İnşaat Sektöründe Müşterek İş Ortaklığı ( Joınt Venture )
İnşaat Sektöründe Müşterek İş Ortaklığı ( Joınt Venture )
İbrahim KAPLAN
Sayfa Sayısı
:
192
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9789754646962
§ 1. GİRİŞ Müşterek İş Ortaklığı (Joint Venture), modern iktisadi ve ticari iş haya¬tında son otuz yıl içinde sık sık görülen, en önemli kişi veya şirket birleşme¬leri veya işbirliği biçimlerinden biridir. Öncelikle imalat ve inşaat sektörün¬de üstlenilen işin para ve iş hacmi yönünden çok yüksek rakamlara ulaştığı uluslararası ihalelerde, işin her aşamasında (plan ve projelendirilmesinde, geliştirme ve araştırılmasında, malzemenin satın alınmasında veya imal, dağıtım ve pazarlanmasında, işin para kaynağının temininde) büyük firmalar arasında genelde şirket sözleşmesi temeline dayanan Müşterek İş (Girişim) Ortaklan kurulmaktadır. Müşterek İş Ortakları, uygulamada ya sözleşmeye dayalı adi şirket nite¬liğindeki Joint Venture şeklinde ya da sermayeye katılımlı genellikle serma¬ye şirketlerinden Anonim Şirket veya Limited Şirket şeklinde kurulan Joint Venture biçiminde olmak üzere iki tür görülmektedir. Biz bu çalışmamızda, daha ziyade inşaat sektöründe büyük inşaat firmaları veya inşaat müteahhit¬leri arasında sözleşmeye dayalı olarak kurulan ve "adi şirket" niteliğinde olan Müşterek İş Ortaklığında (Joint′da) ortaklar arası ilişkilerde ihtilaf kay¬nağı olması muhtemel bulunan öncelikle yönetici ve temsilci ortağın sorum¬luluğu, ortaklığın sona erme sebepleri ve tasfiyesi ile ilgili hukuki sorunlar üzerinde duracağız. Sözleşmeye dayalı Müşterek İş Ortaklıkları (Joint′lar) TBK′da düzen¬lenmiş bulunan "adi şirket" niteliğinde olduğundan ve genellikle bu şirketle ilgili Türk Borçlar Kanununun hükümleri emredici değil tamamlayıcı nitelik arzettiğinden, taraflar arasındaki Müşterek İş Ortaklığı sözleşmesinde yöne¬tici ve temsilci ortağın belirlenmiş olup olmaması, bu ortağın veya ortakların tümünün sorumluluğunun tayininde çözülmesi gereken hukuki sorunları ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca Müşterek İş Ortaklığı sözleşmesinde ortaklığın sona erme sebep¬leri ve tasfiyesi konusunda hüküm bulunup bulunmamasına göre, bu konu¬larla ilgili ortaya çıkacak sorunların nasıl hukuki çözüme kavuşturulması gerektiği hususları da araştırılacak ve değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Uygulamada daha ziyade Anonim Şirket ve Limited Şirket şeklinde ku¬rulan, sermayeye katılımlı Joint Venture′Iar üzerinde durmayacağız. Zira bu tür Müşterek İş Ortaklıkları genellikle sermaye şirketi olarak kurulduğundan, bunların Yönetim Kurulu üyelerinin veya müdürlerinin sorumluluğu, şirketin sona ermesi ve tasfiyesi gibi sorunlan söz konusu sermaye şirketleriyle ilgili kanun hükümleri uygulanarak′ çözüme kavuşturulacaktır. 3. BASIYA ÖNSÖZ Kitabın ilk basısının yapıldığı 1994 ve daha sonraki yıllarda, Müşterek İş Ortaklığı - Joint Venture türü adi şirket niteliğindeki ortaklık türleri, inşaat sektöründe daha çok görülür olmuştur. Joint - Venture ortaklıkları daha ziyade, yabancı firma yerli firma birle¬şimi veya yerli fırma-yerli firma ortak girişimi şeklinde öncelikle inşaat ve imalat sektöründe, kapsamlı alt yatırımlar ile yap-işlet-devret fınans mode¬liyle yapımı gerçekleştirilerek endüstri yatırım sözleşmelerinin ifası için kurulmaktadır. Joint Venture′a müteahhitler topluluğu tarafından geçici bir işbirliği, firması olarak karşılaşılmaktadır. Joint Venture ilişkisinde, öncelik¬le dış ilişkide-yapı sahibi-işveren ile Joint Venture ortakları arasındaki doğa¬cak ihtilafların çözümü için, işveren yapı sahibi ile Joint Venture ortakları arasında akdedilecek inşaat sözleşmesi büyük önem arzetmektedir. Bu söz¬leşmenin özenli düzenlenmesi, ihtilafın önlenmesi ve çıkmamasının ilk ön şartıdır. ′Joint Venture ortakları arasındaki iç ilişkide, özellikle yerli pilot firma ile yabancı firma arasında hukuken çözümü oldukça güç sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bu sorunların ihtilafa dönüşmemesi veya ihtilaf halinde, ihtilafın hukuken doğru çözümü için, Joint-Venture (Müşterek İş Ortaklığı) sözleşmesinin, çok özenli ve titiz düzenlenmesi yine ön şarttır. Kitabın 3. Basısının, inşaat sektörün de faaliyet gösteren, yerli ve yaban¬cı firmalara, uygulamada bu konu ile ilgili uzman mühendis ve mimarlara, ortaya çıkan ihtilafın çözümünde görev üstlenen hukukçulara, dava aşama¬sında davaları çözmekle görevli hakimlere veya tahkim kurullarına, yararlı olması en büyük dileğimizdir. Kitabın düzeltmelerindeki yardımları nedeniyle Arş. Gör. Pelin DALGIÇ ATABAŞ′a teşekkür ederim. Ankara, Paris Caddesi 12.Arahk.2012 Prof. Dr. İbrahim KAPLAN İÇİNDEKİLER §1.GİRİŞ 19 § 2. MÜŞTEREK İŞ ORTAKLIĞI (JOİNT VENTURE) KAVRAMI 21 I. Genel Olarak "Joint Venture" Deyiminin Anlamlan, Türleri ve Tanımı 21 II. Joint Venture′in Türleri 21 III. Joint Venture Kavramı 22 IV. Joint Venture′in Tanımı ve Unsurları 22 § 3. JOİNT VENTURE′İN HUKUKİ YAPISI VE NİTELİĞİ 26 I. Hukuki Yapısı 26 II. Hukuki Niteliği 26 1. Temel Sözleşmenin (Grundvereinbarung - L′accord de base - Partnership Agreement) Hukuki Niteliği 26 a) Temel Sözleşmenin Muhtevası 26 aa) Temel Sözleşmedeki Şirketler Hukukuna Ait Hususlar 28 bb) Temel Sözleşmedeki İki Taraflı Borçlar Hukuku Sözleşmelerine Ait Unsurlar 29 b) Temel Sözleşmenin "Adi Şirket Sözleşmesi" Niteliği 30 c) Temel Sözleşmeyi "Adi Şirket" Olarak Nitelendirmenin Hukuki Sonuçları 31 2. Müşterek İş Ortaklığı Sözleşmesi 31 3. Satelit (Uydu) Sözleşmeleri 32 § 4. JOİNT VENTURE′İN BENZER ŞİRKET BİRLEŞMELERİNDEN FARKLARI 35 I. Genel Olarak 35 II. Tasfiyesiz Sona Erme - Fusion (Birleşme) 35 III. Konzern - Holding 36 IV. Menfaat ve Kâr Ortaklığı 37 V. Konsorsiyum 37 VI. Kartel 38 VII. Çift Şirket 38 VIII. Hissedarları Birleştirme Sözleşmeleri - Oy Sözleşmeleri 39 § 5. İNŞAAT SEKTÖRÜNDEKİ JOINT VENTURE TÜRLERİ ...40 I. Genel Olarak 40 II. Hakiki - Açık - Tipik Müşterek İş Ortaklığı 40 III. Atipik - Hakiki Olmayan - Kapalı Müşterek İş Ortaklığı 41 1. Hakiki Olmayan İnşaat Konsorsiyumu 41 2. İmalat Müşterek İş Ortaklığı 42 3. Gizli Müşterek İş Ortaklığı 42 4. Alt Katılımlı Müşterek İş Ortaklığı 43 § 6. İNŞAAT SEKTÖRÜNDEKİ JOINT VENTURE′IN DURUMU VE ORGANİZASYONU 44 I. İnşaat Ediminde Joint Venture′ın Durumu 44 II. Joint Venture′ın Organizasyonu 44 1. İki Ortaklı Yan Yarıya Katılımlı Müşterek İş Ortaklığının Organizasyonu 44 2. On Ortaklı Müşterek İş Ortaklığının Organizasyonu 45 § 7. YÖNETİCİ ORTAK, TEMSİLCİ ORTAK VE PİLOT FİRMA KAVRAMLARI 46 I. Genel Olarak Adi Şirkette Yönetici Ortak Kavramı 46 1. İdare ve Temsil Kavramları 46 2. Yönetim Yetkisinin Verilmesi 47 3. İdare Yetkisinin Kaldırılması ve Geri Alınması 48 4. İdare Yetkisinin Kaldırılması veya Sınırlandırılmasımn Usulü ve Yetkili Mahkeme 52 II. Temsilci Ortak Kavramı 53 1. Genel Olarak 53 2. Şirketin Üçüncü Şahıslara Karşı Temsili 54 a) Doğrudan Temsil ile İlgili Durumlar 54 aa) Temsilin Şartları 55 bb) Temsilin Kapsamı 56 cc) Şirketin Yetkisiz Temsili 57 b) Dolayısıyla Temsil 58 c) Şirketin Üçüncü Şahıs Tarafından Temsili 59 III. Müşterek İş Ortaklığının (Joint Venture′ın) İdare ve Temsili 61 1. Joint Venture′ın İdaresi 61 a) İdare Kavramı 61 b) İnşaat Komisyonu (Yönetim Kurulu veya Ortaklar Kurulu) 62 c) Pilot Firma - Lider Firma 63 d) Teknik Yönetim 64 e) Mali Yönetim 64 2. Joint Venture′ın Alelade ve Fevkalade İşlemleri 65 3. Diğer İdareci Ortakların İtiraz (Veto) Hakkı TBK. md. 625/11 (BK. md. 525/11) 66 a) Genel Olarak 66 b) Joint Venture′da İdareci Ortağın İtiraz (Veto) Hakkı 67 4. Joint Venture′ın Temsili 68 a) Temel İlke ve Pilot (Lider) Firma 68 b) İdareci Ortağın Temsil Yetkisine İlişkin Kanuni Karine (YTBK. m. 637/III) 70 c) YTBK. md. 42 Hükmünün Uygulanmaması 71 § 8. JOİNT VENTURE′DA İDARECİ (PİLOT) ORTAĞIN SORUMLULUĞU 72 I. Adi Şirkette Ortakların ve Ücret Almayan İdareci Ortağın Özen Borcu 72 II. Ücret Alan İdareci Ortağın Özen Borcu 73 III. Joint Venture′da İdareci (Pilot) Ortağın Özen Borcu 73 IV. Joint Venture′da İdareci (Pilot) Ortağın Özen Borcuna Aykırı Davranışından Dolayı Sorumluluğu 77 1. Sorumluluğun Hukuki Niteliği 77 2. Pilot Ortağın Özen Sorumluluğunun Şartlan 79 a) Genel Olarak 79 b) Özen Borcuna Aykırı Davranış 79 c) Zarar Unsuru 81 d) Uygun İlliyet Bağı 82 e) Kusurun Bulunmadığına Dair Kurtuluş Beyyinesi 83 V. Pilot Firmanın Özen Borcuna Aykırı Davranışının Hukuki Sonuçlan 84 1. Sorumluluk - Tazminat Davası 85 2. Pilot Firmanın Diğer İşlerde Sağladığı Menfaatleri Zarar ile Mahsup Edememesi 85 3. Pilot Firmanın Uğradığı Zarar ve Yaptığı Masrafları Diğer Ortaklardan Talep Edememesi 86 4. Şirketin Muhik Sebeplerle Mahkeme Kararı ile Sona Erdirilmesi 86 5. İdareci Ortağın İdare Yetkisinin Nez′i (Kaldırılması) 86 § 9. JOİNT VENTURE′IN SONA ERMESİ 87 I. Genel Olarak 87 II. Temel Mutabakat Sözleşmesinin ve Müşterek İş Ortaklığının Sona Erme Sebepleri 88 1. Genel Olarak Adi Şirketin Sona Erme Sebepleri 89 2. Özel Olarak Müşterek Teşebbüs Anlaşmasının ve Müşterek İş Ortaklığının Sona Erme Sebepleri 91 a) Gayenin Gerçekleşmesi ile Joint Venture′ın Olağan Sona Ermesi 92 b) Joint Venture′ın YTBK′nın 639. maddesinin 1. Fıkrasının 7. Bendi ve 2. Fıkrası Hükmüne Göre Haklı Sebeplerle Sona Ermesi 93 c) Joint Venture′ın Ortaklardan Birinin Ölmesi Halinde Sona Ermesi 96 aa) Ortaklardan Birisinin Ölümünün İnşaat Sözleşmesine Etkisi 97 bb) Ortaklardan Birisinin Ölümünün Müşterek İş Ortaklığına-Joint Venture′a Etkisi 98 d) Joint Venture′ın Ortaklanndan Birinin Ödeme Güçlüğü Nedeniyle Sona Ermesi 100 aa) Ortaklardan Birinin Ödeme Güçlüğünün İnşaat Sözleşmesine Etkisi 100 bb) Ortaklardan Birinin Ödeme Güçlüğünün Joint Venture Sözleşmesine Etkisi 101 e) Joint Venture′ın Diğer Sona Erme Halleri 102 § 10. JOINT VENTURE′IN ORTAKLARDAN BİRİNİN TASFİYE PAYININ CEBRİ KONUSU OLMASI NEDENİYLE SONA ERMESİ 103 I. Ortak Girişim Ortaklığı ve Ortakları ile Üçüncü Kişiler Arasındaki Borç İlişkilerinin Hukuki Sorumluluk Açısından Değerlendirilmesi 103 1. Ortaklık ile Ortakların Alacaklarının Haklan (YTBK. m. 638/2 cümle) 103 2. Ortakların Müteselsilen Sorumluluğu (YTBK. m. 640/3. cümle) (IBK md. 544, Fık. 3) 103 II. Ortak Girişim Ortaklığının (Joint Venture′ın) Sona Erme Sebepleri ve Tasfiyesine İlişkin Hukuki Durum ve Değerlendirmeler 104 1. Genel Olarak Ortak Girişim Ortaklığının Sona Ermesi Sebepleri 104 2. Adi Şirketin (Ortak Girişimin) Ortaklardan Birinin Tasfiyedeki Hissesi Hakkında Cebri İcra Takibi Sonucu Sona Ermesi (YTBK. m. 638/1-3) 105 III. Genel Olarak Adi Şirketin Sona Erme Tarihi ve Bunun Hukuki Sonuçlan 107 IV. Adi Şirket Ortaklanndan Birinin Tasfiye Payına Yönelik Cebri İcra Halinde, Adi Şirketin Sona Erme Tarihi ile Tasfiye Tarihinin Belirlenmesine İlişkin Hukuki Görüşler 108 1. Genel Olarak Adi Şirket Ortağının Tasfiye Payına Yönelik "Cebri İcra Vukuu" Sona Erme Sebebinin Hukuki Değerlendirilmesi 108 a) Ortağın "Tasfiye Payı" Kavramının Anlamı 110 b) Tasfiye Payının Cebri İcra Vukuu ile Paraya Çevrilmesinin Anlamı ve Hukuki Sonucu 111 2. Ortak Girişim (Adi Şirket), Tasfiye Hissesine Yönelik Haczinin Kesinleştiği Tarihte Sona Ermiş midir? Bu Tarih Esas Alınarak Tasfiye Hesabı Yapılabilir mi? 111 3. Adi Şirket, Bir Ortağın Tasfiye Payına Haciz Koyduran Davacıların, Bu Tasfiye Payının Paraya Çevrilmesi Talebinde Bulundukları Tarihte mi Sona Ermiş Sayılacaktır? 113 4. Adi Şirket, Ancak Tasfiye Hesabının Yapılıp, Tasfiye Payı Belirlenip, Bu Payın Paraya Çevrilmesi Tarihinde mi Sona Ermiş Sayılmalıdır? 113 5. Matbu veya Standart-Tip 113 §11. JOİNT VENTURE′NİN TASFİYESİ 115 I. Genel Olarak Tasfiye Kavramı ve Türleri 115 II. Tasfiye Usulü 117 1. Genel Olarak 117 2. Sözleşme Hükümlerine veya Karara Göre Tasfiye Usulü 117 3. Mahkeme Kararı ile Tasfiye 118 a) Tasfiye Davasının Şartlan 119 b) Tasfiye Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme 119 c) Mahkemece Tasfiye Usulü 120 § 12. MÜŞTEREK İŞ ORTAKLIĞI İLE İLGİLİ ALACAK TALEPLERİNDE ZAMANAŞIMI SÜRESİ 122 EKLER EK 1: ORTAK GİRİŞİM BEYANNAMESİ 125 EK 2: BAYINDIRLIK İŞLERİ GENEL ŞARTNAMESİNİN 49, 50, 51 VE 52. MADDELERİNİN METNİ 127 EK 3: YAPIM İŞLERİ GENEL ŞARTNAMESİNİN 47 - 52. MADDELERİ 129 EK 4: İHALE KAZANILDIKTAN SONRA KURULAN VE İMZALANAN MÜŞTEREK İŞ ORTAKLIĞI ÖRNEK SÖZLEŞMESİ 135 EK 5: 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU ADİ ORTAKLIKLA İLGİLİ 620-645. MADDELERİ 144 EK 6: TEMSİL İLE İLGİLİ TÜRK BORÇLAR KANUNU 40-48. MADDELERİ 150 EK 7: ADİ ŞİRKETLERDE İDARECİ ORTAĞIN SORUMLULUĞU, ŞİRKETİN SONA ERMESİ VE TASFİYESİ, ZAMANAŞIMI İLE İLGİLİ SEÇME YARGITAY KARARLARI 152 Yönetici Ortağın İspat Külfeti 152 Yönetici Ortağın Sorumluluğu 153 Yönetici Ortağın Sorumluluğu 155 Adi Ortaklıkta Yönetici Ortak Hesap Vermekle Yükümlüdür 156 Fiilen Yönetici Olan Ortağın Şirket Borçlarından Sorumluluğu 157 Yönetici Ortağın İspat Külfeti 159 Sözleşmede Öngörülen Sona Erme Sebebi 160 Adi Ortaklığın Ölüm Sebebiyle Sona Ermesi 161 Tasfiye ve Ortaklığın Kesin Olarak Sona Ermesi 163 Fesih ve Tasfiye Kararı 164 Ortaklığın Fesih ve Tasfiyesi, Taksim ve İzale-i Şüyuu Davası Gibi Çözülemez 165 Fesih Tasfiyesi Gerektirir 166 Ortaklık- Fesih ve Tasfiyesi 167 Ortaklığın Tasfiyesi 168 Bozma Kararına Uyulması Yalın Ortaklığın Tasfiyesi 169 Kısmi Dava Zamanaşımını Kesmez 171 KAYNAKÇA 183