Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları
Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları
Vecdi ARAL
Sayfa Sayısı
:
253
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2010
ISBN NO
:
9786054396245
450,00
TL Önsöz Hukuk, insanın yine insan için meydana getirdiği bir yapıt ve böylece insan yaşamına büyük ölçüde etkili bir olgudur. O, varlığın var olabilmek için sahip olduğu gücün insan yaşamında egemenlik altına alınmasının bir deyimi ve görünümüdür. Çünkü güç, sırf güç olmakla yapıcı olduğu gibi yıkıcı da olabilir. İşte akıl sahibi olan insan, doğada ve dolayısıyla kendisinde mevcut olan bu gücü var edici hedeflere yönelmek, bu yolla insanca bir dünya yaratmak üzere bir düzene sokmuş, bu düzene de hukuk adını vermiştir. Hukuk her şeyden önce, bir kaos ortamında acımasızca yok edici bir iş görebilecek olan kaba gücün bir disiplin altına alınmasını deyimler. Yalnız önemle belirtilmelidir ki, barış sağlamakla görevli olan bu düzen, bu hukuk, bu işlevini yerine getirmek üzere üstün gücün buyruğuna verilmiş olmayıp tersine, güç hukukun buyruğuna verilmiştir. Hukuk, güç kavramını dışlar. Gerçi hukuk, iyi ya da kötü amaçlı her eylem için zorunlu güce her zaman muhtaçtır, fakat güç mantıken onun içeriğini belirleyemez, hukuk güce teslim edilemez. Hukukta bir meşruiyet, genel geçerlilik sorunu vardır. Meşruiyet tartışmasının dışında kalacak bir güç, insani olarak kabul edilemez. Böyle bir gücün, hukuk olarak kabul edilmesi durumunda, güçlülerin sürekli savaşı sonucu, sürekli olması gereken hiç bir düzen ve barış kurulamaz; kendini haklı gören güç, diğer herhangi üstün bir güce de, kendine bir düzen kurma hakkını teslim etmiş demektir. İşte, sürekli ve insanların içten kabulü ile gerçekleşecek bir barış düzeni olmakla hukuk diye adlandırılabilecek düzen, bu niteliğe sahip olmak için onun, hayvanla ortaklaşa sahip olduğumuz kaba güçten değil, insan yanımızı oluşturan akıl ve vicdandan kaynaklanması zorunlu olur. İnsanın tinsel dediğimiz bu yanında, ide ve değerler bulunur. İnsanın bu yanını, ide ve yüksek değerler oluşturur. Bu değerlerden biri de, ahlâki değerler içinde yer alan adalettir. Buna göre, hukuku hukuk yapan kesinlikle adalettir diyebiliriz. Hukuk olgusu, bir adalet olgusudur; adaletin somutlaşması, onun gerçeklik dünyasında bir görünümüdür. Böyle olmakla adalet, bir yandan da hukuka bir bilim olma niteliğini kazandırmaktadır; çünkü herhangi bir çalışmanın ve onun sonucu olarak meydana gelen düşünsel ürünün bilim adını taşıyabilmesi için, varlığı ya da onun bir görünümünü konu edinmiş olması zorunludur. Adalet de, yukarıda deyimlendiği gibi, varlığın düşünsel boyutunda yer alır; böylece de hukuk bilimine konu oluşturur. Adalet dediğimiz bu düşünsel varlığı araştıran hukuk, kendisi de düşünsel bir yapıda olmakla adaletle olan bağıntısının, mantık ve bilgi teorisi açısından kopmazlığını, koparılamazlığını ortaya koymaktadır. Mantıktaki yeter neden yasasına göre, bir düşüncenin gerekçesi ve geçerliliği ancak yine bir düşünce olabilir; bu düşünce, sonunda apaçık bir düşünceye varıncaya dek yürütülmek gerekir. Adalet, hukukta bu son düşünceyi oluşturur. İnsanların hukuk duygusunda somutlaşan adalet, özünde bir eşitlik düşüncesinden ibarettir. Böylece hukuk, aslında akıl ve anlam taşıyıcısı olmak bakımından özdeş olan insanların, bu özdeşliklerinin eşitlik biçiminde dışlaşması, dışa vurumudur. Bu nedenle, hukukun hukuk olarak bilinmesi ve onun yaşam ilişkilerinin çeşitliliğine göre oluşturacağı kamu hukuku-özel hukuk, nisbi hak-mutlak hak ve bunun gibi çok zengin kavramların hukuk kavramı altında toplanabilmesi, genel olarak hukukun bu özelliğinin ve bundan kaynaklanan ilkelerinin aydınlatılmasına bağlıdır. İÇİNDEKİLER = ÖNSÖZ................................................................................................................... vii İÇİNDEKİLER.......................................................................................................ix KISALTMALAR..................................................................................................xix GİRİŞ § 1. BİLİM, FELSEFE VE HUKUK FELSEFESİ....................................1 I. BİLİM...........................................................................................................1 1. Bilimin Niteliği....................................................................................1 2. Bilimin Değeri......................................................................................5 II. FELSEFE....................................................................................................12 1. Felsefenin Niteliği.............................................................................12 2. Felsefenin Bölümleri.........................................................................13 3. Felsefenin Metodu (Yöntemi)........................................................14 4. Felsefe Yapmanın Koşulları............................................................17 a. Psikolojik Koşul..........................................................................17 b. Ahlâkî Koşullar...........................................................................18 c. Mantıkî Koşul.............................................................................19 d. Felsefenin İçerik Yönünden Bir Ön Koşula Bağlanamıyacağı Koşulu......................................................... 20 5. Felsefenin Önemi............................................................................. 22 a. Felsefenin Kuramsal Önemi................................................... 22 b. Felsefenin Pratik Önemi.......................................................... 26 III. HUKUK FELSEFESİ............................................................................ 28 1. Hukuk Felsefesinin Niteliği........................................................... 28 2. Hukuk Felsefesinin Önemi............................................................ 30 a. Genel Olarak............................................................................... 30 b. Hukukun Niteliğine İlişkin Çalışmaların Önemi..............31 c. Salt İdeal Olanın Araştırılmasının Önemi........................33 BİRİNCİ BÖLÜM HUKUKUN KÜLTÜREL İŞLEVİ A Değer Olarak Adalet § 2. HUKUK VE DEĞER........................................................................ 39 I. İNSAN VE DEĞERLENDİRME.......................................................39 II. DEĞERLENDİRMELER OLARAK HUKUK............................. 40 III. HUKUKTA DEĞERLENDİRME ÖLÇÜSÜ OLARAK ADALET....................................................................................................41 1. Hukukî Değerlendirmelerin Ölçüsü Olarak Adalet..................41 2. Hukukun Değerlendirilme Ölçüsü Olarak Adalet....................45 § 3. DEĞER TEORİSİ............................................................................. 45 I. DEĞERLERİN NİTELÃĞÃ...................................................................45 1. Fenomenolojik Açıklama.................................................................45 2. Değerlerin Varlık Biçimi................................................................. 50 a. İdeal Objeler Olarak Değerler................................................. 50 b. Değerlere İlişkin İki Yanlış Görüş..........................................51 II. DEĞERLER VE GERÇEKLİK............................................................53 1. Değerlerin Gerçeklikten Ayrılığı...................................................53 2. Değerlerin Gerçeklikle İlişkisi...................................................... 54 III. DEĞERLERİN BİLGİSİ...................................................................... 56 1. Değer Bilgisinin Niteliği................................................................. 56 2. Değer Yargısının Kanıtlanamazlığı...............................................59 IV. DEĞERLERİN GEÇERLİĞİ...............................................................62 1. Genel Olarak.......................................................................................62 2. Değerlerin Nesnelliği (Objektivitesi).......................................... 63 a. Değer Rölativizminin Eleştirilmesi...................................... 63 aa. Değer Rölativizminin Düştüğü Çelişki................. 63 bb. Değer Rölativizminin, Değerlerin Niteliğine İlişkin Bilgiler Karşısında Yenilgiye Uğraması.... 66 cc. Değer Rölativizminin Olaylara Ters Düşmesi ......67 b. Değerlerin Nesnelliğinin Temellendirilmesi...................... 69 aa. Fenomenolojik Temellendirme................................ 69 bb. Ontolojik Temellendirme...........................................70 cc. Kültür Felsefesi ile İlgili Temellendirme................74 3. Değer Yaşamındaki Görüş Ayrılıkları ve Bunun Açıklanması........................................................................................74 a. Genel Olarak................................................................................74 b. Değer Yargılarının Değişik Oluşunun Nedenleri ..............75 aa. Değerlendirme Objesinin Bir ve Aynı Olmayışı...75 bb. Değer Sembolünün Aynı İçeriğe Sahip Olmayışı.75 cc. Kültür ve Sosyal Koşullardaki Değişme.................76 dd. Değer Organının Bireylerde Aynı Ölçüde Gelişmemiş Olması......................................................76 ee. Değerlendirme Objesinin Karmaşık Nitelikte Oluşu.............................................................................. 77 ff. Değer Yargılarının Formüle Edilmesinin Güçlüğü.......................................................................... 77 c. Sonuç.............................................................................................78 V. DEĞERLERİN İNSANİN BÃREYSEL VE TOPLUMSAL YAŞAMINDAKİ ÖNEMİ................................................................... 80 1. Bireysel Yaşamın Anlamı................................................................ 80 2. Değerlerin Toplum Bakımından Önemi.................................... 84 a. Kültür ve Toplum...................................................................... 84 b. Kültürde Trajedi........................................................................ 86 B Ahlâki Değer Olarak Adalet § 4. HUKUK VE AHLÃK....................................................................... 90 I. HUKUKUN BAĞLAYICILIĞININ TEMELİ.............................. 90 II. ADALETİN AHLÃKà BÃR DEĞER OLUŞU................................. 92 § 5. AHLAK TEORİSİ............................................................................ 94 I. AHLÃKİ OLANIN NİTELİĞİ.......................................................... 94 1. Yetersiz Teoriler................................................................................ 94 a. Nimetler Ahlâkı......................................................................... 94 aa. Egoizm............................................................................ 94 bb. Hedonizm ve Evdemonizm....................................... 96 cc. Ütilitarizm......................................................................98 dd. Naturalizim................................................................. 100 b. Amaç Ahlâkı..............................................................................101 aa. Yetkinlik Ahlâkı (Perfeksiyonizm)........................101 bb. Kültür Ahlâkı.............................................................. 102 c. Formal Ahlâk............................................................................ 103 2. Personalist Bir Değer Ahlâkının Kuruluşu.............................. 106 a. Modern Değer Ahlâkı............................................................ 106 b. Ahlâki Olanın Bağımsız Değer Özelliği............................ 108 c. Ahlaken İyinin Niteliği.......................................................... 108 d. Ahlâki Değerler ve İnsanın Kişiliği......................................110 II. AHLÃKà DEĞERLER TABLOSU...................................................111 1. Genel Olarak.....................................................................................111 2. Ahlâki Temel Değerler...................................................................111 a. Saygı.............................................................................................111 b. Alçak Gönüllülük .................................................................... 112 c. Sevgi............................................................................................ 113 3. Diğer Ahlâki Değerler................................................................... 113 a. Genel Olarak............................................................................. 113 b. Benle İlgili Değerler................................................................114 aa. Doğruluk......................................................................114 bb. Kendine Sadakat.........................................................114 cc. Açık Kalplilik...............................................................114 dd. Ölçülü Olmak (İtidal).............................................. 115 ee. Saflık............................................................................. 115 c. Çevreye İlişkin Değerler........................................................ 115 aa. Dürüstlük.................................................................... 115 bb. Adalet............................................................................116 cc. İyilik Sever Olmak (Lütufkârlık)...........................116 dd. Barış Severlik...............................................................117 d. Eşya ve Olaylarla İlgili Değerler............................................117 aa. Cesaret..........................................................................117 bb. Sabır...............................................................................117 III. İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ.......................................................................118 1. İrade Özgürlüğünün Anlam ve Önemi......................................118 a. İç ve Dış Özgürlük Ayırımı....................................................118 b. İrade Özgürlüğü Sorunu ve Bunun Felsefe ve Hukuk Felsefesinde Önemi....................................................119 2. İrade Özgürlüğünün Varlığı Yolundaki Düşünceler.............. 120 a. İnsandaki Özgürlük Bilinci................................................... 120 b. Ahlâki Olay ve Kavramların Ancak Özgürlük Bilinci İle Açıklanabileceği................................................... 122 3. Özgürlüğün İnsan İçin Bir Ödev Oluşu....................................124 4. İrade Özgürlüğü ile Nedensellik İlkesi Arasındaki Çatışkının Çözümü....................................................................... 127 C Hukukî Değer Olarak Adalet § 6. OBJEKTİF VE YASA ÜSTÜ BİR KAVRAM OLARAK ADALET............................................................................................ 128 I. SÜBJEKTİF (ÖZNEL) VE OBJEKTİF (NESNEL) ADALET................................................................................................. 128 II. YASAL VE YASA ÜSTÜ ADALET................................................. 129 III. OBJEKTİF, YASA ÜSTÜ ADALETİN HUKUKUN İDESİ VE İDEALİ OLUŞU............................................................... 130 § 7. DEĞİŞİK TÜRDE ADALET KAVRAMLARI............................ 132 I. GENEL OLARAK............................................................................... 132 II. DENKLEŞTİRİCİ ADALET............................................................ 132 III. DAĞITICI ADALET........................................................................... 133 IV. HAKKANİYET.................................................................................... 136 V. TOPLUMSAL ADALET.................................................................... 138 İKİNCİ BÖLÜM HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİ A Toplum Düzeni Olarak Hukuk § 8. HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİNE İLİŞKİN DEĞİŞİK GÖRÜŞLER...................................................................................... 139 I. HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİNDE TOPLUM SAL GÜÇLERİN ETKİSİNİ REDDEDEN GÖRÜŞLER (İdeal Gö rüşler).................................................................................... 139 1. Genel Olarak.................................................................................... 139 2. Akılcı Görüş.................................................................................... 139 3. Değer Teorisine Dayanan Görüş................................................ 140 4. Teolojik Görüş..................................................................................141 II. HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİNDE YALNIZCA TOPLUMSAL GÜÇLERİN ETKİSİNİ KABUL EDEN GÖRÜŞLER........................................................................................... 142 1. Genel Olarak.................................................................................... 142 2. Biyolojik Görüş............................................................................... 142 3. Ekonomik Görüş............................................................................ 143 4. Politik Görüş................................................................................... 144 5. Sosyolojizm Yada Sosyolojist Hukuk Anlayışı........................ 145 6. Hukukî Pozitivizm......................................................................... 146 III. HER İKİ GRUP GÖRÜŞLERİN YANILGISI............................. 147 1. İdeal Görüşlerin Tek Yanlılığı..................................................... 147 a. Akılcı Görüş, Değer Teorisine Dayalı Görüş ve Teolojik Görüşün Birbirlerini Tamamlamaları................ 147 b. İdeal Etkenlerin Real Etkenlerle Sınırlı Oluşu................. 149 2. Real Görüşlerin Tek Yanlılığı...................................................... 149 a. Genel Olarak............................................................................. 149 b. Biyolojik Görüşün Tek Yanlılığı.......................................... 150 c. Ekonomik Görüşün Tek Yanlılığı........................................ 152 d. Politik Görüşün Tek Yanlılığı............................................... 154 e. Sosyolojizmin Tek Yanlılığı.................................................. 157 f. Hukukî Pozitivizmin Tek Yanlılığı..................................... 157 § 9. ÇAĞDAŞ HUKUK ANLAYIŞI..................................................... 159 I. HUKUKUN, ADALETE YÖNELİK BİR TOPLUM DÜZENİ OLARAK KAVRANMASI............................................ 159 1. Hukukun Oluşumunda İdeal ve Real Türden Tüm Etkenlerin Rolü............................................................................... 159 2. Hukukun Oluşumundaki Etkenlerin Nesnelliği.....................161 3. Hukukun Oluşumundaki Etkenlerin Nesnelliğinin Önemi ............................................................................................... 164 II. HUKUK VE DÜZEN.......................................................................... 167 1. Hukuk ve Toplum Düzeni............................................................ 167 a. İnsanın Toplum İçinde Yaşaması Zorunluluğu................ 167 b. Toplumsal Yaşamın Normlarla Düzenlenmesi Zorunluluğu.............................................................................. 168 c. Hukuk Düzeninin Gerçek Yaşamdan Ayrılığı...................171 2. Hukuk Düzeni ve Zorlayıcılık..................................................... 173 3. Hukuk Düzeni ve Biçimcilik (Formalizm).............................. 177 4. Hukuk Düzeninin Sağladıkları....................................................178 a. Barış.............................................................................................178 b. Güvenlik.................................................................................... 179 c. Eşitlik.......................................................................................... 179 d. Özgürlük.................................................................................... 180 III. HUKUK VE TOPLUMSAL YAŞAMIN İHTİYAÇLARI........ 182 1. Hukuk ve Toplumsal Yaşam......................................................... 182 2. Hukukun Karşıladığı Çeşitli İhtiyaçlar.................................... 183 a. Biyolojik ve Psikolojik İhtiyaçlar......................................... 183 b. Ekonomik İhtiyaçlar............................................................... 185 c. Toplumdaki Güç İlişkileri..................................................... 185 d. Toplumda Yaşayan Örf ve Ãdetler....................................... 186 IV. HUKUKUN AHLÃKTAN AYRILMASI..................................... 187 1. Amaçların Ayrılığı.......................................................................... 187 2. Amaç Ayrılığından Çıkan Sonuçlar........................................... 190 a. Hukukun Dışa, Ahlâkın İçe Dönük Oluşu........................ 190 aa. Hukukun Dış, Ahlâkın İç Eylemlerle İlgili Oluşu............................................................................ 190 bb. Yasaya (Hukuka) Uygunluk (Legalite) ile Ahlâka Uygunluğun (Moralitenin) Birbirinden Ayrı Olduğu......................................................................... 193 b. Hukukun Heteronom, Ahlâkın Otonom Oluşu.............. 194 aa. Hukukun Yürürlük Kaynağının Dışta, Ahlâkın İse İçte Oluşu.................................................................... 194 bb. Hukukta Sorumlu Olunan Makamın Dışta, Ahlâkta İse İçte Oluşu.............................................. 198 B Adaletli Bir Düzen Olarak Hukuk § 10. DOĞAL HUKUK......................................................................... 199 I. DOĞAL HUKUK ANLAYIŞININ ORTAYA ÇIKIŞ NEDENLERİ......................................................................................... 199 1. Hukukun İşlevleri Arastadaki Çatışkı ve Adaletin Üstünlüğü......................................................................................... 199 2. Adaletin Formol Bir İde Oluşu.................................................... 201 II. DOĞAL HUKUK ANLAYIŞININ NİTELİĞİ VE TARİHÇİ HUKUK GÖRÜŞÜNDEN AYRILIĞI......................203 1. Doğal Hukuk Anlayışının Niteliği.............................................203 2. Doğal Hukuk Anlayışının Tarihçi Hukuk Görüşünden Ayrılığı..............................................................................................205 III. DOĞAL HUKUKUN ZORUNLULUĞU....................................206 1. Doğal Hukuka Karşı Olan Görüş...............................................206 2. Doğal Hukuka Karşı Olan Görüşün Yanılgısı.........................208 3. Doğal Hukuk Düşüncesini Zorunlu Kılan Nedenler............ 213 a. Genel Olarak............................................................................. 213 b. Pratik Zorunluluk.................................................................... 215 c. Metafizik Zorunluluk..............................................................216 § 11. KABULE DEĞER DOĞAL HUKUK İLKELERİ.....................217 I. GENEL OLARAK................................................................................217 1. İnsan İçin Düzenin Önemi...........................................................217 2. Doğal Hukuk İlkelerinin İnsanla İlgili Oluşu......................... 219 II. İnsanin Bireysel Yanina İlişkın İlkeler.............................................220 1. Özgürlük İlkesi................................................................................220 a. Düşünce Özgürlüğü................................................................220 b. Vicdan Özgürlüğü................................................................... 221 c. Sonuç..........................................................................................226 2. Barış İlkesi........................................................................................228 III. İNSANIN TOPLUMSAL YANINA İLİŞKİN İLKELER........ 229 1. Eşitlik İlkesi..................................................................................... 229 2. Güvenlik İlkesi................................................................................ 231 a. Hukuk Güvenliği..................................................................... 231 b. Hukuk Devleti..........................................................................235 c. Sosyal Güvenlik Önlemleri...................................................236 BİBLİYOGRAFYA............................................................................................. 239
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı