İdare Hukuku Pratik Çalışmaları ( PROBLEMLER ve ÇÖZÜMLERİ )
İdare Hukuku Pratik Çalışmaları ( PROBLEMLER ve ÇÖZÜMLERİ )
Ülkü AZRAK
ÖNSÖZ
Böyle bir yöntem çok yararlı olmakla birlikte tam anlamıyla yeterli olduğu da söylenemez. Bu nedenle Türkiye'de dava konusu olayları ve bunların çözümünü içeren kitaplar yazılması yoluna gidilmiştir1. Bu güne kadar bu alanda sözü edilmeğe değer birkaç kitap yayımlanmış olmakla birlikte bunların arasında bilimsel düzeyi çok yüksek olan bir tanesi vardır ki, o da 1998 yılında yitirdiğimiz hocamız Profesör Dr. Lûtfi Duran'in "idare Hukuku Meseleleri" başlığı altında 1964 yılında yayımlanan 680 sayfalık büyük eseridir. Bu eser, dili bugün kullandığımız dile göre biraz eski bir dil olmakla birlikte, hâlâ aşılamamıştır ve idare hukuku pratiği açısından, değerini korumaktadır. Bu eserde sınav soruları, bunların dayandırıldığı Danıştay kararları ve birçoğunun Fransız Devlet Şûrası'nın (Conseil d'Etat) benzer kararlarıyla karşılaştırması yer almaktadır. Biz, idare hukuku asistanları, Hukuk Fakültesinde idare Hukuku kürsüsünün kurucusu, büyük hukuk bilgini Ordinaryüs Profesör Dr. Sıddık Sami Onar'ın bize teveccüh göstererek verdiği yetki çerçevesinde 1960 yılından itibaren, öğrencilerle idare Hukuku pratik çalışmaları yaparken başarılı olabilmek için büyük ölçüde bu eserin bize gösterdiği yolda yürüdük. Türk idare hukukunda ve uzun yıllar türk idare hukukunun temel kaynağını oluşturan Fransız idare hukukunda kilometre taşı niteliğini taşıyan idari yargı kararlarını sistematik bir biçimde ele alarak derinlemesine analizini yapan 1993'de yitirdiğimiz Hocamız Profesör Ragıp Sarıca'nın 1949 tarihli "idarî Kaza - idarî Davalar" adlı 928 sayfalık devasa eseri de bu mütevazı çalışmamızın önderi olmuştur.
Anglo-Sakson hukukundan farklı olarak klasik idare Hukuku öğretimini uygulayan Fransa2 ve Almanya'da3 da bu türden eserler yayımlanmıştır. Fakat bunlardan hiç biri Prof. Duran'm ve Prof. Sar/ca'nın adı geçen eserleri kadar kapsamlı ve zengin içeriğe sahip eser niteliği taşımamaktadır. Bu vesileyle, bu büyük hocalarımızı burada saygıyla anmayı kaçınılmaz bir manevî borç saymaktayız. Son olarak, bu çalışmanın kitaplaştırması için teknik yardımda bulunan oğullarım Deniz Azrak ve Attila Azrak'a, bu çalışmanın yapılabilmesine yardımcı olmak için sabırlı davranan ve bir çok şeyden fedakârlık eden vefakâr eşim Hannelore Fischer Azrak'a, böyle bir çalışmanın öğrencilerin sınava hazırlanmalarında önemli bir katkı oluşturacağı yolunda sürekli telkinde bulunan Yard. Doç. Dr. Şebnem Sayhan'a ve sınav sorularının bir araya getirilmesinde yardımcı olan Araştırma Görevlisi Ahmet Yağlı'ya, kendisi de bir hukukçu olan ve beni böyle bir çalışmanın yayımlanması için ısrarla destekleyen ve çalışmanın bitirilmesini sabırla bekleyen Der Yayınevi'nin yöneticisi sayın Elif Derbeder'e ve yayınevinin çalışanlarına yürekten teşekkürlerimi sunarım.
Mainz - Almanya, 1 Şubat 2014 Prof. Dr. A. Ülkü Azrak
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ................3
İDARİ İŞLEMLER
işlerrıler - yetkide paralellik kuralı - sebep ve maksat unsuru açısından yapıl
ması gereken inceleme........................................................................... 9
>DDY personelinin görev, yetki ve sorumluluklarıyla ilgili hükümler içeren
Genel Düzenleyici işlem - Resmî Gazete'de yayımı gerekli Yönetmelik - Yetki
devrinin hukuki koşulları........................................................................ 15
>Belediyenin şirkete verdiği talimat etkili bir idari işlemdir - Belediyenin ilgi
linin yapmak zorunda olmasına karşın yapmadığı bir işi re'sen icra yoluyla
kendisinin yapmasından doğan giderlerin Amme Alacaklarının Tahsili Usulü
Kanunu'na göre ilgiliye ödettirilmesi yolunda verdiği kararın niteliği - Beledi
yenin, sınırları içindeki tarihi mekânları koruma yükümlülüğü.................... 21
>Radyo Televizyon Üst Kurulu üyelerinin TBMM Genel Kurulu'nca seçilme
lerine ilişkin işlemin bu organın hangi işlevine girdiği konusu - Bu işlevin
kaldırılmasının idare hukuku bakımından niteliği...................................... 27
İDARENİN SORUMLULUĞU
>Hukuka aykırı görevlendirme - Hukuka aykırı işlemin uygulanması - idari
işlemin uygulanmasından doğan zarar dolayısıyla açılacak tam yargı dava
sında ön başvurunun gerekip gerekmeyeceği.......................................... 35
>Karayolları Genel Müdürlüğü'nce yürütülen bayındırlık işi - yol yapımı sı
rasında ortaya çıkan çevreye zarar verici olay - hizmet kusurundan doğan
zararların tazmini zorunluluğu................................................................ 41
> idarenin kendi personeline karşı kusurlu davranışından doğan sorumluluğu
- Hizmet kusuru - idarenin hareketsizliğinden doğan manevi zararı ödeme
yükümlülüğü.......................................................................................... 47
"İDARENİN SORUMLULUĞU" NA İLİŞKİN DANIŞTAY KARARI
ÖRNEKLERİ......................................................................................... 51
İMAR HUKUKU
>imar plânına uygun yapı - Yapı ruhsatının maddi bakımdan ne tür bir işlem niteliği taşıdığı - Plânın iptalinin daha önce verilmiş yapı ruhsatına etkisi -Bağlantılı davaların birlikte açılmasının biçimsel ve usule ilişkin koşulları... 57
>imar planının düzenleyici işlem karakteri - imar planlarının kesinleşmesi
usulü - imar planının sebep ve amaç unsurları - Tören alanı kavramının nite
liği- Kamulaştırmanın sebep unsuru........................................................ 61
İMAR HUKUKUNA İLİŞKİN DANIŞTAY KARARI ÖRNEKLERİ................. 65
YÜKSEKÖĞRETİM
>Rektör atanması usulü - Yükseköğretim Kurulu'nun rektör atanmasına
ilişkin hukuki süreçteki rolü - Cumhurbaşkanının atama kararının niteliği -
atamanın geri alınması usulü.................................................................. 73
>Rektör seçimi sonucunun Cumhurbaşkanınca onaylanması - onay işlemi
nin yürürlüğe girmesi - zaman bakımından yetki sorunu - yetki kurallarına
uymamanın yaptırımı.............................................................................. 77
> Üniversite öğretim üyeliği statüsünden çıkma, emeklilik statüsüne girme
işlemlerinin ilgilinin kendi isteğiyle yapılmış olması - ilgilinin emeklilik
statüsünden öğretim üyeliği statüsüne geçirilme hususundaki isteğinin
reddine ilişkin işlemin hukuki niteliği - idarenin bu konudaki işlemlerinin
bağlı yetkiye dayalı olup olmadığı sorunu................................................. 85
>Teknik Üniversitenin yaptığı kayıt işleminin geri alınmasının hukuki koşulları - Hukuka aykırı işlemden kazanılmış hak doğabilip doğamayacağı.... 91
YÜKSEKÖĞRETİM İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARI ÖRNEKLERİ............. 97
>Bir iktisadi devlet teşekkülü niteliğindeki Türkiye Kömür işletmeleri Genel
Müdürlüğünde genel müdür görevini yapan kişinin ortak (üçlü) kararna
meyle görevden alınmasına ilişkin kararının hukuki niteliği - Genel müdürün
liyakatinin ölçütü - yürütmeyi durdurma kararlarının niteliği....................... 103
>Mülkiye Müfettişliği alımı için yazılı sınavın yanında sözlü sınav yapılması
nın gerekip gerekmeyeceği - sözlü sınav yapılacaksa bu sınav sonuçlarının
değerlendirilmesinin doğruluğu ve objektifliğinin denetlenmesinin sağlan
ması gereği ve yolları........................................................................... 109
> Memur sicil raporu - Sübjektif işlem - Takdir yetkisinin objektif değerlendir
meye dayandırılması zorunluluğu - Maksat unsurunun taşıdığı ağırlık - Mah
kemenin tarafların iddialarıyla bağlı olmaksızın "re'sen araştırma ilkesi" doğ
rultusunda hareket etmek zorunda olması............................................. 115
KAMU PERSONELİ'NİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİNE İLİŞKİN
DANIŞTAY KARARI ÖRNEKLERİ......................................................... 121
ÖZGÜRLÜKLER- KOLLUK YETKİSİ
>Yasa dışı örgüt mensubu olma nedeniyle verilen hapis cezasını çektikten
sonra tahliye edilen kişinin durumunun genel güvenlikle ilgisi - yurt dışına
çıkma yasağının dayandırıldığı hukuki neden - seyahat özgürlüğünün kısıt
lanması - içişleri Bakanlığı'nın takdir yetkisi ve bu yetkinin kullanılmasının
sınırı.................................................................................................... 127
>Valinin kolluk yetkisi - Sanat özgürlüğü ve sınırları - Anayasal güvence
- idarenin takdir yetkisinin sınırları - tiyatro temsillerinin idarece yasaklan
masının yasal nedenleri - Yasak kararının sebep ve maksat unsurlarının ince
lenmesi ............................................................................................. 131
>Siyasal partinin telefon görüşmelerinin kolluk makamlarınca dinlenmesi
- yargıç kararı veya yetkili merciin emri - gizli dinlemenin hukuka uygunlu
ğunun koşulları -zarar verici eylem........................................................ 139
ÖZGÜRLÜKLERLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARI ÖRNEKLERİ................. 146
İDARİ SÖZLEŞMELER
>işletme hakkı devir sözleşmesinin hukuki niteliği - Yap-işlet-Devret mo
deli sözleşmelerin hukukî niteliği - Danıştayın görüşünün alınması gereği
- Sözleşmenin iptali............................................................................. 753
^Yap-işlet Sözleşmesi'nin hukukî niteliği - Kamu hizmetine ilişkin sözleşme
lerin tabi olduğu maddî idare hukuku ve idari usul hukuku kuralları ve bu
sözleşmelerden doğan davaların inceleneceği yargı yeri........................... 757
İDARİ SÖZLEŞMELERLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARI ÖRNEKLERİ........ 165