Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Hukuki Boyutuyla Evrensel Hizmet
Hukuki Boyutuyla Evrensel Hizmet
Eser US
Sayfa Sayısı
:
252
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055373528
1.000,00
TL
GÄ°RÄ°Åž
Türkiye′de Telekomünikasyon sektörünün piyasa ekonomisine açılmasını müteakiben, 25.6.2005 tarih ve 5369 sayılı Evrensel Hizmetin SaÄŸlanması ve Bazı Kanunlarda DeÄŸiÅŸiklik Yapılması Hakkında Kanun ile evrensel hizmet kavramı yasal dayanaÄŸa kavuÅŸmuÅŸtur. 5369 sayılı Yasa ile, bu alanda, AB müktesebatı ile belirli düzeyde uyum saÄŸlanmıştır. Hukuki olarak Türk Telekomünikasyon A.Åž.′nin sabit telefon ve altyapısı üzerindeki "dejure" tekelinin kaldırılması da dahil olmak üzere tam piyasa serbestleÅŸtirilmesi tamamlanmıştır. Devlet, hukukunun geçerli olduÄŸu ve fakat piyasa yasaları, meslek kuralları, yönetim anlayışları ve gelenekleri gibi kuralların da iÅŸlediÄŸi, bu nedenle de bireysel özgürlüklerin korunması gereÄŸi nedeniyle alanın düzenlenmesi ve düzgün iÅŸlemesinin güvence altı¬na alınmasını devlet tüzel kiÅŸiliÄŸi dışında yer alan kurumlara bırakmıştır.
Bu anlamda çalışmamız iki bölüm üzerinde yoÄŸunlaÅŸacaktır. Birinci bölümde, Ä°dare Hukukunun temel konularından olan ve yine bu huku¬kun kurallarına göre düzenlenen "kamu hizmeti" kavramı incelenecektir. Kavramın ortaya çıkışı, Türk Ä°dare Hukukunda benimsenen anlayış ve küreselleÅŸme, serbest piyasa ekonomisi ve Avrupa BirliÄŸi mevzuatı çerevesinde kavramın geçirdiÄŸi evrim ele alınacaktır. Türkiye, idari siste¬mini oluÅŸtururken olduÄŸu gibi kamu hizmeti teori, rejim ve sistematiÄŸini benimserken de Fransa′dan esinlemiÅŸtir. Bu nedenle Kara Avrupası ve Fransa′nın kamu hizmeti anlayışının klasik ve geniÅŸ anlamından evrensel hizmete yaptığı yolculuk, Türk kamu hizmeti anlayışındaki deÄŸiÅŸime de ışık tutacaktır.
Çalışmanın ikinci bölümünde merkezi olarak evrensel hizmet kavramı ele alınacaktır. Temelinde anglo-sakson kökene sahip "evrensel hizmet" kavramı, kendisini doÄŸuran politikaların anlaşılabilmesi için öncelikle yönetim bilimi ve ekonomi politik açılarından incelenecektir. Amerika BirleÅŸik devletlerinde ortaya çıkan evrensel hizmet kavramının ve 1987′den itibaren Avrupa TopluluÄŸu belgelerinde kendine yer almasıy¬la Türk Hukuku açısından da önemli olan hukuki zemini yerleÅŸtirilmeye baÅŸlanmıştır. Nitekim Komisyon 1993′te, serbest rekabete zarar verme¬mek kaydıyla, evrensel hizmetleri garanti altına alacak politika ve hukuki düzenlemelerin bir an önce belirlenmesi gerekliliÄŸinin de altı çizilmiÅŸtir. Aynı zamanda, Türk hukuku açısından yepyeni bir kavram olan evrensel hizmetin daha iyi anlaşılabilmesi için kamu hizmeti ile arasındaki fark ve benzerliklerin de tespit edilmesi gerekmektedir. Bugün, kamu hizmetine egemen olan ilkeler olarak karşımıza, eÅŸitlik, deÄŸiÅŸkenlik ve süreklilik çık¬maktadır. Meccanilik, yani bedelsizlik ilkesi modern toplumların günlük ve sürekli gereksinimlerini devamlı ve düzenli bir ÅŸekilde karşılamaya yönelen kamu hizmetlerinin çeÅŸitlenmesi ve geliÅŸen teknoloji ile mali¬yetlerinin de artması üzerine mutlak ilke olmaktan çıkmıştır. Bununla birlikte, hizmetlerin deÄŸiÅŸen teknolojik ve sosyal koÅŸullara uyarlanması, yararlananlara (tüketicilerin) hizmetin ayrım gözetmeden ve kesintisiz ÅŸekilde sunulması gerekmektedir. LiberalleÅŸme sonucu tüketiciye götürü¬len hizmetlerin kalitesinde bir düşme olmaması ve bu hizmetlere makul ücretlerle eriÅŸim liberalizasyonun da meÅŸruiyetini saÄŸlayan bir ön koÅŸul¬dur. Ayrıca, evrensel hizmet alanının gerek Türkiye gerekse, Türkiye′nin öncülleri açısından belirlenip, "temel gereksinim" olarak nitelenen ve ge¬lecekte nitelenebilecek olan hizmetler, bu hizmetlerin yürütülme ÅŸartları, kalitesi ve tarifesi koÅŸullarının tespit edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, serbest piyasa ekonomisi kurallarının hâkim olduğu evrensel hizmet alanında, kamusal müdahaleler incelenecektir. Türkiye açısından 5369 sayılı Evrensel Hizmet Kanunu ile 5809 sayılı Elektronik Haberleş¬me Kanunu evrensel hizmet alanının düzenlenmesinde görevlendirilen Ulaştırma Bakanlığı ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ve rekabet kurallarına açısından denetim yapan Rekabet Kurumu incelenecektir.
öNSöZ
Kamu hizmeti kavramı, bu kavramın serbestleÅŸme ve özelleÅŸtirme politikalarıyla geçirdiÄŸi dönüşüm ve Avrupa BirliÄŸi′nin ortak pazar ya¬ratma amacının kamu hizmeti kavramı üzerindeki niteliksel ve niceliksel etkileri üzerinde bir çok çalışma bulunmaktadır. Bununla birlikte, Ame¬rikan hukuk sisteminden kaynaklanan ve Avrupa BirliÄŸi hukukunda ken¬dine yer edindikten sonra Türk Hukukunda yer alan "evrensel hizmet" kavramı üzerinde, özellikle hukuk alanında yeterli ve detaylı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenle evrensel hizmet kavramının, hukuki niteli¬ği, kavramsal ve niteliksel özellikleri hakkında bir çalışma özellikle önem arz etmektedir. Åžu an itibariyle özellikle telekomünikasyon ve elektronik haberleÅŸme hizmetleri temelinde tanımlanan evrensel hizmet kavramı¬nın, kamu hizmeti kavramı aleyhine bir geliÅŸim yönü çizip çizmeyeceÄŸi ve dahi kamu hizmetine ikame edilip edilmeyeceÄŸini zaman gösterecektir.
Dokuz Eylül Ãœniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Doktora Programı kapsamında ve Prof. Dr. Meltem KUT¬LU GÃœRSEL danışmanlığında hazırlanan bu çalışma, 10.06.2010 tari¬hinde Prof. Dr. Yahya K. ZABUNOÄžLU, Prof. Dr. DurmuÅŸ TEZCAN, Prof. Dr. Meltem KUTLU GÃœRSEL, Prof. Dr. Fevzi DEMÄ°R ve Prof. Dr. OÄŸuz SANCAKDAR′dan oluÅŸan jürinin önünde savunularak oybirliÄŸi ile kabul edilen doktora tezinin ufak bazı deÄŸiÅŸikliklerle basılmış ÅŸeklidir.
Özellikle akademik hayatımın ilk dönemlerinde yanımda olan, yol gösteren ve desteklerini esirgemeyen hocalarım Prof. Dr. DurmuÅŸ TEZCAN, Prof. Dr. Meltem KUTLU GÃœRSEL, Prof. Dr. OÄŸuz SAN-CAKDAR ve Yard. Doç. Dr. Muhlis ÖĞÜTÇÜ′ye, Ankara ÃœniversitesiHukuk Fakültesi′nde de hocam olan ve birlikte çalışma ÅŸansına ulaÅŸtığım saygıdeÄŸer Prof. Dr. Yahya K. ZABUNOÄžLU′na verdikleri her türlü des¬tek için şükranlarımı sunarım.
Bu vesile ile Dokuz Eylül Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi ve Çankaya Ãœniversitesi Hukuk Fakültesindeki deÄŸerli çalışma arkadaÅŸlarıma, özellik¬le Yard. Doç. Dr. Özge ÖNCÃœ ve Yard. Doç. Dr. UÄŸurBAYILLIOÄžLU′na dostlukları ve destekleri için, meslektaşım ve yakın dostum Yard. Doç. Dr. Özge YÃœCEL DERÄ°CÄ°LER′e gerek süreç içindeki manevi desteÄŸi ge¬rekse kaynaklara ulaÅŸmadaki zorluklarda yardımcı olduÄŸu için teÅŸekkürü bir borç bilirim.
Alınan bunca destek ve çabalara rağmen çalışmanın Türk hukukun¬da ilk olması ve uygulamaya ilişkin yargı kararlarının bulunmaması bir takım eksikliklere sebebiyet verebilecektir. Bununla birlikte, evrensel hizmet konusuna menşein değerlendirilmesiyle Türk idare hukuku açı¬sından getirilen yaklaşımın konuyla ilgilenenlere ve tüm okuyuculara yararlı olmasını dilerim.
Dr. Eser US
Åžubat, 2012
Ankara
İÇİNDEKİLER :
ÖNSÖZ..................................................................................................................VII
İÇİNDEKİLER..................................................................................................... IX
KISALTMALAR.................................................................................................XV
GÄ°RÄ°Åž..........................................................................................................................1
Birinci Bölüm
EVRENSEL HÄ°ZMET KAVRAMININ
DOÄžUÅžU
I. KAMU HÄ°ZMETÄ° KAVRAMI....................................................................3
A. Genel Olarak Kamu Hizmeti Kavramı.................................................3
1. Ä°ktisat ve Kamu Maliyesinin Konusu Olarak Kamu
Hizmeti Kavramı.................................................................................3
2. Devletin İşlevi Olarak Kamu Hizmeti Kavramı ve
Hukuki Yaklaşım.................................................................................6
B. Fransız Hukukunda Kamu Hizmeti Kavramı.....................................8
1. Fransa’da Kamu Hizmeti Kavramının Gelişimi..........................8
2. FransaÂ’da Kamu Hizmetlerinin ve Ä°lkelerinin
Dönüşümü...........................................................................................11
C. Türk İdare Hukukunda Kamu Hizmeti Kavramı.............................15
1. Kamu Hizmeti Kavramının Unsurları.........................................15
a. Organik Unsur............................................................................17
aa. Kamu Hizmetlerinin Kamu Kurum ve Kuruluşları
Tarafından Yürütülmesi.....................................................18
bb. Kamu Hizmetlerinin Özel Hukuk Kişileri Eliyle
Yürütülmesi..........................................................................19
b. Maddi Unsur............................................................................... 22
aa. Toplumsal İhtiyaçların Karşılanması Zorunluluğu... 22
bb. Kamu Yararı Kavramı ....................................................... 25
c. Åžekli Unsur ..................................................................................29
II. KAMU HÄ°ZMETÄ° KAVRAMINDAKÄ° GELÄ°ÅžMELER.................... 30
A. Küreselleşme ve Neoliberal Politikaların Kamu Hizmeti
Kavramına Etkisi..................................................................................... 30
B. Kamu Hizmeti Temel Ä°lkelerinde ve Terimlerinde
Bakalaşım...................................................................................................35
C. Kamu Hizmetinin İşletilmesi ve Regülasyon....................................39
III. EVRENSEL HÄ°ZMET KAVRAMINI DOÄžURAN SÄ°YASÄ°
NEDENLER VE KAVRAMIN GELİŞİMİ.............................................43
A. Evrensel Hizmet Kavramının Ortaya Çıkışı.....................................43
1. Amerika BirleÅŸik DevletleriÂ’nde Evrensel Hizmeti
DoÄŸuran Politik Nedenler...............................................................43
2. Kamu Hizmeti Kavramına Avrupa Birliği Yaklaşımı ve
Evrensel Hizmet............................................................................... 46
a. Avrupa Birliği Kamu Hizmeti Anlayışı................................ 46
b. Avrupa Birliği Kamu Hizmeti Anlayışı İle İlgili
Kavramlar.....................................................................................51
aa. Genel Yarar Hizmetleri......................................................51
bb. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri..................................53
aaa. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Kavramının
Belirlenmesi................................................................53
bbb. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Kapsamı ve
DeÄŸerlendirme...........................................................58
cc. Kamu Hizmeti Yükümlülükleri (Zorunlu
Hizmetler).............................................................................62
dd. Evrensel Hizmet Kavramı.................................................62
c. Avrupa Birliği Rekabet Kuralları Karşısında Kamu
Ä°ÅŸletmeleri.................................................................................... 64
d. Avrupa Birliğinde Evrensel Hizmet Kavramının
Benimsenmesi ............................................................................71
B. Türkiye’de Evrensel Hizmet Kavramının Ortaya Çıkışı................74
1. Evrensel Hizmetin Kavramsal Kabulü Olarak ve “Asgari
Hizmet” Kavramı..............................................................................74
2. Telekomünikasyon Hizmetlerinin Hukuki Niteliği.................76
3. Türkiye’de Evrensel Hizmet Kavramına Giden Süreç.............78
a. Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Serbestleştirme ve
Özelleştirmeler............................................................................78
aa. Genel Olarak Özelleştirme Kavramı..............................78
bb. Türkiye’de Özelleştirme .................................................. 82
aaa. Türk Hukukunda Özelleştirmenin Yasal
Dayanakları............................................................... 82
bbb. Türkiye’deki Özelleştirme Uygulamaları
Hakkında Genel Değerlendirme.......................... 87
b. Sektöryel Bir Seçim Olarak Türk Telekom
Özelleştirilmesi...........................................................................89
aa. Özelleştirme Süreci ve Yasal Dayanaklar.......................89
bb. Türk Telekom Özelleştirmesi ......................................... 94
İkinci Bölüm
EVRENSEL HÄ°ZMET KAVRAMI VE TABÄ°
OLDUÄžU HUKUKÄ° REJÄ°M
I. EVRENSEL HÄ°ZMETÄ°N TANIMI......................................................... 99
A. Karşılaştırmalı Hukukta Evrensel Hizmet Tanımı......................... 99
1. Amerika BirleÅŸik DevletleriÂ’nde Evrensel Hizmet
Kavramı.............................................................................................. 99
2. Avrupa Birliğinin Evrensel Hizmet Tanımı ve
Uygulaması...................................................................................... 108
3. Fransa’da Evrensel Hizmet Kavramı ve Uygulaması............. 112
4. Türkiye’de Evrensel Hizmet Tanımı..........................................116
B. Evrensel Hizmetin Kriterleri.............................................................. 122
1. Genel Kriterler................................................................................ 123
a. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Alanı.......................... 123
b. Sosyal Refahın Sağlanması Gerekçesi .............................. 125
c. Ekonomik Büyüme Planı Olarak Evrensel Hizmet.........126
2. Özel Kriterler................................................................................... 128
a. Standart Kalitede Hizmet..................................................... 128
b. Makul Fiyat............................................................................... 133
II. EVRENSEL HÄ°ZMET ALANI VE KAPSAMININ
BELÄ°RLENMESÄ° ........................................................................................ 135
A. Karşılaştırmalı Hukukta Evrensel Hizmetin Kapsamı................ 135
1. ABD’de Evrensel Hizmetin Kapsamı........................................ 135
2. Fransa’da Evrensel Hizmet Kapsamı......................................... 137
B. Türkiye’de Evrensel Hizmet Alanı ve Kapsamı............................. 137
1. Görev Sözleşmeleri......................................................................... 142
2. Ruhsat Usulü................................................................................... 143
3. Genel Ä°zin......................................................................................... 146
C. Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Belirlenmesi.............................. 147
D. Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Sorumlulukları ve
Hakları..................................................................................................... 149
III. EVRENSEL HÄ°ZMETÄ°N FÄ°NANSMANI.......................................... 152
A. Evrensel Hizmetin Finansman Usulleri.......................................... 152
1. Hizmetin Kendi İçinden Finansmanı........................................ 153
a. Tarife Dengelemesi Yöntemi................................................ 153
b. Transfer Yöntemi..................................................................... 156
2. Hizmetin Dışarıdan Finansmanı ya da Evrensel Hizmet
Fonu................................................................................................... 159
B. Türkiye’de Evrensel Hizmetin Finansmanı.................................... 164
1. Türkiye’de Evrensel Hizmetin Finansman Usulü.................. 164
2. Türkiye’de Evrensel Hizmet Fonu Uygulaması...................... 167
IV. EVRENSEL HÄ°ZMET Ä°LKELERÄ°..........................................................174
A. Kamu Hizmetinin Temel Ä°lkeleri.......................................................174
1. Süreklilik İlkesi................................................................................174
2. EÅŸitlik ve Nesnellik Ä°lkesi............................................................. 177
3. DeÄŸiÅŸkenlik Ä°lkesi........................................................................... 182
4. Bedelsizlik Ä°lkesi............................................................................. 184
B. Kamu Hizmetinin Yeni Ä°lkeleri.......................................................... 187
1. Şeffaflık ve Katılım İlkesi............................................................. 187
2. Yalınlık İlkesi................................................................................... 192
3. Ulaşılabilirlik İlkesi ....................................................................... 193
4. Güven ve Sorumluluk İlkesi......................................................... 194
5. Kalite ve Etkinlik Ä°lkesi................................................................. 197
C. Evrensel Hizmet Ä°lkeleri...................................................................... 199
1. 5369 Sayılı EHK’da Evrensel Hizmet İlkeleri......................... 199
2. 5809 Sayılı Elektronik Haberleşme Kanunun
Düzenlediği İlkeler........................................................................ 201
V. EVRENSEL HÄ°ZMETÄ°N MÄ°SYONU: BÄ°LGÄ°
(ENFORMASYON) TOPLUMU..........................................................203
Üçüncü Bölüm
EVRENSEL HÄ°ZMET ALANININ
DÃœZENLENMESÄ°
I. KARÅžILAÅžTIRMALI HUKUKTA EVRENSEL HÄ°ZMET
ALANININ DÃœZENLENMESÄ°............................................................209
A. Amerika BirleÅŸik Devletleri................................................................. 210
B. Fransa....................................................................................................... 212
II. TÃœRK HUKUKUNDA EVRENSEL HÄ°ZMET ALANININ
DÃœZENLENMESÄ°..................................................................................... 215
A. Ulaştırma Bakanlığı’nın Evrensel Hizmet Alanındaki Rolü.......216
B. Bilgi Teknolojileri ve Ä°letiÅŸim KurumuÂ’nun Evrensel
Hizmet Alanındaki Rolü..................................................................... 218
1. Kurumun Teşkilat Yapısı.............................................................. 218
a. Kurumun Hukuki Statüsü ve Türk İdari Teşkilatı
İçindeki Yeri.............................................................................. 218
b. Kurumun Yapısı ......................................................................222
2. Kurumun Görev ve Yetkileri........................................................ 227
a. Kurumun Düzenleme Yetkileri............................................ 227
b. Kurumun Denetim ve Yaptırım Uygulama Yetkisi......... 229
C. Rekabet Kurumunun Evrensel Hizmet Alanındaki Rolü............ 232
SONUÇ................................................................................................................. 237
KAYNAKÇA.......................................................................................................243
Türkiye′de Telekomünikasyon sektörünün piyasa ekonomisine açılmasını müteakiben, 25.6.2005 tarih ve 5369 sayılı Evrensel Hizmetin SaÄŸlanması ve Bazı Kanunlarda DeÄŸiÅŸiklik Yapılması Hakkında Kanun ile evrensel hizmet kavramı yasal dayanaÄŸa kavuÅŸmuÅŸtur. 5369 sayılı Yasa ile, bu alanda, AB müktesebatı ile belirli düzeyde uyum saÄŸlanmıştır. Hukuki olarak Türk Telekomünikasyon A.Åž.′nin sabit telefon ve altyapısı üzerindeki "dejure" tekelinin kaldırılması da dahil olmak üzere tam piyasa serbestleÅŸtirilmesi tamamlanmıştır. Devlet, hukukunun geçerli olduÄŸu ve fakat piyasa yasaları, meslek kuralları, yönetim anlayışları ve gelenekleri gibi kuralların da iÅŸlediÄŸi, bu nedenle de bireysel özgürlüklerin korunması gereÄŸi nedeniyle alanın düzenlenmesi ve düzgün iÅŸlemesinin güvence altı¬na alınmasını devlet tüzel kiÅŸiliÄŸi dışında yer alan kurumlara bırakmıştır.
Bu anlamda çalışmamız iki bölüm üzerinde yoÄŸunlaÅŸacaktır. Birinci bölümde, Ä°dare Hukukunun temel konularından olan ve yine bu huku¬kun kurallarına göre düzenlenen "kamu hizmeti" kavramı incelenecektir. Kavramın ortaya çıkışı, Türk Ä°dare Hukukunda benimsenen anlayış ve küreselleÅŸme, serbest piyasa ekonomisi ve Avrupa BirliÄŸi mevzuatı çerevesinde kavramın geçirdiÄŸi evrim ele alınacaktır. Türkiye, idari siste¬mini oluÅŸtururken olduÄŸu gibi kamu hizmeti teori, rejim ve sistematiÄŸini benimserken de Fransa′dan esinlemiÅŸtir. Bu nedenle Kara Avrupası ve Fransa′nın kamu hizmeti anlayışının klasik ve geniÅŸ anlamından evrensel hizmete yaptığı yolculuk, Türk kamu hizmeti anlayışındaki deÄŸiÅŸime de ışık tutacaktır.
Çalışmanın ikinci bölümünde merkezi olarak evrensel hizmet kavramı ele alınacaktır. Temelinde anglo-sakson kökene sahip "evrensel hizmet" kavramı, kendisini doÄŸuran politikaların anlaşılabilmesi için öncelikle yönetim bilimi ve ekonomi politik açılarından incelenecektir. Amerika BirleÅŸik devletlerinde ortaya çıkan evrensel hizmet kavramının ve 1987′den itibaren Avrupa TopluluÄŸu belgelerinde kendine yer almasıy¬la Türk Hukuku açısından da önemli olan hukuki zemini yerleÅŸtirilmeye baÅŸlanmıştır. Nitekim Komisyon 1993′te, serbest rekabete zarar verme¬mek kaydıyla, evrensel hizmetleri garanti altına alacak politika ve hukuki düzenlemelerin bir an önce belirlenmesi gerekliliÄŸinin de altı çizilmiÅŸtir. Aynı zamanda, Türk hukuku açısından yepyeni bir kavram olan evrensel hizmetin daha iyi anlaşılabilmesi için kamu hizmeti ile arasındaki fark ve benzerliklerin de tespit edilmesi gerekmektedir. Bugün, kamu hizmetine egemen olan ilkeler olarak karşımıza, eÅŸitlik, deÄŸiÅŸkenlik ve süreklilik çık¬maktadır. Meccanilik, yani bedelsizlik ilkesi modern toplumların günlük ve sürekli gereksinimlerini devamlı ve düzenli bir ÅŸekilde karşılamaya yönelen kamu hizmetlerinin çeÅŸitlenmesi ve geliÅŸen teknoloji ile mali¬yetlerinin de artması üzerine mutlak ilke olmaktan çıkmıştır. Bununla birlikte, hizmetlerin deÄŸiÅŸen teknolojik ve sosyal koÅŸullara uyarlanması, yararlananlara (tüketicilerin) hizmetin ayrım gözetmeden ve kesintisiz ÅŸekilde sunulması gerekmektedir. LiberalleÅŸme sonucu tüketiciye götürü¬len hizmetlerin kalitesinde bir düşme olmaması ve bu hizmetlere makul ücretlerle eriÅŸim liberalizasyonun da meÅŸruiyetini saÄŸlayan bir ön koÅŸul¬dur. Ayrıca, evrensel hizmet alanının gerek Türkiye gerekse, Türkiye′nin öncülleri açısından belirlenip, "temel gereksinim" olarak nitelenen ve ge¬lecekte nitelenebilecek olan hizmetler, bu hizmetlerin yürütülme ÅŸartları, kalitesi ve tarifesi koÅŸullarının tespit edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, serbest piyasa ekonomisi kurallarının hâkim olduğu evrensel hizmet alanında, kamusal müdahaleler incelenecektir. Türkiye açısından 5369 sayılı Evrensel Hizmet Kanunu ile 5809 sayılı Elektronik Haberleş¬me Kanunu evrensel hizmet alanının düzenlenmesinde görevlendirilen Ulaştırma Bakanlığı ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ve rekabet kurallarına açısından denetim yapan Rekabet Kurumu incelenecektir.
öNSöZ
Kamu hizmeti kavramı, bu kavramın serbestleÅŸme ve özelleÅŸtirme politikalarıyla geçirdiÄŸi dönüşüm ve Avrupa BirliÄŸi′nin ortak pazar ya¬ratma amacının kamu hizmeti kavramı üzerindeki niteliksel ve niceliksel etkileri üzerinde bir çok çalışma bulunmaktadır. Bununla birlikte, Ame¬rikan hukuk sisteminden kaynaklanan ve Avrupa BirliÄŸi hukukunda ken¬dine yer edindikten sonra Türk Hukukunda yer alan "evrensel hizmet" kavramı üzerinde, özellikle hukuk alanında yeterli ve detaylı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenle evrensel hizmet kavramının, hukuki niteli¬ği, kavramsal ve niteliksel özellikleri hakkında bir çalışma özellikle önem arz etmektedir. Åžu an itibariyle özellikle telekomünikasyon ve elektronik haberleÅŸme hizmetleri temelinde tanımlanan evrensel hizmet kavramı¬nın, kamu hizmeti kavramı aleyhine bir geliÅŸim yönü çizip çizmeyeceÄŸi ve dahi kamu hizmetine ikame edilip edilmeyeceÄŸini zaman gösterecektir.
Dokuz Eylül Ãœniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Doktora Programı kapsamında ve Prof. Dr. Meltem KUT¬LU GÃœRSEL danışmanlığında hazırlanan bu çalışma, 10.06.2010 tari¬hinde Prof. Dr. Yahya K. ZABUNOÄžLU, Prof. Dr. DurmuÅŸ TEZCAN, Prof. Dr. Meltem KUTLU GÃœRSEL, Prof. Dr. Fevzi DEMÄ°R ve Prof. Dr. OÄŸuz SANCAKDAR′dan oluÅŸan jürinin önünde savunularak oybirliÄŸi ile kabul edilen doktora tezinin ufak bazı deÄŸiÅŸikliklerle basılmış ÅŸeklidir.
Özellikle akademik hayatımın ilk dönemlerinde yanımda olan, yol gösteren ve desteklerini esirgemeyen hocalarım Prof. Dr. DurmuÅŸ TEZCAN, Prof. Dr. Meltem KUTLU GÃœRSEL, Prof. Dr. OÄŸuz SAN-CAKDAR ve Yard. Doç. Dr. Muhlis ÖĞÜTÇÜ′ye, Ankara ÃœniversitesiHukuk Fakültesi′nde de hocam olan ve birlikte çalışma ÅŸansına ulaÅŸtığım saygıdeÄŸer Prof. Dr. Yahya K. ZABUNOÄžLU′na verdikleri her türlü des¬tek için şükranlarımı sunarım.
Bu vesile ile Dokuz Eylül Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi ve Çankaya Ãœniversitesi Hukuk Fakültesindeki deÄŸerli çalışma arkadaÅŸlarıma, özellik¬le Yard. Doç. Dr. Özge ÖNCÃœ ve Yard. Doç. Dr. UÄŸurBAYILLIOÄžLU′na dostlukları ve destekleri için, meslektaşım ve yakın dostum Yard. Doç. Dr. Özge YÃœCEL DERÄ°CÄ°LER′e gerek süreç içindeki manevi desteÄŸi ge¬rekse kaynaklara ulaÅŸmadaki zorluklarda yardımcı olduÄŸu için teÅŸekkürü bir borç bilirim.
Alınan bunca destek ve çabalara rağmen çalışmanın Türk hukukun¬da ilk olması ve uygulamaya ilişkin yargı kararlarının bulunmaması bir takım eksikliklere sebebiyet verebilecektir. Bununla birlikte, evrensel hizmet konusuna menşein değerlendirilmesiyle Türk idare hukuku açı¬sından getirilen yaklaşımın konuyla ilgilenenlere ve tüm okuyuculara yararlı olmasını dilerim.
Dr. Eser US
Åžubat, 2012
Ankara
İÇİNDEKİLER :
ÖNSÖZ..................................................................................................................VII
İÇİNDEKİLER..................................................................................................... IX
KISALTMALAR.................................................................................................XV
GÄ°RÄ°Åž..........................................................................................................................1
Birinci Bölüm
EVRENSEL HÄ°ZMET KAVRAMININ
DOÄžUÅžU
I. KAMU HÄ°ZMETÄ° KAVRAMI....................................................................3
A. Genel Olarak Kamu Hizmeti Kavramı.................................................3
1. Ä°ktisat ve Kamu Maliyesinin Konusu Olarak Kamu
Hizmeti Kavramı.................................................................................3
2. Devletin İşlevi Olarak Kamu Hizmeti Kavramı ve
Hukuki Yaklaşım.................................................................................6
B. Fransız Hukukunda Kamu Hizmeti Kavramı.....................................8
1. Fransa’da Kamu Hizmeti Kavramının Gelişimi..........................8
2. FransaÂ’da Kamu Hizmetlerinin ve Ä°lkelerinin
Dönüşümü...........................................................................................11
C. Türk İdare Hukukunda Kamu Hizmeti Kavramı.............................15
1. Kamu Hizmeti Kavramının Unsurları.........................................15
a. Organik Unsur............................................................................17
aa. Kamu Hizmetlerinin Kamu Kurum ve Kuruluşları
Tarafından Yürütülmesi.....................................................18
bb. Kamu Hizmetlerinin Özel Hukuk Kişileri Eliyle
Yürütülmesi..........................................................................19
b. Maddi Unsur............................................................................... 22
aa. Toplumsal İhtiyaçların Karşılanması Zorunluluğu... 22
bb. Kamu Yararı Kavramı ....................................................... 25
c. Åžekli Unsur ..................................................................................29
II. KAMU HÄ°ZMETÄ° KAVRAMINDAKÄ° GELÄ°ÅžMELER.................... 30
A. Küreselleşme ve Neoliberal Politikaların Kamu Hizmeti
Kavramına Etkisi..................................................................................... 30
B. Kamu Hizmeti Temel Ä°lkelerinde ve Terimlerinde
Bakalaşım...................................................................................................35
C. Kamu Hizmetinin İşletilmesi ve Regülasyon....................................39
III. EVRENSEL HÄ°ZMET KAVRAMINI DOÄžURAN SÄ°YASÄ°
NEDENLER VE KAVRAMIN GELİŞİMİ.............................................43
A. Evrensel Hizmet Kavramının Ortaya Çıkışı.....................................43
1. Amerika BirleÅŸik DevletleriÂ’nde Evrensel Hizmeti
DoÄŸuran Politik Nedenler...............................................................43
2. Kamu Hizmeti Kavramına Avrupa Birliği Yaklaşımı ve
Evrensel Hizmet............................................................................... 46
a. Avrupa Birliği Kamu Hizmeti Anlayışı................................ 46
b. Avrupa Birliği Kamu Hizmeti Anlayışı İle İlgili
Kavramlar.....................................................................................51
aa. Genel Yarar Hizmetleri......................................................51
bb. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri..................................53
aaa. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Kavramının
Belirlenmesi................................................................53
bbb. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Kapsamı ve
DeÄŸerlendirme...........................................................58
cc. Kamu Hizmeti Yükümlülükleri (Zorunlu
Hizmetler).............................................................................62
dd. Evrensel Hizmet Kavramı.................................................62
c. Avrupa Birliği Rekabet Kuralları Karşısında Kamu
Ä°ÅŸletmeleri.................................................................................... 64
d. Avrupa Birliğinde Evrensel Hizmet Kavramının
Benimsenmesi ............................................................................71
B. Türkiye’de Evrensel Hizmet Kavramının Ortaya Çıkışı................74
1. Evrensel Hizmetin Kavramsal Kabulü Olarak ve “Asgari
Hizmet” Kavramı..............................................................................74
2. Telekomünikasyon Hizmetlerinin Hukuki Niteliği.................76
3. Türkiye’de Evrensel Hizmet Kavramına Giden Süreç.............78
a. Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Serbestleştirme ve
Özelleştirmeler............................................................................78
aa. Genel Olarak Özelleştirme Kavramı..............................78
bb. Türkiye’de Özelleştirme .................................................. 82
aaa. Türk Hukukunda Özelleştirmenin Yasal
Dayanakları............................................................... 82
bbb. Türkiye’deki Özelleştirme Uygulamaları
Hakkında Genel Değerlendirme.......................... 87
b. Sektöryel Bir Seçim Olarak Türk Telekom
Özelleştirilmesi...........................................................................89
aa. Özelleştirme Süreci ve Yasal Dayanaklar.......................89
bb. Türk Telekom Özelleştirmesi ......................................... 94
İkinci Bölüm
EVRENSEL HÄ°ZMET KAVRAMI VE TABÄ°
OLDUÄžU HUKUKÄ° REJÄ°M
I. EVRENSEL HÄ°ZMETÄ°N TANIMI......................................................... 99
A. Karşılaştırmalı Hukukta Evrensel Hizmet Tanımı......................... 99
1. Amerika BirleÅŸik DevletleriÂ’nde Evrensel Hizmet
Kavramı.............................................................................................. 99
2. Avrupa Birliğinin Evrensel Hizmet Tanımı ve
Uygulaması...................................................................................... 108
3. Fransa’da Evrensel Hizmet Kavramı ve Uygulaması............. 112
4. Türkiye’de Evrensel Hizmet Tanımı..........................................116
B. Evrensel Hizmetin Kriterleri.............................................................. 122
1. Genel Kriterler................................................................................ 123
a. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Alanı.......................... 123
b. Sosyal Refahın Sağlanması Gerekçesi .............................. 125
c. Ekonomik Büyüme Planı Olarak Evrensel Hizmet.........126
2. Özel Kriterler................................................................................... 128
a. Standart Kalitede Hizmet..................................................... 128
b. Makul Fiyat............................................................................... 133
II. EVRENSEL HÄ°ZMET ALANI VE KAPSAMININ
BELÄ°RLENMESÄ° ........................................................................................ 135
A. Karşılaştırmalı Hukukta Evrensel Hizmetin Kapsamı................ 135
1. ABD’de Evrensel Hizmetin Kapsamı........................................ 135
2. Fransa’da Evrensel Hizmet Kapsamı......................................... 137
B. Türkiye’de Evrensel Hizmet Alanı ve Kapsamı............................. 137
1. Görev Sözleşmeleri......................................................................... 142
2. Ruhsat Usulü................................................................................... 143
3. Genel Ä°zin......................................................................................... 146
C. Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Belirlenmesi.............................. 147
D. Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Sorumlulukları ve
Hakları..................................................................................................... 149
III. EVRENSEL HÄ°ZMETÄ°N FÄ°NANSMANI.......................................... 152
A. Evrensel Hizmetin Finansman Usulleri.......................................... 152
1. Hizmetin Kendi İçinden Finansmanı........................................ 153
a. Tarife Dengelemesi Yöntemi................................................ 153
b. Transfer Yöntemi..................................................................... 156
2. Hizmetin Dışarıdan Finansmanı ya da Evrensel Hizmet
Fonu................................................................................................... 159
B. Türkiye’de Evrensel Hizmetin Finansmanı.................................... 164
1. Türkiye’de Evrensel Hizmetin Finansman Usulü.................. 164
2. Türkiye’de Evrensel Hizmet Fonu Uygulaması...................... 167
IV. EVRENSEL HÄ°ZMET Ä°LKELERÄ°..........................................................174
A. Kamu Hizmetinin Temel Ä°lkeleri.......................................................174
1. Süreklilik İlkesi................................................................................174
2. EÅŸitlik ve Nesnellik Ä°lkesi............................................................. 177
3. DeÄŸiÅŸkenlik Ä°lkesi........................................................................... 182
4. Bedelsizlik Ä°lkesi............................................................................. 184
B. Kamu Hizmetinin Yeni Ä°lkeleri.......................................................... 187
1. Şeffaflık ve Katılım İlkesi............................................................. 187
2. Yalınlık İlkesi................................................................................... 192
3. Ulaşılabilirlik İlkesi ....................................................................... 193
4. Güven ve Sorumluluk İlkesi......................................................... 194
5. Kalite ve Etkinlik Ä°lkesi................................................................. 197
C. Evrensel Hizmet Ä°lkeleri...................................................................... 199
1. 5369 Sayılı EHK’da Evrensel Hizmet İlkeleri......................... 199
2. 5809 Sayılı Elektronik Haberleşme Kanunun
Düzenlediği İlkeler........................................................................ 201
V. EVRENSEL HÄ°ZMETÄ°N MÄ°SYONU: BÄ°LGÄ°
(ENFORMASYON) TOPLUMU..........................................................203
Üçüncü Bölüm
EVRENSEL HÄ°ZMET ALANININ
DÃœZENLENMESÄ°
I. KARÅžILAÅžTIRMALI HUKUKTA EVRENSEL HÄ°ZMET
ALANININ DÃœZENLENMESÄ°............................................................209
A. Amerika BirleÅŸik Devletleri................................................................. 210
B. Fransa....................................................................................................... 212
II. TÃœRK HUKUKUNDA EVRENSEL HÄ°ZMET ALANININ
DÃœZENLENMESÄ°..................................................................................... 215
A. Ulaştırma Bakanlığı’nın Evrensel Hizmet Alanındaki Rolü.......216
B. Bilgi Teknolojileri ve Ä°letiÅŸim KurumuÂ’nun Evrensel
Hizmet Alanındaki Rolü..................................................................... 218
1. Kurumun Teşkilat Yapısı.............................................................. 218
a. Kurumun Hukuki Statüsü ve Türk İdari Teşkilatı
İçindeki Yeri.............................................................................. 218
b. Kurumun Yapısı ......................................................................222
2. Kurumun Görev ve Yetkileri........................................................ 227
a. Kurumun Düzenleme Yetkileri............................................ 227
b. Kurumun Denetim ve Yaptırım Uygulama Yetkisi......... 229
C. Rekabet Kurumunun Evrensel Hizmet Alanındaki Rolü............ 232
SONUÇ................................................................................................................. 237
KAYNAKÇA.......................................................................................................243
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı