İdarenin Taraf Olduğu Sözleşmelerin Hukuksal Rejimi Bakımından Kamu İhale Sözleşmeleri
İdarenin Taraf Olduğu Sözleşmelerin Hukuksal Rejimi Bakımından Kamu İhale Sözleşmeleri
Abdullah UZ
Sayfa Sayısı
:
174
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2010
ISBN NO
:
9786055593193
GİRİŞ Kamu hizmetlerinin kamu yararı gözetilerek yürütülmesi sırasında idarenin tek taraflı işlemler ya da sözleşmeler yoluyla hukuki işlem tesis etmesi, İdari İşlemler başlığı altında İdare Hukukunun önemli inceleme konularından birini oluşturmaktadır. Ortak ihtiyaçların karşılanması amacıyla İdarenin kural olarak tek yanlı işlemler tesis ettiği görülmekle birlikte, kimi durumlarda özel (gerçek/tüzel) kişilerle sözleşme ilişkisi kurulması da giderek artan bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. İdarenin, kamu hizmetlerinin yürütülmesinde ya da kamu hizmetlerinin yürütülmesi sırasında ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin tedarik edilmesinde, istimlak, istimval gibi istisnai işlemler dışında genel olarak sözleşme yolunu işlettiği, gerek özel hukuk, gerekse kamu hukuku yazınında genel bir kabul görmüştür. Ancak bu tespit yapılmakla birlikte, yaygın bir uygulama alanı olan idarenin tarafı olduğu sözleşmeler konusunun doktrinde hak ettiği değeri bulamadığı hususu da açıkça gözlenmektedir. Gerçekten, kamu yararını temsil eden ve temel amacı kamu hizmetlerinin bizzat ya da yakın gözetim ve denetimi altında özel kişilerce yürütülmesinden sorumlu idarenin, kural olarak özel hukuk alanında yer alan sözleşme türü hukuki işlemlerin tarafı olması halinde tabi olunacak hukuksal rejim ve buna bağlı diğer hukuki sonuçlar üzerinde, idari sözleşmeler konusu kısmen istisna tutulacak olursa, yeterince durulma-ması ve bu alana ilişkin literatürün kısırlığı, böyle bir çalışmanın yapılmasına zemin oluşturmuştur. Bilindiği üzere, idarenin kamu hizmetlerinin yürütülmesi bağlamında ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin tedarik edilmesi ile yapım işlerine ilişkin özel kişilerle girmiş olduğu sözleşme ilişkisi, herhangi bir hukuki gerekçe sunulmaksızın, gerek doktrin, gerekse yargı içtihatlarında kategorik olarak özel hukuk sözleşmesi olarak nitelendirilmektedir. Halbuki, özel hukuk yazınında da açıkça kabul edildiği üzere, idarenin tarafıolduğu sözleşmelerin hem sayı, hem de rakamsal büyüklük olarak birinci sırada yer almasına rağmen, bu konuda ortaya atılan düşüncelerin yeterli hukuki temelden yoksun olması, bu alanda yapılacak çalışmaların önemini daha da artırmaktadır. Bilimsel çalışmanın kendine özgü güçlüklerinin yanı sıra, geçmişten günümüze kalıplaşmış düşünceler ve kabullerin doğruluğunun sorgulanması ve bu hususların yeniden bir değerlendirmeye tabi tutulması amacından hareketle hazırlanan ve tartışmaları tüketici bir yaklaşımla sona erdirmek ya da bu alanda söylenebilecek her şeyi söylemek iddiası taşımayan bu mütevazı çalışma ile, doktrin ve uygulamanın konuya ilişkin kategorik yaklaşımını değiştirmesine ve bu alanda hukuken makul ve doyurucu değerlendirmelerin yapılabilmesine küçük bir katkı sağlamak hedeflenmiştir. Üç bölüm halinde hazırlanan bu çalışmanın birinci bölümünde, idarenin genel olarak bir sözleşme ilişkisinin tarafı olması, sözleşme öncesi aşamadaki ihale sürecinin hukuki niteliği ve kamu ihale sözleşmelerinin tabi olduğu hukuksal rejim kısaca ele alınmış, buna ilişkin doktrin ve uygulamadaki yaklaşımlara yer verilmiştir. İkinci bölümde, kamu ihale sözleşmelerinin idarenin tarafı olduğu sözleşmeler içindeki yeri incelenmiş ve bu bağlamda, diğer ülke mevzuat ve uygulamaları ile yargı kararlan esas alınarak idari sözleşme ölçütleri bakımından kamu ihale sözleşmelerinin hukuki niteliği üzerinde durulmuş, başlıca idari sözleşme tipleri ile kamu ihale sözleşmeleri karşılaştırmalı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Üçüncü bölümde ise, ikinci bölümdeki tespit ve değerlendirmelerden hareketle, kamu ihale sözleşmelerinin idari sözleşme olarak nitelendirilmesi halinde, sözleşmenin kısmen ya da tamamen yargı kararı ile iptali ve sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözülmesi gibi ortaya çıkabilecek bazı hukuki sonuçlar üzerinde durulmuştur. öNSöZ Bir eserin bilimsel değeri, alanına sunmuş olduğu katma değerle ölçülmekle birlikte, eser sahibi bakımından, harcadığı emek ve zaman ile gösterdiği fedakarlık nispetinde çalışması anlam ve değer kazanır. Bu perspektiften yaklaşıldığında, bir çalışmanın ortaya çıkması, her ne kadar o çalışmanın yazım sürecine indirgense bile, aslında eser sahibinin entelektüel müktesebatına eğitim-öğretim sürecinin her aşamasında sunulan katkılar sonucunda o eserin ortaya çıktığının kabulü gerekir. Bu düşünceden hareketle, başta moral ve motivasyonumu her zaman takviye eden başta annem, babam olmak üzere ailemin diğer fertlerine, destekleri olmasaydı bu çalışmanın tamamlanamayacağını hatırlatmak isterim. İyi ki varsınız. Özellikle eşim ve çocuklarımın, akademik çalışmalarımın her aşamasında gösterdikleri fedakarlık ve kendilerine ayırmam gereken zamandan çalarak çalışmalarımı sürdürmeme gösterdikleri anlayış ve sabır, her türlü övgü ve teşekkürün üstündedir. Öğrenme yolculuğumun her aşamasında hocalarımın sunduğu katkı ve üzerimdeki emekleri, bu çalışmanın ortaya çıkmasında önemli bir yer tutmaktadır. Bu vesileyle, her zaman kalbimdeki müstesna yerleri saklı kalacak olan saygı değer hocalarıma şükranlarımı arzediyorum. Basım ve dağıtım sürecinde özverili çalışmaları nedeniyle Turhan Kitabevi yetkilileri ve çalışanlarına da en içten teşekkürlerimi sunarım. Bu çalışmanın, doktrin ve uygulama için yeni bir bakış açısı ve farklı bir tartışma zemini oluşturması, hukuken daha doğru çözümlerin üretilmesine katkı sağlaması dileğiyle. Abdullah Uz Ankara, 2010 İÇİNDEKİLER Önsöz iü Kısaltmalar ix GİRİŞ 1 Birinci Bölüm İDARENİN TARAF OLDUĞU SÖZLEŞMELERİN HUKUKSAL REJİMİ I. GENEL OLARAK 3 1. İhalenin Tanımı 9 2. İhalenin Hukuksal Kimliği 10 II. KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİNİN TABİ OLDUĞU HUKUKSAL REJİM 11 İkinci Bölüm KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİNİN İDARENİN TARAF OLDUĞU SÖZLEŞMELER İÇİNDEKİ YERİ I. İDARENİN ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMELERİ VE KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİ 17 II. İDARİ SÖZLEŞMELER VE KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİ 32 A. İdari Sözleşme Ölçütleri Bakımından Kamu İhale Sözleşmeleri 35 1. Kamu Hizmeti Ölçütü Bakımından Kamu İhale Sözleşmeleri ..35 a. Anayasal Kamu Hizmetleri 43 2. Kamu Hizmeti İlkeleri Bakımından Kamu İhale Sözleşmeleri...47 a. Süreklilik İlkesi 47 b. Değişkenlik (Uyum) İlkesi 48 c. Kamu Hizmetinin Meccaniliği, Karşılıksız, Parasız Olması İlkesi 50 Özel Hukuku Aşan Şartlar ve İdareye Tanınan Ayrıcalıklar 54 a. Özel Hukuku Aşan Hukuksal Rejim 62 b. Kamu İhale Sözleşmeleri Bakımından Özel Hukuku Aşan Rejim ve İdareye Tanınan Ayrıcalıklar 64 aa. Teminatların İadesi ve Hakedişlerin Ödenmesi Bakımından 67 bb. Fiyat Farkı Uygulanması Bakımından 71 cc. Edimin İfasının Alt Yüklenicilerce Yerine Getirilmesi Bakımından 72 dd. Gecikme Cezası Uygulanması Bakımından 72 ee. Süre Uzatımı Verilebilecek Haller Bakımından 74 ff. Taahhüdün Yerine Getirilmemesi Bakımından 75 gg. İfa Yeri Değişikliği Bakımından 76 hh. Uzaklaştırma Bakımından 78 u. Sözleşmenin Devri Bakımından 78 ii. Malın Değiştirilmesi Bakımından 79 jj. İdarenin İznine Tabi Olan İşler Bakımından 79 kk. Yüklenicinin Sorumluluğu Bakımından 80 11. Yasaklanma Bakımından 80 mm. İşyerinin Korunması ve Sigortalanması Bakımından....81 nn. Diğer Hususlar Bakımından 82 c. İhale Dokümanında Değişiklik 87 d. İdarenin Sahip Olduğu Diğer Yetkiler 90 İdari Sözleşme Türleri ile Kamu İhale Sözleşmelerinin Karşılaştırılması 94 a. İmtiyaz 95 aa. Kamu Hizmetinin Kurulması ve/veya İşletilmesi 100 bb. Sermaye Unsuru 101 cc. Bayındırlık İmtiyazı 109 b. İltizam 113 c. İdari Hizmet Sözleşmeleri 118 aa. Güvenlik ve Sağlık Hizmetlerinin Satınalma Yoluyla Gördürülmesi 122 i. Güvenlik Hizmetleri/Kolluk Bakımından 122 ii. Sağlık Hizmetleri Bakımından 127 Üçüncü Bölüm KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİNİN İDARİ SÖZLEŞME OLARAK NİTELENDİRİLMESİ HALİNDE ORTAYA ÇIKABİLECEK BAZI HUKUKİ SONUÇLAR I. SÖZLEŞMELERİN YARGİ KARARI İLE İPTALİ 137 II. TAHKİM 148 SONUÇ 159 KAYNAKÇA 167