İslam İşbirliği Teşkilatı ( Bir Uluslararası Hukuk Kişisi Olarak )
İslam İşbirliği Teşkilatı ( Bir Uluslararası Hukuk Kişisi Olarak )
Süleyman Sırrı TERZİOĞLU
Sayfa Sayısı
:
235
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786051461618
ÖNSÖZ İslâm İşbirliği Teşkilâtının, Sayın Genel Sekreter Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu\′nun da önemli katkılarıyla İslâm dünyasına ilişkin sorunlarda daha etkin olma ve sorunların barışçıl yollarla çözümü konusundaki çabala¬rı, gün geçtikçe bu Teşkilâtın uluslararası sistemde daha da önemli bir yere sahip olacağının işaretlerini vermektedir. Teşkilâta ilişkin çeşitli çalışmalar bulunmakla birlikte, bu çalışmalar daha çok uluslararası ilişkiler çerçevesin¬de yapılan çalışmalardır. Biz Teşkilâtı, bir uluslararası hukuk kişi olması dolayısıyla hukukî açıdan incelemeye çalıştık. Şüphesiz bu çalışmanın ortaya çıkmasında teşekkür etmem gereken değerli kişiler var. En başta İslâm İşbirliği Teşkilâtının Cidde\′ki Merkezinde bana araştırma yapma imkânı sağlayan Sayın Genel Sekreter Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu\′na teşekkür etmek isterim. Genel Sekreterlik Kabine¬sinde görevli Sayın Hasan Oker Gürler\′e Merkezdeki çalışmalarım sırasında yapmış olduğu nazik yardımlardan ve bu çalışmam hakkındaki değerli gö¬rüşlerinden ötürü ayrıca teşekkür ederim. Başta İdarî ve Malî İşler Müdürü Sayın Rahmi Kaleli, çalışma yaptığım dönemde Sayın Genel Sekreterin Özel Kalemi görevini yürüten Emekli Büyükelçi Şükrü Tufan olmak üzere Genel Sekreterlik çalışanlarının sıcak yaklaşımları beni mutlu etti. Hepsine ayrı ayrı teşekkür ederim. IRCICA\′dan Sayın Dr. Hidayet Nuhoğlu teşekkür etmeden geçemeyeceğim değerli bir insan. Kendisine de teşekkür ederim. Çalışmamın Türkiye\′deki sürecinde desteklerini esirgemeyen Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Seyithan Deliduman\′a, Gediz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Muhammet Özekes\′e, Yalova Üniversitesi Araştırma Görevlisi Ali Kerem Kayhan\′a te¬şekkürlerimi bildiririm. Eşim ve ailelerimiz her zamanki gibi büyük sabır gösterdiler. Benim için hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan sevgili anne ve babama, eşime minnet¬tarım. Son olarak her türlü kusurun tarafımıza ait olduğu ise izahtan vares¬tedir. Bornova, Haziran 2013 Yrd. Doç. Dr. Süleyman Sırrı TERZİOĞLU Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi GİRİŞ İslâm İşbirliği Teşkilâtının (İİT) Genel Sekreterliğine Türkiye den Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu nun iki dönem arka arkaya seçilmesinden sonra, Türkiye nin ve Türk kamuoyunun Teşkilâta karşı olan ilgisi arttı. Şüphesiz bu ilgi, Genel Sekreterin bir Türk olmasının yanında, İhsanoğlu nun Teşkilâtın uluslararası alandaki ağırlığının ivme kazanmasına önemli katkılarının bulunmasından da kaynaklanmaktadır. İhsanoğlu nun göreve gelmesinden sonra, Teşkilâtın faaliyetlerine bakıldığında bu durum daha da iyi anlaşılacaktır. İhsanoğlu nun Teşkilâta itibar kazandıran çalışmalarının yanında, Teşkilâtın yeniden yapılanmasında da önemli rol oynadığı bir gerçektir. Bu doğrultuda, Teşkilât Şartı yenilenmiş ve önemli yapısal değişikliklere gidilmiştir. Biz, çalışmamızda İslâm İşbirliği Teşkilâtını hukuki açıdan inceleyeceğiz. Bilindiği gibi, uluslararası örgütler, devletlerden sonra uluslararası hukukun diğer kişileridir. Devletler gibi geniş egemenlik yetkileri bulunmasa da, kurucu antlaşmalarla tanındığı kadarı ile uluslararası örgütlerin uluslararası hukuk açısından etki doğuran işlevleri söz konusudur. Bu çerçevede Türkiye nin faal rol oynadığı İslâm İşbirliği Teşkilâtının uluslararası hukuk kişiliğini, yapısını, insan hakları gibi alanlardaki faaliyetlerini incelemenin, konu ile ilgilenenler açısından katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Ancak, vurgulamak gerekir ki, çalışmamız temelde hukuki bir çalışmadır. Dolayısıyla, Teşkilâtın uluslararası sistem içindeki konumu ve siyasi faaliyetleri, gerekmediği sürece incelememiz dışında tutulmuştur. Çalışmamızda, öncelikle Teşkilâtın kuruluş süreci, niteliği, uluslararası hukuk kişiliği, amaç ve ilkeleri incelenmiştir. Daha sonra, Teşkilâta üyelik, gözlemci üyelik, üyeliğin sona ermesi ve Türkiye nin Teşkilâta üyelik sorunu değerlendirilmiştir. Zira daha önceleri Teşkilât Şartını imzalamadığı için, Türkiye nin üyeliği öğretide tartışma konusu olmuştur. Bunun dışında, çalışmamızda Teşkilâtın kurumsal yapısı çerçevesinde ise, ana organlar, alt organlar, uzmanlık kuruluşları ve ilgili kuruluşlar ele alınmıştır. Teşkilâtın mali yapısı, ayrıcalık ve bağışıklıklar ele alınan diğer konulardır. Teşkilât çerçevesinde kabul edilen insan haklarına ilişkin çeşitli belgeler çalışmamızın ayrı bir bölümünü oluşturmaktadır. Teşkilât çok farklı alanlarda faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte Teşkilât, ayrı bir bölüm olarak ele aldığımız ekonomik alandaki faaliyetleri çerçevesinde çeşitli çok taraflı antlaşmaların ortaya çıkmasına öncülük etmiştir. Ayrıca, Türkiye yi ilgilendirmesi açısından da Teşkilâtın bazı uluslararası sorunlara yaklaşımı ve Teşkilât ile Türkiye arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi elzem olmuştur. İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm TARİHİ GELİŞİM I--İSLÃM DÜNYASINDA BİRLİK ÇABALARI-3 II--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ KURULUŞU-4 İkinci Bölüm İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ NİTELİĞİ, KİŞİLİĞİ VE TEMEL AMAÇ VE İLKELERİ I--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ NİTELİĞİ-11 II--TEŞKİLÃTIN ULUSLARARASI HUKUK KİŞİLİĞİ-18 III--TEŞKİLÃTIN AMAÇ VE İLKELERİ-21 A--AMAÇLARI-22 1--Siyasi Amaçlar-22 2--Sosyo-Kültürel Amaçlar-23 3--Ekonomik Amaçlar-24 4--İnsan Haklarına İlişkin Amaçlar-24 B--İLKELERİ-24 Üçüncü Bölüm TEŞKİLÃTA ÜYELİK VE TÜRKİYE NİN ÜYELİĞİ SORUNU I--GENEL OLARAK-27 II--TAM ÜYELİK-27 A--ÜYELİK ŞARTLARI VE ÜYELİĞE KABUL-29 1--Eski Şart Açısından Tam Üyelik Şartları ve Üyeliğe Kabul-31 2--Yeni Şart Açısından Tam Üyelik Şartları ve Üyeliğe Kabul-34 B--ÜYELİĞİN SON BULMASI-37 1--Çekilme-38 2--İhraç-39 3--Askıya Alma-39 III--GÖZLEMCİ STATÜSÜ-42 A--GENEL OLARAK-42 B--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTINDA GÖZLEMCİ STATÜSÜ VERİLMESİNİN ŞARTLARI-43 C--GÖZLEMCİ STATÜSÜ ELDE ETMEK İÇİN BAŞVURU-46 D--GÖZLEMCİ STATÜSÜNDE BULUNANLARIN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ-46 E--GÖZLEMCİ STATÜSÜNÜN SON BULMASI-47 IV--DAVETLİLER-47 V--TÜRKİYE NİN İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTINA ÜYELİĞİ SORUNU-48 A--TÜRKİYE NİN ÜYELİK SORUNU-49 1--Eski Şart Dönemi-49 a)-Türkiye nin İç Hukuku Açısından-49 b)-Teşkilâtın İç Hukuku Açısından-50 2--Yeni Şart Dönemi-54 a)-Türkiye nin İç Hukuku Açısından-54 b)-Teşkilâtın İç Hukuku Açısından-56 B--TÜRKİYE NİN YENİ ŞARTA TARAF OLMASI SORUNU-57 Dördüncü Bölüm İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ KURUMSAL YAPISI I--TEŞKİLÃTIN ANA ORGANLARI-61 A--İSLÃM ZİRVESİ-63 1--Genel Olarak-63 2--İslâm Zirve Konferansları-65 a)-Olağan Toplantılar-65 i)-1. İslâm Zirve Konferansı-65 ii)-2. İslâm Zirve Konferansı-66 iii)-3. İslâm Zirve Konferansı-67 iv)-4. İslâm Zirve Konferansı-67 v)-5. İslâm Zirve Konferansı-68 vi)-6. İslâm Zirve Konferansı-69 vii)-7. İslâm Zirve Konferansı-70 viii)-8. İslâm Zirve Konferansı-70 ix)-9. İslâm Zirve Konferansı-71 x)-10. İslâm Zirve Konferansı-72 xi)-11. İslâm Zirve Konferansı-73 xii)-12. İslâm Zirve Konferansı-74 b)-Olağanüstü Oturumlar-75 B--DIŞİŞLERİ BAKANLARI KONSEYİ-76 1--Genel Olarak-76 2--Dışişleri Bakanları Konseyinin Görevleri-81 C--GENEL SEKRETERLİK-81 1--Genel Sekreter-82 a)-Seçimi ve Görev Süresi-82 b)-Sorumlulukları-85 2--Genel Sekreterlik Personeli-86 D--DAİMİ KOMİTELER-88 1--Kudüs Komitesi-89 a)-Kudüs Komitesi-89 b)-Beytülmal Kudüs Ajansı-90 2--Enformasyon ve Kültürel İşler Daimi Komitesi-90 3--Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi-91 4--Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Daimi Komitesi-94 E--İCRA KOMİTESİ-95 F--DAİMİ TEMSİLCİLER KOMİTESİ-95 G--ULUSLARARASI İSLÃMİ ADALET DİVANI-95 H--BAĞIMSIZ DAİMİ İNSAN HAKLARI KOMİSYONU-101 I--UZMAN KOMİTELER, KOMİSYONLAR VE TEMAS GRUPLARI-103 II--TEŞKİLÃTIN ALT ORGANLARI-104 A--İSLÃM ÜLKELERİ İSTATİSTİK, EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ-105 B--İSLÃM TARİH, SANAT VE KÜLTÜR ARAŞTIRMA MERKEZİ-108 C--İSLÃM TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ-109 D--İSLÃM TİCARETİ GELİŞTİRME MERKEZİ-110 E--ULUSLARARASI İSLÃM FIKIH AKADEMİSİ-110 F--İSLÃM DAYANIŞMA FONU VE VAKFI-112 III--TEŞKİLÃTIN MALİ YAPISI-112 Beşinci Bölüm UZMANLIK KURULUŞLARI VE İLGİLİ KURULUŞLAR I--UZMANLIK KURULUŞLARI-115 A--İSLÃM KALKINMA BANKASI-116 B--İSLÃM EĞİTİM, BİLİM VE KÜLTÜR TEŞKİLÃTI-120 C--İSLÃM YAYIN BİRLİĞİ-121 D--ULUSLARARASI İSLÃM HABER AJANSI-122 E--ULUSLARARASI HİLÃL İSLÃM KOMİTESİ-122 F--İİT ÜYESİ DEVLETLERDE KADINLARIN GELİŞİMİ TEŞKİLÃTI-123 II--İLGİLİ KURULUŞLAR-124 A--İSLÃM TİCARET, SANAYİ VE TARIM ODASI-125 B--İSLÃM BAŞKENTLERİ VE KENTLERİ TEŞKİLÃTI-126 C--İSLÃM DAYANIŞMA OYUNLARI SPOR FEDERASYONU-128 D--İSLÃM GEMİ SAHİPLERİ BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ-128 E--ARAP-İSLÃM ULUSLARARASI OKULLARI DÜNYA FEDERASYONU-129 F--İSLÃM KONFERANSI DİYALOG VE İŞBİRLİĞİ GENÇLİK FORUMU-130 G--ULUSLARARASI MÜSLÜMAN İZCİLER BİRLİĞİ-131 H--İSLÃM ÜLKELERİ MÜŞAVİRLER FEDERASYONU-132 I--İSLÃM DÜNYASI BİLİMLER AKADEMİSİ-132 J--İSLÃM BANKALARI VE MALİ KURULUŞLARI GENEL KONSEYİ-133 K--İSLÃM ÜLKELERİ MÜTEAHHİTLER FEDERASYONU-133 L--İİT BİLGİSAYAR ACİL YARDIM TAKIMI-133 M--İSLÃM ÜLKELERİ STANDARDLAR VE METROLOJİ ENSTİTÜSÜ-134 N--ULUSLARARASI MALEZYA İSLÃM ÜNİVERSİTESİ-135 O--İSLÃM ÜLKELERİ VERGİ MAKAMLARI BİRLİĞİ-136 III--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTI PARLAMENTO BİRLİĞİ-136 Altıncı Bölüm AYRICALIK VE BAĞIŞIKLIKLAR I--GENEL OLARAK-139 II--TEŞKİLÃTIN AYRICALIK VE BAĞIŞIKLIKLARI-141 III--ÜYE DEVLETLERİN TEMSİLCİLERİNİN AYRICALIK VE BAĞIŞIKLIKLARI-142 IV--MEMURLARIN AYRICALIK VE BAĞIŞIKLIKLARI-143 V--UZMANLARIN AYRICALIK VE BAĞIŞIKLIKLARI-145 VI--LESEPASE-146 VII--UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ-146 Yedinci Bölüm İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTI VE İNSAN HAKLARI I--GENEL OLARAK-147 II--İSLÃM DA İNSAN HAKLARI KAHİRE BİLDİRİSİ-148 III--İSLÃM KONFERANSI TEŞKİLÃTI ULUSLARARASI TERÖRLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ-150 IV--İSLÃM DA ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ-152 V--KADININ KONUMU-153 Sekizinci Bölüm İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININEKONOMİK ALANDAKİ FAALİYETLERİ I--GENEL OLARAK-157 II--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTI ÇERÇEVESİNDE KABUL EDİLEN EKONOMİK VE TİCARİ ANLAŞMALAR-159 A--İSLÃM KONFERANSI ÜYESİ DEVLETLER ARASINDA İKTİSADİ, TEKNİK VE TİCARİ İŞBİRLİĞİ İLE İLGİLİ GENEL ANLAŞMA-159 B--İSLÃM KONFERANSI TEŞKİLÃTI ÜYE ÜLKELER ARASINDA YATIRIMLARIN TEŞVİKİ, KORUNMASI VE GARANTİ EDİLMESİ ANLAŞMASI-159 C--İSLÃM KONFERANSI TEŞKİLÃTINA ÜYE ÜLKELER ARASINDA TİCARET TERCİHLERİ SİSTEMİ ÇERÇEVE ANLAŞMASI-160 D--İSLÃM KONFERANSI TEŞKİLÃTI (İKT) ÜYESİ DEVLETLER ARASINDA TERCİHLİ TİCARET SİSTEMİ KURULMASINA İLİŞKİN TERCİHLİ TARİFE DÜZENLEMESİ PROTOKOLÜ-160 E--İSLÃM KONFERANSI TEŞKİLÃTI ÜYESİ DEVLETLER ARASINDA TERCİHLİ TİCARET SİSTEMİ (TPS-OIC) MENŞE KURALLARI-161 F--İSLÃM ÜLKELERİ ARASI YATIRIM VE İHRACAT KREDİ SİGORTASI KURUMU KURULUŞ ANLAŞMASI-161 G--İSLÃM ÜLKELERİ STANDARDLAR VE METROLOJİ ENSTİTÜSÜ TÜZÜĞÜ-162 H--İSLÃM TELEKOMÜNİKASYON BİRLİĞİ TÜZÜĞÜ-162 I--İSLÃM SİVİL HAVACILIK KONSEYİ TÜZÜĞÜ-163 Dokuzuncu Bölüm İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ TÜRKİYE Yİ İLGİLENDİREN BAŞLICA ULUSLARARASI SORUNLARA YAKLAŞIMI VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLERİ I--GENEL OLARAK-165 II--BULGARİSTAN DAKİ MÜSLÜMAN TÜRK AZINLIĞI SORUNU-166 III--KIBRIS SORUNU-168 A--GENEL OLARAK KIBRIS SORUNU-168 B--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ KIBRIS SORUNU KONUSUNDA ALDIĞI KARARLAR-170 IV--ERMENİ İŞGALİ VE DAĞLIK KARABAĞ SORUNU-176 A--GENEL OLARAK DAĞLIK KARABAĞ SORUNU-176 B--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ ERMENİ İŞGALİ VE DAĞLIK KARABAĞ SORUNU KONUSUNDA ALDIĞI KARARLAR-178 V--YUNANİSTAN DAKİ MÜSLÜMAN TÜRK AZINLIĞI-183 A--GENEL OLARAK YUNANİSTAN DAKİ MÜSLÜMAN TÜRK AZINLIĞI SORUNU-183 B--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTININ YUNANİSTAN DAKİ MÜSLÜMAN TÜRK AZINLIĞI SORUNU KONUSUNDA ALDIĞI KARARLAR-184 VI--İSLÃM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLÃTI VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ-187 SONUÇ-199 EKLER-201 EK-1-201 EK-2-217 EK-3-221 EK-4-225 KAYNAKÇA-229