İdari Yargı Dava Rehberi (Cumhurbaşkanlığı Sistemi İşlenmiş ) Murat YAMAN

KİTAP HAKKINDA
Bilindiği üzere idari yargıda yazılı yargılama usulü uygulandığından, hak arama özgürlüğünün en önemli enstrümanı olan dava dilekçesi, sağlıklı bir yargılama açısından büyük önem arz etmektedir. Zira ceza yargılamasının aksine idari yargıda dava dilekçesi, bir takım şekil kurallarına tabi kılınmıştır.

Dava dilekçesinde bulunması zorunlu unsurlar 2577 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde sayılmıştır. Bu unsurları içermeyen dava dilekçelerinin ilk inceleme aşamasında reddedileceği ise aynı Kanunun 14 ve 15 inci maddelerinde ifade edilmiştir.

Dava dilekçesi, davalı idarenin işlem veya eylemindeki hukuka aykırılığın, bir başka ifadeyle davadaki haklılığın gereği gibi ortaya konulabilmesi açısından da büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle, uygulamada sıkça rastlanılan ve dilekçe reddinden kaynaklanan hak kayıplarının engellenebilmesi amacıyla kitabımızda, dava dilekçesi ve unsurları bölümler halinde büyüteç altına alınmıştır.

Kitabın birinci bölümünde, idari yargı, askeri idari yargı ve adli yargı arasındaki görev ayrımı ile Danıştay, bölge idare mahkemesi, idare ve vergi mahkemeleri arasındaki görev paylaşımı ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Müteakip on üç bölümde ise sırasıyla, dava dilekçesinin diğer unsurları olan yetki, davacı (ehliyet), adres, davalı (husumet), davanın konusu, tebliğ tarihi (süre), maddi olay, hukuki sebepler, deliller, sonuç ve istem, tarih ve imza ile dava dilekçesinin verilebileceği yerler konularında ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Her bir bölümde konular, iptal davaları, tam yargı davaları ve vergi davalarının özellikleri dikkate alınarak ayrı ayrı incelenmiştir.

Dava dilekçesinin unsurları açıklandıktan sonra ise okuyucunun istifadesi amacıyla Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinde açılacak iptal, tam yargı ve vergi davalarına ilişkin örnek ve matbu dilekçe örneklerine yer verilmiştir.

Diğer baskılarda da yer alan konularına göre tasnif edilmiş güncel Danıştay ve Yargıtay kararları ile geçiş sürecinde faydalanılması için kapatılan Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kararları kitap ekindeki CD’de okuyucuların istifadesine sunulmuştur.

Bu baskıda Cumhurbaşkanlığı Sistemi ve bu kapsamda Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile yapılan değişiklikler ilgili bölümlere işlenmiştir.

Kitaba, yeni kurulan İstinaf Mahkemelerine ilişkin açıklamalar ve bu mahkemelerde kullanılacak dilekçe örnekleri de eklenmiştir.

Kapatılan Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde görülen davalara ilişkin dilekçe örnekleri kitaba dahil edilmiştir.

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ......................................................................................................................7
İÇİNDEKİLER.............................................................................................................9
KISALTMALAR.........................................................................................................33
BİRİNCİ BÖLÜM
GÖREV
I- YARGI YETKİSİNİ KULLANAN MAKAMLAR .......................................................35
A) GENEL OLARAK.........................................................................................35
B) TÜRK YARGI SİSTEMİNİN BÖLÜMLERİ ......................................................36
1- Anayasa Yargısı ..................................................................................36
2- Adli Yargı ...........................................................................................37
3- İdari Yargı ..........................................................................................39
II- GENEL OLARAK GÖREV KAVRAMI ...................................................................40
III- İDARİ YARGININ GÖREV ALANI .......................................................................41
A) DANIŞTAY’IN GÖREVLERİ..........................................................................42
1- İlk Derece Mahkemesi Olarak Danıştay’ın Görevleri..........................42
a) Cumhurbaşkanı Kararlarına Karşı Açılacak İptal ve Tam
Yargı Davaları .............................................................................43
b) Cumhurbaşkanınca Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleri Dışındaki Düzenleyici İşlemlere İlişkin İptal
ve Tam Yargı Davaları .................................................................44
c) Bakanlıklar İle Kamu Kuruluşları veya Kamu Kurumu
Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarınca Çıkarılan ve Ülke
Çapında Uygulanacak Düzenleyici İşlemlere Karşı Açılacak
İptal ve Tam Yargı Davaları .........................................................45
d) Danıştay İdari Dairesince veya İdari İşler Kurulunca Verilen
Kararlar Üzerine Uygulanan Eylem ve İşlemlere Karşı
Açılacak İptal ve Tam Yargı Davaları ...........................................46
e) Birden Çok İdare veya Vergi Mahkemesinin Yetki Alanına
Giren İşlere Karşı Açılacak İptal ve Tam Yargı Davaları ...............48
f) Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu Kararları İle Bu Kurulun
Görev Alanı İle İlgili Danıştay Başkanlığı İşlemlerine Karşı
Açılacak İptal ve Tam Yargı Davaları ...........................................48
10 İÇİNDEKİLER
g) Tahkim Yolu Öngörülmeyen Kamu Hizmetleri İle İlgili
İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan İdari Davalar .......49
h) Özel Kanunlarda Belirtilen ve Danıştay’ın İlk Derece
Mahkemesi Olarak Görevli Olduğu Uyuşmazlıklar......................49
2- Danıştay’ın Belediyeler ile İl Özel İdarelerinin Seçimle Gelen
Organlarının Organlık Sıfatlarını Kaybetmeleri Hakkındaki
İstemleri İncelemek ve Karara Bağlamak Görevi................................50
3- Temyiz Mercii Olarak Danıştay’ın Görevi ..........................................50
B) BÖLGE İDARE MAHKEMELERİNİN GÖREVLERİ..........................................52
1- İstinaf Başvurularını İnceleyip Karara Bağlamak ................................54
2- Yargı Çevresindeki İdare ve Vergi Mahkemeleri Arasında Çıkan
Görev ve Yetki Uyuşmazlıklarını Kesin Karara Bağlamak...................55
3- Diğer Kanunlarla Verilen Görevleri Yerine Getirmek.........................56
C) İDARE MAHKEMELERİNİN GÖREVLERİ .....................................................56
1- İptal Davaları .....................................................................................57
2- Tam Yargı Davaları ............................................................................60
a) Genel Olarak...............................................................................60
b) İdari Sorumluluk.........................................................................61
aa) Hukuki Dayanağı.................................................................61
bb) Şartları ................................................................................62
cc) Sorumluluk Sebepleri..........................................................64
aaa) Hizmet Kusuru..........................................................64
bbb) Kusursuz Sorumluluk................................................67
3- İdari Sözleşmelerden Dolayı Taraflar Arasında Çıkan
Uyuşmazlıklara İlişkin Davalar...........................................................68
a) Özel Hukuk Sözleşmeleri ...........................................................69
b) İdari Sözleşmeler........................................................................70
aa) Tanımı .................................................................................70
bb) İdari Sözleşmeleri İdari Yargının Görev Alanına Tabi
Kılan Kriterler......................................................................70
cc) İdari Sözleşmelerden Kaynaklanan Dava Türleri .................72
D) VERGİ MAHKEMELERİNİN GÖREVLERİ......................................................73
IV- ADLİ YARGININ GÖREV ALANI.........................................................................75
A) ADLİ YARGININ GÖREV ALANINA GİREN UYUŞMAZLIKLAR.......................75
1- İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Doğan Davalar ....................75
2- Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Özel Hukuka Tabi
Faaliyetlerinden Doğan Uyuşmazlıklar ..............................................76
3- Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Aleyhine Açılan Tazminat
Davaları .............................................................................................76
İÇİNDEKİLER 11
4- Devlet Memurunun Kişisel Kusuruyla Hazineye Verdiği Zararın
Tazmini İstemiyle Açılan Tazminat Davaları ......................................77
5- İdarenin Özel Kişilere veya Kamu Görevlilerine Karşı Açtığı
Davalar ..............................................................................................77
6- İdareye Ait Taşıtların Yaptığı Kazalar Nedeniyle Doğan
Zararların Tazmini İstemli Davalar.....................................................77
7- İdarenin Haksız Fiil - Fiili Yol Etkinliklerinden Doğan Davalar...........78
8- Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Tazminat Davaları ........................79
9- Adli Yargı Kararlarının Yerine Getirilmemesi İle İlgili Tazminat
Davaları .............................................................................................79
10- Medeni Kanun Uyarınca Adli Yargının Görevli Olduğu Davalar..........80
a) Kişisel Durum Sicilinin (Nüfus Kütüklerinin) Düzeltilmesine
İlişkin Davalar .............................................................................80
b) Vasi, Kayyım, Yasal Danışman ve Vesayet Dairelerinin
Kusurundan Doğan Zararların Tazmini İstemiyle Açılacak
Davalar........................................................................................80
c) Tapu Sicili İle İlgili Davalar .........................................................81
11- Kamulaştırma Kanununun Uygulanmasından Doğan Bir Kısım
Davalar ..............................................................................................81
12- İş Kanununun Uygulanmasından Doğan Uyuşmazlıklar .....................82
13- Orman Kanununun Uygulanmasından Doğan Davalar .......................82
14- Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundan Kaynaklanan Davalar .................83
15- İcra - İflas Memurlarının Kusurlarından Doğan Zararların
Tazmini İstemli Davalar .....................................................................83
16- Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanundan Doğan
Bazı Davalar.......................................................................................83
17- Kanun Dışı Yakalanan ve Tutuklanan Kişilerin Uğradıkları
Zararların Tazmini İstemiyle Açılan Davalar ......................................84
18- Kaçakçılıkla Mücadelede Kanunundan Doğan Bazı Uyuşmazlıklar .......84
19- Devlet İhale Kanununun Uygulanmasından Doğan Bazı
Uyuşmazlıklar ....................................................................................85
20- Futbol Federasyonu Tarafından Tesis Edilen İşlemlerden
Doğan Uyuşmazlıklara İlişkin Davalar................................................85
22- Kabahatler Kanunu Uyarınca Verilecek Cezalara Karşı Yapılacak
İtirazlar..............................................................................................86
a) Görevli Mahkeme .......................................................................86
b) 5326 sayılı Kanunda Düzenlenen Kabahat Türleri ......................87
aa) Emre Aykırı Davranış ...........................................................87
bb) Dilencilik .............................................................................87
cc) Sarhoşluk ............................................................................88
12 İÇİNDEKİLER
dd) Gürültü................................................................................88
ee) Rahatsız Etme .....................................................................88
ff) İşgal ....................................................................................88
gg) Tütün Mamullerinin Tüketilmesi.........................................88
hh) Kimliği Bildirmeme .............................................................88
ıı) Çevreyi Kirletme..................................................................89
ii) Afiş Asma ............................................................................89
jj) Silah Taşıma........................................................................89
kk) Asılsız İhbar.........................................................................89
23- Diğer Kanunlarda Düzenlenen İdari Para Cezalarına Karşı
Yapılacak İtirazlar..............................................................................90
a) Görevli Mahkeme .......................................................................90
b) İdari Yaptırımların Düzenlendiği Diğer Kanunlar .......................92
V- İDARİ VE ADLİ YARGI MERCİLERİ ARASINDA ÇIKACAK GÖREV
UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMLENMESİ ..........................................................97
A) UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ .......................................................................97
B) GÖREV UYUŞMAZLIĞI...............................................................................97
1- Olumlu Görev Uyuşmazlığı ................................................................97
a) Olumlu Görev Uyuşmazlığı (Md. 17) ...........................................97
aa) Şartları ................................................................................98
bb) Usulü...................................................................................98
b) Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarma (Md. 10) .............................99
aa) Şartları ................................................................................99
bb) Usulü.................................................................................100
2- Olumsuz Görev Uyuşmazlığı............................................................101
a) Şartları......................................................................................101
b) Usulü ........................................................................................101
3- Yargı Mercilerince Görevli Yargı Yerinin Belirlenmesi Amacıyla
Uyuşmazlık Mahkemesine Başvurulması .........................................102
a) Şartları......................................................................................102
b) Usulü ........................................................................................103
İKİNCİ BÖLÜM
YETKİ
I- YETKİ KAVRAMI VE İDARİ YARGIDA YETKİ SORUNU ....................................105
II- İDARİ DAVALARDA GENEL YETKİ KURALI .....................................................107
İÇİNDEKİLER 13
III- İDARİ DAVALARDA ÖZEL YETKİ KURALLARI .................................................108
A) KAMU GÖREVLİLERİ İLE İLGİLİ DAVALARDA YETKİ.................................108
1- Atama ve Nakillerle İlgili İşlemlerden Kaynaklanan Davalarda
Yetkili Mahkeme..............................................................................109
2- Göreve Son Verme, Emekli Edilme veya Görevden Uzaklaştırılma
İşlemlerinden Kaynaklanan Davalarda Yetkili Mahkeme..................110
3- Kamu Görevlileri İle İlgili Diğer Davalarda Yetkili Mahkeme ...........111
4- Hakim ve Savcılar Tarafından Mali, Sosyal ve Özlük Haklarına
İlişkin Olarak Açılacak Davalarda Yetkili Mahkeme .........................112
B) TAŞINMAZ MALLARA İLİŞKİN DAVALARDA YETKİ...................................112
1- Taşınmaz Mallarla İlgili Mevzuatın Uygulanması veya Bunlara
Bağlı Her Türlü Haklara İlişkin İdari Davalar....................................113
2- Kamu Mallarına İlişkin İdari Davalar ................................................113
C) MAHALLİ İDARELERİ İLGİLENDİREN MEVZUATIN UYGULANMASINA
İLİŞKİN DAVALARDA YETKİ .....................................................................113
D) SINIR UYUŞMAZLIKLARINDA YETKİ ........................................................114
E) TAŞINIR MALLARA İLİŞKİN DAVALARDA YETKİ .......................................114
F) TAM YARGI (TAZMİNAT) DAVALARINDA YETKİ ......................................115
1- İdari İşlemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Yetki...........115
2- Zararın Bayındırlık ve Ulaştırma Gibi Bir Hizmetten Doğması
Sonucu Açılan Tam Yargı Davalarında Yetki ....................................116
3- İdari Eylemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları.........................116
4- Diğer Hallerde Yetki ........................................................................116
G) VERGİ UYUŞMAZLIKLARINDA YETKİ .......................................................116
1- Tarh, Tahakkuk ve Ceza Kesme İşlemlerini Konu Alan İdari
Davalarda Yetki ...............................................................................117
2- Gümrük Vergilerinde ve Vergi Hatalarında Yetki.............................118
3- Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanundan Doğan
Uyuşmazlıklar Sonucu Açılan Davalarda Yetki .................................118
4- Diğer Uyuşmazlıklarda Yetki ...........................................................118
Ğ) ASKERİ HİZMETE İLİŞKİN İDARİ İŞLEM VE EYLEMLERDEN DOĞAN
UYUŞMAZLIKLARDA YETKİ .....................................................................119
1- Giriş .................................................................................................119
2- Askeri Hizmete İlişkin İdari İşlem Ve Eylemlerden Doğan
Uyuşmazlıklarında Yetki Kuralı ........................................................119
a) Milli Savunma Bakanlığı Ve Bağlıları İle Genelkurmay
Başkanlığında Çalışan Kamu Görevlileri, Yükümlü Erbaş Ve
Erler İle Yedek Subaylar İle İlgili İdari İşlem Ve Eylem Kriteri .....120
aa) Subaylar ............................................................................120
bb) Askeri Memurlar................................................................121
14 İÇİNDEKİLER
cc) Astsubaylar........................................................................121
dd) Uzman Erbaşlar .................................................................121
ee) Sözleşmeli Erbaş ve Erler - Erbaş ve Erler .........................122
ff) Sivil Memurlar...................................................................122
b) Milli Savunma Bakanlığı Ve Bağlıları İle Genelkurmay
Başkanlığında Çalışan Kamu Görevlileri, Yükümlü Erbaş Ve
Erler İle Yedek Subaylar İle İlgili Olma Kavramı........................123
aa) İdari İşlemin Milli Savunma Bakanlığı Ve Bağlıları İle
Genelkurmay Başkanlığında Çalışan Kamu Görevlileri,
Yükümlü Erbaş Ve Erler İle Yedek Subaylarla İlgili Olması ....123
bb) İdari Eylemin Milli Savunma Bakanlığı Ve Bağlıları İle
Genelkurmay Başkanlığında Çalışan Kamu Görevlileri,
Yükümlü Erbaş Ve Erler İle Yedek Subaylarla İlgili Olması ....123
c) Askeri Hizmete İlişkin İdari İşlem ve Eylem Kriteri...................124
aa) İdari İşlemin Askeri Hizmete İlişkin Olması ......................124
bb) İdari Eylemin Askeri Hizmete İlişkin Olması .....................124
aaa) NATO’da Görevli Asker Kişilerin Neden Olduğu
Zararlar...................................................................125
bbb) Askeri Tatbikatlar Sırasında Doğan Zararlar ...........125
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DAVACI (EHLİYET)
I- GENEL OLARAK .............................................................................................127
II- EHLİYET.........................................................................................................128
A) TARAF EHLİYETİ .....................................................................................128
1- Gerçek Kişilerin Taraf Ehliyeti .........................................................129
2- Tüzel Kişilerin Taraf Ehliyeti............................................................129
B) DAVA EHLİYETİ.......................................................................................130
1- Gerçek Kişilerin Dava Ehliyeti..........................................................130
a) Tam Dava Ehliyetine Sahip Gerçek Kişiler ................................130
b) Sınırlı Dava Ehliyetine Sahip Gerçek Kişiler..............................131
c) Dava Ehliyetine Sahip Olmayan Gerçek Kişiler .........................131
2- Tüzel Kişilerin Dava Ehliyeti ............................................................131
a) Özel Hukuk Tüzel Kişileri .........................................................131
aa) Vakıflar..............................................................................132
aaa) 5737 sayılı Vakıflar Kanunu Hükümlerine Göre
Vakıfların Dava Ehliyeti...........................................132
İÇİNDEKİLER 15
bbb) 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu Hükümlerine
Göre Vakıfların Dava Ehliyeti ..................................133
bb) Dernekler ..........................................................................134
cc) Sendikalar .........................................................................134
aaa) Sendikalar ve İşveren Sendikaları ...........................134
bbb) Kamu Görevlileri Sendikaları ..................................135
dd) Ticaret Şirketleri ...............................................................136
aaa) Kollektif Şirketler....................................................136
bbb) Komandit Şirketler..................................................136
ccc) Anonim Şirketler.....................................................137
ddd) Limited Şirketler .....................................................137
eee) Kooperatif Şirketleri ...............................................138
b) Kamu Hukuku Tüzel Kişileri .....................................................138
c) Tüzel Kişiliğine Sahip Olmayan Kamu Kuruluşları İle Kamu
Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları .................................139
C) SÜBJEKTİF EHLİYET ................................................................................139
1- Genel Olarak....................................................................................139
2- İptal Davalarında Menfaat İhlali.......................................................140
a) Menfaat İhlali Kavramının Anlamı .............................................140
b) Menfaat İhlali Kavramının Unsurları..........................................141
aa) Menfaatin Meşru Olması ...................................................141
bb) Menfaatin Kişisel Olması ...................................................141
cc) Menfaatin Güncel Olması ..................................................142
3- Tam Yargı Davalarında Hak İhlali.....................................................142
a) İdari Eylem Sonucu Ölüm Meydana Gelmesi Halinde
Açılacak Tam Yargı Davası ........................................................143
b) İdari Eylem Sonucu Bedeni Zarar Meydana Gelmesi
Halinde Açılacak Tam Yargı Davası ...........................................143
c) İdari Eylem veya İşlem Sonucu Kişinin Manevi Değerlerinin
Zarara Uğratılması Halinde Açılacak Tam Yargı Davası .............143
d) İdari İşlem Sonucu Zarara Uğranılması Halinde Açılacak
Tam Yargı Davası ......................................................................143
e) İdari Sözleşmelerden Dolayı Açılacak Tam Yargı Davası ...........143
f) Mahkeme Kararlarının Yerine Getirilmemesi Sonucu
Uğranılan Zararların Tazmini İstemli Davalar ...........................144
III- DAVA DİLEKÇESİNDEKİ DAVACI BÖLÜMÜNE İLİŞKİN ÖRNEKLER .................144
A) GERÇEK KİŞİ DAVACI ..............................................................................144
1- Davacı Gerçek Kişi Taraf ve Dava Ehliyetine Sahipse.......................144
16 İÇİNDEKİLER
2- Davacı Gerçek Kişi Kendisini Vekil Vasıtasıyla (Avukatla) Temsil
Ettiriyorsa........................................................................................144
3- Davacı Gerçek Kişi Reşit Değilse .....................................................144
4- Davacı Gerçek Kişi Vesayet Altında İse ............................................144
B) TÜZEL KİŞİ DAVACI ................................................................................145
1- Özel Hukuk Tüzel Kişileri ................................................................145
a) Vakıflar .....................................................................................145
aa) Mazbut Vakıflar.................................................................145
bb) Mülhak Vakıflar .................................................................145
cc) Cemaat ve Esnaf Vakıfları ..................................................145
dd) 4.10.1926 Tarihinde Sonra Kurulan Vakıflar .....................145
b) Dernekler .................................................................................145
c) Sendikalar.................................................................................145
d) Ticari Şirketler..........................................................................146
aa) Kollektif Şirket ..................................................................146
bb) Komandit Şirket ................................................................146
cc) Anonim Şirket ...................................................................146
dd) Limited Şirket ...................................................................146
2- Kamu Hukuku Tüzel Kişileri - Kamu Kurumu Niteliğindeki
Meslek Kuruluşları...........................................................................146
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ADRES
I- DAVA DİLEKÇESİNDE ADRES YAZILMA ZORUNLULUĞU ...............................147
II- ADRES YAZILMAMASI VEYA DEĞİŞEN ADRESİN BİLDİRİLMEMESİNİN
SONUÇLARI ...................................................................................................148
A) ADRES YAZILMAMASI .............................................................................148
B) ADRES DEĞİŞİKLİĞİNİN BİLDİRİLMEMESİ ...............................................149
BEŞİNCİ BÖLÜM
DAVALI (HUSUMET)
I- DAVA DİLEKÇESİNDE DAVALI İDARENİN GÖSTERİLMESİ
ZORUNLULUĞU VE SONUÇLARI ....................................................................151
II- İDARİ YARGIDA DAVALI OLABİLECEK BİRİMLER ...........................................152
A) KAMU HİZMETİ KAVRAMI.......................................................................152
İÇİNDEKİLER 17
B) KAMU TÜZEL KİŞİLERİ (DAVALI OLABİLECEK KAMU KURUM VE
KURULUŞLARI) ........................................................................................154
1- Genel Olarak....................................................................................154
2- Kamu Tüzel Kişileri..........................................................................155
a) Devlet .......................................................................................155
b) Diğer Kamu Tüzel Kişileri .........................................................156
aa) Yer Yönünden Diğer Kamu Tüzel Kişileri (Mahalli
İdareler).............................................................................156
bb) Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları
(Kamu Kurumları) ..............................................................158
aaa) Faaliyet Alanları Açısından ......................................159
bbb) Yönetim Biçimleri Açısından...................................159
ccc) Faaliyet Konuları Açısından.....................................160
aaaa) İdari Kamu Kurumları ..................................160
bbbb) İktisadi Kamu Kurumları..............................160
cccc) Sosyal Kamu Kurumları ...............................160
dddd) Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu
Kurumları ....................................................160
eeee) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek
Kuruluşları...................................................161
C) BAĞIMSIZ İDARİ KURUMLAR (BAĞIMSIZ İDARİ OTORİTELER) ................161
1- Genel Olarak....................................................................................161
2- Türkiye’de Bağımsız İdari Kurumlar.................................................162
III- DAVA TÜRLERİNE GÖRE DAVALI OLABİLECEK İDARELER .............................163
A) İPTAL DAVALARI .....................................................................................163
1- Merkezi İdare ..................................................................................163
a) Merkez Teşkilatı .......................................................................163
aa) Cumhurbaşkanlığı İşlemleri...............................................163
bb) Bakanlık İşlemleri ..............................................................163
cc) Tüzel Kişiliği Bulunan Genel Müdürlük İşlemleri...............164
b) Taşra Teşkilatı ..........................................................................164
aa) Valilik İşlemleri..................................................................164
bb) Kaymakamlık İşlemleri ......................................................164
2- Mahalli İdareler ...............................................................................164
a) İl Özel İdaresi ...........................................................................164
b) Belediyeler................................................................................165
c) Köy İdaresi................................................................................165
3- Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları ............................165
a) Kamu İktisadi Teşebbüsleri.......................................................165
18 İÇİNDEKİLER
b) Sosyal Kamu Kurumları.............................................................166
c) Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları ...........................166
d) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları ve Üst
Kuruluşları ................................................................................166
e) Bağımsız İdari Kurumlar ...........................................................167
B) TAM YARGI DAVALARI............................................................................167
1- İdari İşlemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları..............................167
2- İdari Eylemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları.............................168
C) VERGİ DAVALARI ....................................................................................168
D) İDARİ SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARA İLİŞKİN
DAVALAR ................................................................................................168
ALTINCI BÖLÜM
DAVANIN KONUSU
I- GENEL OLARAK .............................................................................................169
II- DAVA TÜRLERİNE GÖRE DAVANIN KONUSU ................................................170
A) İPTAL DAVALARI .....................................................................................170
1- Genel Olarak İptal Davaları..............................................................170
2- İdari İşlem Kavramı ve Unsurları......................................................170
a) İdare Tarafından Tesis Olunması ..............................................170
b) Kamu Hizmetinin İfası Amacıyla Tesis Olunması ......................170
c) Kamu Gücü Ayrıcalıkları Kullanılarak Tesis Olunması ...............171
d) Tek Yanlı Olarak Tesis Olunması ..............................................171
e) Kesin ve İcrai Nitelik Taşıması ..................................................171
3- İptal Davasına Konu Olamayacak İşlemler .......................................171
a) Kesin ve İcrai Nitelik Taşımayan İşlemler .................................171
b) Yargı Denetimine Kapalı Olan İşlemler.....................................172
c) Yok Hükmünde Olan İşlemler...................................................172
d) İdari Yargının Görev Alanına Girmeyen İdari İşlemler...............172
e) Kesin Hükme Bağlanan İdari İşlemler .......................................173
4- İptal Davasına Konu Olabilecek İdari İşlemlere İlişkin Davanın
Konusu Bölümü Örnekleri ...............................................................173
a) Birel İşlemler ............................................................................173
aa) Atama İşleminin İptali .......................................................173
bb) Göreve Son Verme İşleminin İptali....................................173
cc) Geçici İnşaat Ruhsatı Verilmemesi İşlemi..........................173
İÇİNDEKİLER 19
dd) Silah Ruhsatı Verilmemesi İşleminin İptali ........................173
ee) Gazete Basım Yerinin Mühürlenmesi İşleminin İptali ........173
ff) Belediye Tarafından İşyerleri Açılış Kapanış Saatinin
Belirlenmesi İşleminin İptali..............................................174
gg) İşletme ve Kullanım İzni Verilmemesi İşleminin İptali.......174
b) Düzenleyici - Genel İşlemler .....................................................174
aa) Cumhurbaşkanlığı Kararının İptali.....................................174
bb) Genelge İptali ....................................................................174
cc) Yönetmelik İptali...............................................................174
B) TAM YARGI DAVALARI ............................................................................175
1- Genel Olarak Tam Yargı (Tazminat) Davalarının Nitelikleri..............175
2- İdari Eylem Kavramı.........................................................................175
3- İdarenin Sorumluluğunun Dayanağı ................................................176
4- Tam Yargı Davalarının Çeşitleri .......................................................176
a) Tazminat Davaları.....................................................................176
b) İstirdat Davaları ........................................................................177
c) İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar........................................177
d) Vergi Davaları ...........................................................................177
5- Tam Yargı Davasının Konusu ...........................................................177
6- Tam Yargı Dava Dilekçesinde Davanın Konusu Bölümüne
İlişkin Örnekler................................................................................178
a) İdari İşlemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları .......................178
b) İdari Eylemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları ......................178
C) VERGİ DAVALARI.....................................................................................179
YEDİNCİ BÖLÜM
TEBLİĞ TARİHİ (DAVA AÇMA SÜRESİ)
I- DAVA DİLEKÇESİNDE TEBLİĞ TARİHİNİN BULUNMASI ZORUNLULUĞU........181
A) GENEL OLARAK.......................................................................................181
B) İPTAL DAVALARINDA ..............................................................................182
1- İdari Uyuşmazlıklarda ......................................................................183
2- Vergi Uyuşmazlıklarında..................................................................183
3- Düzenleyici İşlemlerin İptali İstemli Davalarda................................184
4- İlan Yoluyla Yapılan Bildirimlerde Tebliğ Tarihi...............................184
C) TAM YARGI DAVALARINDA.....................................................................184
1- İdari İşlemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları ..............................184
2- İdari Eylemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları .............................185
20 İÇİNDEKİLER
II- İDARİ YARGIDA DAVA AÇMA SÜRESİ ............................................................185
A) GENEL OLARAK.......................................................................................185
B) İPTAL DAVALARINDA DAVA AÇMA SÜRESİ .............................................188
1- Dava Açma Süresinin Başlangıcı ......................................................188
a) İdari Uyuşmazlıklarda...............................................................188
b) Vergi Uyuşmazlıklarında...........................................................189
c) İdarenin Dava Açacağı Konularda .............................................189
d) Düzenleyici İşlemlerin İptali İstemli Davalarda.........................189
e) İlan Yoluyla Yapılan Bildirimlerde Dava Açma Süresi................190
2- Doğrudan İptal Davası Açılması Halinde Dava Açma Süresi.............190
3- Üst Makamlara Müracaatı Müteakip İptal Davası Açılması
Halinde Dava Açma Süresi ...............................................................191
4- İşlem Tesisi İçin İlgililerce İdareye Başvuru Halinde Dava Açma
Süresi ..............................................................................................192
a) İdarenin Suskun Kalması ..........................................................192
b) İdarenin Zımni Ret Süresi Geçtikten Sonra Yanıt Vermesi........193
c) İdarenin Kesin Yanıt Vermesi ...................................................193
d) İdarece Kesin Yanıt Verilmemesi ..............................................193
C) TAM YARGI DAVALARINDA DAVA AÇMA SÜRESİ....................................193
1- İdari İşlemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları..............................193
a) Genel Olarak İdari İşlemin Yol Açtığı Zararlar Sorunu..............193
b) İşlemden Doğan Tam Yargı Davalarında Dava Açma Süresi......195
aa) İdari İşlemlere Karşı Doğrudan Tam Yargı Davası
Açılması.............................................................................195
bb) İdari İşlemin Uygulanmasından Doğan Zararlara Karşı
Doğrudan Tam Yargı Davası Açılması................................196
cc) İptal ve Tam Yargı Davalarının Birlikte Açılması................197
dd) İdari İşleme Karşı Önce İptal Davası Sonra Tam Yargı
Davası Açılması .................................................................197
2- İdari Eylemden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları.............................199
a) Ön Karar Müessesesi ve Dava Açma Süresi...............................199
aa) İdareye Başvuru ve Ön Karar Alma Zorunluluğu................199
aaa) Bir Yıllık Başvuru Süresi ..........................................200
bbb) Ön Kararda Beş Yıllık Süre ......................................201
bb) Ön Karar Alındıktan Sonra Dava Açma Süresi ...................202
b) Ön Karar Alınması Gerekmeyen Durumlar................................202
D) İDARİ SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN DAVALARDA DAVA AÇMA SÜRESİ.....203
1- İdari İşlemlerle İlgili Ancak Sözleşmeden Ayrılabilen İşlemler ........203
İÇİNDEKİLER 21
2- İdari Sözleşmelerden Doğan Haklar ................................................203
E) GÖREVSİZ YARGI YERİNE BAŞVURMA HALİNDE DAVA AÇMA SÜRESİ ....204
III- DAVA AÇMA SÜRESİNE İLİŞKİN GENEL ESASLAR...........................................205
1- Sürenin İşlemeye Başlaması.............................................................205
2- Sürenin Tatile Rastlaması ................................................................205
3- Sürenin Bitiminin Adli Tatile Rastlaması..........................................206
SEKİZİNCİ BÖLÜM
OLAYLAR (MADDİ OLAY)
I- GENEL OLARAK..............................................................................................207
II- İPTAL DAVALARINDA OLAYLAR BÖLÜMÜ .....................................................207
III- TAM YARGI DAVALARINDA OLAYLAR BÖLÜMÜ ............................................209
A) İDARİ İŞLEMDEN KAYNAKLANAN TAM YARGI DAVALARI .......................209
1- İşlemin İptali İstemiyle Birlikte Açılan Tam Yargı Davası .................209
2- İşlemin İptaline (Davanın Reddine) Dair İdari Yargı Mercii
Kararının Müteakip Açılan Tam Yargı Davası ...................................210
B) İDARİ EYLEMDEN KAYNAKLANAN TAM YARGI DAVASI...........................211
IV- VERGİ DAVALARINDA OLAYLAR BÖLÜMÜ.....................................................211
DOKUZUNCU BÖLÜM
HUKUKİ SEBEPLER
I- GENEL OLARAK..............................................................................................213
II- İPTAL DAVALARI............................................................................................213
A) İDARİ İŞLEMİN UNSURLARI (İPTAL DAVALARINDA HUKUKA
AYKIRILIK NEDENLERİ)............................................................................214
1- Yetki Unsuru....................................................................................214
a) Yetki Unsuru Yönünden Hukuka Aykırılık Halleri .....................215
aa) Görev Gaspı.......................................................................215
bb) Yetki Gaspı ........................................................................215
cc) Yetki Aşımı ........................................................................215
2- Şekil Unsuru ....................................................................................216
3- Sebep Unsuru ..................................................................................217
a) İdari İşlemin Sebebinin Mevzuatta Açıkça Gösterilmesi ...........218
b) İdari İşlemin Sebebi Mevzuatta Açıkça Gösterilmemekle
Birlikte Bunun Bir Nedene Dayanması Gerektiğinin Belirtilmesi......218
c) İdari İşlemin Sebebinin Mevzuatta Hiç Gösterilmemesi ...........218
22 İÇİNDEKİLER
4- Konu Unsuru ...................................................................................219
5- Amaç Unsuru ...................................................................................219
III- TAM YARGI DAVALARI...................................................................................220
A) GENEL OLARAK.......................................................................................220
B) İDARE HUKUKUNDA SORUMLULUK........................................................220
1- İdari Sorumluluğun Gelişimi............................................................220
2- İdari Sorumluluğun Şartları .............................................................223
a) Bir Zararın Varlığı .....................................................................223
b) Zarara Yol Açan Eylemin İdareye Yüklenebilir Nitelikte
Bulunması.................................................................................224
c) Zarar ile Eylem Arasında İlliyet Bağının Bulunması...................224
C) TAM YARGI DAVALARINDA SORUMLULUK SEBEPLERİ............................225
1- Genel Olarak....................................................................................225
2- Hizmet Kusuru ................................................................................226
a) Tarifi.........................................................................................226
b) Özellikleri.................................................................................226
aa) Hizmet Kusuru Bağımsızdır...............................................227
bb) Hizmet Kusuru Asli Sorumluluk Sebebidir ........................227
cc) Hizmet Kusuru Anonimdir ................................................227
dd) Hizmet Kusuru Geneldir....................................................227
ee) Hizmet Kusuru Esnektir ....................................................227
c) Hizmet Kusuru Sayılan Haller ...................................................227
aa) Hizmetin Kötü İşlemesi.....................................................228
bb) Hizmetin Geç İşlemesi ......................................................229
cc) Hizmetin Hiç İşlememesi ..................................................230
3- Kusursuz Sorumluluk ......................................................................231
a) Genel olarak .............................................................................231
b) Dayandığı İlkeler ......................................................................232
aa) Tehlike veya Risk İlkesi .....................................................232
bb) Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik veya Hakkaniyet-
Nesafet İlkesi.....................................................................233
ONUNCU BÖLÜM
YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İSTEMİ (NEDENLERİ)
I- GENEL OLARAK .............................................................................................235
II- TANIMI VE ANLAMI.......................................................................................236
İÇİNDEKİLER 23
III- ŞARTLARI.......................................................................................................238
A) ŞEKLE İLİŞKİN ŞARTLAR..........................................................................238
1- Açılmış Bir İptal Davası Bulunması...................................................238
2- Yürütmenin Durdurulması İsteminde Bulunulmuş Olması...............238
3- İdari Yargı Yerinin Belirleyeceği Teminatın Yatırılmış Olması .........239
4- Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilen Dosyaların Öncelikle
İncelenmesi .....................................................................................239
5- Yürütmenin Durdurulması Harcının Yatırılmış Olması.....................239
B) ESASA İLİŞKİN ŞARTLAR..........................................................................239
1- Telafisi Güç veya İmkânsız Zarar Kavramı........................................240
2- Hukuka Aykırılık Kavramı ................................................................241
IV- YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İSTEMİNDE USUL........................................242
A) İSTEM ŞEKLİ ...........................................................................................242
B) İSTEM SÜRESİ .........................................................................................242
V- YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İSTEMLİ DİLEKÇELER ÜZERİNE İDARİ
YARGI YERLERİNCE VERİLEBİLECEK KARARLAR ............................................243
1- Ret Kararı.........................................................................................243
2- Yürütmenin Durdurulması İsteminin Davalının Savunması
Alındıktan Sonra veya Bilirkişi İncelemesi Yaptırılmasını
Müteakip Görüşülmesine İlişkin Karar.............................................243
3- İdarenin Savunması veya Bilirkişi İncelemesini Müteakip
Yeniden Değerlendirilmek Üzere Kabul Kararı ................................244
4- Kabul Kararı .....................................................................................244
VI- YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARLARINDA TEMİNAT İSTENMESİ .......245
VII- YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İSTEMLERİ HAKKINDA VERİLEN
KARARLARA İTİRAZ .......................................................................................245
VIII- VERGİ DAVALARINDA YÜRÜTMENİN DURDURULMASI .................................247
A) GENEL KURAL .........................................................................................247
B) İSTİSNALARI............................................................................................247
ON BİRİNCİ BÖLÜM
DELİLLER
I- DAVA DİLEKÇESİNDE DELİLLERİN GÖSTERİLMESİ ZORUNLULUĞU ..............249
II- HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNUNDA DÜZENLENEN BAZI
MÜESSESELERDEN YARARLANMA.................................................................250
A) BİLİRKİŞİ .................................................................................................250
B) KEŞİF ......................................................................................................253
C) DELİLLERİN TESPİTİ ................................................................................254
24 İÇİNDEKİLER
ON İKİNCİ BÖLÜM
SONUÇ VE İSTEM
I- GENEL OLARAK .............................................................................................257
II- SONUÇ VE İSTEM BÖLÜMÜNDE YER ALACAK HUSUSLAR.............................257
A) DAVANIN KONUSU .................................................................................257
1- İptal Davalarında .............................................................................257
2- Tam Yargı Davalarında ....................................................................258
B) YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İSTEMİ..................................................258
C) DURUŞMA İSTEMİ ..................................................................................258
1- Genel Olarak Duruşma Kavramı.......................................................258
2- İptal Davalarında Duruşma İstemi ...................................................259
3- Tam Yargı Davalarında Duruşma İstemi ..........................................259
4- Vergi Davalarında Duruşma İstemi ..................................................259
5- Duruşma İsteminin Yapılma Şekli....................................................259
D) YARGILAMA GİDERLERİ ..........................................................................260
III- SONUÇ VE İSTEM BÖLÜMÜNE İLİŞKİN ÖRNEKLER........................................260
A) İPTAL DAVALARI .....................................................................................260
B) TAM YARGI DAVALARI............................................................................261
C) VERGİ DAVALARI ....................................................................................261
ON ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TARİH VE İMZA
ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DAVA DİLEKÇELERİNİN VERİLEBİLECEĞİ YERLER
I- GENEL OLARAK .............................................................................................265
II- İHTİMALLERE GÖRE DAVA DİLEKÇESİNİN VERİLECEĞİ YERLER....................266
A) DAVANIN DOĞRUDAN GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEMEDE AÇILMASI ....266
B) DAVANIN GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEMENİN BULUNDUĞU MAHAL
DIŞINDAKİ BAŞKA BİR YERDEN AÇILMASI ..............................................267
1- Davacının Bulunduğu Yerde İdare ve Vergi Mahkemesi Olması ......267
2- Davacının Bulunduğu Yerde İdare veya Vergi Mahkemesi
Olmaması ........................................................................................268
3- Davacının Yurt Dışında Bulunması...................................................269
4- Davacının Türk Silahlı Kuvvetleri Personeli Olması .........................270
İÇİNDEKİLER 25
DİLEKÇE ÖRNEKLERİ
DANIŞTAY’DA GÖRÜLECEK DAVALARA İLİŞKİN
DİLEKÇE ÖRNEKLERİ.......................................................................273
DANIŞTAY TARAFINDAN İLK DERECE MAHKEMESİ OLARAK
BAKILAN İPTAL DAVALARINA İLİŞKİN DİLEKÇE ÖRNEKLERİ...........275
1- CUMHURBAŞKANI KARARI.............................................................................277
a) Kamu Hissesi Satışı ..........................................................................279
b) Türk Vatandaşlığını Kaybettirme .....................................................282
2- BAKANLIKLARIN ÜLKE ÇAPINDA UYGULANACAK DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ........285
a) Genelge ...........................................................................................287
b) Yönetmelik ......................................................................................290
3- TÜRK PETROL KANUNUNDAN DOĞAN İŞLEMLER..........................................294
4- 4483 SAYILI MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI
HAKKINDA KANUN UYARINCA VERİLEN KARARA İTİRAZ DİLEKÇESİ..............299
DANIŞTAY’DA KULLANILABİLECEK USULE İLİŞKİN
DİLEKÇE ÖRNEKLERİ.......................................................................303
1- BELGE SUNMA DİLEKÇESİ..............................................................................305
2- CEVAP DİLEKÇESİ ..........................................................................................309
3- CEVABA CEVAP DİLEKÇESİ.............................................................................313
4- FERAGAT DİLEKÇESİ ......................................................................................317
5- KABUL DİLEKÇESİ ..........................................................................................321
6- KANUN YARARINA BOZMA İSTEMLİ DİLEKÇE................................................324
7- KARAR DÜZELTME DİLEKÇESİ .......................................................................328
a) Karar Düzeltme Dilekçesi ................................................................332
b) Karar Düzeltmeye Cevap Dilekçesi ..................................................335
8- MÜDAHALE DİLEKÇESİ ..................................................................................337
9- SAVUNMA DİLEKÇESİ ....................................................................................342
10- TAVZİH DİLEKÇESİ.........................................................................................346
11- TEMYİZ DİLEKÇESİ ........................................................................................350
a) 20 Temmuz 2016 Tarihinden Sonra Verilen İdare Ve Vergi
Mahkemesi Kararları Hakkında Bölge İdare Mahkemesince
Verilen Kararlar................................................................................350
b) 20 Temmuz 2016 Tarihinden Önce Verilen İdare Veya Vergi
Mahkemesi Kararları........................................................................357
12- TEMYİZE CEVAP DİLEKÇESİ ...........................................................................363
a) 20 Temmuz 2016 Tarihinden Sonra Verilen İdare Ve Vergi
Mahkemesi Kararları Hakkında Bölge İdare Mahkemesince
Verilen Kararlar................................................................................363
26 İÇİNDEKİLER
b) 20 Temmuz 2016 Tarihinden Önce Verilen İdare Veya Vergi
Mahkemesi Kararları .......................................................................367
13- YANLIŞLIĞIN DÜZELTİLMESİ İSTEMİNE İLİŞKİN DİLEKÇE ..............................370
14- YARGILAMANIN YENİLENMESİ İSTEMİNE İLİŞKİN DİLEKÇE ...........................373
BÖLGE İDARE MAHKEMESİ’NDE GÖRÜLECEK DAVALARA
İLİŞKİN DİLEKÇE ÖRNEKLERİ...........................................................381
1- FERAGAT DİLEKÇESİ......................................................................................383
2- İSTİNAF DİLEKÇESİ ........................................................................................386
İSTİNAF KANUN YOLU ...................................................................................388
a) Genel Olarak....................................................................................388
b) İstinaf Kanun Yoluna Gidilebilecek Kararlar ....................................388
c) Süresi ..............................................................................................388
d) Bölge İdare Mahkemesince Verilebilecek Kararlar ..........................389
e) Bölge İdare Mahkemesi Kararlarına Karşı Gidilebilecek Kanun
Yolu-Temyiz ....................................................................................389
a) İlk ve Orta Öğretim Öğrencilerinin Sınıf Geçmelerine ve
Notlarının Tespitine İlişkin İşlemler .........................................391
b) Valilik, Kaymakamlık ve Yerel Yönetimler İle
Bakanlıkların Taşra Teşkilatlarınca Kamu Görevlileri
Hakkında Tesis Edilen Bazı İşlemler .........................................394
aa) Lojmanlar Hakkında Tesis Edilen İşlemler.........................394
bb) İzinler Hakkında Tesis Edilen İşlemler ..............................397
c) 3091 Sayılı Taşınmaz Mal Zilyetliğine Y