İş Mevzuatı Açısından İşverenin El Kitabı 2020
İş Mevzuatı Açısından İşverenin El Kitabı 2020
Öcal Kemal EVREN
YAZAR HAKKINDA
Öcal Kemal Evren
1971 yılında Ankara'da doğdum. İlk ve orta öğretimimi Ankara'da çeşitli okullarda tamamladım. 1992 yılında Gazi Üniversitesi İİBF Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri bölümünde lisans ve 2000 yılında aynı Üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsünde aynı adı taşıyan ana bilim dalında yüksek lisans öğretimini bitirdim. 1993 yılından buyana Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde iş müfettişi olarak çalışma hayatıma devam ediyorum. Bir kız çocuğu babasıyım.
Seçkin Yayıncılık bünyesinde İşverenin El Kitabı, İş Sağlığı ve Güvenliği El Kitabı, İş Güvencesi El Kitabı ve İş Hukukunda Ücret ve Uygulaması başlıklı dört adet eserim bulunmaktadır. Yine çeşitli dergilerde iş hukuku ve çalışma hayatı ile ilgili yayımlanmış seksenin üstünde makalem ile TÜRMOB tarafından yayınlanmış üç adet sirküler raporum mevcuttur. Ayrıca bugüne kadar iki romanım ve bir şiir kitabım yayımlanmıştır.
KİTAP HAKKINDA
Hızla gelişen teknoloji ile değişen rekabet şartları yeni çalışma biçimlerini, yeni çalışma biçimleri yeni bir takım üretim ilişkilerini ve üretim ilişkilerindeki bu değişim de iş ilişkileri hakkındaki mevzuatın hızla değişmesini veya yenilerinin öngörülmesini gerektirmektedir. Gerek mevcut gerekse değişen kurallara uyum mikro bazda işyerlerinde daha sağlıklı iş ilişkilerinin kurulmasına ve sürdürülebilmesine olanak sağlamakta, maliyetleri azaltmakta, Devletin düzenleyici faaliyetlerinin ve yargı kararlarının işletmeye olası olumsuz etkilerini en aza indirmektedir. Bu husus aynı zamanda rekabet şartlarında işletmenin korunması ve büyümesi anlamında politikalar belirlenmesine ve bunların sağlıklı bir şekilde uygulanabilmesine olanak sağlayan araçlardan biri olmaktadır.
Bu bağlamda Ülkemizde iş ilişkilerine olan ilgi daha ziyade meydana gelmesinden sonra bir sorunun nasıl çözülebileceğine yöneliktir. Ancak sorunun çözümü için katlanılması gereken maliyetler sorun çıkmaması yolunda katlanılması gereken maliyetlerden daha fazla olacaktır. Bu husus ise iş ilişkilerinin düzenlenmesine proaktif bir yaklaşımı zorunlu kılmaktadır. Bu ifade sorun çıkarmayacak bir sistemin kurulması ve işletilmesi anlamına gelmektedir. Böyle bir iş ilişkileri sisteminin en başta iş mevzuatına uygun olması gerektiği açıktır.
İşte bu kitap; anılan proaktif yaklaşımın bir yansıması olarak işyerinde iş ilişkilerinin ilgili mevzuata göre ne şartlarda kurulacağına ve nasıl yürütüleceğine kılavuzluk etme iddiasında olan bir kitaptır.
Konu Başlıkları
İş Mevzuatı Açısından İşyerinin Kurulması ile İlgili İşveren Yükümlülükleri
İş Sözleşmesinin Yapılması ve Sona Ermesi İle İlgili İşveren Yükümlülükleri
İş Sözleşmesinin Devamı Süresince Yerine Getirilmesi Gereken İşveren Yükümlülükleri
Çalışma Kuralları Özel Olarak Düzenlenenler İle İlgili İşveren Yükümlülükleri
Yükümlülüklerin Hukuki Niteliği ve Aykırı Davranmanın Sonuçları
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Birinci Bölüm
İŞYERİNİN KURULMASI İLE İLGİLİ İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I. İŞYERİ KAVRAMI 19
II. İŞ YASASINA GÖRE İŞYERİNİN BİLDİRİLMESİ 20
A. İşyerinin Kurulması ve Bildirilmesi ile İşyerinin Kapatılması 20
B. Alt İşverenliğin Tescili 21
C. İşin Durdurulması 23
1. Genel Olarak İşin Durdurulması 23
2. Özel Düzenlemeler Bağlamında İşin Durdurulması 28
İkinci Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI VE SONA ERMESİ İLE İLGİLİ İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I. İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI 31
A. İş İlişkisi Kavramı 31
B. İş Sözleşmesinin Tarafları (İşçi, İşveren ve İşveren Vekili) 31
C. Alt İşverenlik Uygulamaları 33
1. Genel Olarak Alt İşverenlik Kavramı 33
2. Alt İşverenlik Uygulamalarında Muvazaa 34
3. Alt İşverenlikle İlgili Diğer Asıl İşveren Yükümlülükleri 37
4. Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İlişkin Özel Hususlar 38
a. Kadroya Alma Yasağı 38
b. Ücretlerin Ödendiğinin Kontrol Edilmesi Zorunluluğu 38
5. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Özel Hususlar 39
D. Birlikte İstihdam Kavramı 40
E. İş Sözleşmesinin Yapılması 41
1. İş Sözleşmesi Yapılması ve Türleri 41
a. İş Sözleşmesi Kavramı 41
b. İş Sözleşmesinin Yapılması 42
c. İş Sözleşmesinin Türleri 42
ca. Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri 42
cb. Kısmi Süreli ve Tam Süreli İş Sözleşmesi 44
cc. Çağrı Üzerine Çalışma 45
cd. Uzaktan Çalışma 45
ce. Takım Sözleşmesi 46
ce. Asgari ve Azami Süreli İş Sözleşmeleri 46
2. Sürekli Süreksiz İş Ayrımı 48
3. Deneme Süresi 48
4. Geçici İş İlişkisi 49
5. Yazılı Belge Verilmesi 53
6. İşyerinin Devrinin İş Sözleşmelerine Etkisi 54
7. İş Sözleşmesinin Devrinin İş Sözleşmelerine Etkisi 55
F. İşçi ile İlgili Belge ve Kayıtların Düzenlenmesi 55
1. İstisnalar 55
2. İşçi Özlük Dosyasının Düzenlenmesi 57
3. Alınması Gereken İzinler ve İstenilecek Yeterlilik Belgeleri 58
4. Sağlık Raporlarının Alınması 58
5. Ağır ve Tehlikeli İşlerde Mesleki Eğitim Alınması 58
6. Yurt Dışına İşçi Götürülmesi 60
G. İş Sözleşmesi Yapma veya Çalıştırma Zorunlulukları 64
1. İşe İade Halinde Çalıştırma Zorunluluğu 64
2. Toplu Çıkarma Sonrası Çalıştırma 64
3. Engelli Çalıştırma 64
4. İşyerinin İşçisi İken Malul Olanları Çalıştırma 64
5. Askerlik ve Yasadan Doğan Çalışma Nedeniyle İşten Ayrılanları Çalıştırma 65
6. Ücretin Gününde Ödenmemesi Halinde Çalıştırma Zorunluluğu 65
7. İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personeli ile İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma 65
8. Emzirme Odası ve Çocuk Bakım Yurtlarında Uzman Çalıştırma 65
9. İşçi Sendikası ve Konfederasyonu Yöneticilerinin Çalıştırılmaları 65
10. Grev ve Lokavt Esnasında Çalıştırma Zorunluluğu 66
11. İlkyardımcı Çalıştırma 67
12. Özel Öğretim Kurumlarında İş Sözleşmesi ile Çalıştırma 67
13. Avukat Çalıştırma Zorunluluğu 67
14. Gıda ve Yem İşletmelerinde Meslek Mensubu Çalıştırma 69
II. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 70
A. Sona Erme Halleri ve Yapılacak İşlemler 70
1. İş Sözleşmesinin Kendiliğinden Sona Ermesi 70
a. Tarafların Ölümü 70
aa. İşçinin Ölümü ve Ölüme Bağlı İşveren Yükümlülükleri 70
ab. İşverenin Ölümü 74
b. Belirli Sürenin Bitimi 75
c. Kısmi Süreli Çalışan İşçinin Tam Süreli Çalışmaya Başlaması 75
2. İş Sözleşmesinin Fesih Bildirimi ile Sona Ermesi 75
a. Genel Olarak Bildirimli Fesih 75
b. Bildirimli Feshin Özel Halleri 76
ab. Değişiklik Feshi 77
ac. Şüphe Feshi 80
ad. Baskı Feshi 82
c. Bildirimsiz Fesih 85
aa. Genel Olarak 85
ab. Fesih Hakkını Doğuran Haller 86
ac. Diğer Yasalarda Yer Alan Haller 89
3. İş Sözleşmesinin Eylemli Olarak Sona Erdirilmesi 91
B. Tarafların Anlaşarak İş Sözleşmesini Sona Erdirmesi (İkale Sözleşmesi) 94
C. Arabulucuya Başvurma Zorunluluğu 99
D. Sosyal Güvenlik Kurumuna Başvuru Zorunluluğu 101
E. Verilmesi Gereken Ücret, Tazminat ve Belgeler 102
1. Ücret ve Tazminatların Ödenmesi 102
a. Ücretlerin Ödenmesi 102
b. İhbar Tazminatı Ödenmesi 102
c. Kıdem Tazminatı Ödenmesi 104
d. Kullanılmamış Yıllık İzin Ücretlerinin Ödenmesi 107
2. Gerekli Belgelerin Düzenlenmesi ve Verilmesi 108
a. Çalışma Belgesi Verilmesi 108
b. İşten Ayrılma Bildirimi Verilmesi 108
c. İş Sözleşmesinin Sona Erdiğinin Bildirilmesi 109
3. Yeni İş Arama İzni Verilmesi 110
F. Fesih Bildirimi ile İlgili Diğer Hususlar 110
1. İş Güvencesi 110
a. İş Güvencesi Şartları 110
b. İş Güvencesinde Uygulanacak Süreç 112
c. İş Güvencesinin Sonuçları 112
2. Çalışma Koşullarında Değişiklik 113
3. Yeni İşverenin Sorumluluğu 113
4. Toplu İşçi Çıkarma 114
5. Rekabet Yasağı 115
6. Zamanaşımı Süreleri 116
7. İbraname 117
8. İşçinin Geri Verme Yükümlülüğü 118
9. Ceza Koşulu Öngörme 119
10. İşçinin Haksız Olarak İşe Başlamaması veya Aniden İşi Bırakması 119
11. Eğitim Giderlerinin Geri İstenmesi 120
12. İş Sözleşmesinin Feshinde Takas–Mahsup ve Hapis Haklarının Kullanılması 122
a. Takas ve Mahsup Hakkı 123
b. Hapis Hakkı 124
13. Organik Bağ Kavramı ve İş Sözleşmesinin Feshine Etkisi 125
Üçüncü Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN DEVAMI SÜRESİNCE YERİNE GETİRİLMESİ GEREKEN İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I. ÇALIŞMANIN DÜZENLENMESİ 127
A. Yasada Tanımlanan Çalışma Türleri 127
1. Normal Çalışma 127
a. Genel Olarak 127
b. Denkleştirme Esası 128
2. Haftalık İş Sürelerine Bölünemeyen Çalışmalar 129
3. Günde En Çok Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Sürmesi Gereken Çalışmalar 132
4. Vardiyalı Çalışmalar 134
5. Fazla Çalışma 138
6. Fazla Sürelerle Çalışma 142
7. Telafi Çalışması 144
8. Hazırlama Tamamlama Temizleme İşleri 144
9. Gece Çalışmaları 146
10. Kısmi Süreli Çalışmalar 148
11. Gebelik ve Doğum Halinde Çalışma 151
12. Kısa Çalışma 153
B. Çalışma Süresinden Sayılan Haller 156
C. Ara Dinlenmesi 157
D. Çalışma ve Dinlenme Saatlerinin İlanı 158
II. ÜCRET ÖDENMESİ 158
A. Genel Anlamıyla ve Uygulamasıyla Ücret 158
1. Ücretin Ödenmesi 158
a. Genel Olarak 158
b. Ücretlerin Banka Aracılığıyla Ödenmesi 159
2. Ücretin Korunması 166
a. İş Yasasındaki Düzenlemeler 166
b. Diğer Yasalarda Yer Alan Düzenlemeler 171
B. Ücret Kesme Cezası 176
C. Asgari Ücret 177
D. Ücret Hesap Pusulası 178
E. Ücretle İlgili Diğer Kavramlar 178
1. Fazla Çalışma Ücreti 178
2. Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti 180
3. Hafta Tatili Ücreti 181
4. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti 182
5. Yüzde Usulüne Göre Ücret 183
6. Yıllık İzin Ücreti 185
7. Hazırlama Tamamlama Temizleme İşleri Ücreti 186
8. Yarım Ücret 186
9. Kısa Çalışma Ödeneği 186
F. İşverenin Ödeme Aczine Düşmesi (Ücret Garanti Fonu) 188
III. İZİN VERİLMESİ 189
A. Yıllık İzin 189
1. Yıllık İzne Hak Kazanma ve İzin Süreleri 189
2. Yıllık İznin Kullanılması 191
B. Hafta Tatili 194
C. Ulusal Bayram ve Genel Tatil 194
D. Mazeret İzni 195
E. Ücretsiz İzinler 196
F. Doğum ve Emzirme İzni 198
G. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Karşılığı İzin 200
IV. HİZMET BULUŞLARI (İŞÇİ BULUŞLARI) 201
A. Genel Olarak 201
B. Hizmet Buluşları 202
C. Serbest Buluşlar 206
D. Hizmet Buluşu Karşılığı Bedelin Belirlenmesi 207
E. Hizmet Buluşu Karşılığı Bedelin Hesaplanması, Ödeme Şekli ve Süresi 210
F. Uyuşmazlıkların Çözümü 211
G. Sair Hükümler 211
V. OLUŞTURULMASI ZORUNLU KURULLAR VE ÜNİTELER 213
A. Yıllık İzin Kurulu 213
B. Değerlendirme Kurulu 214
C. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 214
D. Emzirme Odası ve Çocuk Bakım Yurdu Açma 218
E. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi Kurma 223
F. Kantin Açılması 223
G. Disiplin Kurulu Kurulması 223
VI. İŞ HUKUKUNDA MALİ TATİL UYGULAMASI 224
VII. YENİ BORÇLAR YASASININ İŞ SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 225
A. Genel Olarak 225
B. Değerlendirme 225
1. İş sözleşmesinin Tanımı ve Kurulması 225
2. İşçinin Borçları 226
3. İşverenin Borçları 228
4. Sınai ve Fikri Mülkiyet Hakkı 239
5. Hizmet İlişkisinin Devri 239
6. İş Sözleşmesinin Sona Ermesi 240
Dördüncü Bölüm
ÇALIŞMA KURALLARI ÖZEL OLARAK DÜZENLENENLER İLE İLGİLİ İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I. İŞ MEVZUATINDAN KAYNAKLANANLAR 245
A. Çalışma Şartları Bakımından Özel Olarak Korunanlar 245
1. Çocuk ve Genç İşçiler 246
2. Engelli İşçiler 249
a. Genel Olarak 249
b. Yükümlülüğün Belirlenmesi 250
c. Çalıştırma Esasları, Yürütülecek İşlemler 250
d. Engelli Çalıştırma Hakkındaki Teşvikler 251
3. Kadın İşçiler 253
a. Kadınların Çalışma Şartları Bakımından Korunması 253
b. Gebe, Emziren veya Daha Büyük Yaşta Çocuğu Olan Kadınların Korunması 255
B. Konut Kapıcıları 263
C. Mevsimlik İşlerde Çalışanlar 266
D. Ağır Vasıta Sürücüleri 267
II. DİĞER YASALARDAN KAYNAKLANANLAR 271
A. Meslek Eğitimi Görenler 271
1. Aday Çırak ve Çıraklar 271
2. Meslek Eğitimi Gören Öğrenciler 272
B. Özel Öğretim Kurumlarında Çalışan Yönetici ve Öğretmenler 274
C. Özel Güvenlik Görevlileri 280
D. Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseselerinde Çalışanlar 282
Beşinci Bölüm
YÜKÜMLÜLÜKLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE
AYKIRI DAVRANMANIN SONUÇLARI
I. YÜKÜMLÜLÜKLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 285
II. HUKUKİ YAPTIRIMLAR 286
A. Tazminat Niteliğindeki Ödemeler 286
1. Sözleşmelerden Kaynaklanan Ödemeler 286
2. Yasadan Kaynaklanan Ödemeler 286
B. Yasanın Statüyü Belirlemesi 288
C. İşin Durdurulması ve Çalışmaktan Alıkonulma 288
III. CEZAİ YAPTIRIMLAR 289
A. Ceza Türleri 289
1. İdari Para Cezaları 289
2. Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar 291
B. Cezaların Tebliği ve Cezalara İtiraz 292
C. Cezalarla İlgili Diğer Hususlar 293
1. Uygulama Mercileri 293
2. Cezaların Ödenmesi Tahsili ve Gecikme Zammı 294
3. Zamanaşımı 295