Hazırlık Çalışmalarının Işığında LAHEY / VİSBY KURALLARI ( Rotterdam Kuralları ile Karşılaştırmalı Olarak )

ÖNSÖZ

1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren Türk Ticaret Kanunu'nun, ta­şıyanın sorumluluğuna ilişkin maddelerinde çok sayıda yeni düzenleme yer almaktadır. Bu yeni düzenlemelerin temelini Lahey Kurallarını tadil eden Visby Protokolü oluşturmaktadır. Çalışmamızda, Lahey/Visby Kuradan ile 2008 yılında kabul edilen Rotterdam Kuradan mukayeseli bir biçimde ince­lenmiştir.

Konunun seçiminde ve akademik çalışmalarımda desteğini esirgemeyen Sayın Doç. Dr. Kerim Atamer'e şükranlarımı sunanm. Çalışmanın tashih aşamasında yapmış oldukları değerli katkılar nedeniyle Sayın Yrd. Doç. Dr. M. Sencer Kara'ya, Sayın Yrd. Doç. Dr. Muharrem Gençtürk'e ve saygıde­ğer eşine, isimlerini burada tek tek zikredemediğim tüm dostlarıma ve özel­likle kaynak toplama aşamasında yardımını esirgemeyen Sayın Ar. Gör. Elif Çağla Çelik'e teşekkür ederim.

İlham kaynaklarımız Zeynep Nihan'ın ve Betül Sena'nın tatlı yoğunlu­ğunda, bana çalışma ortamı sağlayan fedakâr annelerim Nesrin Günay'a ve Nevin Kara'ya, manevi desteklerini hep yanımda hissettiğim mümtaz ve mütevazı hukukçu babam Bekir Kara'ya, ağabeyim M. Cenk Günay'a ve kardeşim Nur Kara'ya minnet duygularımı sunuyorum. Akademik çalışmala­rımın en sıkı takipçisi ve teşvikçisi, emeğini asla ödeyemeyeceğim canım babam Numan Nurhan Günay'a en derin şükran hislerimi ifade etmek iste­rim.

Sabrı, anlayışı ve güler yüzü ile bana verdiği sınırsız destek için kalbi­min doktoru, değerli eşim Nuran Günay'a yürek dolusu teşekkürlerimi sunu­yorum.

Son olarak kitabın basımını üstlenen Yetkin Yayınevi'nin yöneticileri Sayın Yusuf Ziya Gülkök'e ve Sayın Muharrem Başer'e ayrıca dizgi işlerini titizlikle yürüten Sayın Serap Özer Rol'e teşekkür ediyorum.

M. Barış Günay

Konyaaltı, 2013

İÇİNDEKİLER

İçindekiler......................................................................................... 9

Kısaltmalar...................................................................................... 19

GİRİŞ

I. Konu ve Amaç.............................................................................. 21

II. Konunun Sınırlandırılması, Kapsam ve Yöntem...................................... 22

BİRİNCİ BÖLÜM TARİHÇE

I. Lahey/Visby Kuralları ve Tarihçesi..................................................... 25

A.   İLA Lahey Konferansı Öncesi Durum........................................... 25

B.   Uluslararası Hukuk Birliği'nin (İLA) Lahey Konferansı....................... 29

C.   CMI Londra Konferansı............................................................. 30

D.   Brüksel Konferansı (1922).......................................................... 30

E.   Brüksel Konferansı (1923).......................................................... 31

F.   Brüksel Konferansı (1924).......................................................... 31

G.   Visby Protokolü ve ÖÇH (SDR) Protokolü....................................... 32

II. Hamburg Kuralları ve Tarihçesi......................................................... 33

III. Rotterdam Kuralları ve Tarihçesi........................................................ 35

A.   Genel Olarak.......................................................................... 35

B.   1996-2001 Yıllan Arasındaki Hazırlık Çalışmaları.......................... ....36

C.   2001-2008 Yıllan Arasındaki Hazırlık Çalışmalan.............................. 37

İKİNCİ BÖLÜM

LAHEY/VISBY KURALLARININ ve ROTTERDAM KURALLARININ UYGULAMA ALANI

I. Genel Olarak................................................................................ 39

II. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 10)....................................................... 39

3. Değerlendirme............................................................................. 43
4. Rotterdam Kuralları....................................................................... 46

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TAŞIMA SÖZLEŞMESİ VE UNSURLARI

I. Navlun Sözleşmesi...................................................................... 49

A.   Genel Olarak........................................................................ 49

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m. l/(b), m. 5 c. 2).......................... 49

1. İLA 1921 Lahey Konferansı.............................................. 49
2. Tarifeli Sefer/Düzenli Hat Taşımacılığı (Liner) ve
   Tarifeli Olmayan Sefer/Düzensiz Hat

Taşımacılığı (Tramp)......................................................... 50

3.  Çarter Sözleşmesi Altında Düzenlenen Konişmentolar......... 51

C.   Türk Hukuku........................................................................ 52

D.   İngiliz Uygulaması................................................................. 54

E.   Rotterdam Kuralları............................................................... 55

1. Taşıma Sözleşmesi............................................................ 55
2. Miktar Sözleşmeleri {Volume Contracts)........................... 58

II.   Eşya Taşıma (Sorumluluk Süresi)................................................ 60

A.  Genel Olarak........................................................................ 60

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m.l/(e))......................................... 61

C.   Türk Hukuku........................................................................ 62

D.  İngiliz Uygulaması................................................................. 64

E.   Rotterdam Kuralları............................................................... 65

III.   Eşya Kavramı ve Özel Nitelikteki Eşyaya İlişkin Düzenleme.......... 67

A. Eşya Kavramı........................................................................ 67

1. Genel Olarak.................................................................... 67
2. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. l/(c)).................................... 67
3. Türk Hukuku.................................................................... 68

a.   Güvertede Taşınan Eşya............................................... 68

b.  Güvertede Taşınan Eşya ve Canlı Hayvanlar

ile İlgili Emredici Kurallar............................................. 69

4. İngiliz Uygulaması............................................................ 70
5. Rotterdam Kuralları.......................................................... 71

a.   Genel Olarak............................................................... 71

b.   Güvertede Taşınan Eşya............................................... 71

aa.  Güvertede Taşınması Caiz Olan

Eşyaya İlişkin Sorumluluk Rejimi............................ 72

bb. Güvertede Taşınması Caiz Olmayan

Eşyaya İlişkin Sorumluluk Rejimi............................ 73

cc.  Eşyanın Ambarda Taşınmasının

Açıkça Kararlaştırılması........................................ 74

c.  Canlı Hayvan.............................................................. 74

B.  Özel Nitelikteki Eşya............................................................ 75

1. Genel Olarak.................................................................... 75
2. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 6)........................................ 75
3. Türk Hukuku.................................................................... 76
4. Rotterdam Kuralları.......................................................... 77

IV. Taşıyan..................................................................................... 77

A.  Genel Olarak........................................................................ 77

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m.l/(a))......................................... 78

C.   Türk Hukuku........................................................................ 78

1. Akdi Taşıyan.................................................................... 78
2. Fiili Taşıyan...................................................................... 79

D.  Rotterdam Kuralları.............................................................. 80

1. Taşıyan............................................................................ 80
2. İfa Eden {Performing Party)........................................... 80
3. Denizde İfa Eden (Maritime Performing Party)............... 82

V. Gemi......................................................................................... 85

A.  Genel Olarak........................................................................ 85

B.  Hazırlık Çalışmaları (LVK m. l/(d))........................................ 86

C.  Türk Hukuku........................................................................ 86

D.  Rotterdam Kuralları.............................................................. 86

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TAŞIYANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE SORUMLULUĞU

I. Taşıyanın Gemiyi Denize, Yola ve

Yüke Elverişli Tutma Yükümlülüğü ve Sorumluluğu..................... 87

A.  Genel Olarak....................................................................... 87

B.  Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 3/1)......................................... 87

1. Genel Olarak................................................................... 87
2. Geminin Denize Elverişli Olmasında
3. Makul Özeni Gösterme..................................................... 88
4. Türk Hukuku....................................................................... 91
5. İngiliz Uygulaması................................................................. 9
6. Rotterdam Kuralları.............................................................. 94

II. Taşıyanın Eşyaya Özen Gösterme Yükümlülüğü ve

Sorumluluğu............................................................................... 97

A.   Genel Olarak........................................................................ 97

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 3/2).......................................... 97

C.   Türk Hukuku........................................................................ 98

1. Özen Yükümlülüğü........................................................... 98
2. Sorumluluğun Şartlan

(Zıya, Hasar ve Geç Teslim Bakımından)......................... 100

3.  Sorumluluğun Niteliği....................................................... 102

D.   İngiliz Uygulaması............................................................... 102

E.   Rotterdam Kuralları............................................................. 103

III. Konişmento Düzenleme Yükümlülüğü......................................... 105

A. Konişmento Düzenleme Yükümlülüğü ve

Konişmentonun Türleri........................................................ 105

1. Genel Olarak.................................................................. 105
2. Hazırlık Çalışmaları......................................................... 106

a.  LVK m. 3/3'e İlişkin Hazırlık Çalışmaları..................... 106

b.  LVK m. 3/7'ye İlişkin Hazırlık Çalışmaları.................... 107

3.  Türk Hukuku................................................................... 108

4.  Rotterdam Kuralları........................................................ 108

a.   Taşıma Senedi........................................................... 108

b.  Elektronik Taşıma Kaydı............................................. 109

c.   Taşıma Senedi veya ETK'nın Düzenlenmesi................. 111

B.  Konişmentonun İçeriği ........................................................ 111

1. Genel Olarak.................................................................. 111
2. Hazırlık Çalışmaları (LVK m.3/3(a)-(c))........................... 112
3. Türk Hukuku.................................................................. 113

a.   Konişmentonun İçeriği................................................ 113

b.  Taşıyanın Kimliği........................................................ 114

4.  Rotterdam Kuralları........................................................ 115

a.   Taşıtanın Verdiği Bilgiler............................................ 116

b.  Taşıyanın Kendi Bilgisine Dayanarak

Yazdığı Hususlar........................................................ 116

aa.  Genel Olarak....................................................... 116

bb. Taşıyanın Kimliği................................................. 117

c.  Diğer Bilgiler ........................................................... 119

C.  Konişmentonun İçeriğine İlişkin Çekince.............................. 119

1. Genel Olarak................................................................. 119
2. Hazırlık Çalışmaları (LVK m.3/3(2))............................... 119
3. Türk Hukuku................................................................. 119

a.  Konişmentoya Konulan Çekince................................. 120

b.  Taşıyanın Yanlış Konişmento Düzenlemesinden

Doğan Sorumluluğu................................................... 121

4. İngiliz Uygulaması.......................................................... 124
5. Rotterdam Kuralları....................................................... 124

D.  Konişmentonun İspat Kuvveti............................................. 127

1. Genel Olarak................................................................. 127
2. Hazırlık Çalışmaları (LVK m.3/4).................................... 127
3. Türk Hukuku................................................................. 127
4. Rotterdam Kuralları....................................................... 128

a.  Taşıma Senedi veETK'nın İspat Kuvveti..................... 128

b.  Navlun Ücreti........................................................... 129

IV. Taşıyanın Sorumluluğuna İlişkin Hükümlerin

Emredici Olması..................................................................... 129

A.  Genel Olarak..................................................................... 129

B.  Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 3/8)...................................... 130

C.  Türk Hukuku..................................................................... 131

D.   Rotterdam Kuralları........................................................... 132

BEŞİNCİ BÖLÜM TAŞIYANIN SORUMLULUKTAN KURTULMA HALLERİ

I. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulması......................................... 133

A.  Genel Olarak..................................................................... 133

B.  Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2)...................................... 133

C.  Türk Hukuku..................................................................... 135

D.  İngiliz Uygulaması.............................................................. 136

E.   Rotterdam Kuralları........................................................... 136

II. Teknik Kusur Dolayısıyla Taşıyanın Sorumluluğu...................... 136

A.  Genel Olarak..................................................................... 136

B.  Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(a)).................................. 137
C.         Türk Hukuku    139

D.  İngiliz Uygulaması............................................................... 140

E.   Rotterdam Kuralları............................................................. 141

III.  Yangın Dolayısıyla Taşıyanın Sorumluluğu.................................. 142

A.   Genel Olarak...................................................................... 142

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(b))................................... 142

C.   Türk Hukuku...................................................................... 143

D.   İngiliz Uygulaması............................................................... 144

E.   Rotterdam Kuralları............................................................. 145

IV.  Rotadan Sapma........................................................................ 145

A.   Genel Olarak...................................................................... 145

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/4)........................................ 145

C.   Türk Hukuku...................................................................... 147

D.   İngiliz Uygulaması............................................................... 149

E.   Rotterdam Kuralları............................................................. 150

V. Taşıyanın Kusursuzluk ve Uygun İlliyet Bağı

Karinelerinden Yararlandığı Haller............................................. 151

A.   Genel Olarak...................................................................... 151

B.   Deniz Tehlikeleri ve Kazaları............................................... 152

1. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(c))............................... 152
2. Türk Hukuku.................................................................. 153
3. İngiliz Uygulaması........................................................... 153
4. Rotterdam Kuralları........................................................ 153

C.   Mücbir Sebep..................................................................... 154

1. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(d))............................... 154
2. Türk Hukuku.................................................................. 154
3. İngiliz Uygulaması........................................................... 155
4. Rotterdam Kuralları........................................................ 155

D.   Harp Olayları, Kamu Düşmanlarının Hareketleri,
Yetkili Makamların Emirleri, Karantina Sınırlamaları,

Grev veya Lokavt, İsyan ve İç Karışılıklar............................ 155

1.  Hazırlık Çalışmaları

(LVK m. 4/2(e), (f), (g), (h), (j), (k))................................ 155

2. Türk Hukuku.................................................................. 157
3. İngiliz Uygulaması........................................................... 157
4. Rotterdam Kuralları........................................................ 158

E.  Fiiller, İhmaller ve Kurtarma............................................... 158

1. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(i),(l))........................... 158
2. Türk Hukuku................................................................. 158
3. Rotterdam Kuralları....................................................... 159

F.   Eksilme............................................................................... 160

1. Hazırlık Çalışması (LVK m. 4/2(m))................................ 160
2. Türk Hukuku................................................................. 160
3. İngiliz Uygulaması.......................................................... 162
4. Rotterdam Kuralları....................................................... 162

G. Ambalaj ve İşaretlerin Yetersizliği........................................ 162

1. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(n), (o))........................ 162
2. Türk Hukuku................................................................. 162
3. İngiliz Uygulaması.......................................................... 163
4. Rotterdam Kuralları....................................................... 163

H. Gizli Ayıplar....................................................................... 163

1. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(p)).............................. 164
2. Türk Hukuku................................................................. 164
3. İngiliz Uygulaması.......................................................... 165
4. Rotterdam Kuralları....................................................... 165

I.   Taşıyanın veya Temsilcilerinin veya

Adamlarının Fiillerinden veya İhmallerinden

Kaynaklanmayan Sebepler................................................. 165

1. Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4/2(q)).............................. 166
2. Türk Hukuku................................................................. 166
3. İngiliz Uygulaması.......................................................... 167
4. Rotterdam Kuralları....................................................... 167

ALTINCI BÖLÜM TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNUN SINIRLARI

I. Genel Olarak.......................................................................... 169

II. Hazırlık Çalışmaları................................................................. 169

A.  Sorumluluk Sınırlan - Koli, Ünite veya

Ağırlık Başına Sorumluluk (LVK m.4/5(a))......................... 169

B.   Tazminatın Hesaplanması (LVK m. 4/5(b))......................... 175

C.   Konteyner ile Taşınan Eşya (LVK m. 4/5(c))...................... 176

D.  Hesap Birimi (LVK m. 4/5(d))........................................... 178

E.   Sorvnduluğu Sınırlama Hakkının Kaybı

(LVK m. 4/5(e))................................................................. 178

F.   Bildirilen Eşya Değerinin Karine Teşkil Etmesi

(LVK m. 4/5(f))................................................................. 179

G.   Kasten Gerçeğe Aykırı Beyan Nedeniyle

Taşıyanın Sorumlu Olmaması (LVK m. 4/5(h))..................... 180

III.  Türk Hukuku............................................................................ 181

A.   Sorumluluk Sınırlan.............................................................. 181

B.   Koli ve Ünite Kavranılan..................................................... 183

C.   Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybı.................................. 184

D.   Kasten Gerçeğe Aykırı Beyan Nedeniyle

Taşıyanın Sorumlu Olmaması............................................... 185

E.   Sorumluluk Sınırına İlişkin Diğer Konular............................... 186

IV.  İngiliz Uygulaması...................................................................... 186

V. Rotterdam Kuralları................................................................... 186

A.   Zıya ve Hasar Bakımından Sorumluluğun Sınırlan.................. 186

B.   Gecikme Bakımından Sorumluluğun Sınırları.......................... 189

C.   Hesap Birimi ve Tazminatın Hesaplanması............................ 189

D.   Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybı.................................. 190

E.   Kasten Gerçeğe Aykırı Beyan Nedeniyle

Taşıyanın Sorumlu Olmaması............................................... 191

YEDİNCİ BÖLÜM İNCELEME, BİLDİRİM VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE

I. Genel Olarak............................................................................. 193

II.    Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 3/6)............................................. 193

A.   LK'nın Hazırlık Çahşmalan.................................................. 193

B.   1968 Visby Protokolü ile Getirilen Değişiklik.......................... 196

III.   Türk Hukuku............................................................................ 196

A.   İnceleme ve Bildirim........................................................... 196

B.   Hak Düşürücü Süre............................................................. 200

1. Sürenin Uzatılması.......................................................... 202
2. Hak Düşürücü Süre İtirazından Yararlanma

Hakkının Kaybedilmesi.................................................... 203

IV.   İngiliz Uygulaması..................................................................... 204

V. Rotterdam Kuralları................................................................... 204

A. Zıya ve Hasar Bakımından Bildirim....................................... 204

B.   Gecikme Bakımından Bildirim............................................. 205

C.   Bildirimin Yapılacağı Kişi................................................... 206

D.  Hak Düşürücü Süre........................................................... 206

SEKİZİNCİ BOLUM

SORUMLULUĞUN GENİŞLETİLMESİ, SÖZLEŞME SERBESTİSİ ve SÖZLEŞME DIŞI İSTEMLER

I. Taşıyanın Sorumluluğunun Genişletilmesi.................................. 209

A.  Genel Olarak..................................................................... 209

B.  Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 5 c. 1)................................... 209

C.  Türk Hukuku..................................................................... 210

D.   Rotterdam Kuralları........................................................... 210

II. Yüklemeden Önce ve Boşaltmadan Sonra

Sözleşme Serbestisi................................................................. 211

A.  Genel Olarak..................................................................... 211

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 7)......................................... 211

C.  Türk Hukuku..................................................................... 212

D.  Rotterdam Kuralları........................................................... 212

III. Sözleşme Dışı İstemler............................................................ 213

A.  Genel Olarak..................................................................... 213

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 4 bis).................................... 213

1. Bağımsız Yükleniciler..................................................... 214
2. Taşıyanın Adamları ve Temsilcileri.................................. 215

C.   Türk Hukuku........................................................................ 217

D.  İngiliz Uygulaması.............................................................. 218

E.  Rotterdam Kuralları........................................................... 219

DOKUZUNCU BÖLÜM TAŞITANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE SORUMLULUĞU

I. Taşıtanın Doğru Bildirimde Bulunma Yükümlülüğü................... 221

A.  Genel Olarak..................................................................... 221

B.   Hazırlık Çalışmaları (LVK m. 3/5)...................................... 221

C.   Türk Hukuku........................................................................ 222

D.  Rotterdam Kuralları........................................................... 222

II. Taşıtanın ve Adamlarının Sorumluluğu..................................... 223