Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Halka Açık Banka ve Hissedarının Korunması
Halka Açık Banka ve Hissedarının Korunması
Asuman TURANBOY
Sayfa Sayısı
:
124
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2002
ISBN NO
:
9789755371436
80,00
TL ÖNSÖZ Kıta Avrupası ve Anglo-Sakson hukuk sistemlerinde, bankaların sermaye piyasalarındaki faaliyetleri giderek artmıştır. Buna bağlı olarak, bankaların çok fonksiyonlu işletmeler olduğu anlaşılmaktadır. Özellikle Anglo-Sakson hukuk sisteminde, bankaların sermaye piyasası düzenlemelerinde izin verilen faaliyetlerde bulunmaları ve menkul kıymet ihraç edebilmeleri bankaların halka açık şirket (publicly-held Corporation) olarak değerlendirmelerini gerektirmiştir. Alman hukukunda bankalar aracılık da dahil olmak üzere sermaye piyasası faaliyetleri yapabilmekte, ancak, kuruldukları şirket tipi de dikkate alındığında, hisselerini ihraç etmemekte, çok sınırlı olarak hisseleri dışında ihraç faaliyetinde bulunmaktadırlar. Çalışmada bankaların sermaye piyasası hukuk kurallarına tabî olmaları veya halka açık banka hukukî statüsünü kazanmaları incelenmiştir. Buna bağlı olarak halka açık banka ve hissedarın korunması üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada konunun Türk hukuku bakımından önemi konusundaki görüşlerini esirgemeyen Prof. Dr. Turgut Kalpsüz ve yazım esnasında kendisinden fikir ve cesaret aldığım A.Ü. Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Sayın Prof. Dr. Sahih Arkan a teşekkürlerimi sunmayı bir görev sayıyorum. Yine, çalışmam esnasında benden desteğini esirgemeyen ve çalışmayı basmayı üstlenen Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Yaşar Karayalçına teşekkürlerimi sunarım. Son olarak, kitabımın tashihinde yardımcı olan Anabilim dalımız araştırma görevlileri Burçak Yıldız ve Özlem Garipoğlu′na ve yazma esnasında özverili çalışmasından dolayı Çiğdem Güner′e de teşekkür ederim. 8.09.2002 Ankara Doç. Dr. Asuman TURANBOY XVII GİRİŞ Banka ve sermaye piyasası hukukunun, Kıta Avrupası ve Anglo-Sakson hukuk sistemlerinde, ülkemizde de olduğu gibi, adeta içice girdiğini görmekteyiz. Bankalar, bir yandan klasik anlamda bankacılık hizmetlerini sürdürürken (mevduat toplama, kredi verme, çek muhataplığı, akredif işlemlerinde önemli bir rol üstlenme vb.), diğer yandan da, sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmaktadırlar. Bu yönüyle, bankalar çok fonksiyonlu kredi kurumlan özelliğini taşıyan işletmelerdir1. Kıta Avrupası hukukunda, bankacılık ve borsa hukuku, ortak inceleme ve eserlere konu olmaktadır. Anglo-Sakson hukuk sisteminde de, aynı yöndeki gelişme, borsanın krize girdiği 1929 yılından itibaren ortaya çıkmaya başlamıştır. Zira, Amerikan hukukunda bankacılık ve öteki finansal hizmetlerle ilgili olarak, Glass-Steagall Act ile başlayan bu düzenlemeler, yürürlükte olan Gramm-Leach Bliley Act ile devam etmiştir. Bu gelişmeler, tüm finansal hizmetlerin, birbirine olan benzerlikleri ve doğrudan doğruya ülkelerin ekonomik yapılarını da ilgilendirmeleri sebebiyle bazı konularda ortak düzenlemelere tâbi kılındıklarım göstermektedir. Bu düzenlemelerin, en önemli sonuçlarından birisi ise, menkul kıymetler üzerinde işlem yapan yatırımcıların, bu konuda gerekli olan bilgilere eşit olarak ulaşmaları konusunda kamunun aydınlatılmasına ilişkin prensiplerin ve buna bağlı olarak yatırımcı koruma sistemlerinin uygulanmasıdır2. Çeşitli hukuk sistemleri bakımından bankaların sermaye piyasası faaliyetlerini nasıl gerçekleştirdikleri ve ne zaman halka açık şirket sayıldıkları hususu dikkate alınmadan, halka açık banka kavramı ve hissedarların hukukî durumları izah edilemez. Mesela, Alman hukukunda bankalar bazı sermaye piyasası işlemlerini yapabilip ilgili mevzuata tâbi kılınırken; Amerika Birleşik Devletleri′nde, bankaların, halka açık şirket olarak değerlendirilmeleri için menkul kıymet ihraçları gerekmektedir3. (1) Bkz. 1. Bölüm, § 2, III. (2) Bkz. 1. Bölüm, § 2, III. (3) Amerika Birleşik Devletleri′nde New York Borsasında bankacılık endüstrisinde kayıtlı 185 bankacılık işlemi yapan şirket bulunmaktadır. Bkz.http.//www.nyse.com/listed.html (11.7.2002). Bir başka sistem ise, şirketlerin ortak sayıları dikkate alınarak halka açık şirket sayılmalarını icap ettirir. Mesela, İngiliz hukukunda, ortak sayısının asgari yedi ve yönetici sayısının da asgari iki olması şartı ile şirket, halka açılmış bir şirket olacaktır^. Türk hukukunda ise, bankalar, bir yandan, sermaye piyasası işlemleri yaptıklarında, diğer yandan ise, hisse senetlerini halka arzettiklerinde halka açık bir anonim şirket olarak sermaye piyasası mevzuatının kapsamı içerisine girmektedirler. Bu bakımdan, Türk Sermaye Piyasası Kanunu′nun 50/a maddesine göre, bankalar kendi menkul kıymetlerini halka arzettikleri zaman ve Kanun′un beşinci bölümünde öngörülen faaliyetlerde bulunduklarında, bunlarla sınırlı olarak Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine tâbi olurlar. Ancak, bu Kanun hükümleri ortak sayısı bakımından (yani bankanın ortak sayısı olarak 250′yi aşması halinde hisse senetleri halka arzolunmuş sayılmasına ilişkin SPK- md. 11/1 hükmü) bankalara uygulanmaz. Bu durumda, bankalar birer anonim şirket olarak Türk Ticaret Kanunu′nun tedrici kuruluşa ilişkin olarak halka hisselerini arzetme hükümlerine ve Sermaye Piyasası Kanunu′nun halka açık anonim şirketlerin hisse senetlerini halka arz prosedürüne tâbi olacaklardır. Yine, bankalar Sermaye. Piyasası Kanunu′nun beşinci bölümünde sayılan faaliyetlerde bulundukları zaman bu Kanun′un uygulama alanına gireceklerdir. İncelenen konu bakımından çalışmada, halka açılan bankaların hangi düzenlemelerin hükümlerine tâbi olacakları konusu da ele alınacaktır. Çalışmanın ilk bölümünde öncelikle; banka ve sermaye piyasası hukukunun ortak özelliklen anlatılacak; bankaların sermaye piyasası mevzuatına dahil olduğu haller, Kıta Avrupası ve Anglo-Sak-son hukuk sistemleri ile Türk hukuku bakımından ele alınacaktır. Birinci bölüm içerisinde bu sistemler ve Türk hukuku bakımından bir değerlendirme de yapılacaktır. Böylece halka açık banka kavramı çok daha kolay izah edilebilecektir. Bankacılık ve sermaye piyasası faaliyetlerinin içice girmesinin, banka ve sermaye piyasası işlemleri ve hatta sigorta işlemlerinin ortak bir kanunî düzenleme içerisinde yer almasına sebep olduğu belirtilecektir5. Bunun en açık misali, Amerika Birleşik Devletleri′nde bu finansal işletmeleri içerisine alan yeni bir finansal holding anlayışının hakim oluşudur. Birinci bölümde bu finansal holding (4) Bkz. 2. Bölüm, § 2, I. (5) Bkz. 1. Bölüm, § 2, III. modelinin (A New Financial Holding -FHC) ortaya çıkışı da izah olunacaktır. İkinci bölüm, "Bankaların Menkul Kıymetlerini Halka Arzetmeleri ile Halka Açık Bir Anonim Şirket Olarak Banka" başlığını taşımaktadır. Bu bölüm altında bankaların menkul kıymetlerini halka arzetmeleri ve bankanın ne zaman halka açık banka hukuku statüsünü kazanacağı anlatılacaktır. Sermaye Piyasası Kanunu′nun bankalar için sadece menkul kıymet ihracını dikkate alması; bu bölümde menkul kıymet ve sermaye piyasası araçlarının ne olduğunu kısaca açıklamayı gerekli kılmıştır. İkinci bölüm altında izleyen başlıkta, birer itimat kurumu olan banka ve halka açık anonim şirketlerin hisse senetlerinin taşımaları gereken ortak özellikler ele alınacaktır. Üçüncü bölüm, halka açık hale gelen bir bankanın, hissedarlarının bilgi alma hakları ile kamuyu aydınlatma ilkesinin bu bankalara uygulanıp uygulanmayacağı konusunun inceleneceği bölümdür. Özellikle, Türkiye′de halka açık bazı bankaların hissedarlarına banka sırrına girdiği gerekçesiyle gerekli bilgilendirmenin yapılmaması ve kamuyu aydınlatma ilkelerine yer verilmemesi, hissedarlarının zarara uğraması sonucuna yol açmıştır. Çalışmamız da, bu konunun önemine binaen seçilmiştir. Ancak, yukarıda da belirtildiği üzere, banka ve sermaye piyasası hukukunun ortak özellikleri ve çeşitli sistemler dikkate alınmadan, halka açık bir bankanın izahı da fevkalade güç olacaktır. Bu bölüm de üç ana başlık altında incelenmiştir. İlkin, bir banka hissedarının doğrudan banka hakkında bilgi edinme hakkının Bankalar Kanunu′nda ayrıca özel olarak düzenlenmemiş olduğu belirtilerek, bu konuda, hüküm olmayan hallerde, Türk Ticaret Kanunu′nda yer alan hissedarın bilgi alma haklarının banka hissedarına da uygulanacağı izah olunmuştur. Böylece, Bankalar Kanunu açısından, bankaların, hissedarların bilgi alma hakları gereğince, banka hesaplarının onaylanması, yayınlanması ve yıl sonu bilançolarının ve ayrıca üç aylık döneme ilişkin tablolarını Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu′na ve Bankalar Birliği′ne göndermeleri ve Bankalar Birliği′nin de bu tabloları yayınlaması zorunlu olduğu anlatılacaktır. Bankaya ilişkin bu bilgilerin ne zaman banka sırrı olarak değerlendirildiği hususu; Almanya, İsviçre, Amerika Birleşik Devletleri′nin düzenlemeleri dikkate alınarak Türk hukuku bakımından değerlendirilecektir. Bu bölüm altındaki son başlık, sermaye piyasası mevzuatının halka açık şirketlere yüklediği bilgi verme, yani kamuyu aydınlatma görevi ile Bankalar Kanunu′nda düzenlenen banka sırrı kavramının birlikte değerlendirilmesinin yapıldığı kısım olacaktır. Çalışmanın son bölümünde ise, halka açık bir bankanın hissedarının korunması konusundaki sistemler ele alınacaktır. Bu bölümde Anglo-Sakson hukuk sistemi içerisinde Amerika Birleşik Devletleri′nde borsada işlem yapan yatırımcıların nasıl korundukları Menkul Kıymet Yatırımcıları Koruma Kanunu (Securities Investor Act) bakımından anlatılacaktır. Daha sonra, Amerika Birleşik Devletleri ve birçok Avrupa ülkesinin üye olduğu Basel Bankacılık Üst Komitesinin (The Basel Committee on Banking Supervision) kararları ile yatırımcıların nasıl korundukları; banka şeffaflığının artırılmasına ve denetimlerine ilişkin kurallar ele alınarak izah olunacaktır. Çalışmada, Avrupa Birliği′nin son düzenlemesi olan Yatırımcı Tazminat Sistemlerine İlişkin 3.3.1997 tarih ve 97/9/EEC/l sayılı Direktifi′nde, halka açık şirketlerde, yatırımcının nasıl korunduğu ve bu sistem kapsamında kredi kurumlarının yatırımcılarının da dahil olduğu ve yatırımcının, bankalardaki mevduat sahipleri gibi 20.000 ECU ile koruma altında olduğu belirtilmiştir. Elbette, bu sistem içerisinde, yatırımcıyı korumak üzere yine bankaların da dahil edildiği kamuyu aydınlatma ilkelerine yer verildiği üzerinde durulacaktır. Bu bölüm altında son olarak, Türk hukukunda banka hissedarlarının Sermaye Piyasası Kanunu′nun 46/A maddesinde düzenlenen yatırımcı tazminat sistemleri kapsamında korunup korunmadığı, bankalarda hem mevduat sahiplerinin hem de banka hissedarının korunması ve bankanın malî bünyesinin güçlülüğünü sağlamak üzere getirilmiş olan yönetmelik hükümleri izah olunacaktır. Bankalar Kanunu′nun mevduat sahipleri gibi, banka hissedarını da koruyup koruyamadığı hususu, son başlık olacaktır. Çalışmanın sonuç kısmında ise, halka açık bir bankanın hissedarının korunması için halen var olan hükümlerin yeterli olup olmadığı anlatılacaktır. İÇİNDEKİLER KISALTMALAR IX BİBLİYOGRAFYA XI ÖNSÖZ XVII GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM BANKA VE SERMAYE PİYASASI HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ VE BANKALARIN SERMAYE PİYASASI HUKUKUNA TÃBİ OLDUĞU HALLER § 1. BANKA VE SERMAYE PİYASASI HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 5 I. Banka Hukuku Kurallarının Özellikleri 6 II. Sermaye Piyasası Hukuku Kurallarının Özellikleri 12 III. Değerlendirme 17 § 2. BANKALARIN SERMAYE PİYASASI HUKUKU DÜZENLEMELERİNE TÃBİ OLDUĞU HALLER 23 I. Ortak Sayısı Dikkate Alınarak Halka Açık Şirket Olma 23 II. Yaptıkları İşlemler Dikkate Alınarak Sermaye Piyasası Mevzuatına Tâbi Olma 25 III. Değerlendirme 26 İKİNCİ BÖLÜM BANKALARIN MENKUL KIYMETLERİNİ HALKA ARZETMELERİ VE HALKA AÇIK BİR ANONİM ŞİRKET OLARAK BANKA § 1. BANKALARIN KENDİ MENKUL KIYMETLERİNİ HALKA ARZETMELERİ 30 I. Menkul Kıymet Kavramı 30 II. Sermaye Piyasası Aracı Kavramı 32 III. Değerlendirme 33 § 2. HALKA AÇIK BANKA KAVRAMI 34 I. Kuruluşta 35 A- Genel Olarak 35 B- Halka Açık Hale Gelme Prosedürü 38 II. Kurulduktan Sonra Halka Arz 40 A- Mevcut Hisse Senetlerinin Halka Arzı 40 B- Sermaye Artırımıyla Oluşturulan Hisse Senetlerinin Halka Arzı 43 § 3. BANKALARIN HİSSE SENETLERİNİN ÖZELLİKLERİ VE HALKA AÇIK ANONİM ŞİRKET 46 I. Bankaların Hisse Senetlerinin Özellikleri 46 A- Hisse Senetlerinin Tamamının Nama Yazılı Olması 46 B- Hisse Senetlerinin Tamamının Nakit Karşılığı Olması 48 C- Hisse Senetlerinin Menkul Kıymetler Borsasına Kote Edilme Zorunluluğunun Bulunmaması 49 II. Halka Açık Anonim Şirketlerin Hisse Senetlerinin Özellikleri 50 III. Değerlendirme 51 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BANKA HİSSEDARININ BİLGİ ALMA HAKKI VE KAMUYU AYDINLATMA İLKESİNİN HALKA AÇIK BANKALARDA UYGULANMASI § 1. TÜRK TİCARET KANUNU BAKIMINDAN BANKA HİSSEDARININ HUKUKà KONUMU VE BİLGİ ALMA HAKKI 53 §. 2. BANKALAR KANUNU AÇISINDAN BANKA HİSSEDARININ HUKUKà KONUMU, BANKA HESAPLARININ ONAYI VE YAYINLANMASI İLE BANKA SIRRI KAVRAMI KARŞISINDA BİLGİ ALMA HAKKI 56 I. Banka Hissedarının Bilgi Alma Hakkının Bir Sının Olarak Banka Sırrı Kavramı 60 A- Yabancı Hukuk Sistemlerinde Banka Sırrı 60 VI 1) Alman Hukukunda 61 2) İsviçre Hukukunda 63 3) Amerika Birleşik Devletleri Hukukunda 65 B- Türk Hukukunda Banka Sırrı 67 § 3. SERMAYE PİYASASI MEVZUATI AÇISINDAN KAMUYU AYDINLATMA VE SIR SAKLAMA 70 I. Alman Hukukunda 70 II. Amerika Birleşik Devletleri Hukukunda 72 III. Türk Hukukunda 75 A- Genel Olarak 75 B- Halka Açık Bankalarda Kamuyu Aydınlatma 76 C- Halka Açık Bankaların Sır Saklama Mükellefiyetleri ve Kamuyu Aydınlatma İlkesi 80 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HALKA AÇIK BİR BANKANIN HİSSEDARININ KORUNMASI KONUSUNDAKİ SİSTEMLER § 1. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNİN DÜZENLEMELERİ 85 I. Genel Olarak 85 II. Menkul Kıymet Yatırımcılarını Koruma Kanunu (Securities Investor Act) 87 § 2. BASEL BANKACILIK ÜST KOMİTESİNİN (THE BASEL COMMITEE ON BANKING SÜPER VISION) KARARLARI 90 I. Genel Olarak 90 II. Basel Komitesi′nin Banka Hissedarının (Yatırımcısının) Korunmasına İlişkin Kararlan 90 A- Banka Şeffaflığının Artırılması 91 B- Bankaların Denetimi 93 § 3. AVRUPA BİRLİGİ′NİN DÜZENLEMELERİ 94 I. Genel Olarak 94 II. Kamuyu Aydınlatma 95 III. Yatırımcı Tazminat Sistemleri 99 A- Genel Olarak 99 VII B- Yatırımcı Tazminat Sisteminin İşleyişi 100 IV. Sermaye Yeterliliği Düzenlemeleri 101 § 4. TÜRK HUKUKUNDAKİ DÜZENLEMELER 102 I. Genel Olarak 102 II. Yatırımcı Tazminat Sistemi 103 III. Bankaların Sermaye Yeterliliklerine İlişkin Düzenleme 108 IV. Bankalar Kanunu Hükümleri 111 V. Değerlendirme 115 SONUÇ 119
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı