSİ..... 190
3. DEVREDENİN İFLÂSA TÂBİ OLDUĞU SÜREYE
   ETKİSİ........................................................................... 192
4. DEVREDENİN TASARRUF YASAĞINA

TÂBİ OLMASI............................................................... 192

E)   ZARAR VERME KASTIYLA YAPILAN İŞLEMLERİN
İPTALİNE ETKİSİ......................................................... 193

V- YARGILAMA HUKUKU AÇISINDAN

YARATABİLECEĞİ SONUÇLAR....................................... 195

A)  İŞLETMENİN DEVRİNDEN KAYNAKLANAN
DAVALARDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

İLE YARGILAMA USULÜ............................................ 195

B)  İPTAL DAVASINDA GÖREVLİ VE

YETKİLİ MAHKEME İLE YARGILAMA USULÜ........ 198