Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Hava Araçlarının Tabiiyeti
Hava Araçlarının Tabiiyeti
Kazım Sedat SİRMEN
Sayfa Sayısı
:
123
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2005
ISBN NO
:
9759248611
320,00
TL ÖNSÖZ Kişilerin ve şeylerin kapsamlı birtakım hukukî ve siyasî sonuçlar doğuracak biçimde bir devlete mensubiyetine işaret eden "tâbiiyet" kavramı, Batı hukuk öğretisinde önemle üzerinde durulan ve oldukça eski tarihlerde çeşitli veçheleriyle irdelenmiş bulunan, çeşitli ülkelerin mevzuatında olduğu kadar, uluslararası anlaşmalarda da düzenlenmiş olan bir konudur. Tâbiiyet önemlidir; çünkü kişilerin ve şeylerin genel hukukî durumlarını belirlemekte başat rol oynayan etkenlerden biridir, hattâ belki de hâlâ önde gelenidir. Özellikle, uluslararası kamu hukukunda ve uluslararası özel hukukta, birçok ilkenin uygulanması tâbiiyete bağlı olarak mümkün olabilmektedir. Gerçek kişilerin ve tüzel kişilerin tâbiiyeti kadar, hattâ bazı hallerde daha çok, şeylerin tâbiiyeti de önem taşımaktadır. Bilindiği gibi, bu bağlamda "şey-ler"den maksat, "gemiler" ve "hava gemileri"dir. "Tâbiiyet" ve "milliyet" kavramları çok uzun süre birbirine karıştırılmıştır. Bu nedenle, tâbiiyet; sosyolojik, hattâ biyolojik unsurlarla birlikte ele alınmış, duygusal ve ulusçu eğilimlerin şiddetli etkisine maruz kalmıştır. Oysa "tâbiiyet", milliyetin aksine, salt hukukî unsurları içerir (içlem) ve -doğurduğu siyasî sonuçları kavram dışı olgu saymayanlar bakımından öne sürülen bazı ayrık görüşleri bir yana bırakacak olursak- salt hukukî unsurları kapsar (kaplam). Bu nedenle de çağdaş hukukta çok önemli bir yer tutar. Kişinin (ve de şeylerin) devletlerine mensubiyetini duygusal, millîci yahut siyasî ve ekonomik diğer sübjektif tercihlerin baskısından arındırmak için, hukukçuların, "tâbiiyet′Mn bu salt hukukî ve objektif niteliğine sahip çıkmaları adeta zorunludur. Gerçi "şeylerin" tâbiiyeti bu bakımdan daha bir zorlamalardan uzak kalabilecek özelliğe sahip görünmekteyse de, maalesef, hukukî denetimin hukuka saygıyı sağlama ödevini iyi yapamadığı durumlarda, "gemiler" ve "hava gemileri"nin tâbiiyetini tayinde, hattâ onlara birer tâbiiyet izafe etme hususunda, sübjektif baskılar tâbiiyetin işlevini bozacak ölçüde, kavrama ilişkin hukukî düzenlemeleri olumsuz etki altına alabilmektedir. Daha önce de belirttiğim gibi, Batı hukukçuları, biraz da kavramı bu baskılardan kurtarmak için "tâbiiyef′i, hem kişiler, hem şeyler bakımından çok ciddî hukukî inceleme ve tahlil konusu yapmışlardır. Bugün, belki de, Batı hukuk literatüründe bu tür çalışmalar az görünmektedir; ama, bunun nedeni, gelişmiş hukuk sistemlerine sahip ülkelerde hukuk öğretisinin hukukî kavramlar ile ilgili bilimsel etüdlerini önceki dönemlerde tamamlamış olmaları, V genel tartışmalarını belirli çizgilere ulaştırmış bulunmalarıdır. Yine de, toplumsal hayatın gelişen veçheleriyle ilgili yenilemeler, değişmeler gerektirdikçe, tâbiiyet gibi kavramlar yeniden değerlendirilmekte, ama kavramların yerleşiklik kazanmış özleri yeniden tartışmaya açılmamaktadır. Türk hukukunda ise, belki, yirminci yüzyıl boyunca bir "iktibas ülkesi" olma karakterini sürdürmüş olan ülkemizde, bu yüzden kendini iyice göstermiş olan "genel eser verme" kolaycılığına kaçma veya zorunlu nedenlerle "monografik çalışma" yapma ya da "makale yazma" cefası çekilirken yabancı kaynaklardan doğrudan yararlanma alışkanlıklarından ötürü, hukukî kavramların "orijinal olma" özelliği taşıyan monografik çalışmalara konu edilmesi hususu dikkat çekici biçimde ihmal edilmiştir. Hele, uluslararası hukuka, öğretimizde çok belirgin biçimde gözlenir hale gelen ilgisizlik de buna eklenince, "tâbiiyef′i değişik veçheleri itibarıyla inceleyen çalışmaların sayısının daha da az olmasının başlıca nedenlerini ortaya koymanın pek de zor bir iş olmadığı hemen anlaşılır. Şunu belirtmeden de geçemeyeceğim: Türkiye′nin hukuk fakültelerinde bugün hâlâ "uluslararası hukuk" doktorası eğitimi yapılamamaktadır; çünkü, "uluslararası hukuk bölümleri" kurulamamıştır. Böyle olunca, uluslararası hukuk alanında akademik etkinlik yapanlar, bu etkinliklerini, öğretim programlarında iç hukuk konuları bariz biçimde ağır basan "özel hukuk" veya "kamu hukuku" bölümlerindeki eğitim çerçevelerinde gerçekleştirmek zorunda bırakılmaktadırlar. Örneğin "Devletler Özel Hukuku (doğrusu Milletlerarası Özel Hukuk)" alanında yetişecek bir öğretim üyesi adayı, doktorasını "özel hukuk" alanında yapmak zorunda kalmaktadır. Oysa, Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalının doğrudan ilgi alanına giren dört hukuk dalından ikisi kamu hukuku alanına dahil-dir.Uluslararası hukukta uzmanlaşma bir yana, salt özel hukuk alanına giren konularla donanmış bir programdan yetişmiş bir elemanın kamu hukuku karakteri açık olan bir konuda bilgi sahibi olması, ancak kendi özel çabasıyla mümkün hale gelebilecektir. Bütün bu olumsuz şartlar bir araya gelince, tabii ki, Türk hukuk literatüründe "tâbiiyet" konusunu işleyen monografik çalışmalara rastlamak pek zor olmaktadır. Doğrusu, uluslararası hukuk ve kamu hukuku bilgileri lisans düzeyinden öteye gidemeyen hukukçuların, özel merak ve gayretleriyle bu eksiklerini gidermedikçe, "tâbiiyet" gibi bir konuya bilimsel tahlil ve tartışma amacıyla yoğunlaşma cesareti göstereme-meleri gayet doğaldır. Bir diğer gerçek de, ülkemizde akademik kadrolarda görev almak üzere yetiştirilecek gençlerin durumuyla ilgilidir. Bu gençler, eski "asistanlık" statüsü -nedense- terk edildikten sonra, hiçbir güvencesi bulunmayan, herhangi bir cazibe faktörüne yer bırakmayan, üstelik olağanüstü kısa sürelerde VI "ya yaparsın, ya da çeker gidersin" zihniyetinin egemen olduğu bir çalışma ortamından başkasını sağlayamayan bir tuhaf "geçici memur statüsü"nde kendilerini ilerdeki mesleklerine (!) hazırlamak zorunda bırakılmışlardır. Böyle bir durumda, genç akademisyenlerin "resmî çerçevelerde" kendilerine verilen bilgiler dışında, bilimsel heves ve ilgiyle yeni bilgiler edinmeye, özel konuları tahlil etmeye yönelmelerini beklemek abestir. Bu şartlar altında "çalışmaya çalışan" gençlerden biri olan Kâzım Sedat SİRMEN, yüksek lisans tezi için "Hava Araçlarının Tâbiiyetf′ni seçmek istediğini bana bildirince, çok memnun olmama rağmen, ilk tepkim, kendisine "altından kalkabilirsen iyi olabilir" demek oldu. Bu söz ona yetti ve Kâzım Sedat SİRMEN çalışmaya başladı. Kendisine tanınan kısa süreyi azamî ölçüde kullanarak, jürisi tarafından "PEKİYİ" dereceyle takdir edilen Tezini tamamladı. Başarılı çalışmasını yayına hazırlamasını kendisine ben tavsiye ettim. Bu tavsiye ona yetti; Kâzım Sedat SİRMEN yine çalışmaya başladı. Aslında başarılı bir metin vardı elinde ve derhal bastırılabilirdi. Ama, o, gerçek bir akademisyen sorumluluğuyla, bu metni yeterli görmedi, "bilimsel kuşku"nun icabını yerine getirdi ve Tezinin metnini baştan aşağı gözden geçirdi, yeniledi. Kaynaklarını genişletti, güncelleştirdi; konusunu yeni gelişmeler açısından bir kez daha gözden geçirdi; özellikle, oldukça yakın zamanlarda Batı literatüründe dikkat çekici yoğunlukta ilgiyi üzerine çeken "tarifeli ve tarifesiz uluslararası hava servislerinde hava araçlarının tâbiiyetini" incelediği bahsi yeniledi; karşılaştırmalı hukuk ile ilgili Üçüncü Bölümünü genişletti ve Avrupa Toplulukları Hukukunu içine alan ayrı bir alt bölüm ekledi; ayrıca, metninin birçok yerini "iyileştirdi". Böylece, bana göre, çalışma tamamen baştan aşağı yenilendi. Bu yenilemede Kâzım Sedat SİRMEN′in büyük emeği ve cesareti ile fedakârlığı yatmaktadır. "Resmî doktora süresi"nden bir kısmını bu çalışmayı kitaplaştırmak için harcamayı göze almakla, yazar, bilim adamı sorumluluğunu kazanmaya başladığını ortaya koydu. Umarım, Üniversitesi bu katkının hakkını verir, zamanı gelince; "süre yetersizlikleri", "kadro yoklukları" gibi akademik alanda yetişmeyle ilgisi olmayan birtakım tuhaf gerekçelerle, artık giderek sayıları çok azalan gerçek bilim adamı adaylarından biri olan Kâzım Sedat SİRMEN′i, kendisinden önceki bazı genç akademisyenlere reva gördüğü uygulamanın aksine, "harcamaya kalkmaz". Ben hocası olarak, tâbiiyeti teknik karakterleriyle, Türk hukuk literatüründe ilk kez, "hava araçları" açısından irdeleyen bu çalışmasını ayakta alkışlıyorum ve Türk hukuku adına, bu katkısından dolayı, ona teşekkür ediyorum. Prof. Dr. Tuğrul ARAT VII SUNUŞ Bu çalışma, 22 Eylül 2000 tarihinde Prof. Dr. Tuğrul ARAT, Prof. Dr. Bilgin TİRYAKİOĞLU ve Yrd. Doç. Dr. Bilge TANRIBİLİR′den kurulu jüri tarafından kabul edilen, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Devletler Özel Hukuku) Anabilim Dalı Yüksek Lisans programında hazırlanmış tezin geliştirilmesi ve güncelleştirilmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Gerçekte, gerek Avrupa Hukukunda, gerek dünyadaki havacılık konferanslarında meydana gelen gelişmelerin "hava araçlarının tâbiiyeti"nin tayinini ve hukukî sonuçlarını doğrudan ve dolaylı etkilemesi, bu nedenle de söz konusu gelişmelerin okuyucuya aktarılmasının gerekliliği, tezin basımını geciktirmiştir. Öncelikle şunu ifade etmem gerekir ki, bu eser oldukça zahmetli bir çalışmanın sonucunda ortaya çıkmıştır. Hem Uluslararası Kamu Hukukunu, hem de Uluslararası Özel Hukuku ilgilendiren bir konu olan "Hava Araçlarının Tâbiiyeti"nin Türkiye′de yapılan bilimsel çalışmaların pek azında yer alması, böyle bir monografık çalışma yapma ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu çalışma, diğer okuyucular tarafından okunup, eleştirilip, "uluslararası hava hukukunun" geliştirilmesine zemin teşkil etmesi halinde amacına ulaşmış sayılacaktır. Bu çalışmanın gerek tez olarak, gerek basılması için hazırlanması sırasında, yoğun çalışmalarına ara vererek büyük bir fedakârlıkla taslakları çok büyük bir ciddiyetle ele alıp düzelterek, benim ufkumu açan, bana yol gösteren, tez danışmanım, değerli Hocam Prof. Dr. Tuğrul ARAT′a duyduğum azamî sevgi ve hürmetle, teşekkürlerimi sunmayı pek zevkli bir görev sayarım. Değerli jüri üyeleri Prof. Dr. Bilgin TİRYAKİOĞLU ve Yrd. Doç. Dr. Feriha Bilge TANRIBİLİR Hocalarıma da, çalışmanın basılmasındaki katkılarından dolayı teşekkür ederim. Bununla birlikte, bu çalışmanın hazırlanması sırasında elde ettiğim Fransızca kaynakların çevrilmesinde yardımını esirgemeyen babam Mithat SİRMEN′e ve değerli dostum ve meslektaşım Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlilerinden Burak ÖZTÜRK′e; işini gücünü bırakıp, teze yapmış olduğu hayatî müdahalelerle IX bana çok büyük kolaylıklar sağlayan annem Prof. Dr. Lâle SİRMEN′e en içten sevgi dolu teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim. Ayrıca, bu çalışmanın basılmasına kadar geçen her aşamasında, gece demeyip gündüz demeyip çalışmanın çok büyük bir bölümünü bilgisayara geçiren, çalışmayı tashih eden, hattâ çalışmaya değerli katkılarda bulunmayı esirgemeyen, bunun dışında bir yandan bana rahat ve huzurlu çalışma ortamı sağlayıp diğer yandan da sıkıldığım günlerde tarif edemeyeceğim kadar manevî destek veren biricik dostum, can yoldaşım, değerli eşim Vedia SİRMEN′e teşekkürlerimi sunarım. Bunun dışında, özellikle İngiliz Hukukuna ilişkin kaynakların temin edilmesinde çok büyük bir dayanışma örneği gösterip değerli yardımlarını esirgemeyen, sayın Av. Kifaye KAYA′ya ve Av. Özge AKIN′a, ayrıca, Almanca kaynakları, çok sıkışık bir zaman dilimi içerisinde bütün işlerini bırakarak çeviren, çok değerli arkadaşım ve meslektaşım Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsüne bağlı Araştırma Görevlilerinden sayın Tolga CANDAN′a en içten teşekkürlerimi sunarım. Nihayet, küçük yaşlarımdan beri, bilimsel yayınlarda bulunacağım günleri sabırsızlıkla beklediğini dile getirmek suretiyle, beni şevklendiren değerli büyüğüm Müstezat UTKU′ya da teşekkür ederim. Haziran 2003 ANKARA Kâzım Sedat SIRMEN İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V SUNUŞ IX İÇİNDEKİLER XI KISALTMALAR XVII GİRİŞ 1 I. KONU VE PLÃN HAKKINDA ÖN AÇIKLAMALAR 1 A. Hava Aracının Tanımı 2 B. Hava Aracının Çeşitleri 3 1. Teknik Çeşitleri 3 2. Hukukî Çeşitleri 4 a. Uluslararası Hukuk Enstitüsünün Toplantılarında Yapılan Ayrımlar 4 b. Milletlerarası Hava Ulaştırma Konferansında Yapılan Ayrım 4 c. Hava Seyrüseferinin Tanzimi Hakkında Paris Konvansiyonu 4 d. Beynelmilel Sivil Havacılık Konvansiyonu 5 III. DENİZ TAŞIMACILIĞI VE DENİZ ARAÇLARININ TÃBİİYETİ 6 A. Hava Taşımacılığı ile Deniz Taşımacılığı Arasındaki Temel Farklılıklar 6 B. Deniz Araçlarının Tâbiiyeti 7 1. Genel Olarak 7 2. Uluslararası Anlaşmalara Göre Deniz Araçlarının Tâbiiyeti 8 3. Deniz Araçlarının Tâbiiyetinin Millî Hukuk Düzenlemelerinde Yeri 9 4. Deniz Araçlarında Tescilin Sonuçlan 10 XI BİRİNCİ BÖLÜM HAVA ARAÇLARINDA TÃBİİYET SORUNU I. TÃBİİYET KAVRAMININ İÇ HUKUKTAKİ VE ULUSLARARASI HUKUKTAKİ YERİNİN BELİRLENMESİ 13 A. Genel Olarak Tâbiiyet Kavramı 13 B. Tâbiiyetin Mahiyetine İlişkin Görüşler 17 1. Tâbiiyetin Hukukî İlişki Olduğu Görüşü 17 2. Tâbiiyetin Hukukî Bir Statü Olduğu Görüşü 17 C. İç Hukukta Tâbiiyet 18 D. Milletlerarası Hukukta Tâbiiyet 18 1. Devletler Hukukunda 18 2. Devletler Özel Hukukunda 20 II. HAVA ARAÇLARININ TÃBİİYETİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER 20 A. Genel Olarak 20 B. Hava Araçlarının Tâbiiyetini Reddeden Görüş 20 C. Hava Araçlarının Tâbiiyetini Kabul Eden Görüş 22 III. HAVA ARAÇLARININ TÃBİİYETİNİN TAYİNİ 25 A. Hava Araçlarında Tâbiiyetin Önemi 25 B. Hava Araçlarında Tâbiiyetin Kazanılması ve Kaybı 26 1. Haya Araçlarında Tâbiiyetin Kazanılması 26 a. Genel Olarak 26 b. Dikkate Alınan Kriterler 26 aa. Malikin Tâbiiyeti 26 bb. Malikin İkametgâhı 27 cc. Hava Aracının İnşa Edildiği Yer 28 dd. Pilotun Özellikleri 29 ee. İşletenin Tâbiiyeti 29 ff. Hava Aracının Bulunduğu Yer 30 gg. Hava Aracının Tescil Edildiği Devlet 32 hh. Hava Aracının Uluslararası Kontrole Tâbi Kılınması.. 33 XII 2. Hava Araçlarında Tâbiiyetin Kaybı 33 C. Hava Araçlarında Tâbiiyetin İspatı 34 D. Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Tayininde Dikkate Alınan İlkeler.. 34 1. Her Hava Aracının Bir Tâbiiyeti Olması 34 2. Her Hava Aracının Yalnız Bir Tâbiiyetinin Olması 35 3. Hava Aracının Tâbiiyetini Değiştirebilmesi 35 E. Hava Araçlarının Tâbiiyetinde "Gerçek Bağ" Kuramı 35 F. Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Hukukî Sonuçları 39 İKİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI METİNLERDE HAVA ARAÇLARININ TÃBİİYETİ I. PARİS KONVANSİYONUNDAN ÖNCE YAPILAN HAVA ARAÇLARININ TÃBİİYETİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR VE HAZIRLANAN ULUSLARARASI METİNLER 45 A. Resmî Çalışmalar 45 1. Uluslararası Hava Ulaştırma Konferansı 45 2. Uluslararası Hava Taşımacılık Hukuku Kongresi 46 B. Bilimsel Çalışmalar 46 1. Uluslararası Hukuk Enstitüsünün Çalışmaları 46 2. Milletlerarası Havacılık Hukuku Komitesi 47 II. PARİS KONVANSİYONUNA GÖRE HAVA ARAÇLARININ TÃBİİYETİ 48 A. Paris Konvansiyonunun Hazırlanması ve Muhtevası 48 B. Paris Konvansiyonuna Göre Haya Araçlarının Tâbiiyet Kazanmasının Sonuçları 49 1. Hava Sahasının Niteliği Hakkındaki Sonuçları 49 2. Paris Konvansiyonundan Doğan Diğer Sonuçlar 49 C. Paris Konvansiyonunda Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Düzenlenmesi 50 III. PARİS KONVANSİYONU SONRASI HAZIRLANAN ULUSLARARASI METİNLER 51 xni A. Uluslararası Hukuk Birliği 51 B. Hava Savaşını Düzenleyen 1923 Tarihli La Haye Tasarısı 51 C. Deniz ve Hava Savaşlarında Tarafsız Devletlerin Haklarına ve Ödevlerine İlişkin Konvansiyon Taslağı (Harvard Uluslararası Hukuk Araştırma Birliği) 52 D. 1926 Tarihli İspanyol-Amerikan Sözleşmesi 52 E. 1928 Tarihli Pan-Amerikan Konvansiyonu 53 F. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği 54 IV. CHİCAGO KONVANSİYONU 55 A. Konvansiyonunun Hazırlanış Sebepleri 55 B. Tarifeli ve Tarifesiz Uluslararası Hava Servislerinde Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Yeri; 56 1. Tarifeli ve Tarifesiz Hava Servisleri Arasındaki Farklar 56 2. Tarifesiz Hava Servisleri ve Tâbiiyet 57 a. Tarifesiz Hava Servislerinde Hava Araçlarının Hukukî Durumu 57 b. Tarifesiz Hava Servislerini Düzenleyen İkili Anlaşmalarda Hava Araçlarının Tâbiiyeti 59 c. Avrupa Dahilî Tarifesiz Hava Servislerinin Ticarî Hakları Hakkında Çok Taraflı Anlaşmaya Göre Hava Araçlarının Tâbiiyeti 61 3. Tarifeli Hava Servisleri ve Tâbiiyet 63 a. Genel Olarak 63 b. İkili Anlaşmalar Yoluyla Tarifeli Hava Servislerinin Düzenlenmesi ve Hava Yollarının Tâbiiyeti 64 aa. Muvakkat Hava Yollan İçin Standart Anlaşma Şekli... 66 bb. Strasbourg Standart İkili Anlaşma Taslağı 66 cc. TASA′daki Formülasyonlar 67 C. Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Düzenlenmesi ve Bu Tâbiiyete Göre Ãkit Devletlerin Sorumlulukları 71 1. Tâbiiyetin Düzenlenmesi 71 2. Ãkit Devletlerin Sorumlulukları 73 D. Müşterek Hava Nakliyatı İşletme Teşekkülleri ve Beynelmilel İşletme Acentalanna Ait Hava Araçlarının Tâbiiyeti ve Tescili.... 75 xrv 2. Hava Araçlarında Tâbiiyetin Kaybı 95 3. Birleşik Krallık Tâbiiyetini Kazanmanın Hukukî Sonuçlan 95 a. Uçuşa Elverişlilik Sertifikasının Verilmesi 95 b. Uçuş Mürettebat Sayısının ve Tanıtımının Belirlenmesi 96 c. Ceza Hukukunun Uygulanması 96 D. Avrupa Topluluklannda Hava Araçlarının Tâbiiyeti 96 II. TÜRK HUKUKUNDA HAVA ARAÇLARININ TÃBİİYETİ 97 A. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunundan Önce Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Düzenlenmesi 97 B. Türk Sivil Havacılık Kanunundan Sonra Türk Hukukunda Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Düzenlenmesi 100 1. Sivil Hava Aracı-Devlet Hava Aracı Ayrımı 100 2. Sivil Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Tayini 100 3. Hava Araçlarında Tâbiiyetin Kaybı 103 C. Türk Hukukuna Göre Hava Araçlarının Tâbiiyetinin Hukukî Sonuçları 104 1. Chicago Konvansiyonu ve Türk Mevzuatından Doğan Hukukî Sonuçlar 104 a. Kabotaj 104 b. İşletmecinin Tâbiiyetinin Tayini 107 c. Uçuşa Elverişlilik Belgesi 108 d. Personel Lisanslarının Verilmesi 109 2. Diğer Hukukî Sonuçlar 109 SONUÇ 111 KAYNAKÇA 117
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı