İflasın Ertelenmesi ve Hukuki Sonuçları ( 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve İcra ve İflas Kanununa Göre )

GİRİŞ

iflasın ertelenmesi Anglo - Sakson hukuk sisteminden esinlenmiş bir kurumdur, iflasın ertelenmesi esasen hukukumuzda uzun süredir mevcut bir hukuki kurumdur. Bununla birlikte bu kuruma özellikle icra ve iflas Kanunu'nda 4949 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile işlerlik kazandırılmış­tır. Nitekim, 30.07.2003 tarihinde 4949 sayılı Kanunla 2004 sayılı İcra ve iflas Kanunu'nun sermaye şirketlerinin iflasını düzenleyen 179. maddesi de­ğiştirilmiş ve bu maddeye iflasın ertelenmesi ile ilgili 179/a ve 179/b madde­leri eklenmiştir. Söz konusu değişiklikten önce iflasm ertelenmesi kurumu 6762 sayılı eski TTK.'nın 324. maddesinin ikinci fıkrasında ve Koop. K. m. 63 ile düzenlenmişti. Ancak o dönem itibariyle sözü edilen hükümlerin net ve yeterli olmamaları sebebiyle iflasın ertelenmesi kurumuna beklenildiği oranda başvuru yapılmamaktaydı. İflasın ertelenmesi kurumu 4949 sayılı Kanun ile İİK. m. 179m ayrıntılı olarak düzenlenmesinden sonra sıkça başvurulan bir kurum haline gelmiştir. İflasın ertelenmesi kurumu 6102 sayılı Yeni TTK.'nm 376 ve 377 nci maddelerinde ele alınmıştır. Ancak bu kez de esasen 01 Tem­muz 2012 tarihinde yürürlüğe gireceği kabul edilen 6102 sayılı TTK.'da 26.06.2012 tarihi itibariyle 6335 sayılı Kanun ile önemli değişiklikler yapıl­mış, iflasın ertelenmesi kurumunu düzenleyen 377 nci maddesi de 6335 sayılı Kanun'un 16 nci maddesiyle bahse konu değişikliklerden nasibini almıştır.

  4949 sayılı Kanun'un temel amacı, borca batık durumda olan bir sermaye şirketinin veya kooperatifin mali durumunun, mümkünse iyileştirilerek ticari hayatına devam etmesi ve böylelikle iflasların engellenmesi olarak belirmek­tedir. 4949 sayılı Kanun'un gerekçesine göre, bu düzenleme ile borca batık durumdaki borçlunun, ticari faaliyetine devam etmesi halinde, özellikle alacaklarmm vadesi daha sonra gelecek olan veya diğerlerinden daha sonra icra takibinde bulunan alacaklılar ile borçlunun borca batık durumunu bilmeden yeniden kredi verecek..  

Öte yandan bu kuruma ekonomik koşulları nesnel olarak geçici bozulmuş sermaye şirketlerine ve bu arada kooperatiflere bir nevi oksijen temin ede­rek ticari yaşamlarının devamını sağlamak yönünden de önemli ve verimli bir kurum olabilmektedir. Çünkü böylece bu türden tacirlere temin edilecek süre ile ekonomik ve ticari faaliyetlerinin devamı sağlanacak, sonuç olarak muhtemeldir ki iflaslarının önüne geçilecek, dolayısıyla ülke ekonomisi de bundan yarar sağlayacaktır. Gerçekten bir işletmenin ticari ve ekonomik de­vamı işsizliğin önünün alınamadığı günümüzde ülke ekonomisi için istihda­mın ve güvenin sağlanması yönünden oldukça önemlidir. Ayrıca bir tacirin halk arasındaki deyimle batması ile bundan o tacirin alacakları da önemli oranda zarar görebilmekte, iflas durumunda çoğunlukla alacaklarına kavu-şamamaktadırlar. Bu doğrultuda, özellikle konjonktürel kimi nedenlerle aciz haline düşmüş iyiniyetli şirketlerin alacaklıların baskısından uzak "biraz nefes almaları" durumunda "eskisinden daha iyi" olabilecekleri düşüncesi, iflasın ertelemesi kurumunun temel felsefesini oluşturduğu ifade edilmektedir.

Bu itibarla bu türden tacirlere kanuni çerçevede son bir imkân daha ta­nınması kanımızca da yerindedir. Elbette bütün bu işlemleri gerçekleştiren hukuki süreç, tarafların çıkar dengeleri çerçevesinde ve objektif olarak de­ğerlendirilmeli, dürüst olmayan davranışlara izin verilmemeli ve özellikle de TMK. m. 2 ile düzenlenen dürüstlük kuralı her zaman göz önünde bulundu­rulmalıdır.

TTK. m. 377 hükmü şirket yönetim kurulunun veya herhangi bir alacak­lının yeni nakit sermaye konulması dâhil nesnel ve gerçek kaynakları ile ön­lemleri gösteren bir iyileştirme projesini mahkemeye sunarak iflasın ertelen­mesini isteyebileceğini hükme bağlamış ve bu hâlde İlK.'mn 179 ilâ 179/b maddelerinin uygulanacağına yönelik açık yollamada bulunmuştur.

Biz elinizdeki çalışmamızda iflasın ertelenmesine yönelik hukuki kurumu yeni düzenlemeler ışığında ele alıp, hukuki sonuçlarını açıklamayı hedefledik.

  Çalışmamız giriş ve sonuç kısımları ile altı temel paragraf üzerine bina edilmiştir. Giriş kısmından hemen sonra iflasın ertelenmesi kurumunun özel­likle uygulama yönünden daha iyi ve yalın olarak anlaşılabilmesi amacıyla birinci paragrafta iflas kavramıyla iflasa tabi kişileri ve genel olarak iflasın hu­kuki sonuçlarım, ikinci paragrafta borca batıklığm (pasifin aktifi geçmesi du­rumu) sermaye şirketlerinin ve kooperatiflerin doğrudan doğruya iflası sebebi olmasını, üçüncü paragrafta iflasın ertelenmesi kavramının amacını ve hukuki niteliğini, dördüncü paragrafta iflasın ertelenmesinin koşullarım ele aldık.   Beşinci paragrafta iflasın ertelenmesi talebi konusunda mahkemenin ve­rebileceği kararlar ve kanun yollarını, altıncı paragrafta ise iflasın ertelenme­sinin hukuki sonuçlarını inceledikten sonra, çalışmamamızı sonuç kısmıyla nihayete erdirdik.

ÖNSÖZ

Bu çalışmanın hazırlanması fikri, 6102 Sayılı TTK'nm kabul edilmesi ve 01.07.2012 tarihi itibariyle yürürlüğe girmesi ile doğmuştur, iflas erteleme davalarında avukatlık yapan, bu konuda önemli birikim ve tecrübeye sahip sevgili dostum, meslektaşım Av. Dr. Murat AKDENlZ'in "iflasın ertelenmesi" hususunda özellikle uygulamaya yönelik ortak bir çalışma yapma düşünce­sinden hareketle 2012 yılında çalışmaya başladık ve bu çalışmayı Kasım 2013 itibariyle tamamladık. Kitabımızda Yargıtay kararları mümkün olduğu ölçüde ilgili konulara işlenmiştir. Ayrıca konu ile ilgili son dört yıla ait seçtiğimiz Yargıtay kararlarını da gözden geçirmek suretiyle kitabımıza eklemeyi uygun gördük.

  İflasın ertelenmesi, son yıllarda uygulaması oldukça yoğunlaşan bir hu­kuki kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle uygulamada sıkça hu­kuki sorunlar gündeme gelebilmektedir. Biz çalışmamızda iflasın ertelenmesi kurumunun bütününü ele aldık. Belirtmek gerekir ki, iflasın ertelenmesi ku­rumundaki bir çok spesifik konu ayrıca ele alınacak kadar derinlik göstere­bilmektedir. Nitekim, uygulamada bu türden güzel çalışmalar da bulunmak­tadır.  

Bundan sonra yapılacak çalışmalara ve uygulamaya faydalı olması di­leğiyle..

                                                     Av. Dr. Murat AKDENİZ

                                                         AKDENİZ & GÖKSEL

HUKUK BÜROSU KADIKÖY / İSTANBUL

Prof. Dr. Şaban KAYIHAN

FSMVÜ HUKUK FAKÜLTESİ

HALİÇ KAMPUSU / İSTANBUL

İÇİNDEKİLER

  KISALTMALAR............................................................................................................................ 11 ÖNSÖZ   ...................................................................................................................................  13 GİRİŞ      .......................................................................................................................................  15

§ 1. İFLAS KAVRAMI, İFLASA TABI KİŞİLER VE GENEL OLARAK

İFLASIN HUKUKİ SONUÇLARI.......................................................................................... 18

I.   İflas Kavramı ve iflasa Tabi Kişiler....................................................................................... 18

A.   iflas Kavramı.............................................................................................................. 18

B.   iflasa Tabi Kişiler........................................................................................................ 19

1. Genel Olarak.......................................................................................................... 19
2. Tacir Sıfatının Edinilmesi......................................................................................... 20
3. Tacir Olmaya Bağlanan Hukuki Sonuçlardan Biri Olarak

iflasa Tabi Olma..................................................................................................... 27

II.   iflas Kararı ve Genel Olarak iflasın Hukuki Sonuçlan.............................................................. 28

A.  iflas Kararı................................................................................................................. 28

B.   Genel Olarak iflasın Hukuki Sonuçları.............................................................................. 29

1. iflas Kararının Borçlu (Müflis) Bakımından Hukuki Sonuçları......................................... 29
2. iflasın Alacaklılar Yönünden Hukuki Sonuçlan............................................................. 32

DOĞRUDAN DOĞRUYA İFLASI.......................................................................................... 35

I.  Şirketin Borçlarının (Pasifinin) Aktifinden Fazla Olması.......................................................... 35

II.  iflas Talebinde bulunma Zorunluluğu.................................................................................. 35 § 3. İFLASIN ERTELENMESİ KAVRAMI, AMACI VE HUKUKİ NİTELİĞİ......................................... 39

I.   iflasın Ertelenmesi Kavramı ve Amacı................................................................................ 39

A.   iflasın Ertelenmesi Kavramı......................................................................................... 39

B.   iflasın Ertelenmesinin Amacı......................................................................................... 41

II.  iflasın Ertelenmesinin Hukuki Niteliği.............................................................................. 45 § 4. İFLASIN ERTELENMESİNİN KANUNİ KOŞULLARI............................................................ 47

I.  Genel Olarak Yasal Düzenlemeler ...................................................................................... 47

II.   iflasın Ertelenmesinin Biçimsel Koşulları.......................................................................... 52

A. Tacirin Bir Sermaye Şirketi veya Kooperatif Olması Koşulu................................................... 52

1. Genel Olarak........................................................................................................... 52

2. Sermaye Şirketi Kavramı ve Türleri............................................................. 52
3. Kooperatifler.................................................................................................. 53

B.  iflasın Ertelenmesinin Talep Edilmesi............................................................... 54

1. Genel Olarak.................................................................................................... 54
2. iflasın Ertelenmesi Talebinde Bulunabilecek Kişiler................................. 55

C.  Borca Batıklık Kavramı, Benzeri Kavramlarla Karşılaştırılması, Borca
Batıklık Beyanının ve Borca Batıklık Bilançosunun

Mahkemeye Sunulması...................................................................................... 58

1. Borca Batıklık Kavramı.................................................................................. 58
2. Benzeri Kavramlarla Karşılaştırılması.......................................................... 61
3. Borca Batıklığm Belirlenmesi ve Borca Batıklık Beyanının Yapılış Şekli 64
4. iflasın Erteleme Masraflarının Mahkeme Veznesine Depo Edilmesi....... 70
5. Borca Batıklık Bilançosunun Mahkemeye Sunulması.............................. 71

D. İyileştirme Projesi Hazırlanması ve Mahkemeye Verilmesi............................ 76

1. Genel Olarak.................................................................................................... 76
2. Uygulamada Karşılaşılan iyileştirme Tedbirleri......................................... 83

III. iflasın Ertelenmesinin Maddi Koşulları.............................................................. 92

A. Başvuru Sahibi Sermaye Şirketi veya Kooperatifin Borca Batık Olması.... 92

B.  Şirketin Mali Durumunun İyileştirilmesi Umudunun Olması........................ 94

C.  Olağanüstü Süreden Yararlanılmamış Olması................................................. 97

D. Alacaklıların Haklarının Korunması.................................................................. 99 5. İFLASIN ERTELENMESİ DAVASI AÇILMASI VE ERTELEME HUSUSUNDA

MAHKEMENİN VEREBİLECEĞİ KARARLAR VE KANUN YOLLARI........................... 103

I. iflasın Ertelenmesi Davası Açılması ve Erteleme Hususunda Mahkemenin
Verebileceği Kararlar............................................................................................. 103

A. iflasın Ertelenmesi Davasının Açılması.......................................................... 103

1. Genel Olarak.................................................................................................. 103
2. İflasın Ertelenmesi Davasının Özellikleri................................................... 104
3. iflasın Ertelenmesi Davasında Görevli -Yetkili Mahkeme ve
   Yargılama Usulü ile Erteleme Süresi.......................................................... 113

B.  iflasın Ertelenmesi Talebinin Kabulü Kararı ve Kabule Getirilen
Sınırlamalar......................................................................................................... 123

1. iflasın Ertelenmesi Talebinin Kabulü Kararı............................................ 123
2. iflasın Ertelenmesi Talebinin Kabulü Kararma Getirilen Sınırlamalar 125

C.  iflasın Ertelenmesi Talebinin Reddi Kararı.................................................... 128

II. Kanun Yollan........................................................................................................... 129

A. Genel Olarak.................................................................................................... 129

B.  İflasın Erteleme Kararının Yargıtay Tarafından Bozulması ihtimali.................... 130 §6. İFLASIN ERTELENMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI........................................... 135

I.  Erteleme Süresince Borçlu Şirkete Karşı Takip Yapma Yasağı ve Derdest
(Devam Eden) Takiplerin Durması................................................................ 135

A.  Genel Prensip.................................................................................................. 135

B.  Prensibin istisnaları.............................................................................................. 139

1. Genel Olarak............................................................................................... 139
2. Rehinle Temin Edilen Alacaklar için Rehnin Paraya Çevrilmesi Yolu ile
   Takip Yapılabilmesi........................................................................................ 140
3. İmtiyazlı Alacaklılar Yönünden Takip Yapılabilmesi..................................... 141

II.  Borçlu Şirketin Tasarruf Yetkisine ilişkin Etkiler................................................... 145

A. Genel Olarak.................................................................................................... 145

B.  Hakkında Erteleme Karan Verilen Şirkete Kayyım Atanması
Zorunluluğu...................................................................................................... 146

1. Genel olarak.................................................................................................... 146
2. Kayyımın Başlıca Yükümlülükleri, Görev ve Yetkileri ile Hakları................. 149

III. iflasın Ertelenmesinin Sözleşmelere Etkisi............................................................. 150

A.  Genel Olarak.................................................................................................... 150

B.  iflasın Ertelenmesinin Erteleme Kararından Önce Akdedilen Bazı
Sözleşmelere Etkisi.............................................................................................. 151

1. Kira Sözleşmesine Etkisi................................................................................. 152
2. Finansal Kira Sözleşmesine (Leasinğ) Etkisi................................................... 154
3. Faktoring Sözleşmesine Etkisi........................................................................ 155
4. Kefalet Sözleşmesine Etkisi............................................................................ 156
5. Bağışlama Sözü Vermeye Etkisi...................................................................... 158
6. Satış Sözleşmesine Etkisi................................................................................ 159
7. Vekâlet Sözleşmesine Etkisi............................................................................ 166
8. iflasın Ertelenmesinin Takasa Etkisi............................................................... 167

C.  iflasın Ertelenmesinin Erteleme Süresinde Akdedilen Sözleşmelere

Etkisi................................................................................................................... 172

IV.  iflasın Ertelenmesinin Borçlu Şirketin Kamu Borçlarına Etkisi............................. 173

A. Haciz işlemlerine Etkisi........................................................................................ 173

B.  Gecikme Zammı Uygulamasına Etkisi................................................................. 176