Hukuki ve Mali Boyutlarıyla SUKUK ( Kira Sertifikaları )
Hukuki ve Mali Boyutlarıyla SUKUK ( Kira Sertifikaları )
İlhami SÖYLER
Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
TAKDİM
Kalkınmanın dinamik gücü yatırımdır. Yatırımın beşeri kaynağı girişimci, nesnel kaynağı ise finansmandır. Kalkınmayı sağlayacak yatırımların finansmanı, hem devlet, hem de özel sektör açısından öteden beri siyasetçileri, ekonomistleri ve maliyecileri meşgul etmektedir.
Kamu harcamaları, genel olarak vergilerle karşılanırken; özel harcamalar, ya öz kaynaklarla ya da banka kredileri ile finanse edilmektedir. Diğer taraftan modern devlet anlayışının bir sonucu olarak kamu hizmetlerinin nicelik ve niteliğinin artması nedeniyle vergi gelirleri yetersiz kalmakta, devletler de borçlanma yoluna başvurmaktadır.
Borçlanma, işletmelerin bilançolarını ve diğer mâli tablolarım olumsuz etkileyerek maliyetleri artırmaktadır. Devletlerin bütçelerini ve diğer makroekonomik dengelerini bozarak artan faiz ödemeleri de enflasyonu körüklemektedir.
Bu karmaşa içinde, alternatif bir finans ve yatırım enstrümanı olarak, kamu ve özel yatırımlar için İslami finans sisteminde sukuk olarak bilinen İslami tahvil ihracı yönteminin varlığı dikkat çekmektedir.
2000'li yılların başından itibaren Malezya ve Körfez ülkelerinde uygulanan bu yöntem, büyük bir sıçrama yaparak, Asya kıtasından sonra Avrupa ve Amerika kıtasında da kullanılmaya başlanarak global bir finans ve yatırım aracına dönüşmüştür. Bu yöntem gerekli mevzuat çalışmalarını takiben, 2010 yılından itibaren kira sertifikaları adı altında ülkemizde de uygulanmaya başlanmıştır.
Devlet ve firmalar açısından bir finans ve tasarruf sahipleri yönünden de bir yatırım aracı olan kira sertifikaları ihracını konu alan bu eserin;
- sukukun teorik altyapısının bütün yönleri ile açıklaması,
-
onun Türkiye'ye özgü bir versiyonu olarak uygulamaya konulan kira
sertifikaları ihracını, hukuki ve mali boyutları ile analize tabi tutması,
yorumlaması ve alternatif çözümler sunması,
Prof. Dr. Sacit ADALI
Turgut Özal Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
ÖNSÖZ
Finansman, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin temel sorunlarından birisidir. Gerek kamu hizmet ve yatırımları için, gerekse özel özel sektör yatırımları için öz kaynaklar yetersiz kaldığında, genel olarak bankacılık kesiminden sağlanan krediler, en çok başvurulan finansman aracıdır.
Ancak, esas itibariyle bir borçlanma aracı olan banka kredileri, özellikle işletmelerin maliyetlerini artırarak rekabet güçlerini zayıflatmaktadır. Bunun yanında kullanılan krediler bilançolarında borç olarak göründüklerinden kredibilitelerini de olumsuz olarak etkilemektedir. Bu şekilde borçlanma yoluyla sağlanan krediler, devlet ve diğer kamu kurumları açısından da benzer olumsuzluklar içermekte, hatta enflasyon gibi makroekonomik sorunlara yol açmaktadır.
Bu noktada, faiz içermeyen İslami finans sistemi, daha uygun çözümler sunmaktadır. Kâr-zarar ortaklığı, leasing (finansal kiralama), mal karşılığı kredi bunlardan bazılarıdır.
Bu çözümlerden birisi de sukuk olarak bilinen islami tahvil ihracı yöntemidir. Ülkemize özgü versiyonu kira sertifikalan olarak mevzuatımıza girmiş olan bu yöntem, 2010 yılından itibaren uygulanmaktadır.
Sukuk konusunda, ülkemizde şimdiye kadar bir eserin yayımlanmaması bir eksiklik olarak değerlendirildiğinden, ilk ve başlangıç olması açısından üç yıl önceden hazırlıklara başlanmıştır.
Aynı zamanda profesörlük etüdü olarak kaleme alınmış bu eseri baştan sona kadar sabır ve özveri ile okuyarak, önemli tavsiye ve düzeltmelerde bulunan çok değerli hukukçu ve maliyeci, Ufuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof.Dr. Erdoğan Öner'e teşekkür ediyorum.
Eserin yazım ve redaksiyonunda çok yakın desteklerini gördüğüm Fakültemiz öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. İkboljon Qoraboyev ve araştırma görevlisi Rabia Karaarslan'a da teşekkür ediyorum.
Ayrıca, eser için takdim yazmak lütfunda ve nezaketinde bulunan ve önerileri ile esere zenginlik kazandıran Fakültemiz Dekanı, değerli hocam Prof. Dr. Sacit Adalf ya da şükranlarımı sunuyorum.
Nihayet eserin basım ve yayımında emeği geçen Gazi Kitabevi yetkilileri ile personeline ve Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık Reklamcılık San. Tic. Ltd. Şti. çalışanlarına ayrı ayrı teşekkür ediyorum.
İlhami Söyler
KONU BAŞLIKLARI
- Sukuk- Hukuki Boyutları ile Kira Sertifikaları
- Mali Boyutlarıyla Kira Sertifikaları
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM SUKUK L İSLÂMÎ FİNANSMAN KAYNAKLARI 5- ÎSLAMÎ BANKACILIK 5
- Nakdi Krediler 5
- Bireysel Finansman Desteği 6
- Kurumsal Finansman Desteği 6
- Kâr- Zarar Ortaklığı Yatırımı (Muşaraka Finansmanı) 8
- Mal Karşılığı Vesaikin Alım-Satımı 9
- Finansal Kiralama (Leasing) 9
- Emek- Sermaye Ortaklığı Yatırımı (Mudaraba Finansmanı) 10
- Selem ve İstisna Sözleşmeleri 11
- Gayrinakdi Krediler 13
- İSLAMİ SİGORTACILIK 13
- İSLAMİ SERMAYE PİYASASI 15
- İslami Yatırım Fonları 16
- İslami Hisse Senetleri ,.16
- İslami Tahviller (Sukuk) 18
- TANIMI .19
- TARİHÎ GELİŞİMİ 20
- İŞLEYİŞİ 21
- ÖZELLİKLERİ 23
- YARARLARI 24
- Mikroekonomik Yararlan 24
- Kaynak Kuruluşlara Yararları 24
- Varlık Kiralama Şirketlerine Yararları 25
- Yatırımcılara Yararlan 25
- Diğer Kişi/Kuruluşlara Yararları 25
- Makroeonomik Yararlan 25
- GELENEKSEL BONOLARDAN VE HİSSE SENETLERİNDEN FARKLARI 26
- Bonolardan Farkları 26
- Hisse Senetlerinden Farkları 27
- Varlığa Endeksli Sukuk 29
- Bilançoya Endeksli Sukuk 29
- Sukuk-u Muşaraka (Kar-Zarar Ortaklığına Endeksli Sukuk) 32
- Sukuk-u Marabaha (Finansman Desteğine Endeksli Sukuku 35
- Sukuk-u Selem (İleri Vadede Teslime Endeksli Sukuk) 37
- Sukuk-u İstisna (Altyapı Yatınmlanna Endeksli Sukuk) 40
- Sukuk-u Wakala (Vekâlet Sözleşmesine Endeksli Sukuk) 41
- Sukuk-u İcara (Leasinge Endeksli Sukuk) 43
- Diğer Sukuk Çeşitleri 46
- GÜNEYDOĞU ASYA'DA SUKUK İHRACI 46
- SUUDİ ARABİSTAN VE KÖRFEZ BÖLGESİNDE SUKUK İHRACI 47
- AVRUPA ÜLKELERİNDE SUKUK İHRACI 47
- TANIM I 51
- KONUSU 52
- ASLİ TARAFLARI 53
- Kaynak Kuruluş 53
- Varlık Kiralama Şirketi (VKŞ) 54
- Mahiyeti 54
- Kuruluşu 54
- Yönetimi ile Belge ve Kayıt Düzeni 56
- Tasfiyesi ve Hakkında Kurulca Uygulanacak Tedbirler 57
- Yatırmcı Raporu Düzenleme Yükümlülüğü 60
- Diğer Sorumlulukları 60
- Yatırımcılar 60
- Bireysel Yatırımcılar 61
- Tahsisli Satış Yapılan Yatırımcılar 61
- Nitelikli Yatırımcılar 61
- FER’İ TARAFLARI 61
- Bankalar 62
- Borsalar 62
- Fon Kullanıcıları 62
- Ortak Girişim 63
- Girişimci 63
- Kurucu Şirketler 63
- Yüklenici 64
- Yetkili Kuruluş 64
- Merkezi Kayıt Kuruluşu(MKK) 64
- Kurul (SPK) 65
- SAHİPLİĞE DAYALI KİRA SERTİFİKALARI 66
- YÖNETİM SÖZLEŞMESİNE DAYALI KİRA SERTİFİKALARI 68
- ALIM-SATIMA DAYALI KİRA SERTİFİKALARI 69
- ORTAKLIĞA DAYALI KİRA SERTİFİKALARI 71
- ESER SÖZLEŞMESİNE DAYALI KİRA SERTİFİKALARI 74
- VARLIK VE HAKLARIN DEĞERİNİN TESPİTİ 76
- İHRACI 76
- BORSADA İŞLEM GÖRMESİ 77
- İTFASI 78
- KİRA SERTİFİKALARININ MUHASEBESİ 78
- KAYNAK KURULUŞUN MUHASEBE KAYITLARI 79
- VARLIK KİRALAMA ŞİRKETİNİN MUHASEBE KAYITLARI 81
- DEVLETE AİT VARLIK VE HAKLARIN KİRA SERTİFİKALARI İHRACI İLE DEĞERLENDİRİLMESİ 83
- KAYNAK KURULUŞ 85
- HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI VARLIK KİRALAMA ŞİRKETİ 85
- HMVKŞ’nin Unvanı ve Amacı 86
- Unvanı 86
- Amacı 86
- HMVKŞ'nin Niteliği ve Faaliyet Alanı 86
- Niteliği 86
- Faaliyet Alanı 86
- HMVKŞ’nin Yapamayacağı Faaliyetler 87
- HMVKŞ’nin Pay Sahipliği 87
- HMVKŞ’nin Denetimi 87
- KİRA SERTİFİKALARINA KONU MALLAR 88
- KİRA SERTİFİKALARI İHRACININ İŞLEYİŞİ 90
- DİĞER HUSUSLAR 91
- GELİR VERGİSİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 96
- KURUMLAR VERGİSİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 97
- Kurumlar Vergisi Muafiyeti 97
- Gayrimenkul Satış Kazancı İstisnası 98
- Kurumlar Vergisi Tevfıkatı (Kesintisi) 99
- KATMA DEĞER VERGİSİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 101
- Kira Sertifikaları İhracında KDV İstisnası 101
- Varlıkların Devir ve Kiralanmasında KDV İstisnası 102
- EMLAK VERGİSİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 102
- Bina Vergisi Muaflığı 102
- Arazi Vergisi Muaflığı 103
- DAMGA VERGİSİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 103
- Varlıkların Devir, İpotek, İade ve Kiralanmasında
- Devlete Ait Varlıklara Yönelik İşlemlerde Damga Vergisi
- HARÇLARA YÖNELİK TEŞVİKLER 104
- Varlıkların Devir, İade ve İpotek İşlemlerinde Harç İstisnası 104
- Devlete Ait Varlıklara Yönelik İşlemlerde Harç İstisnası 104
- HMVKŞ’nin Ana Sözleşmesinin Tescilinde Harç İstisnası 104
- HMVKŞ’nin Diğer İşlemlerinde Harç İstisnası 105
- GİDER VERGİLERİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 105
- İndirimli BSMV Uygulaması 105
- HMVKŞ’ ne Yönelik BSMV İstisnası 106
- HMVKŞ’ nin İlanlarının Ücretsiz Yayımlanması 106
- HMVKŞ’ nce îhraç Edilen Sertifikaların Teminat Olarak
- HMVKŞ’ nin İşlemleri ile İhraç Ettiği Sertifikaların
- HMVKŞ’ nin Taşınmazlarının Zorunlu Deprem Sigortasına
- HMVKŞ’ nin Defter Tutma Yükümlülüğünün Olmaması 107
- HMVKŞ’nin Mallarının Devlet Malı Hükmünde Olması 108
- HMVKŞ’nin İhraç Ettiği Kira Sertifikalarının Kendiliğinden
- HMVKŞ’nin Kira Sertifikalarına Yönelik İşlemlerinin İhale Kanunlarına Tabi Olmaması 108
- HMVKŞ’nin Kiralamalarının Borçlar Kanunu’na Tabi Olmaması. 108