Önsöz

  İlk olarak 2005 yılında Çocuk Koruma Kanunu, 2006 yılında da Ceza Mu­hakemesi Kanunu ile Türk Hukuku'na giriş yapan "hükmün açıklanmasının geri bırakılması" (bilinen adı ile HAGB veya HAGİB), nev'i şahsına münhasır bir müessese olma özelliğine sahiptir. HAGB, bir beraat kararı olmamakla birlikte, mahkumiyet karan olarak da nitelendirilemez. Çünkü ortada, sanığın masumi­yet/suçsuzluk karinesini sonlandıran kesinleşmiş bir mahkumiyet kararı bulun­mamaktadır. Hal böyle olunca, HAGB'nin hukuki nitelendirmesini yapmak da güçleşmektedir. Kanaatimizce HAGB, Ceza Yargılaması Hukuku ile Ceza İnfa­zı Hukuku'nun ortasında bir yerdedir, ancak bir Ceza Hukuku müessesesi de değildir. Bu bakımdan HAGB'yi usul ve infaz hükümleri ile değerlendirmek isabetli olacaktır. HAGB'de, yapılmış bir ceza soruşturması, henüz bitmese de kovuşturmanın yerel mahkeme aşamasının tamamlanmak üzere olduğu bir yar­gılama mevcuttur. Mahkeme, yaptığı yargılamada sanığın suç işlediğine inan­mış olup, esasında mahkumiyet kararını ilan etmek ister. Kanun koyucu, yargı­lamaya konu suç ve faille ilgili bazı şartlar kabul etmek suretiyle sanığa mah­kumiyetten, cezadan ve dolayısıyla adli sicil, yani sabıka kaydından kurtulmak için bir yol önermektedir. Bu yol, bir anlamda şartları taşıyan sanığa tanınmış bir hak olsa da. esasında cezalandırma yetkisine sahip olan Devlet tarafından sanığa sağlanan bir lütuftur. Devlet, kasıtlı suç işlediği iddia edilen ve mahkum edilme ihtimali kuvvetlenen sanığın cezalandırılmasını toplumdan geçici süre ile tasfiye edilmesini ve sabıka kaydı ile lekelenmesini istememektedir.  

HAGB, hapis cezasının ertelenmesinden, kısa süreli hapis cezasının seçe­nek yaptırımlara dönüştürülmesinden ve para cezasından farklıdır. HAGB bir tür uzlaşma gibi gözükse de, elbette HAGB'de mağdurun rızası, şikayetten fe­ragati veya vazgeçmesi aranmaz.

Çok eleştirilse de. yargılama sırasında şartları tam manası ile incelenip tes­pit edilmediği ileri sürülse de, hatta kimisine göre suçu artıran bir müessese olduğu düşünülse de HAGB, deyim yerinde ise sanığa altın tepside sunulan bir nimettir.

  Hakkında ceza davası açılan insanlar suç işlediklerini kabul etmezler. Bu yönde genel bir eğilim vardır. Bu sebeple, gerçekten suç işlediğine inanmayan ve konuyu hak arama hürriyeti kapsamında kanun yoluna taşımak isteyen sanıklar yönünden HAGB'nin yararlı olmadığı düşünülebilir. Ancak sanığın suçu işlediğine dair aleyhte delillerin olduğu ve yargılamanın mahkumiyet ile bitece­ği netleşen bir dava ile ilgili ceza, mahkumiyet ve sabıka kaydından HAGB ile kurtulmak mümkün olabilecektir. HAGB'nin suç işlemek isteyenleri cesaretlen­dirdiği, cezanın caydırıcılığını ve ödeticiliğini engellediği ileri sürülebilir.  

Netice itibariyle; HAGB'nin Türk Hukuku ile uyumlu olmadığı, nev'i şah­sına münhasır özelliklerinin ceza yargılamasında önemli sorunlara yol açtığı, bu sebeple kaldırılıp yerine yeni bir müessese de önerilmeksizin, "cezanın ertelen­mesi" müessesinin güçlendirilmesi gerektiği ileri sürüldüğü gibi, bunun aksine HAGB'nin güçlendirilmesi ve HAGB kapsamına giren hapis cezası süresinin beş, en azından üç yıla çıkarılmasının isabetli olacağını savunanlar da bulun­maktadır.

Bu çalışmada desteklerini esirgemeyen Av. Ertekin Aksüt'e, Av. Mahmut Canşenyurt'a ve Stj. Av. Belma Eren'e, Seçkin Yaymevi'nin kıymetli çalışanla­rına, özellikle Sayın Koray Seçkin'e, sahile tasarımını hazırlayan Sayın Ömer Candan'a ve kapak tasarımını hazırlayan Sayın İsmail Çam ile Hukuk Yayınları Editörleri Sayın Av. Mutlu Dinç'e ve Av. Dilek Pala Kaya'ya teşekkürlerimizi sunarız.

28.04.2014, Üsküdar

Prof. Dr. Ersan ŞEN - Av. Mert MAVİŞ

İçindekiler

  Önsöz............................................................................................................ 7

Kısaltmalar................................................................................................................................. 11

1.  HAGB Hakkında Genel Açıklama ve HAGB'nin Şartları.................................................... 13

a.  HAGB'nin Objektif Şartı.......................................................................................................... 16

b.  HAGB'nin Sübjektif Şartı........................................................................................................ 21

c.  HAGB Yasağı........................................................................................................................ 23

2.  HAGB ve Zarar........................................................................................................................ 28

a. Genel Olarak Zarar Kavramı.................................................................................................. 28

b. Maddi Zararın Tespiti............................................................................................................. 35

3. HAGB'de Sanığın Muvafakati............................................................................................... 37
4. HAGB'nin Sorulma Zamanı.................................................................................................. 40
5. HAGB Kararı............................................................................................................................ 41

a. Gerekçeli Olması................................................................................................................... 41

b. Zamanı.................................................................................................................................. 43

c. Muhafazası........................................................................................................................... 43

6.  HAGB Kararına Karşı Başvurulacak Kanun Yolları........................................................... 47

a.  Olağan Kanun Yolu............................................................................................................... 47

aa. itiraz................................................................................................................................. 47

bb. Birden fazla sanıklı dosyada HAGB kararına itiraz.......................................................... 55

b.  Olağanüstü Kanun Yolları..................................................................................................... 56

aa. Kanun Yararına Bozma........................................................................................................... 56

bb. Yargılamanın Yenilenmesi......................................................................................................... 57

7. HAGB ve Yargılama Ücreti................................................................................................... 60
8. HAGB Kararı Sonrası Vekalet Ücreti.................................................................................. 61
9. HAGB'de Dava Zamanaşımı................................................................................................. 62

10. HAGB'de Davanın Düşmesi............................................................................................... 64
11. HAGB ve Hapis Cezasının Ertelenmesi........................................................................... 66
12. HAGB ve Uzlaşma................................................................................................................ 68
13. Şikayete Bağlı Suçlar ve HAGB.......................................................................................... 71
14. Denetimli Serbestlik Süresi İçerisinde İşlenen Suç Neticesinde Açıklanması
    Geri Bırakılan Hükmün Ertelenemeyeceği, Adli Para Cezasına ya da Alternatif
    Yaptırıma Çevrilemeyeceği.............................................................................................. 71