İcra Ve İflas Hukukunda Tasarrufun İptali Davaları
İcra Ve İflas Hukukunda Tasarrufun İptali Davaları
Haşmet Sırrı AKŞENER
Sayfa Sayısı
:
864
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9758654152
II. BASKIYA ÖNSÖZ Elinizde bulunan "Tasarrufun İptali Davaları" kitabımızın ilk baskısının yapıldığı Eylül-2002 tarihinden bu güne dek olan süreç içinde, hem kitabın mevcudunun tükenmesi hem de 4949 sayılı yasa ile bu konuda yapılan değişiklik ve Yargıtay kararlannm bu değişime uygun emsal uygulamalarının olması kitabın ikinci baskısının yapılmasını gerektirdi. Bu teklif Legal Yayıncılığın sayın* yöneticilerinden de gelince ikinci baskı konusunda bazı noktalarda onlarla ortak bir düşünce etrafında hazırlık yaptık. Her şeyden önce kitabın hacminin genişlememesi, içeriğinin biraz daha zenginleştirilmesi ve uygulamaya dönük olması gerekiyordu. Bu bakımdan ilk baskıda bilinçli olarak yaptığımız aynı kararların çeşitli konular içinde takip kolaylığı sağlamak için tekrarı şeklindeki yazımdan vazgeçtik. Ancak bunu yaparken bu kararların ilgili olduğu konuda tekrarını yapma yerine bu kararların konu ile ilgisini belirterek kitabın hangi bölümünde bulunabileceği konusunda arama kolaylığı sağlayacak biçimde listelerini hazırladık. Bu kitap hacminin önemli ölçüde küçülmesini sağlamakla birlikte içerik konusunda bir azalma olmadan gerçekleştirilmiş oldu. Hatta bu baskıda ilk baskıdan daha fazla emsal karara yer verdiğimizi de söyleyebilirim. Özellikle İİY′nin en çok uygulama alanı bulan 280. maddesinde 4949 sayılı yasa ile yapılan değişiklik yeri geldiğinde geniş çapta işlendi. Bu değişiklikle ilgili ve diğer konulardaki Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Daire kararlan konuları ile ilgili olarak kitaba eklendi. Maddelere ve kavramlara göre arama cetveli yeniden gözden geçirilerek hazırlandı. İlk baskıdan sonra kitabımızla ilgili olarak yapılan yapıcı eleştiriler doğrultusunda kitaba bazı bölümler eklendi ve bazı bölüm açıklamaları ise genişletildi. Bütün bunların sonucu olarak kitap sayfa boyutunda küçülmekle birlikte içerik olarak zenginleşti. Bütün yapılan bu değişikliklerin gerçekleşmesinde bize yapıcı eleştirilerini ileten değerli meslektaşlarımıza, kitabın ikinci baskısını üstlenen ve bunu her konuda gösterdikleri özen ve titizlikle gerçekleştiren ve bizi çalışmalarımızda destekleyen Legal Yayıncılık′ın başta Av. Lütfü Başöz ve Av. Ramazan Çakmakçı olmak üzere sayın yöneticilerine ve tüm çalışanlanna teşekkürlerimi sunuyorum. Kitabın uygulamaya dönük olarak tüm hukukçulara yararlı olması en başta gelen dileğimizdir. Haşmet Sırrı Akşener Şubat-2007 Adatepe ÖNSÖZ Meslektaşım H. S. Akşener′in hukuk yaşamına sunduğu, öğreti ve uygulamayı içeren "Tasarrufun İptali Davaları" isimli eserini takdirle karşılıyorum. Öğreti ve uygulamanın birlikte eserlere yansıması, son yıllarda yaygın bir çaba haline gelmiştir. Akşener′ in, "Tasarrufun İptali Davaları" eseri de, bu husustaki olağanüstü gayretin sonucudur. Ülkemizdeki bilinen ve yaşanan ekonomik kriz nedeniyle, tasarrufun iptali davalarında, sayıca önemli artışlar olmuştur. Bu uyuşmazlıkların, kısa sürede yasalar ile hak ve adalete uygun olarak çözümünde, herkes yönünden sayısız yararlar olduğu çok açıktır. Akşener′in meslek yaşamındaki titiz ve dikkatli çalışmalan, bu değerli esere yansımıştır. Böyle bir eser için önsöz yazmaktan çok onur duyduğumu ifade etmek isterim. Benim gibi, diğer meslektaşlarım da, mutlaka onur duyacaklardır. Görüleceği üzere eser, iki kitabın birleşmesiyle oluşmuş bulunmaktadır. Birinci kitapta, oniki bölüm ve ikinci kitapta da, sekiz bölüm olarak açıklamalar yapılmıştır. Sözü edilen bölümlerde, öğretiye çokça yer verilmiş ve bu suretle önemli ve yararlı açıklamalar yapılmıştır. Ayrıca, bu açıklamalar, uygulama örnekleri ile emsal mahkeme ve Yargıtay kararlarıyla zenginleştirilmiştir. Bu değerli çalışmayı gerçekleştiren Akşener′i gönülden kutlar, eserin tüm hukukçulara yararlı olmasını dilerim. Yargıtay Onursal Daire Başkanı GÖNEN ERİŞ GİRİŞ Takip hukukunda tüm girişimlerin sonuçsuz kalmasıyla, alacaklının alacağına kavuşamaması üzerine ve borçlunun aczinin ortaya çıkmasıyla, yasa koyucu alacaklıya bazı imkanlar daha tanımıştır. Bunlardan en önemlisi tasarrufun iptali davası adıyla hukuk literatürüne giren ve İİY′nin 277-284. maddelerinde düzenlenen davalardır. Takibin, borçlunun aczi ile son bulması üzerine aciz belgesi edinen alacaklının borçluyu açık açık değilse bile, dolaylı bir biçimde kontrol ettiği ve mal varlığına ilaveler olduğunda takibini yeniden harekete geçirdiğini biliyoruz. Ancak bu durum takip hukukunda hep alacaklı ile borçlu arasında cereyan eden oluşumlardır. Tasarrufun iptali davaları ile istisnai bir durumla karşı karşıyayız. Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin bir kararında bu istisnai durum şu şekilde açıklanmıştır. "Mahkemeler genellikle ve pek az istisna dışında, kural olarak gerçekleşmiş ve geçmişte kalmış olaylara ilişkin karar verebilirler. Aksi halde ileride gerçekleşecek ilişkilerin doğuracakları sonuçları hangi doğrultuda olacakları genellikle kestirilemeyeceğinden verilecek böyle geleceğe ilişkin kararlar kişilerin özgürlük ve tasarruf haklarını bağımlı hale getirir. Bunun en kesin istisnası bu sözleşmelerin kovuşturma (takip) hukuku yönünden yerine getirilmemesi olanağı bulunması durumunda yine geçmişte yapılan sözleşmeleri ön görerek onların ve sonuçlarının İİY′nin 277. ve sonraki maddelerine göre ortadan kaldırılması imkanını veren durumdur." ′ Yine Yargıtay 4. Hukuk Dairesi′nin bir kararında bu istisnai durum şöyle açıklanmıştır: ".... Oysa, genel bir kural olarak bir sözleşmenin bozulmasını, ayrık durumlar hariç (örneğin İİY′nin 277. ve 6183 ′ Y4. HD 16. 09. 1976 T. 7730-7698 sa. ka. sayılı yasanın 24. ve müteakip maddelerinde öngörülen haller gibi) ancak sözleşmenin tarafları isteyebilir..." Özet olarak şöyle diyelim; iki kimse arasında yapılan bir sözleşmenin, kendi haklarını halele uğratıp zarar verme amacıyla yapıldığı kanıtlanmadıkça veya İİY′nin 277 ve sonraki maddelerinde oluşan durum dışında üçüncü kişilerce iptali istenemez. Tasarrufun iptali davalarında alacaklı veya alacaklılar ile borçlu veya borçlular arası ilişkiye üçüncü şahısların katıldığını görüyoruz. Diyelim ki borçlu ile belirli bir zaman aralığında ve belirli koşullar içinde hukuki ilişkiye giren ve bunu danışıklı yapan üçüncü kişi de artık alacaklının takip hukuku ile çizdiği çerçevenin içine girmiştir. Zorunlu dava arkadaşlığı bu davalarda çok önemli bir unsur olarak karşımıza çıkar. Bunun sonuçlan yeri geldiğinde ileride açıklanacaktır. Tasarrufun iptali davaları terimi hukuki teknik bir terim olarak kullanılmaktadır. Bu terimin İİY′de yazılı olduğunu ve 277. maddede "iptal davasından maksat 278, 279 ve 280. maddelerde yazılı tasarrufların butlanına hükmettirmektir." denmek suretiyle bu davaların isimlendirildiğini görüyoruz. Bu davaları takip hukukunun ortaya çıkardığı davalar kategorisi içinde sayabiliriz. İİY′nin özü ve amacı dikkate alınarak iptal davası; borçlunun alacaklısını zarara uğratmak kastıyla mal varlığından çıkarmış olduğu, mal ve hakların veya bunların yerine geçen değerlerin, tasarruftan zarar gören alacaklının, alacağını elde etmesi amacıyla dava açarak tekrar borçlunun mal varlığına geçmesini sağlamasıdır şeklinde tanımlanabilir.2 İptal davaları ile güdülen amaç; bir alacağın tamamının ya da bir kısmının tahsiline olanak bırakmamak amacıyla, borçlu tarafından yapılan bir taraflı hukuksal işlemlerle, borçlunun amacını bilen veya bilmesi gereken kimselerle yapılan bütün hukuksal işlemlerin hükümsüzlüğünü sağlamak ve bu yol ile alacağı tahsil etmektir. 6183 sayılı yasanın düzenlediği iptal davası ise kamu alacağının tahsilini sağlamaya yönelik olarak açılan ve tarih yönünden herhangi bir sınırlamaya girilmeden açılan dava- - ERTEKİN, Erol - KARATAŞ, İzzet: İcra İflas Hukukunda istihkak ve Tasarrufun İptali Davaları, 1995, S. 573 lardır. Bu davalar diğer prensipleri yönünden İİY′de düzenlenen iptal davaları gibidir. Bu açıklama ve tanımlamadan sonra şunları söyleyebiliriz. : I-İptal davası bir şahsi davadır ve herhangi bir ayni etkisi yoktur. Bundan şu sonuçlar çıkar: A-Hasmın iflas etmesi halinde davacının malı -yani borçlunun hasma kazandırdığı değeri- çıkarma hakkı olmayacak, sadece iflas masasına karşı bir iflas alacağı söz konusu olacaktır. B-Hasmın, bütün kazandığım elden çıkarması herhalde gerekmez; onun borcu davacının alacaklı olduğu miktarla (daha doğrusu aciz belgesinde gösterilen açık miktarı ile) sınırlıdır. C-İptal davası bir ayni dava olsaydı, borçlunun devrettiği mal varlığı parçası bir taşınmaz ise bu dava HYUY m. 13′ de gösterilen mahkemeden başkasında açılamayacaktı. Oysa dava şahsi bir dava olduğundan böyle bir durum söz konusu değildir. D-İptal davası bir ayni dava olsaydı davanın değeri, borçlunun hasma kazandırdığı değerin bütününe ,göre hesaplanacaktı. Oysa dava şahsi bir dava olduğundan ve yukarıda (B) de söylenen durum dolayısıyla, aciz belgesinde gösterilen açık miktarı bundan (yani hasmın kazanmış olduğu şeyin değerinden) daha azsa, dava değeri daha az olan miktara göre hesaplanacaktır. E-Devredilen değer bir taşınmaz ise, alacaklı davayı kazandığında tapudaki kaydın değiştirilip yeniden borçlu adına kayıt yapılması gerekmeyecektir. II-İptal davasının gayesi ve sonucu göz önünde tutuldukta anlaşılır ki bu bir inşai dava değildir. İptal davası bir eda davasıdır, fakat diğer eda davaları gibi sadece bir tespit davası olarak da açılabilir. 3 Dr. UMAR, Büğe, Türk İcra - İflas Hukukunda İptal Davası, 1963, İst. Üniversitesi Yayınları No: 1013 İÇİNDEKİLER II. Baskıya Önsöz Önsöz I. KİTAP ; 5 7 Sunuş 9 İçindekiler 11 Kısaltmalar 19 Kaynakça 21 Giriş 25 BİRİNCİ BOLUM Tasarrufun İptali Davasının Yanları (Davacı-Davalı) .29-56 I- Davacı 29 A- Haciz Yolu ile Takipte 29 B- İflas Yolu ile Takipte 31 II-Davalı 31 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 35 İKİNCİ BOLUM İptal Davalarının Dinlenme Koşullan ,57-116 I- İcra Takibinin Varlığı 58 II- Tasarrufun Borçtan Sonra Yapılması 59 III- Borçlu Hakkında Aciz Belgesi Bulunması 64 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 66 UÇUNCU BOLUM İptal Davasına Konu Tasarruflar 117-212 I- İvazsız Tasarruflar 120 II- Aciz Halinde İken Yapılan Tasarruflar 123 III- Borçlunun Hileli Tasarrufları 125 A- İİY′nin 178. Maddesinin III. Fıkrası 127 B- Borçlunun Tasarruflarla Mevcudunu Eksiltmesi 127 C- İİY′nin 280. Maddesinin III. Fıkrası 128 D- İİY′nin 280. Maddesinin Son Fıkrası 128 E- Süre Sınırlamasının Olmaması 129 F- İİY 280. Maddenin 4949 Sayılı Yasadan Sonraki Durumu 129 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 146 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İptal Davalarında Yetki 213-236 İptal Davalarında Yetki 213 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 215 BEŞİNCİ BÖLÜM İptal Davalarında Görev 231-264 İptal Davalarında Görev 231 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 237 ALTINCI BÖLÜM İptal Davalarında Aciz Belgesi 265-346 I- Aciz Belgesi Konusunda Genel Açıklamalar 265 A- Borç İkrarı Niteliği 265 B- Dava Koşulunu Teşkil Etmesi 265 C- Aciz Belgesi ile Takibe Devam Edilebilmesi 265 D- Zamanaşımını Durdurması 266 II-Aciz Belgeleri 266 A- Haciz Tutanakları 266 1- Haciz Tutanağı 266 2- İhtiyati Haciz Tutanağı 266 3- Rehin Açığı Belgesi 267 B- İflas Prosedürü İçinde Durum 267 1- İflasla İlgili Aciz Belgesi 267 2- İflastan Önce Alman Aciz Belgesi 268 Uygulamadan Somut Bir Örnek 271 Konu ile İlgili Yargıtay Kararlan 274 YEDİNCİ BÖLÜM İptal Davalarında Yargılama Usulü 347-358 I- Sürelerin Adlî Ara Vermede İşlemesi 347 II- Davaya Cevap Verme Süresi 347 III- Delillerin Takdiri 347 IV- İflas Halinde Ertelemenin Uygulanmaması 348 V- Başka Usule Göre Sürdürülen Davalarla Birleştirilememe 348 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 349 SEKİZİNCİ BÖLÜM İptal Davalarında Süreler 359-378 I- Beş Yıllık Dava Açma Süresi 359 II- Tasarrufun İptale Tabi Olma Süreleri 359 A- İİY′nin 278/11. Maddesindeki İki Yıllık Süre 359 B- İİY′nin 279/1. Maddesindeki Bir Yıllık Süre 360 C- İİY′nin 280. Maddesindeki Süre 361 1- Zarar Verme Kastıyla Yapılan Tasarruflar 361 2- Zarar Verme Kastıyla Yapılmayan Tasarruflar 361 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 364 DOKUZUNCU BOLUM İptal Davalarında İhtiyati Haciz Kararı . 379-394 İptal Davalarında İhtiyati Haciz Kararı 379 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 384 ONUNCU BOLUM İptal Davalarında Harç ve Vekalet Ücreti .395-414 I-Harç 395 II-Avukatlık Ücreti 396 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 397 ONBIRINCI BOLUM İptal Davasının Hükümleri .415-470 I- Genel Olarak 416 II-İptal Davasının Sabit Olması 419 A- Davacının Cebri İcra Yoluyla Hakkını Alması 419 B- Taşınmaz Kaydının Düzeltilmesine Gerek Olmaması 420 III- İptal Davalarında Zorunlu Dava Arkadaşlığı 422 IV- İİY′nin 283. Maddesi 424 A- İİY′nin 283/III. Fıkrası 424 B- İİY′nin 283/IV. Fıkrası 425 C- Üçüncü Şahsın Eski Haklarını Koruması 426 D- İİY′nin 283. Maddesinin Son Fıkrası 426 E- İflastaki İptal Davasının Hükümleri 427 Uygulama Örnekleri 427 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 430 ONIKINCI BOLUM Tasarrufun İptali Davaları İlamlarının İcrası 471 -474 Açıklama 471 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 472 ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM 6183 Sayılı AATUHK ile İlgili Açıklama .475-526 I- 6183 Sayılı Yasaya Göre Davacı 477 II- 6183 Sayılı Yasaya Göre Açılan İptal Davasında Görev 477 III- 6183 Sayılı Yasaya Göre Açılan İptal Davasında İhtiyati Haciz 477 IV-6183 Sayılı Yasaya Göre Açılan İptal Davalarında Usul 478 V- 6183 Sayılı Yasaya Göre Davalı 478 VI- 6183 Sayılı Yasaya Göre Açılan İptal Davalarında Aciz Belgesinin Zorunlu Olmaması -. 479 VII- 4389 Sayılı Bankalar Kanunu′na Göre Yapılan Düzenlemeler ....479 Konu ile İlgili Yargıtay Kararlan 485 II. KİTAP BİRİNCİ BÖLÜM İptal Davası ve Davacılar (İİY Madde 277) 529-600 İİY Madde 277 ve İlgili Yasa Maddeleri 529 Açıklama 530 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 533 İKİNCİ BOLUM İvazsız Tasarrufların Butlanı (İİY Madde 278) .601-642 İİY Madde 278 ve İlgili Yasa Maddeleri 601 Açıklama 606 Konu ile İlgili Yargıtay Kararlan 607 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Acizden Dolayı Butlan (İİY Madde 279) .643-656 İİY Madde 279 ve İlgili Yasa Maddeleri 643 Açıklama 646 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 648 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Diğer Butlan Halleri (İİY Madde 280) .657-734 İİY Madde 280 ve İlgili Yasa Maddeleri 657 Açıklama 662 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları .-. 667 BEŞİNCİ BÖLÜM İptal Davalarında Yargılama Usulü (İİY Madde 281) 735-750 İİY Madde 281 ve İlgili YasaJVIaddeleri 735 Açıklama 737 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 742 ALTINCI BÖLÜM İptal Davasında Davalı (İİY Madde 282) 751-774 İİY Madde 282 ve İlgili Yasa Maddeleri 751 Açıklama 753 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 755 YEDİNCİ BÖLÜM Geri Vermenin Kapsamı (İadenin Şümulü) (İİY Madde 283) 775-834 İİY Madde 283 ve İlgili Yasa Maddeleri 775 Açıklama 776 Konu ile İlgili Yargıtay Kararları 785 SEKİZİNCİ BOLUM Hak Düşürücü Süre (İİY Madde 284) ,835-852 İİY Madde 284 ve İlgili Yasa Maddeleri 835 Açıklama 835 Konu ile İlgili Yargıtay Kararlan 837 Maddelere Göre Arama Cetveli 853 Kavramlara Göre Arama Cetveli 859