Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
İşçinin Kişisel Özellikleri Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu
İşçinin Kişisel Özellikleri Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu
Ertuğrul YUVALI
Sayfa Sayısı
:
255
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055593711
280,00
TL GİRİŞ I. KONUNUN ÖNEMİ Adalet ve hakkaniyet gibi kavramların çekirdeğini oluşturan eşitlik ilkesi; anlamı, kapsamı, sınırları ve uygulanma araçları bakımından insanlık fikir tari¬hinin en çok düşünülen, tartışılan kavramlarından birini oluşturmuştur. Zira bir ideal olarak eşitlik, geçmişten günümüze düşünürlerin çok büyük bir çoğunlu¬ğunun teorilerini üzerine kurduklan temel bir kavram olarak karşımıza çıkmak¬tadır. Ancak bir şeyin tam olarak ancak kendisine eşit olabileceği düşünüldü¬ğünde, insanlar arasında tam bir eşitlikten bahsetmenin güçlüğü ortadır. Dolayı¬sıyla eşitlik kavramının temelleri, içeriği ve sınırlarına ilişkin bir görüş birliği bulunduğunu söylemek mümkün gözükmemektedir. Bununla birlikte günümüz¬de bir ideal olarak eşitlik ilkesi, her ne kadar gündelik hayatta her zaman uygu-lanamasa da, tüm uluslararası metinlerde kendine yer bulmuştur. Günümüzde gerek ulusal düzeydeki düzenlemelerde gerek uluslararası metinlerde kabul görmüş olan eşitlik ilkesinin artık modern hukukun en temel ilkelerinden birini oluşturduğu söylenebilir. Bu bağlamda eşitlik ilkesi modern hukukun diğer alanları gibi İş Hukukunu da etkilemiştir. Bilhassa İkinci Dünya savaşından sonraki dönemde ülkelerin yıkılan endüstrileri, bozulan iktisadi, sosyal yapılan ve nihayet insanların ve toplumların edindiği tecrübeler; devlet¬ler arasında büyüklük ve küçüklüklerine, insanlar arasında ise ırk, din, dil, renk, cinsiyet, dünya görüşü gibi farklılıklanna bakılmaksızın eşitlik bulunduğu ve bireylerin onur, özgürlük ve kişiliklerine saygı gösterilmesi gerektiği düşünce¬sinin daha etkin ve geniş bir alanda kabulüne yol açmıştır. Buradan hareketle çalışanlar arasında makul ve haklı bir neden bulunmadıkça keyfi ayrımlar ya¬pılmaması da İş Hukukunda genel olarak kabul gören bir husus olmuştur. Modern İş Hukukunda, eşit davranma borcu işverenin temel borçları ara¬sında yer almaktadır. Eşit davranma borcu veya ilkesi olarak nitelendirilebile¬cek bu yükümlülüğün, işverenin işçileri arasında hem cinsiyet, ırk, dil, din, dünya görüşü vb. gibi kişisel özelliklerine bağlı olarak ayrımcılık yapmaması hem de aynı veya benzer durumdaki işçilere eşit şekilde davranma yükümlülüğü getiren bir işveren borcu olduğunu ifade edelim. Bu noktada belirtmeliyiz ki;bizim "dar anlamda eşit davranma borcu" olarak nitelendirdiğimiz işçinin değiş¬tiremeyeceği veya değiştirmesi kendisinden beklenemeyecek özelliklerinden dolayı ayrımcılık yapma yasağı hususu bizim üzerinde yoğunlaşacağımız mese¬le olacaktır. Türk Hukukunda esasen 4857 sayılı Kanun dönemi öncesinde de işveren¬lerin cinsiyet, ırk, din, dil, dünya görüşü vb. gibi nedenlere dayanarak ayrımcı¬lık yapmasının eşit davranma ilkesine aykırılık teşkil ettiği ifade edilmekteydi. Bununla birlikte dağınık birkaç özel hüküm dışında İş Hukukunda eşit davran¬ma ilkesine ilişkin genel bir hüküm bulunmamaktaydı. 4857 sayılı İş Kanu-nu′nun "Eşit Davranma İlkesi" başlığını taşıyan 5. maddesi hükmü ile birlikte ise işverenin eşit davranma borcu normatif bir düzenlemeye kavuşmuş oldu. Ancak söz konusu kanunun yürürlüğe girmesi ile beraber gerek ayrımcılık ya¬sağının kapsamı ve sınırlan gerek eşit davranma ilkesinin uygulanma koşullan ve söz konusu ilkenin ihlalinin yaptmmı konusunda muhtelif fikirler öne sürül¬müştür. Tez çalışmamızda bu görüşleri tek bir monografik çalışma içerisinde derleyip toplamaya uğraşmamızın yanı sıra bazı noktalarda kendi görüşlerimizi de ifade etmeye çalıştık. Genelde işverenin eşit davranma borcu, özelde ise ayrımcılık yasaklarını ele aldığımız bu çalışmamızda; öncelikli olarak doktrindeki görüşler ve yargı kararlan ele alınmış, bunun yanında mukayese yapabilmek bakımından konu ile ilgili Amerikan Hukuku ve Avrupa Birliği Hukuku da olabildiğince incelenme¬ye çalışılmıştır. ÖNSÖZ Bu kitabın özünü, 9 Aralık 2011 tarihinde Prof. Dr. Hamdi Mollamahmutoğlu (Jüri Başkanı ve Tez Yöneticisi), Prof. Dr. Kadir Arıcı, Prof. Dr. Emine Tuncay Kaplan, Doç Dr. Levent Akın ve Doç Dr. Aydın Başbuğ′dan oluşan jüri önünde savunulmak suretiyle oybirliği ile kabul edilmiş doktora tezim oluşturmaktadır. Elbette ki, tez çalışmamızı kitap haline getirirken sayın Jüri Üyelerinin kritikleri ve değerlendirmeleri dikkate alınmak suretiyle tezimiz yeniden şekillendirilmiş¬tir. Değerli Hocam Prof. Dr. Hamdi MOLLAMAHMUTOĞLU ile yaptığı¬mız görüşmeler neticesinde "İşçinin Kişisel Özellikleri Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu" nu tez konusu olarak belirledik. Esasen Türk Hukukunda "İşverenin Eşit Davranma Borcu" konusunda, başta Prof. Dr. A. Can TUNCAY′ın "İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi" isimli eseri olmak üzere çok kıymetli monografik çalışmalar yapıldıysa da, doğrudan "Ayrımcılık Ya¬saklan" ile ilgili doktora tezi düzeyinde bir çalışma bulunmamaktaydı. Bizim tez çalışmamızda ayrımcılık yasaklarını ayrıntılı olarak ele almamızın temelinde de bu durum yatmaktadır. Bu noktada belirtelim ki; 4857 sayılı İş Kanunu′nun "Eşit Davranma İl¬kesi" başlığını taşıyan 5. maddesi hükmü ile birlikte işverenin eşit davranma borcu ve ayrımcılık yasağı normatif bir düzenlemeye kavuşmuş oldu. Bu düzen¬leme neticesinde gerek ayrımcılık yasağının kapsamı ve sınırları gerek eşit dav¬ranma ilkesinin uygulanma koşullan ve söz konusu ilkenin ihlalinin yaptırımı konusunda muhtelif fikirler öne sürüldü. Biz bu eserde, bu görüşleri tek bir mo¬nografik çalışma içerisinde derleyip toplamaya uğraşmamızın yanı sıra bazı noktalarda kendi görüşlerimizi de dile getirdik.. Tez çalışmamın her safhasında ve her türlü hususta desteğini esirgemeyen değerli hocam sayın Prof. Dr. Hamdi MOLLAMAMUTOĞLU′na ne kadar teşekkür etsem az kalacaktır. Ayrıca bir baba şefkatiyle bana her türlü desteği veren sayın hocam Prof. Dr. Adnan TUĞ′a teşekkürü bir borç bilirim. Yine tez çalışmam sırasında görüşleriyle bana yardımcı olan değerli kürsü arkadaşlarım Yrd. Doç. Dr. Muhittin ASTARLI ve Dr. Ulaş BAYSAL′a teşekkürlerimi su¬nuyorum. Bir bilimsel çalışma her ne kadar zevkli ve güzel tarafları olan bir uğraş olsa da, zor bir yönü de vardır. Bu da, en yakınlarınıza verdiğiniz sıkıntılardır. Bu çalışmanın ortaya çıkmasında verdiğim her türlü sıkıntıya katlanan sevgili annem Melahat YUVALI ve sevgili babam Prof. Dr. Abdulkadir YUVALI′ya minnettar olduğumu ifade etmek isterim. Tez çalışmamın yayınlanması vesilesiyle teşekkür etmek istediğim diğer kişiler ise; yoğun çalışmalarım sırasında bana her yönden destek olan sevgili ablam Doç. Dr. Gökçen ÇELİK ve sevgili dostlarım Av. Ramazan Umut ÖZDEMİRCİ ve Av. Rıfat ALİYEV′dir Kitabımın Türk İş Hukuku hayatına bir nebze de olsa katkı sağlaması en büyük dileğımdir. Mart, 2012 Dr. Ertuğrul YUVALI İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK İŞVERENİN EŞİT DAVRANMA BORCU BİRİNCİ KISIM EŞİTLİK KAVRAMİ VE ULUSLARASASI BELGELERDE EŞİTLİK İLKESİ I. GENEL OLARAK EŞİTLİK KAVRAMI 5 A. Kavramın Tarihsel Gelişimi 5 B. Felsefi Bakımdan Eşitlik Kavramı 7 C. Hukuki Bakımdan Eşitlik Kavramı 9 1. Şekli Eşitlik (Formal Equality) 10 2. Sayısal Eşitlik (Numerical Equality) 11 3. Normatif Eşitlik (Normative Equality) 11 D. Eşitlik, Hakkaniyet ve Adalet Kavramları Arasındaki İlişki 12 E. Uluslararası Belgelerde Eşitlik Kavramıyla İlgili Düzenlemeler 13 1. Birleşmiş Milletler Belgeleri 13 a. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 13 b. Ekonomik, Kültürel, Sosyal Haklar Sözleşmesi 14 c. Birleşmiş Milletlerin Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi 15 d. Birleşmiş Milletler Her Türlü Irk Ayrımcılığının Tasfiye Edilmesine Dair Uluslar Arası Sözleşme 18 e. Özürlü Kişilerin Hakları Sözleşmesi 19 Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 19 a. 100 Sayılı Eşit Değerde İş İçin Eşit Ücret Sözleşmesi 19 b. Hizmet İlişkisine İşveren Tarafından Son Verilmesi Hakkında Sözleşme 20 c. İş ve Meslek Bakımından Ayrım Hakkında Sözleşme 21 Avrupa Birliği Mevzuatı 22 a. Roma Antlaşması 22 b. Avrupa Sosyal Şartı 23 c. Topluluk Direktiflerinde Eşitlik 26 (1) Genel Olarak 26 (2) 75/ 117 Sayılı Kadın ve Erkek Çalışanlar Arasında Eşit Ücret İlkesinin Üye Devlet Hukuklarının Yakınlaştınlmasına İlişkin Direktif 27 (3) 76/207 Sayılı İşe Alınma, Mesleki Eğitim, İlerleme ve Çalışma Koşullarında Kadın ve Erkeğe Eşit Davranma Direktifi 28 (4) 79/7 Sayılı Sosyal Güvenlik Alanında Kadın ve Erkeğe Eşit Davranma Direktifi 30 (5) 2000/43 Sayılı Irk ve Etnik Kökene Bakılmaksızın Kişilere Eşit Muamele Edilmesi İlkesinin Uygulanmaya Konulmasına ilişkin Direktif 30 İKİNCİ KISIM İŞVERENİN EŞİT DAVRANMA BORCU I. İŞ HUKUKU BAKIMINDAN EŞİTLİK İLKESİ 33 II. İŞVERENİN EŞİT DAVRANMA BORCU 36 III. EŞİT DAVRANMA BORCUNUN HUKUKİ DAYANAĞI 40 A. Anayasal Dayanak 40 B. Kanuni Dayanak 43 1. 1475 Sayılı İş Kanunu 43 2. 4857 Sayılı İş Kanunu 44 IV. EŞİT DAVRANMA BORCUNUN UYGULANMA KOŞULLARI 47 A. Aynı İşyerinin İşçileri Olma 47 B. İşyerinde Bir İşçi Topluluğunun Mevcudiyeti 50 C. İşverenin Kolektif Nitelikte Bir Kural Koyması veya Davranışta Bulunması 51 D. İş İlişkisinin Kurulmuş Olması 55 E. Zamanda Birlik 56 F. Uygulama Bir veya Bir Kısım İşçinin Aleyhine Olmalı 58 V. EŞİT DAVRANMA BORCUNUN NİSPİLİĞİ VE MUTLAK ANLAMDA UYGULANABİLECEĞİ AYRIK DURUMLAR 59 A. Genel Olarak 59 B. Eşit Davranma Borcunun Uygulama Alanları 61 1. İşverenin İşi Sevk ve İdaresi 61 2. Ücretlerde 64 a. İşçi İşe Girerken 64 b. İş Sözleşmesinin Devamı Esnasında 65 c. Toplu İş Sözleşmesi Uygulanan İşyerlerindeki Ücretler 67 d. Ücretlerde Cinsiyet Ayrımı Yasağı 68 VI. İŞVERENİN EŞİT DAVRANMA BORCUNUN TÜRLERİ 70 A. İşçinin Kişisel Durumu Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu 70 B. İşçinin Mesleki Durumu Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu 75 1. Tam ve Kısmi Süreli Çalışan İşçiler Arasında İşverenin Eşit Davranma Borcu 75 2. Belirli Süreli Çalışan İşçiler Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu 77 C. İşçinin Sendikal Durumu Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu 81 1. Genel Olarak Sendikal Faaliyet 81 2. İşçinin Sendikal Durumu Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu 81 İKİNCİ BOLÜM İŞÇİNİN KİŞİSEL DURUMU İTİBARİYLE İŞVERENİN EŞİT DAVRANMA BORCU I. KİŞİSEL DURUM KAVRAMI 83 II. AYRIMCILIK YASAĞI 84 A. Ayrımcılık Kavramı 84 1. Genel Olarak 84 2. Ayrımcılık Türleri 87 a. Doğrudan Ayrımcılık (Direct Discrimination) 87 b. Dolaylı Ayrımcılık (Indirect Discrimination) 89 c. Pozitif Ayrımcılık (Affırmative Action) 91 B. Ayrımcılık Nedenleri 96 1. İşçinin Cinsiyeti Nedeniyle Ayrımcılık Yapılamaması 96 a. Genel Olarak 96 b. Kadınlara Yapılan Doğrudan Ayrımcılık 101 c. Kadınlara Yapılan Dolaylı Ayrımcılık 102 d. Cinsel Taciz ve Psikolojik Taciz 107 (1) Cinsel Taciz Kavramının Tanımı 107 (2) Cinsel Taciz Nedeniyle İşverenin Sorumluluğunun Hukuki Dayanağı 109 (3) Yürürlükte Bulunan Mevzuatımızda Cinsel Taciz 112 (4) Psikolojik Taciz 114 e. 4857 Sayılı İş Kanunu′nun ve İlgili Mevzuatın Kadın İşçiler İle İlgili Hükümleri 118 (1) Genel Olarak 118 (2) İşe Girme ve Çalışma Şartlarının Tespitinde Eşitlik 119 (3) Ücrette Eşitlik 119 (4) 4857 Sayılı İş Kanunu′nun Kadınlar Yararına Özel Olarak Öngördüğü Düzenlemeler 120 i. Genel Olarak 120 ii. Kadın İşçilerin Yer ve Su Altı İşlerde Çalıştırma Yasağı 121 iii. Kadın İşçileri Gece Çalıştırma Yasağı 121 iv. Kadın İşçilerin Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılması Yasağı 123 v. Kadın İşçilerin Hamilelik ve Analık Durumlarında Çalıştırılması 124 f. Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Değiştirme 128 2. İşçinin Irkı ve Etnik Kökenine Dayalı Ayrımcılık Yapılamaması 133 a. Genel Olarak 133 b. Avrupa Birliği Hukuku ve Amerikan Hukukunda Irk ve Etnik Kökene Dayalı Ayrımcılık Yasağı 134 c. Türk Hukukunda Irk ve Etnik Kökene Dayalı Ayrımcılık Yasağı 138 3. Özürlülük Nedeniyle Ayrımcılık Yasağı 138 a. Genel Olarak 138 b. Avrupa Birliği Hukuku ve Amerikan Hukukunda Özürlülük Nedeniyle Ayrımcılık Yasağı 139 c. Türk Hukukunda Özürlüler 142 (1) Genel Olarak 142 (2) 5378 Sayılı Kanunun Genel Görünümü 144 (3) Türk Hukukunda Özürlülerin Ayrımcılıktan Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 146 d. Hastalık Durumunun Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılık Oluşturup Oluşturmayacağı Meselesi 149 4. Yaşa Dayalı Ayrımcılık Yasağı 152 a. Avrupa Birliği Hukuku ve Amerikan Hukuku 152 b. Türk Hukuku 153 5. Din, Mezhep ve Dünya Görüşüne Dayalı Ayrımcılık Yasağı 158 a. Din ve Mezhep 158 b. Dünya Görüşü 160 AYRIMCILIK YASAĞININ SINIRLARI 162 A. Yürütülecek İşin Niteliği 162 B. Belli Bir Cinsiyetin Çalışması Zorunluluğu 163 C. Farklı Davranmayı Haklı Kılan Diğer Nedenler 167 ÜÇÜNCÜ BOLÜM EŞİT DAVRANMA BORCUNUN UYGULANDIĞI BELİRLİ HALLER VE EŞİT DAVRANMA BORCUNA AYKIRILIĞIN HÜKÜM VE SONUÇLARI EŞİT DAVRANMA BORCUNUN UYGULANDIĞI BELİRLİ DURUMLAR 169 A. İş İlişkisinin Kurulması Aşamasında Eşitlik İlkesi 169 1. Genel Olarak 169 2. İşe Almada Ayrımcılık Yasağının Öngörüldüğü Durumlar 170 3. İşe Başvuru Aşamasında Adaylara Yöneltilen Sorular ve Uygulanabilecek Testlerin Ayrımcılık Halleri Bakımından Sınırları 173 a. Hamilelik Hakkında Sorular Yöneltilmesi 173 b. İş İlişkisinin Kurulabilmesi İçin Yaş Koşulunun Öngörülmesi 175 4. Ayrımcı İş Duyurulan 176 B. İş İlişkisinin Devamı Esnasında Eşitlik İlkesi 178 1. İşverenin İşi Sevk ve İdaresi 178 2. Ücretlendirmelerde 179 a. İşçi İşe Girerken 179 b. İş İlişkisinin Devamı Sırasında 180 C. İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesinde Eşitlik İlkesi 182 1. Genel Olarak 182 2. Bildirirdi Fesih Hakkının Kullanılmasında İşverenin Eşit Davranma Borcu 184 a. İş Güvencesi Kapsamındaki İşçiler Bakımından 184 (1) Türk Hukukunda İş Güvencesinin Gelişimi ve Genel Esasları 184 (2) İş Güvencesinin Kapsamına Dahil Olan İşçilerin İş Sözleşmelerinin Feshinde İşverenin Eşit Davranma Borcu 186 i. İşçinin Yeterliliğinden veya Davranışlarından Kaynaklanan Fesihlerde İşverenin Eşit Davranma Borcu 186 ıi. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Nedenlerle Yapılan Fesihlerde İşverenin Eşit Davranma Borcu 188 (3) İş Güvencesinin Kapsamına Dahil Olmayan İşçilerin İş Sözleşmelerinin Feshinde İşverenin Eşit İşlem Borcu 198 3. Haklı Nedenle Fesih Hakkının Kullanılmasında İşverenin Eşit Davranma Borcu 201 II. İSPAT YÜKÜ 205 A. Mukayeseli Hukuk 205 B. Türk Hukuku , 207 1. Genel Olarak Eşit Davranma Borcuna Aykırılık İddialarında İspat Yükü 207 2. Sendikal Nedene Dayalı Ayrımcılık İddialarında İspat Yükü 212 III. EŞİT DAVRANMA BORCUNA AYKIRILIĞIN YAPTIRIMLARI 219 A. Hukuki Yaptırımlar 219 1. Genel Olarak 219 2. Ayrımcılık Tazminatı 222 a. Genel Olarak 222 b. Ayrımcılık Tazminatının Diğer Tazminatlarla Olan İlişkisi 225 (1) Kötüniyet Tazminatı - Ayrımcılık Tazminatı İlişkisi 225 (2) İş Güvencesi Tazminatı - Ayrımcılık Tazminatı İlişkisi 227 (3) Sendikal Tazminat - Ayrımcılık Tazminatı İlişkisi 229 B. Cezai Yaptırımlar 232 1. Ayrımcılık Yasağının İhlalinin Cezai Yaptırımı 232 2. Cinsel Taciz Suçu 234 C. İdari Yaptırımlar 235 SONUÇ 237 KAYNAKÇA 243 İNTERNET KAYNAKLARI 254
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı