Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Maden İşcileri
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Maden İşcileri
Gaye BAYCIK
100,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
GİRİŞ En eski işkollarından biri olan madencilik sektörünün kalkınmadaki rolü, birçok sanayi koluna hammadde ve enerji kaynağı sağlaması nedeniyle önem taşımaktadır. Buna karşın sektörde çalışan işçiler tüm dünyadaki toplam işgücünün % 1′ini oluşturur. 2003 yılı istatistiklerine göre, ülkemizdeki toplam işgücünün sadece %1.4′ünü oluşturan 46.605 işçinin madencilik sektöründe çalıştığı belirlenmiştir. Bu kadar az sayıda işçi istihdam edilmesine rağmen sektör, ölümle ve ağır yaralanmalarla sonuçlanan iş kazası ve meslek hastalıklarıyla ün kazanmıştır. Nitekim ölümle sonuçlanan maden kazalannda ne yazık ki ülkemizin dünya istatistiklerinde ön sıralarda yer aldığı bilinmektedir. Bu tür büyük maden kazalarına örnek olarak, 7.3.1983 tarihinde Türkiye Taşkömürü Kurumunun Armutçuk müessesesinde ve 3.3.1992 tarihinde yine TTK′ya bağlı Kozlu müessesesinde meydana gelen grizu patlamaları gösterilebilir. Bunlardan Armutçuk kazasında 103 işçi, Kozlu kazasında ise 263 işçi yaşamını yitirmiş ve 77 işçi de yaralanmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulunun 2004 yılının son üç ayında yaptığı "Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Proje Denetimleri" isimli araştırmada 772 işyerinde teftiş yapılmış ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemleri bakımından önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Buna göre, 469 işyerinde işçilerin sağlık raporlarının tutulmadığı, 428 işyerinde düzenli sağlık kontrolleri yapılmadığı, 222 işyerinde çalışma şartlarına ilişkin işçi eğitimi verilmediği, 202 işyerinde çelik burunlu ayakkabı, baret, toz maskesi verilmediği veya verilmiş olsa dahi bunların kullanımlarının denetlenmediği, 145 işyerinde ilk yardım ekibi bulunmadığı, 116 işyerinde havalandırmanın yetersiz olduğu, 122 işyerinde karbon monoksit maskesi olmadan ocakta çalışıldığı gibi birçok ciddi eksiklik tespit edilmiştir. Çalışma koşullarına ilişkin olarak Dev.Maden-Sen, TMMOB, ÇMO ve TTB tarafından gerçekleştirilen bir eğitim projesi ile şu sonuçlara ulaşılmıştır. Özel sektör madenciliğinde çalışma süreleri yasal sınırların üzerinde tutulmakta, fazla çalışılan sürelere ilişkin ücretler ödenmemekte, yıllık ve haftalık izinler verilmemekte, sendikal hakların kullanımı engellenmektedir. İşsiz kalma korkusu nedeniyle işçiler de bu uygulamalara karşı çıkamamaktadırlar. Bu konunun önemi ve hukuki açıdan bağımsız bir çalışma içinde ele alınmamış olması nedeniyle bir incelemeye tabi tutulması uygun görülmüştür. Zira yukarıda belirtilen olumsuzlukların önüne geçebilmek, maden işçilerine hak ve yükümlülüklerini de içeren, sendika veya işveren tarafından verilmesi gereken eğitimlerin eksikliğini bir ölçüde gidermek ve maden işçi- lerinin çalışma koşullarının iyileştirilmesine katkıda bulunabilmek için yaptığımız çalışma beş ana bölümden oluşacaktır. İlk bölümde konunun sınırlarının belirlemesi amacıyla "maden" ve "maden işçisi" kavramları, ulusal ve uluslararası makalelerle diğer ülkelerdeki mevzuattan yararlanılarak tanımlanacaktır. Çalışmanın ikinci bölümünde, maden işçilerine ilişkin dünyadaki ve Türkiye′deki hukuksal gelişmeler tarihsel bir bakış açısıyla incelenecektir. Sanayi Devriminden önce ve sonra maden işçileri için çıkarılmış yasalar, iş sağlığı ve güvenliği konusunun uluslararası alana yayılması bölümün ilk paragrafında yer alacaktır. İkinci paragrafta ise maden işçilerine yönelik ülkemizdeki yasal düzenlemeler Cumhuriyet döneminden önce ve sonra olmak üzere iki ana başlık altında incelenecektir. Üçüncü bölümde bireysel iş hukuku mevzuatı ile toplu iş sözleşmelerinde maden işçilerine özgü hükümler üzerinde durulacaktır. Bu nedenle iş hukukunun her ayrıntısına girilmeyecek, sadece maden işyerleri ve işçileri açısından farklılık gösteren iş akdi kurma özgürlüğünün sınırlarına, işin düzenlenmesine ve özellikle toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen asıl ücrete ek ödemelere yer verilecektir. İncelememizin dördüncü bölümünde maden işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemleri ile iş güvenliği mevzuatına aykırı davranışı nedeniyle işverenin sorumluluğu üzerinde durulacaktır. Ancak anılan mevzuatın dağınık oluşu nedeniyle bölümün üç paragraf altında incelenmesinin daha uygun olacağı düşünülmüştür. Bu itibarla, birinci paragraf, maden işyerlerindeki iş kazası ve meslek hastalığı risklerinin değerlendirilmesine ilişkin olacaktır. İkinci paragrafta işverenin iş sağlığı ve güvenliği bakımından yükümlülükleri birinci paragrafta yapılan risk değerlendirmesine paralel olarak belirlenecektir. İşverenin bu konudaki yükümlülüklerini düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu ve bu yasaya dayanılarak çıkarılan yönetmelikler genel nitelikte hükümler içerdiklerinden, işverenin alması gereken önlemler belirlenirken yasanın geçici 2. maddesi nedeniyle yürürlükten kaldırılan tüzük ve yönetmeliklere de yol gösterici kurallar olarak yer verilecektir. İşverenin sorumluluğunun da incelendiği üçüncü paragrafta idari ve cezai yaptırımlar yanında iş kazası veya meslek hastalığından dolayı açılan tazminat davalarında yapılan zarar tespiti ve tazminat hesaplarının maden işçilerine özgü farklılıkları üzerinde durulacaktır. Çalışmamızın son bölümünde ise, sosyal güvenlik hukuku mevzuatında yer alan maden işçilerine yönelik ayrıcalıklı düzenlemeler incelenecektir. Bölümün birinci paragrafında, maden işçileri için öngörülen özel emeklilik koşullarına, itibari hizmet sürelerine ve yaşlılık aylıklarının hesaplanmasına ilişkin konular üzerinde durulacak ve bunlara ilişkin yargı kararlan değerlendirilecektir. Aynı paragrafta yurt dışı hizmet borçlanması veya hizmetle- rin birleştirilmesi suretiyle yaşlılık aylığına hak kazanmak isteyen maden işçisinin itibari hizmet sürelerinden yararlanıp yararlanamayacağı yine yüksek mahkemenin verdiği kararlarla birlikte ele alınacaktır. Bölümün ikinci paragrafında sadece belirli işyerlerinde çalışan maden işçilerini kapsamına alan Amele Birliği tarafından yapılan yardımlara yer verilecektir. Bölümün son paragrafında ise, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu tasarısındaki düzenlemeler maden işçileri açısından değerlendirilecektir. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER 13 19 21 KISALTMALAR CETVELİ. GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM MADEN VE MADEN İŞÇİSİ § 1. Maden kavramı 25 § 2. Maden işçisi kavramı 33 İKİNCİ BOLUM TARİHSEL GELİŞİM § 3. Dünyadaki gelişim 37 I. Sanayi devrimi öncesi 37 II. Sanayi devrimi sonrası 38 III. Konunun uluslararası alanda düzenlenmesi 43 § 4. Ulusal hukuktaki gelişim 51 I. Büyük Millet Meclisi dönemi öncesi 51 II. Büyük Millet Meclisi dönemi 61 III. Cumhuriyet dönemi 62 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BİREYSEL VE TOPLU İŞ HUKUKU AÇISINDAN MADEN İŞÇİLERİ § 5. Maden işyerlerinde iş akdi kurma özgürlüğü ve sınırları 70 I. Maden işyerlerinde iş akdi yapma yasaklan 70 II. Maden işyerlerinde iş akdi kurma zorunluluğu 71 - § 6. Maden işyerlerinde işin düzenlenmesi 73 I. Çalışma süresinden sayılan haller 74 II. Postalar halinde çalışmalar 74 1. İşin niteliği gereği 24 saat çalışılacak maden işyerleri 75 2. İşveren tarafından postalar halinde çalışma yaptırılan maden işyerleri 77 III. Günde en fazla yedi buçuk saat çalışılacak maden işyerleri 78 § 7. Maden işçilerinin parasal hakları 81 I. Asıl ücret 81 II. Asılj&crete ek ödemeler 82 1. İkramiyeler 82 2. Yer altı (maden) tazminatı 84 ; 3. Primler 85 a) Olağanüstü hal primi 85 b) Teşvik primi 86 4. Gece (vardiya) zammı 87 5. Kuru katık bedeli ve yemek yardımı 87 III. Yer üstü işçisinin yer altında geçici süre çalıştırılması 88 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN MADEN İŞÇİLERİ § 8. Maden işyerlerinde risk değerlendirmesi 91 I. İş kazası riskleri 92 1. İşçilerden kaynaklanan riskler 92 2. Çalışma ortamından kaynaklanan riskler 92 3. Yer üstü madenlerinde iş kazası riskleri 95 II. Meslek hastalığı riskleri 96 1. Akciğer toz hastalığı riskleri 96 2. Fiziksel etkenli riskler 98 3. Kanserojen riskler 100 4. Biyolojik etkenli riskler 100 § 9. İşverenin yükümlülükleri ve sorumluluğu 102 I. İşverenin yükümlülükleri 102 1. İş kazalarına karşı önlem alma yükümlülüğü 103 a) Gaz ve toz patlamalarıyla ocak yangınlarına karşı alınması gereken önlemler 108 aa) Yürürlükteki mevzuata göre alınması gereken önlemler 108 bb) Yol gösterici kurallara göre alınması gereken önlemler 111 b) Göçüklere karşı alınması gereken önlemler 122 aa) Yürürlükteki mevzuata göre alınması gereken önlemler 122 bb) Yol gösterici kurallara göre alınması gereken önlemler 124 c) Yer üstü madenlerinde iş kazalarına karşı alınması gereken önlemler 125 aa) Yürürlükteki mevzuata göre alınması gereken önlemler 125 bb) Yol gösterici kurallara göre alınması gereken önlemler 127 2. Meslek hastalıklarına karşı önlem alma yükümlülüğü 130 3. İşverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda örgütlenme yükümlülüğü 136 a) İş sağlığı ve güvenliği kurulu 136 b) İşyeri sağlık birimi ve işyeri hekimleri 138 c) İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar.. 140 d) Daimi ve teknik nezaretçiler 143 e) İşyeri düzeyinde katılım ve işbirliği 144 f) Sağlık ve güvenlik işçi temsilcileri 145 4. İşverenin işçileri eğitim yükümlülüğü 146 5. İşverenin denetim yükümlülüğü 150 İşverenin sorumluluğu 152 1. İdari yaptırımlar ..152 a) İdari para cezalan 152 b) İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması 154 c) İşçilerin çalışmaktan alıkonulması 156 2. Cezai sorumluluk 156 3. Hukuki sorumluluk 158 a) İşverenin hukuki sorumluluğunun niteliği 158 b) İşveren kusurunun ölçüsü 160 c) İşverenin sorumluluğunda hakların yarışması 161 d) İşverenin sorumluluğunun kapsamı 162 15 e) İşveren tarafından ödenecek tazminat 164 aa) Maden işçisinin maddi zararının tespiti 164 aaa) İşlemiş dönem zararı 164 bbb) İşleyecek aktif dönem zaran 165 ccc) İşleyecek pasif dönem zararı 168 bb) Maden işçilerine ödenecek maddi tazminatın hesabı 168 § 10. İşçinin haklan ve yükümlülükleri 171 I. İşçinin haklan 171 1. İşçinin bilgilenme ve eğitim hakkı 171 2. İşçinin katılım hakkı 171 3. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmamasına karşı işçinin haklan 172 a) Çalışmaktan kaçınma hakkı 172 b) İş akdini derhal fesih hakkı 174 II. İşçinin yükümlülükleri 175 BEŞİNCİ BÖLÜM SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU AÇISINDAN MADEN İŞÇİLERİ § 11. Sosyal sigortalar kanunundaki düzenlemeler 179 I. Yaşlılık aylığı (emeklilik) koşullan 179 1. Özel emekliliğin kapsamı 179 2. Özel emeklilik koşulları 181 II. İtibari hizmet süreleri 187 1. Daimi veya münavebeli çalışmalarda itibari hizmet süreleri 187 2. Karma çalışmalarda itibari hizmet süreleri 189 3. Hizmet borçlanması veya birleştirmesinde itibari hizmet süreleri 190 III. Yaşlılık aylığının hesaplanması 200 § 12. Amele birliği 203 I. Amele birliği üyeleri 204 II. Amele birliği yardımlan 204 1. Sosyal sigorta benzeri yardımlar 206 a) Geçici iş göremezlik yardımı 206 16 b) Tedavi yardımı 207 c) Son yardım 208 d) Öğrenim yardımı 208 e) Cenaze yardımı 210 2. Kredi yardımları 210 a) Ödünç para yardımı 210 b) Konut kredisi 210 c) Konut onarım kredisi 211 3. Konaklama yardımı 211 § 13. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu tasarısındaki düzenlemeler .′ 212 I. Yaşlılık aylığı koşulları 212 II. Fiili hizmet süresi zammı : 214 III. Yaşlılık aylığının hesaplanması 216 SONUÇ 217 ÖZET 225 SUMMARY 227 KAYNAKÇA 229
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı