İdarenin Kusursuz Sorumluluğu Bağlamında Sosyal Risk İlkesi
İdarenin Kusursuz Sorumluluğu Bağlamında Sosyal Risk İlkesi
Halim Alperen ÇITAK
ÖZET
Her geçen gün daha karmaşık hâle gelen sosyal hayat, kişilerin yalnızca toplumun bir bireyi olmak itibariyle ağır ve infial uyandırıcı zararlara maruz kalma ihtimalini artırmaktadır. Görünürdeki sebebi idare olmayan bu zararların devlet tarafından karşılanmasını öngören sosyal risk ilkesi, Fransa’da -risklerin sosyalizasyonu- başlığı altında değerlendirilen ve yasal düzenlemelere dayanak teşkil eden bir yaklaşımı ifade etmektedir.
Türk uygulamasına 90’lı yılların başında giren sosyal risk ilkesi, terör zararları bakımından bağımsız ve içtihadî bir sorumluluk esası olarak kullanılmıştır. 2004 yılında çıkarılan 5233 sayılı Kanun, terör zararlarının devlet tarafından karşılanmasını öngörmüştür. Türk idarî yargı yerleri bu düzenlemeden sonra sosyal risk ilkesine dayanmaktan vazgeçmiştir. Bu durum, sosyal risk ilkesinin artık geçerliliğini yitirdiği biçiminde yorumlanmaktadır.
Kitle hareketleri ve tabiî âfetler konusunda Türkiye’de henüz kapsayıcı bir yasal düzenleme yoktur. Ayrıca 21. yüzyılda yeni sosyal risk faktörlerinin ortaya çıkması da kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca 5233 sayılı Kanun, terör eylemlerinden kaynaklanan zararların tamamını kapsamamaktadır. Bu sebeple çalışmamızda sosyal risk zararlarının yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulmadan, doğrudan doğruya yargısal içtihatlar vasıtasıyla karşılanmasının mümkün olup olmadığı incelenmiş, sorumluluk unsurları bakımından yeni yaklaşımlar önerilmiştir.
İÇİNDEKİLER
- GİRİŞ-1
- BİRİNCİ BÖLÜM
- GENEL OLARAK İDARENİNKUSURSUZ SORUMLULUĞU
- I. -İDARENİN SORUMLULUĞUNA GENEL BAKIŞ-5
- A. -SORUMLULUK KAVRAMI VE TÜRLERİ-5
- B. -İDARENİN SORUMLULUĞU FİKRİNİN ORTAYA ÇIKIŞI-8
- C. -İDARENİN SORUMLULUĞUNUN TÜRLERİ-10
- 1. -Kusurlu Sorumluluk-10
- a. -Hizmet Kusuru Kavramı-11
- b. -Hizmet Kusurunun Özellikleri-12
- c. -Hizmet Kusuru Sayılan Hâller-14
- d. -Kişisel Kusur Kavramı ve Hizmet Kusuruyla İlişkisi-17
- 2. -Kusursuz Sorumluluk-19
- II. -İDARENİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU-19
- A. -KUSURSUZ SORUMLULUK KAVRAMI-20
- 1. -Kusursuz Sorumluluğu Gerektiren Olgular-20
- 2. -Kusursuz Sorumluluğun Esası-22
- B. -ÖZEL HUKUKTA KUSURSUZ SORUMLULUK-26
- C. -İDARE HUKUKUNDA KUSURSUZ SORUMLULUK-31
- 1. -İdarenin Kusursuz Sorumluluğunun Özellikleri-32
- 2. -Kusursuz Sorumluluk İlkeleri-35
- a. -Risk İlkesi-38
- b. -Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi-43
- 3. -İdarenin Kusursuz Sorumluluğunun Unsurları-46
- a. -İdarî Davranış-47
- b. -Zarar-48
- c. -İlliyet Bağı-49
- İKİNCİ BÖLÜM
- SOSYAL RİSK İLKESİNİNANLAMI VE MAHİYETİ
- I. -SOSYAL RİSK İLKESİNİN ANLAMI-51
- A. --SOSYAL RİSK- KAVRAMI-51
- B. -İDARE HUKUKU KAVRAMI OLARAK -SOSYAL RİSK İLKESİ--53
- 1. -İlkenin Teorik Zemini ve Ortaya Çıkışı-53
- 2. -Sosyal Risk İlkesinin Ayırt Edici Özellikleri-59
- a. -Zararla İdare Arasında Doğrudan Bir İlliyet Bağı Kurulamaması-59
- b. -Zarara İdare Tarafından Önlenmesi Beklenen Ancak Önlenemeyen Tehlikelerin Sebep Olması-60
- c. -Zararın Toplumsal Hayatın Kaçınılmaz Bir Sonucu Olması-61
- II. -SOSYAL RİSK İLKESİ VE SORUMLULUK UNSURLARI-62
- A. -FİİL-62
- B. -KUSUR-63
- C. -ZARAR-66
- D. -İLLİYET BAĞI-71
- III. -İDARENİN SORUMLULUĞUNU ETKİLEYEN DURUMLAR VE SOSYAL RİSK İLKESİ-81
- A. -MÜCBİR SEBEP-81
- B. -BEKLENMEYEN HÂL-85
- C. -ZARARA UĞRAYANIN DAVRANIŞI-88
- D. -ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN DAVRANIŞI-91
- ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
- UYGULAMADA SOSYAL RİSK İLKESİ
- I. -TABİÎ ÂFETLER-95
- A. -FRANSIZ HUKUKUNDA DURUM-96
- B. -TÜRK HUKUKUNDA DURUM-99
- II. -KİTLE HAREKETLERİ-107
- A. -FRANSIZ HUKUKUNDA DURUM-109
- B. -TÜRK HUKUKUNDA DURUM-110
- III. -TERÖR OLAYLARI-120
- A. -FRANSIZ HUKUKUNDA DURUM-122
- B. -TÜRK HUKUKUNDA DURUM-125
- 1. -1990 Öncesi Dönem-125
- 2. -1990-2004 Arası Dönem-127
- 3. -AYİM’in Yaklaşımı-131
- IV. -5233 SAYILI KANUN-136
- A. -KANUNUN AMACI-138
- B. -KANUNUN KAPSAMI-140
- C. -KANUNA GÖRE TAZMİN PROSEDÜRÜ-147
- D. -KANUNUN SOSYAL RİSK İLKESİYLE İLİŞKİSİ-149
- SONUÇ-153
- KAYNAKÇA-157