İfade Özgürlüğü Hakkı Örneği Çerçevesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kötüye Kullanma Yasağı
İfade Özgürlüğü Hakkı Örneği Çerçevesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kötüye Kullanma Yasağı
O. Serkan GÜLFİDAN
Sayfa Sayısı
:
139
Kitap Ölçüleri
:
13x19 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786054687718





Osman Serkan Gülfidan
1981 yılında İstanbul\\\\\\\′da doğan Osman Serkan Gülfidan, 2000 senesinde Galatasaray Lisesi\\\\\\\′nden ve 2006 yılında da Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi\\\\\\\′nden mezun ol¬muştur. Yüksek Lisans tahsilini 2010 yılında Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana-bilim Dalı\\\\\\\′nda, \\\\\\\"Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu\\\\\\\" başlıklı tezi ile tamamlamış bulunan Osman Serkan Gülfi¬dan, halen, 2009 senesinde atanmış olduğu Doğuş Üniver¬sitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı\\\\\\\′nda araştırma görevliliği vazifesini sürdürmektedir.
ÖNSÖZ
Okuyucunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi sistemati¬ğine ve bu Sözleşme dahilinde içtihatla şekillenen ifade özgür¬lüğü hakkına ilişkin genel malumata sahip olduğu ön kabulüyle kaleme alınmış olan bu çalışma, hak ve özgürlüklere dair bir sınırlama rejimine ve geniş bir içtihat birikimine sahip olan bir sistemde hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılması yasağının nasıl konumlandırılabileceğine yönelik sürgit bir merakın neti¬cesidir. Bu nedenle konu, -mesela- hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılmalarının mümkün olup olmadığı yönündeki temel nazari tartışmalara değinilmeksizin, doğrudan doğruya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi organlarının içtihatları vasıtasıyla ele alınmaktadır.
Belirtmek gerekir ki, incelenmeye gayret edilen içtihadi yaklaşımın değişkenliğinin ve insicamsızlığının (tereddütlere ve gelgitlere dayaklığının) yol açması muhtemel sistemsizlik tehli¬kesinin bir ölçüde de olsa giderilmesi gayesi, tetkikin belli bir hak çerçevesinde yürütülmesini gerekli kılmıştır. İşbu sebeple, çalış¬mada kronolojik bir takibe tabi tutulmaya çalışılan, esas olarak ifade özgürlüğü hakkı-kötüye kullanma yasağı ilişkisi etrafında biçimlenen içtihattır. Ne var ki, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi organlarının kötüye kullanma yasağı pratiğinde ifade özgürlüğü hakkı ağırlıklı bir yer işgal etmekte olduğundan, çalışmanın genel olarak Sözleşme sisteminde kötüye kullanma yasağı tatbikatına değgin fikir verebilecek mahiyette olduğu da söylenmelidir.
Bu noktada ifade etmek iktiza eder ki, Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi sistematiğinde hak ve özgürlüklerin kötüye kullanıl¬ması yasağı münhasır tatbiki bir değer taşımaktadır. Başka bir ifadeyle, Sözleşme sistematiği içerisinde kötüye kullanma yasağı tek başına kullanılmakla hak ve özgürlükler bakımından sonuç doğuran (yoksun bırakma) ve ilgili sonucun vuku bulması ancak kendisinin kullanılmasına bağlanmış hukuki bir araçtır. Kötüye kullanma yasağının hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması reji¬minden ayrı bir mekanizmaya sebebiyet vermeksizin genel bir yasaklama hükmü olarak tanzim edildiği Türkiye Cumhuriyeti Devleti\\\\\\\′nin anayasal nizamı ise bu hususta bir diğer örneği oluş¬turur. Öte yandan, bahsi geçen modeller hak ve özgürlüklere dair bir sınırlama rejimine ve içtihat birikimine sahip olma noktasın¬da özdeştir ve bu özdeşlik, modellerden birinin incelenmesiyle varılacak (ve özellikle hükmün mevcudiyetinin sorgulanmasına yönelik) bazı sonuçların diğer model açısından da geçerlilik arzetmesine neden olabilir. Dahası, Türkiye Cumhuriyeti Devleti\\\\\\\′nin anayasal düzeninde bireysel başvuru hakkının tanın¬mış olmasının sonrasında, bu usulün kabul edilirlik aşamasında, Anayasa Mahkemesi\\\\\\\′nin kötüye kullanma yasağını özgü pratik kıymet taşıyan hukuki bir enstrüman olarak değerlendirmesi de ihtimal dahilindedir.
Hülasa, umudumuz odur ki, Avrupa İnsan Haklan Sözleş¬mesi sistematiğinde kötüye kullanma yasağının konumlandırıl¬ması ve kullanımı ile ortaya çıkan sonuçların tespitine hasrolun¬muş bulunan bu çalışma, literatüre naçiz bir katkı sağlama asli hedefine ulaşmaktan başka, yasağın münhasır tatbiki bir değeri haiz olduğu ahvalde yol açmakta olduğu neticelerin ortaya konulmalarının üzerinden, Türkiye Cumhuriyeti Devleti\\\\\\\′nin anayasal nizamı özelinde dikkate alınmaya değer belirlemelerde de bulunabilir.
Son olarak, çalışmadaki olası bütün eksikliklerin ve yanlış¬lıkların elbette yalnızca yazar ile ilgili olabileceklerini vurgula¬dıktan sonra, birtakım teşekkür borçlarının ifa edilmeleri lazım gelir. Burada evvela, akademik açıdan sadece var olmakla dahi örnek teşkil etmeleri ve benim bu örnekleri yakından gözlem¬lememe fırsat tanımaları dolayısıyla -haddim olmayarak- iki ismi hassaten zikretmem elzemdir: sonradan bu çalışmaya temel oluşturacak olan vazifenin bünyesinde hazırlanmış olduğu dok¬tora dersinin yürütücüsü sayın hocam Prof. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz ve kıymetli hocam, Anabilim Dalı başkanım Prof. Dr. M. Zafer Üskül. Üstelik, kendisiyle görece geç tanışmış olmak¬tan dolayı derin bir üzüntü duyduğum aziz hocam Prof. Dr. M. Zafer Üskül\\\\\\\′e, daha kişisel olanlar bir yana, içinde bulunduğum ve bu metni sonuçlayan çalışma ortamının yaratılmasındaki başat rolünden ötürü başka bir teşekkür borcum daha vardır. Belirtelim ki, işbu teşekkür faslında, bütün yoğunluğuna rağmen çalışmayı okuyarak kıymetli fikirlerini benimle paylaşmış olan değerli hocam Yard. Doç. Dr. Selman Karakul için de ayrıcalıklı bir yer tahsis edilmesi gerekir.
Galatasaray, Ekim 2012
İÇİNDEKİLER
I. AİHS Organlarının İlk Kararları Işığında 17. Maddenin Kapsamı, Fonksiyonu ve 10. Madde ile İlişkisi
A. 17. Maddenin Kapsamı
1. İlk Karar/\"Alman Komünist Partisi v.Almanya\" Vakası Kararı
2. Etki Alanının Daralması ve Kapsamın Tayini/\"Lawless v. İrlanda\" Vakası Kararı
B. 17. Maddenin Fonksiyonu ve Fonksiyonda Değişim
1. 17. Maddeye Atfedilen İlk Fonksiyon Olarak Yoksun Bırakma ve Giyotin Etkisi
2. Fonksiyonda Değişim ve Yeni Bir Kategorik Kabul/\"Kühnen v. Almanya\" Vakası Kararı
a. Fonksiyonun Giyotin Etkisinden Yorum Aracına Tahvili
b. Yeni Bir Kategorik Kabul
II. AİHM Kararları Işı ğında 17.Maddenin 10. Madde ile İlişkisi
A. 17. Maddenin Mahkemece Konumlandırılması
1. 17. Maddeye İlk Gönderme ve Mahkeme Nezdinde İlk Konumlama Tereddütü/\"Jersild v. Danimarka\" Vakası Kararı
2. \"Tarihi Gerçek\" Kabulünün Mahkemece Devralınması ve 17. Maddenin Konumlanması/\"Lehideux ve Isorni v. Fransa\" Vakası Kararı
a. AİHM\′nin Genel Olarak 17. Maddeye İlişkin Tespitleri
b. \"Açıkça Sabit Tarihi Gerçek\" Çerçevesinde 17. Maddenin Konumlanması
(1) Holokost Gibi Açıkça Sabit Tarihi Bir Olayın İnkarı/Revizyonu Koşulu
(2) Sözleşme\′nin Temelini Oluşturan Değerlere Karşı Gelme Koşulu
B. Giyotin Etkisinin Geri Dönüşü ve Yönelim Alanının Katileşmesi/\"Garaudy v. Fransa\" Vakası Kararı
1. AİHM\′nin İnsanlığa Karşı Suçların İnkarı Dolayısıyla Mahkumiyeti Sonuçlayan İfadeler Hakkındaki Kararı/Giyotin Etkisinin Dönüşü
2. AİHM\′nin Irka Dayalı Ayrımcılık Yapma Ve Irka Dayalı Nefreti Tahrik Etme Suçlarından Kurulan Mahkumiyetler Hakkındaki Kararı/Giyotin Etkisinin Yönelim Alanının Katileşmesi
III. 17. Maddenin Giyotin Etkisiyle Kullanımında Çifte Standart
A. Genel Olarak Nefret Söylemi Bağlamında Çifte Standart
1. 17. Maddenin Giyotin Etkisine Muhatap Olan Nefret Söylemleri
a. Holokostun İnkarı/Revizyonu ve Anti- Semitizm
(1) \"Witzsch v. Almanya\" Vakası Kararı
(2) \"Pavel İvanov v. Rusya\" Vakası Kararı
b. Bir İstisna Olarak \"Norwood v. Birleşik Krallık\" Vakası Kararı
2. 10. Madde Kapsamında Değerlendirilen Nefret Söylemleri
a. \"Seurot v. Fransa\" Vakası Kararı
b. \"Soulas ve Diğerleri v. Fransa\" Vakası Kararı
c. Homofobik Bir Nefret Söylemi Örneği/\"Vejdeland ve Diğerleri v. İsveç\" Vakası Kararı
B. Açıkça Sabit Tarihi Gerçek Bağlamında Çifte Standart
1. \"Orban ve Diğerleri v. Fransa\" Vakası Kararı\"
2. \"Fatullayev v. Azerbaycan\" Vakası Kararı\"
IV. 17. Madde ye Dair Son Kararlar: Bazı Sağlamalar
A. \"Gollnisch v. Fransa\" Vakası Kararı
B. \"Hizb Ut-Tahrir ve Diğerleri v. Almanya\" Vakası Kararı
SONUÇ
KAYNAKÇA
1981 yılında İstanbul\\\\\\\′da doğan Osman Serkan Gülfidan, 2000 senesinde Galatasaray Lisesi\\\\\\\′nden ve 2006 yılında da Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi\\\\\\\′nden mezun ol¬muştur. Yüksek Lisans tahsilini 2010 yılında Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana-bilim Dalı\\\\\\\′nda, \\\\\\\"Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu\\\\\\\" başlıklı tezi ile tamamlamış bulunan Osman Serkan Gülfi¬dan, halen, 2009 senesinde atanmış olduğu Doğuş Üniver¬sitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı\\\\\\\′nda araştırma görevliliği vazifesini sürdürmektedir.
ÖNSÖZ
Okuyucunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi sistemati¬ğine ve bu Sözleşme dahilinde içtihatla şekillenen ifade özgür¬lüğü hakkına ilişkin genel malumata sahip olduğu ön kabulüyle kaleme alınmış olan bu çalışma, hak ve özgürlüklere dair bir sınırlama rejimine ve geniş bir içtihat birikimine sahip olan bir sistemde hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılması yasağının nasıl konumlandırılabileceğine yönelik sürgit bir merakın neti¬cesidir. Bu nedenle konu, -mesela- hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılmalarının mümkün olup olmadığı yönündeki temel nazari tartışmalara değinilmeksizin, doğrudan doğruya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi organlarının içtihatları vasıtasıyla ele alınmaktadır.
Belirtmek gerekir ki, incelenmeye gayret edilen içtihadi yaklaşımın değişkenliğinin ve insicamsızlığının (tereddütlere ve gelgitlere dayaklığının) yol açması muhtemel sistemsizlik tehli¬kesinin bir ölçüde de olsa giderilmesi gayesi, tetkikin belli bir hak çerçevesinde yürütülmesini gerekli kılmıştır. İşbu sebeple, çalış¬mada kronolojik bir takibe tabi tutulmaya çalışılan, esas olarak ifade özgürlüğü hakkı-kötüye kullanma yasağı ilişkisi etrafında biçimlenen içtihattır. Ne var ki, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi organlarının kötüye kullanma yasağı pratiğinde ifade özgürlüğü hakkı ağırlıklı bir yer işgal etmekte olduğundan, çalışmanın genel olarak Sözleşme sisteminde kötüye kullanma yasağı tatbikatına değgin fikir verebilecek mahiyette olduğu da söylenmelidir.
Bu noktada ifade etmek iktiza eder ki, Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi sistematiğinde hak ve özgürlüklerin kötüye kullanıl¬ması yasağı münhasır tatbiki bir değer taşımaktadır. Başka bir ifadeyle, Sözleşme sistematiği içerisinde kötüye kullanma yasağı tek başına kullanılmakla hak ve özgürlükler bakımından sonuç doğuran (yoksun bırakma) ve ilgili sonucun vuku bulması ancak kendisinin kullanılmasına bağlanmış hukuki bir araçtır. Kötüye kullanma yasağının hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması reji¬minden ayrı bir mekanizmaya sebebiyet vermeksizin genel bir yasaklama hükmü olarak tanzim edildiği Türkiye Cumhuriyeti Devleti\\\\\\\′nin anayasal nizamı ise bu hususta bir diğer örneği oluş¬turur. Öte yandan, bahsi geçen modeller hak ve özgürlüklere dair bir sınırlama rejimine ve içtihat birikimine sahip olma noktasın¬da özdeştir ve bu özdeşlik, modellerden birinin incelenmesiyle varılacak (ve özellikle hükmün mevcudiyetinin sorgulanmasına yönelik) bazı sonuçların diğer model açısından da geçerlilik arzetmesine neden olabilir. Dahası, Türkiye Cumhuriyeti Devleti\\\\\\\′nin anayasal düzeninde bireysel başvuru hakkının tanın¬mış olmasının sonrasında, bu usulün kabul edilirlik aşamasında, Anayasa Mahkemesi\\\\\\\′nin kötüye kullanma yasağını özgü pratik kıymet taşıyan hukuki bir enstrüman olarak değerlendirmesi de ihtimal dahilindedir.
Hülasa, umudumuz odur ki, Avrupa İnsan Haklan Sözleş¬mesi sistematiğinde kötüye kullanma yasağının konumlandırıl¬ması ve kullanımı ile ortaya çıkan sonuçların tespitine hasrolun¬muş bulunan bu çalışma, literatüre naçiz bir katkı sağlama asli hedefine ulaşmaktan başka, yasağın münhasır tatbiki bir değeri haiz olduğu ahvalde yol açmakta olduğu neticelerin ortaya konulmalarının üzerinden, Türkiye Cumhuriyeti Devleti\\\\\\\′nin anayasal nizamı özelinde dikkate alınmaya değer belirlemelerde de bulunabilir.
Son olarak, çalışmadaki olası bütün eksikliklerin ve yanlış¬lıkların elbette yalnızca yazar ile ilgili olabileceklerini vurgula¬dıktan sonra, birtakım teşekkür borçlarının ifa edilmeleri lazım gelir. Burada evvela, akademik açıdan sadece var olmakla dahi örnek teşkil etmeleri ve benim bu örnekleri yakından gözlem¬lememe fırsat tanımaları dolayısıyla -haddim olmayarak- iki ismi hassaten zikretmem elzemdir: sonradan bu çalışmaya temel oluşturacak olan vazifenin bünyesinde hazırlanmış olduğu dok¬tora dersinin yürütücüsü sayın hocam Prof. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz ve kıymetli hocam, Anabilim Dalı başkanım Prof. Dr. M. Zafer Üskül. Üstelik, kendisiyle görece geç tanışmış olmak¬tan dolayı derin bir üzüntü duyduğum aziz hocam Prof. Dr. M. Zafer Üskül\\\\\\\′e, daha kişisel olanlar bir yana, içinde bulunduğum ve bu metni sonuçlayan çalışma ortamının yaratılmasındaki başat rolünden ötürü başka bir teşekkür borcum daha vardır. Belirtelim ki, işbu teşekkür faslında, bütün yoğunluğuna rağmen çalışmayı okuyarak kıymetli fikirlerini benimle paylaşmış olan değerli hocam Yard. Doç. Dr. Selman Karakul için de ayrıcalıklı bir yer tahsis edilmesi gerekir.
Galatasaray, Ekim 2012
İÇİNDEKİLER
I. AİHS Organlarının İlk Kararları Işığında 17. Maddenin Kapsamı, Fonksiyonu ve 10. Madde ile İlişkisi
A. 17. Maddenin Kapsamı
1. İlk Karar/\"Alman Komünist Partisi v.Almanya\" Vakası Kararı
2. Etki Alanının Daralması ve Kapsamın Tayini/\"Lawless v. İrlanda\" Vakası Kararı
B. 17. Maddenin Fonksiyonu ve Fonksiyonda Değişim
1. 17. Maddeye Atfedilen İlk Fonksiyon Olarak Yoksun Bırakma ve Giyotin Etkisi
2. Fonksiyonda Değişim ve Yeni Bir Kategorik Kabul/\"Kühnen v. Almanya\" Vakası Kararı
a. Fonksiyonun Giyotin Etkisinden Yorum Aracına Tahvili
b. Yeni Bir Kategorik Kabul
II. AİHM Kararları Işı ğında 17.Maddenin 10. Madde ile İlişkisi
A. 17. Maddenin Mahkemece Konumlandırılması
1. 17. Maddeye İlk Gönderme ve Mahkeme Nezdinde İlk Konumlama Tereddütü/\"Jersild v. Danimarka\" Vakası Kararı
2. \"Tarihi Gerçek\" Kabulünün Mahkemece Devralınması ve 17. Maddenin Konumlanması/\"Lehideux ve Isorni v. Fransa\" Vakası Kararı
a. AİHM\′nin Genel Olarak 17. Maddeye İlişkin Tespitleri
b. \"Açıkça Sabit Tarihi Gerçek\" Çerçevesinde 17. Maddenin Konumlanması
(1) Holokost Gibi Açıkça Sabit Tarihi Bir Olayın İnkarı/Revizyonu Koşulu
(2) Sözleşme\′nin Temelini Oluşturan Değerlere Karşı Gelme Koşulu
B. Giyotin Etkisinin Geri Dönüşü ve Yönelim Alanının Katileşmesi/\"Garaudy v. Fransa\" Vakası Kararı
1. AİHM\′nin İnsanlığa Karşı Suçların İnkarı Dolayısıyla Mahkumiyeti Sonuçlayan İfadeler Hakkındaki Kararı/Giyotin Etkisinin Dönüşü
2. AİHM\′nin Irka Dayalı Ayrımcılık Yapma Ve Irka Dayalı Nefreti Tahrik Etme Suçlarından Kurulan Mahkumiyetler Hakkındaki Kararı/Giyotin Etkisinin Yönelim Alanının Katileşmesi
III. 17. Maddenin Giyotin Etkisiyle Kullanımında Çifte Standart
A. Genel Olarak Nefret Söylemi Bağlamında Çifte Standart
1. 17. Maddenin Giyotin Etkisine Muhatap Olan Nefret Söylemleri
a. Holokostun İnkarı/Revizyonu ve Anti- Semitizm
(1) \"Witzsch v. Almanya\" Vakası Kararı
(2) \"Pavel İvanov v. Rusya\" Vakası Kararı
b. Bir İstisna Olarak \"Norwood v. Birleşik Krallık\" Vakası Kararı
2. 10. Madde Kapsamında Değerlendirilen Nefret Söylemleri
a. \"Seurot v. Fransa\" Vakası Kararı
b. \"Soulas ve Diğerleri v. Fransa\" Vakası Kararı
c. Homofobik Bir Nefret Söylemi Örneği/\"Vejdeland ve Diğerleri v. İsveç\" Vakası Kararı
B. Açıkça Sabit Tarihi Gerçek Bağlamında Çifte Standart
1. \"Orban ve Diğerleri v. Fransa\" Vakası Kararı\"
2. \"Fatullayev v. Azerbaycan\" Vakası Kararı\"
IV. 17. Madde ye Dair Son Kararlar: Bazı Sağlamalar
A. \"Gollnisch v. Fransa\" Vakası Kararı
B. \"Hizb Ut-Tahrir ve Diğerleri v. Almanya\" Vakası Kararı
SONUÇ
KAYNAKÇA