Haksız Arama Suçu - BÜŞRA ERDEM
Haksız Arama Suçu - BÜŞRA ERDEM
Büşra ERDEM - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
137
Kitap Ölçüleri
:
16x24
Basım Yılı
:
2019
ISBN NO
:
9786052203286
Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hu-
kuku Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmış ve Prof. Dr.
Adem SÖZÜER, Prof. Dr. Ali Kemal YILDIZ ve Yard. Doç. Dr. Selman
DURSUN’dan oluşan jüri önünde 2015 yılında savunularak, oybirliği ile
kabul edilmiştir. Söz konusu çalışma, güncel gelişmeler ve yargı içtihadları
ile güncelleştirilerek yayıma hazırlanmıştır.
Çalışmamızda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 120. maddesinde yer
alan “Haksız Arama” suçu, temel hak ve özgürlükler açısından ve arama
işleminin düzenlendiği mevzuat çerçevesinde ele alınmıştır. Haksız arama
suçu kişi hürriyetine karşı işlenen suçlar arasında yer alması ve temel hak
ve özgürlükler ile yakın bir ilişki içerisinde olması sebebiyle kişilerin özel
hayatının korunması açısından önemli bir yere sahiptir. Uygulamada her ne
kadar yapılan aramanın hukuka aykırı olduğu sonucuna varılsa dahi, işlemi
yerine getiren kamu görevlisinin bir suç işlemiş olduğu gerçeği gözardı edile-
bilmektedir. Umuyoruz ki çalışmamız, hukuk devleti ilkelerine uygun olarak
kişi hürriyetini koruyan haksız arama suçu gibi hükümlere uygulamada ve
doktrinde daha fazla önem gösterilmesi noktasında bir adım oluşturacaktır.
Son olarak, yüksek lisans tez danışmanlığımı üstlenen ve tecrübeleriyle
bana yol gösteren Sayın Hocam Prof. Dr. Adem SÖZÜER’e sonsuz teşek-
kürlerimi sunarım.
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi
Anabilim Dalı öğretim üyeleri, değerli hocalarım, Yard. Doç. Dr. Selman
DURSUN ve Yard. Doç. Dr. Serdar TALAS’a, lisans öğrenciliğimden bu
yana bana ayırdıkları zaman ve derin bilgi birikimleriyle yardımcı oldukları
için teşekkürlerimi bir borç bilirim.
Bu çalışmanın yayıma hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen ve
bana yol gösterici olan değerli hocam, Doç. Dr. Ali Hakan EVİK’e şükran-
larımı sunarım.
VI
Önsöz
Tezimizin kitap haline gelmesi konusunda ilgileri ve titiz çalışmaların-
dan ötürü Vedat CARBAŞ’a ve Vedat Kitapçılık çalışanlarına teşekkür ede-
rim.
Ve nihayet, başta sevgili eşim Yard. Doç. Dr. Nuri ERDEM olmak üze-
re, O’nunla büyüyen ailemize; özellikle sevgili annem H. Perihan BODUR
ve sevgili babam Cengiz BODUR’a; değerli dostlarıma, maddi ve manevi
sonsuz destekleriyle her zaman yanımda oldukları için bir kez daha teşekkür
ederim.
Caddebostan, 2019
Büşra ERDEM
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ......................................................................................................V
İÇİNDEKİLER .......................................................................................VII
KISALTMALAR..................................................................................... XI
GİRİŞ...........................................................................................................1
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER BAKIMINDAN
ARAMA KAVRAMININ GÖRÜNÜMÜ
I. Arama Kavramı.................................................................................. 3
II. Aramaya Hâkim Olan İlkeler............................................................. 5
A. Hukuk Devleti İlkesi ..................................................................... 5
B. İnsan Onurunun Dokunulmazlığı İlkesi ........................................ 8
C. Ölçülülük ve İkincillik İlkesi....................................................... 12
D. Dürüst İşlem İlkesi ...................................................................... 15
E. İnsan Haklarına Uygun Olarak Maddi Gerçeğin
Araştırılması İlkesi ...................................................................... 16
III. Arama İşlemi ile İhlal Edilen Temel Hak ve Özgürlükler .............. 17
A. Doğrudan İhlal Edilen Haklar .................................................... 22
1. Kişi Dokunulmazlığı Hakkı.................................................... 22
2. Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması Hakkı........................... 23
3. Konut Dokunulmazlığı Hakkı ................................................ 27
B. Dolaylı Olarak İhlal Edilen Haklar ............................................. 30
1. Adil Yargılanma Hakkı........................................................... 30
İçindekiler
VIII
İKİNCİ BÖLÜM
ARAMA
I. Genel Olarak .................................................................................... 35
II. Adli Arama ...................................................................................... 37
A. Adli Arama Çeşitleri ................................................................... 38
1. Aramaya Tabi Kişiye Göre Adli Arama ................................. 39
a. Şüpheli - Sanık Nezdinde Yapılan Adli Arama ................. 39
b. Şüpheli - Sanık Dışındaki Diğer Kişiler Nezdinde
Yapılan Adli Arama ........................................................... 42
c. Avukat Nezdinde Yapılan Adli Arama............................... 43
2. Aramanın Konusuna Göre Adli Arama .................................. 44
a. Kişinin Üstünde Yapılan Adli Arama ................................ 44
b. Eşyada Yapılan Adli Arama............................................... 48
c. Araçta Yapılan Adli Arama................................................ 49
d. Konutta Yapılan Adli Arama.............................................. 51
e. İşyerinde ve Ona Ait Diğer Kapalı Yerlerde
Yapılan Adli Arama............................................................ 52
B. Adli Aramanın Koşulları ............................................................. 53
1. Maddi Koşullar....................................................................... 53
a. Şüpheli - Sanık Nezdinde Yapılan Adli Aramanın
Maddi Koşulları ................................................................. 53
b. Şüpheli - Sanık Dışındaki Diğer Kişiler Nezdinde
Yapılan Adli Aramanın Maddi Koşulları .......................... 57
2. Karar Koşulu........................................................................... 60
a. Arama Kararı veya Emri Vermeye Yetkili Merciiler ......... 61
aa. Hâkim ve Savcı............................................................. 61
bb. Kolluk Amiri ............................................................... 65
b. Arama Kararı veya Emrinde Bulunması Gereken
Hususlar ............................................................................. 67
IX
İçindekiler
C. Adli Aramanın İcrası................................................................... 69
1. Aramanın Yapılacağı Zaman Dilimi....................................... 71
2. Arama Sırasında Hazır Bulunabilecek Kişiler ....................... 72
3. Aramanın Sonlandırılması...................................................... 76
III. Önleme Araması .............................................................................. 77
IV. Aramaya Benzer Diğer İşlemler....................................................... 83
A. Bilgisayarlarda, Bilgisayar Programlarında ve
Kütüklerinde Arama .................................................................... 83
B. Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması ......................... 85
C. Durdurma ve Kontrol................................................................... 89
D. Arama Kararı veya Emri Olmadan Arama
Yapılabilecek Haller.................................................................... 92
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HAKSIZ ARAMA SUÇU VE UNSURLARI
I. Genel Olarak ..................................................................................... 95
II. Benzer Suç Tipleriyle İlişkisi............................................................ 96
III. Korunan Hukuki Değer ..................................................................... 97
IV. Suçun Unsurları................................................................................. 98
A. Tipiklik ........................................................................................ 99
B. Maddi Unsur.............................................................................. 101
1. Fail........................................................................................ 101
2. Mağdur ................................................................................. 105
3. Konu .................................................................................... 106
4. Hareket ................................................................................. 107
5. Netice.................................................................................... 111
C. Manevi Unsur ............................................................................ 112
D. Hukuka Aykırılık Unsuru .......................................................... 114
İçindekiler
X
1. Genel Olarak......................................................................... 114
2. Hukuka Özel Aykırılık ......................................................... 114
3. Hukuka Uygunluk Nedenleri................................................ 115
V. Kusurluluk...................................................................................... 122
VI. Suçun Özel Görünüş Biçimleri ...................................................... 123
A. Teşebbüs ................................................................................... 123
B. İştirak ........................................................................................ 123
C. İçtima ........................................................................................ 124
VII. Yaptırım ve Yargılama ................................................................... 126
SONUÇ....................................................................................................127
KAYNAKÇA...........................................................................................131