Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Hukuk Tarihinde Vatandaşlık - Yabancılık Statüsü
Hukuk Tarihinde Vatandaşlık - Yabancılık Statüsü
İrem KARAKOÇ
Sayfa Sayısı
:
313
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9789754646481
250,00
TL öNSöZ İnsanlar, toplum hâlinde ve egemen bir erke bağlı olarak yaşamaktadır. Devletin unsurlarından biri olan halkı oluşturan bireyler ile devlet arasındaki bağlılığa vatandaşlık denilmektedir. Vatandaşlık bağını tanımlamada, geçmiş ve günümüz hukuk sistemleri, değişik ölçütler esas almışlardır. Türk hukuk tarihinde, dönemlere göre, fark¬lı hukuk sistemleri benimsenmiş ve buna bağlı olarak, vatandaşlık bağını belirlemede farklı esaslar benimsenmiştir. Klâsik dönem Osmanlı Devle-ti′nin İslâm hukuku uygulamasında din ölçütü kabul edilmiştir. Kıt′a Avru¬pa′sı hukuk sistemine geçiş dönemi olan, Tanzimat Dönemi′ndeki yazılı kanun çalışmaları arasında, Osmanlı Tabiiyet Nizâmnâmesi de yer almakta¬dır. Bu dönemde yapılan vatandaşlık düzenlemelerinde soy bağı ve onu ta¬mamlayıcı olarak toprak esasına geçiş gözlemlenmektedir. Cumhuriyetten sonraki vatandaşlık düzenlemelerinde ise, kesin olarak, soy bağı ve toprak esası kabul edilmiştir. Dini ölçüt almasına rağmen, içinde barındırdığı gayrimüslimleri de va¬tandaş kabul etmesi, Osmanlı Devletine, adalet ve doğruluk temelinde, öz¬gün bir nitelik kazandırmaktadır. Gayrimüslim vatandaşlar, Osmanlı huku¬kunun, dilerlerse sınırlı olarak, kendi yargı sistemlerinden yararlanabilmeleri şeklinde tezahür eden; koruyucu hükümlerinden yararlanabilmekte idiler. Kısmen ve devletin egemenlik alanına girmeyen konularda, kendi örf ve âdetlerini ya da inançlarını uygulamakta özgür olmaları, alışıldık Roma hu¬kuku temelli vatandaşlık yaklaşımından oldukça farklı ve araştırmaya değer¬dir. Her çalışma, kendinden öncekilerin bir sonucudur. O nedenle, benden evvel ortaya konulmuş olan ve bana ışık tutan eserlerin, hayatta olan veya olmayan sahiplerine, öncelikle teşekkürü bir borç biliyorum. Sayın hocam Prof. Dr. Fethi Gedikli′ye, kendisi ve hukuk tarihi için çok değerli olduğunu bildiğim zamanını ayırarak, benim için çok kıymetli olan görüş ve eleştirile¬rini sunduğu için şükran duyduğumu ifade etmeliyim. Hayatımın her anında yanımda bulunan, DEÜ. Hukuk Fakültesi Dekanı ve eşim Sayın Prof. Dr. Yusuf Karakoç′a da, gerek yapamayacağımı düşün¬düğüm anlardaki manevî desteği, gerekse çalışmanın esası bakımından, yap¬tığı uyanlar, yönlendirme ve teşvikler için minnettarım. Ayrıca çalışma süre¬cinde, olaylara bazen hep aynı açıdan bakma eğilimi gösterdiğimde, yaptı¬ğımız fikrî tartışmaların çalışmaya büyük katkı yaptığı kanaatindeyim. Ça-lışmam sırasında, bana en çok tahammül göstermek durumunda olanlar, en yakınımda bulunanlardı. Kızım Ayşe Zehra ve oğlum Ömer Faruk ile an¬nem, babam ve kardeşlerim başta olmak üzere büyük aileme de, bana destek¬lerinden dolayı şükran duyuyorum. Çalışmanın hazırlık sürecinde çok sayıda dost ve meslektaşımın yakın il¬gi ve desteğini gördüm. Bu çerçevede Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi′nin Türk Hukuk Tarihi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Müge Vatansever ile Roma Hukuku Araştırma Görevlisi Ali Selkor Atakla teşek¬kür ediyorum. Bu çalışmanın basım ve yayımını üstlenen Yetkin Basım Yayım ve Da¬ğıtım A.Ş.′nin sahipleri sayın Muharrem Başer ve Yusuf Ziya Gülkök ile basımevi çalışanlarına çok teşekkür ederim. Bu çalışmada, bildiğim ve bilmediğim, benden kaynaklanan birçok ek¬siklik ve hatanın olması mümkün ve muhtemeldir. Eksikliklerin giderilmesi, hataların da düzeltilmesi için uyanda bulunan ve bulunacak olanlara da, şimdiden teşekkürlerimi sunuyorum. Şirinyer-Mart 2012 Yrd. Doç. Dr. İrem Karakoç İÇİNDEKİLER KISALTMALAR 17 GİRİŞ 19 BİRİNCİ BOLUM VATANDAŞ - YABANCI KAVRAMLARI ve TARİHà GELİŞİMİ I. GENEL ÇERÇEVE 25 II. VAT ANDAŞ-YABANCI KAVRAMLARI 26 A. Genel Açıklama 26 B. Tâbiiyet - Vatandaşlık - Uyrukluk - Milliyet 27 1. Tâbiiyet 27 2. Vatandaşlık 29 a. Tanımı ve Hukukî Sonuçlan 29 b. Vatandaşlık Bağının Kurulmasında Kullanılan Esaslar ...31 3. Uyrukluk 33 4. Milliyet 38 C. Yabancılık 38 1. Genel Olarak 38 2. Yabancı Kavramı ve Yabancılar Hukuku 41 a. Yabancı Kavramı 41 b. Yabancılar Hukuku 42 III. VATANDAŞLIK YABANCILIK STATÜSÜNÜN TARİHà GELİŞİMİ 44 A. Genel Açıklama 44 B. Eskiçağda Vatandaşlık - Yabancılık Statüsü 45 1. Genel Olarak 45 2. Mezopotamya Hukukunda 45 3. İbranî Hukukunda 48 4. Eski Mısır Hukukunda 51 5. Eski Hint Hukukunda 51 6. Pers Hukukunda 52 7. Yunan Hukukunda 52 a. Genel Olarak 52 b. Site Devletinde 54 aa. Vatandaş 54 bb. Yabancı 55 c. Sparta Örneği 56 ç. Atina Örneği 57 d. Yabancıları ve Yabancıya Karşı Vatandaşları Koruyan Hukukî Müesseseler 59 8. Roma Hukukunda 60 a. Genel Olarak 60 b. Eski Roma ve Krallık Döneminde 62 c. Eski Hukuk Döneminde (Cumhuriyet Devri) 65 aa. Genel Olarak 65 bb. Roma Vatandaşı (Cives Romani) 65 cc. Roma Vatandaşlığının Kazanılması 66 çç. Capitis Deminutio Media 67 dd. Latinler 68 ç. İç Savaş (Toplumsal/Sosyal Savaş) ve Sonrasında 70 d. İmparatorluk Döneminde 71 e. Ius Gentium′un Roma Hukuku′nun Gelişmesine Etkisi ..72 f. Yabancıları Koruyan Müesseseler 76 9. Türklerde Vatandaşlık ve Yabancılık 77 a. Genel Olarak 77 b. Vatandaşlık 77 c. Yabancılık 80 ç. Yabancıyı Koruyan Hukukî Müesseseler 83 C. Orta Çağda Vatandaşlık - Yabancılık Statüsü 83 1. Genel Olarak 83 2. Orta Çağ Şehrinde Vatandaşlık - Yabancılık Statüsü 86 a. Şehir Kültürü 86 b. Hukuk 87 aa. Genel Olarak 87 bb. Hukukun Genel İlkeleri 88 cc. Şehir Hukukunun Oluşması 90 çç. Statülerin Ortaya Çıkması 91 c. Din 92 ç. Krallık 93 Ç. Yeniçağda Vatandaşlık- Yabancılık Statüsü 94 1. Genel Olarak 94 2. Vatandaşlık - Yabancılık Statüsü 95 D. İslâm Hukukunda Vatandaşlık - Yabancılık Statüsü 97 1. Genel Olarak 97 2. İslâmiyet′ten Önceki Uygulamalar 99 3. İslâm Hukukunun Benimsediği Vatandaşlık- Yabancılık Statüsü 100 a. Genel Olarak 100 b. İslam′da Uluslararası Hukuk Anlayışı 100 c. Tâbiiyet ve Yabancılığa İlişkin Aslî İlkeler 101 aa. Genel Olarak 101 bb. İslam Hukukunun Evrenselliği İlkesi 102 cc. Vatandaşlıkta Din ve İnanç Birliği İlkesi 103 çç. Müslümanların Kardeşliği İlkesi 105 dd. Müslümanlar ile Müslüman Olmayanlar Arasında Adaletin Sağlanması 105 ee. Müslüman Olmayanlara Yargı Alanında Sınırlı Serbesti Tanınması 106 ff. İnsanların Yurtlarını Terke Zorlanamayacağı Esası... 107 gg. Müslüman Olmayanların Güvenliğinin Sağlanması ..107 hh. Cihad/Meşrû Savaş 108 ç. Vatandaşlık Statüleri ve Hukukî Düzenlemeler 111 aa. Vatandaşlık Statüleri 111 i. Müslüman Vatandaşlar 112 ii. Gayrimüslim Vatandaşlar (Zimmîler) 113 bb. Zimmîlere İlişkin Hukukî Düzenlemeler 114 i. Tabî Oldukları Hukuk Düzeni ve Yargı Alanına Dair Genel Kural 114 ii. Hukuk Düzeninin Tesis Ettiği İstisnalar 119 4. Yabancı/Müste′men - Harbî Statüsü 121 a. Genel Olarak 121 b. Harbî 122 c. Eman 123 aa. Tanımı ve Hukukî Niteliği 123 bb. Emanın Bütünlüğü ve Bölünemezliği İlkesi 125 cc. Emanın Çeşitleri 126 çç. Emanda Süre 127 dd. Emanda Maslahat ve Emanın Bozulması 128 ç. Müemmin - Müste′men 128 5. Ülkedeki Yabancıya Uygulanacak Hukuk 130 a. Genel Olarak 130 b. Özel Hukuk 130 aa. Şahıs ve Aile Hukuku 130 bb. Medenî Usûl Hukuku 130 cc. Eşya Hukuku 131 çç. Miras Hukuku 132 c. Ceza Hukuku 134 aa. Genel Olarak 134 bb. Mülkîlik, Genişletilmiş Mülkîlik ve Şahsîlik İlkeleri 134 cc. Yabancıların Ceza Hukukuna Göre Durumu 136 ç. Vergi Hukuku 139 aa. Genel Olarak 139 bb. Cizye-Haraç 139 cc. Zekât 140 çç. Gümrük Vergisi 141 d. Ceza İnfaz Hukuku 142 aa. Genel Olarak 142 bb. İnfaz Görevlisi 143 Ahidnâme ve Kapitülasyonlar 144 a. Genel Olarak 144 b. İlk Kapitülasyonlar 146 c. Kapitülasyonun Tanımı ve Kökeni 147 aa. Tanım 147 bb. Kökeni 148 ç. Kapitülasyonun Hukukî Niteliği 153 d. Kapitülasyonların Kapsamı 154 e. Konsolosların Yargı Hak ve Yetkisi 157 aa. Genel Olarak 157 bb. Konsolosluğun Geçirdiği Aşamalar 157 cc. Doğu ile Batının Konsolosluğa Bakışındaki Farklar 158 çç. Osmanlı Uygulaması 159 f. İlk Ahidnâmeler 162 g. Eman-Kapitülasyon İlişkisi 164 h. İmtiyazların Sonuçlan 166 ı. Yabancıyı Koruyan Diğer Müesseseler 168 İKİNCİ BÖLÜM OSMANLI DEVLETİ′NDE VATANDAŞLIK VE YABANCILIK I. GENEL ÇERÇEVE 171 II. VATANDAŞLIK - YABANCILIK STATÜLERİ 172 A. Genel Açıklama 172 B. Vatandaş ve Yabancı Tanımları 172 1. Vatandaş 172 2. Yabancı 174 C. Eman Sisteminin Vatandaşlık Düzenlemelerine Etkisi 177 1. Genel Olarak 177 2. Osmanlı Devleti′nde Eman 178 3. Emanın Vatandaşa ve Yabancıya Uygulanacak Hukuka Etkisi 180 Ç. Kapitülasyon Sistemi′nin Vatandaşlığa Etkisi 183 1. Genel Olarak 183 2. Kapitülasyonlarla Oluşan Hukukî Karışıklık 184 a. Genel Olarak 184 b. Tercümanların Durumu 185 c. Mahmîlerin Durumu 187 aa. Genel Olarak Mahmîlik 187 bb. Mahmîlik Uygulamaları 188 cc. Mahmîlik Konusunda Alınan Önlemler 193 3. Kapitülasyonların Vatandaşa ve Yabancıya Uygulanacak Hukuka Etkisi 193 a. Genel Olarak 193 b. Hukuk Davalarında 194 aa. Aynı Devlet Tebaaları Arasında 194 bb. Farklı Devlet Tebaaları Arasında 195 cc. Osmanlı Vatandaşı ile Yabancılar Arasında 198 c. Ceza Davalarında 199 aa. Aynı Devlet Tebaaları Arasında 199 bb. Farklı Devlet Tebaaları Arasında 200 cc. Osmanlı Vatandaşı ile Yabancılar Arasında 202 D. 1830 Tarihli Amerika Birleşik Devletleri Andlaşmasının Osmanlı Vatandaşı İle Yabancı Arasındaki Davalara Etkisi 202 1. Genel Olarak 202 2. Taraflar Arası İlişkilerin Siyasî Durumu ve Karşılıklı Talepleri 203 3. Andlaşmanın Dördüncü Maddesi Hükmü 205 a. Genel Olarak 205 b. Ceza Yargılaması Hukuku Bakımından Önemi 206 aa. Genel Olarak 206 bb. Osmanlı Hukuku Bakımından Hükmün Amaçsal Yorumu 207 cc. Karşı Tarafın İtirazları ve Lafzî Yorumu 210 çç. Hükmün Uygulanması 212 c. İnfaz Hukuku Bakımından Önemi 213 aa. Klâsik Dönemde İnfaz Kuralları 213 bb. Tanzimat Döneminde İnfaz Kuralları 215 ç. Uluslararası Hukuk ve Siyaset Bakımından Önemi 216 aa. Yorum İlkeleri Bakımından 216 bb. Himaye Bakımından 217 III. TÃBİİYET-İ OSMANİYE′YE DAİR NİZÃMNÃME 218 A. Genel Açıklama 218 B. Osmanlı Vatandaşlığını Terk Edenler Hakkındaki İlk Hukukî Düzenlemeler 219 1. Genel Olarak 219 2. Müzekkerenin İçeriği 220 3. Müzekkerenin Sonucu 221 C. Tâbiiyet-i Osmaniyye′ye Dair Nizâmnâme 223 1. Genel Olarak 223 2. Nizâmnâmenin Amacı 224 3. Nizâmnâmenin Hükümleri 224 4. Nizâmnâmenin Sonuçlan 227 a. Genel Olarak 227 b. Mahmîlik ve İkâmetgâha İlişkin Sonuçlar 227 Ç. Nizâmnâme Hükümlerini Açıklayan Emirname 229 D. Yabancı Devletlerin Tepkileri 230 IV. VATANDAŞLIĞA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN GAYRİMENKUL HUKUKUNA ETKİSİ 231 A. Genel Açıklama 231 B. Ecânibin Hakk-ı İstimlâki Nizâmnâmesi 236 1. Genel Olarak 236 2. Safer Kanunu′nun Hükümlerinin Kapsamı 238 3. Yabancı Tebaanın Gayrimenkullerine İlişkin Yargılama Usûlü 241 a. Osmanlı Devleti Uygulaması 241 b. Yabancı Devletlerin Kanunu Yorumlaması 242 4. İstimlâk Kanunundan İstisna Tutulanların Durumu 243 C. Kanuna Ek Protokol 245 V. VATANDAŞLİK DÜZENLEMELERİNİN CEZA HUKUKUNA ETKİSİ 246 VI. OSMANLI TÃBİİYETİNE G£Rİ DÖNENLERİN DURUMU 247 A. Genel Açıklama 247 B. 11 Ağustos 1874 Tarihli Osmanlı Devleti - Amerika Birleşik Devletleri Tâbiiyet Andlaşması 248 1. Genel Olarak 248 2. Andlaşmanın Hükümleri 249 3. Andlaşmaya Ek Hükümler 251 VII. 1876 KANUN-I ESASÃSİ′NDE VATANDAŞLİK KAVRAMİ 252 A. Genel Açıklama 252 B. Anayasada Vatandaşlık 255 C. Avrupa Devletlerinin Tutumu 256 Ç. 1908 Değişiklikleri ve 1921 Anayasasının Durumu 257 VIII. BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ŞARTLARININ VATANDAŞLIK HUKUKUNA ETKİSİ 257 A. Genel Açıklama 257 B. Kapitülasyonların Kaldırılması 260 C. 23 Şubat 1330 (8 Mart 1914/1915) Tarihli "Memâlik-i Osmaniyye′de Bulunan Ecnebilerin Hukuk ve Vezâifıne Dair Kanun-ı Muvakkat" 262 Ç. Kavânîn-i Mevcûdede Uhûd-u Atîka′ya Müstenit Ahkâmın Lağvı Hakkında Kanun 265 D. Tâbiiyet-i Osmaniyye Nizâmnâmesi′nin 1916 Değişiklikleri ...266 1. Genel Olarak 266 2. Ek Maddelerin Hükümleri 267 3. Değişikliklerin Uygulanması 268 IX. CUMHURİYET DÖNEMİNDE YAPİLAN DÜZENLEMELER ...269 A. Genel Açıklama 269 B. Anayasalarda Yer Alan Düzenlemeler 273 1. 1924 Anayasası 273 a. Genel Olarak 273 b. 1929 Tarihli Türk Vatandaşlığı Kanunu 275 2. 1961 Anayasası 277 a. Genel Olarak 277 b. 1964 Tarihli Türk Vatandaşlığı Kanunu 278 3. 1982 Anayasası 281 a. Genel Olarak 281 b. 2009 Tarihli 5901 Sayılı Kanun 283 GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ 285 KAYNAKÇA 293
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı