Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Hakem Sözleşmesi
Hakem Sözleşmesi
Alim TAŞKIN
Sayfa Sayısı
:
266
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2005
ISBN NO
:
9756809310
260,00
TL SUNUŞ "Hakem Sözleşmesi" konulu bu bilimsel çalışma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde "Doktora Tezi" olarak hazırlanmış; Prof. Dr. Ejder YILMAZ, Prof. Dr. Ramazan ARSLAN, Prof. Dr. Fikret EREN, Doç. Dr. Süha TANRIVER, Doç. Dr. Ömer ULUKAPI′dan oluşan jüri huzurunda, 17 Mart 1999 tarihinde savunulmuş ve jüri tarafından "oybirliği" ile kabul edilmiştir. Alanında bu konuda ilk olma özelliği taşıyan bu çalışmada; İsviçre hukuku, Alman hukuku, ve kısmen diğer ülke hukukları ile milli ve milletlerarası kurumsal tahkim -ad hoc tahkim hükümleri, ilgili olduğu ölçüde incelenmiş, Türk hukuku bakımından esas alınması gereken ilkelerin, usullerin ve esasların ortaya konulması amaçlanmıştır. Tez akademik geleneğe uygun olarak aynen basılmıştır. Doktora tez danışmanı olarak bu eserin hazırlanmasında destek ve değerli görüşleriyle yardımlarını esirgemeyen hocam Prof. Dr. Ejder YELMAZ′a minnet ve şükran duygularımla teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim. Ayrıca A. Ü. Hukuk Fakültesi Dekanı hocam Prof. Dr. Ramazan Arslan′a ve değerli jüri ü-yelerine müteşekkirim. Meslekdaşım Yrd. Doç. Dr. Erdal Tercan′a ve eserin yayına hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen arkadaşlarım Av. Haluk Eruygur, Av. Faruk Petriçli, Av. Rüçhan Söhmen′e teşekkür ederim. Her zaman benden ilgi ve desteğini esirgemeyen aileme, ağabeyim Hayati Taşkın′a ve eşime minettarım. Bu eserin baskısını gerçekleştiren Turhan Kitabevi′nin sahibi Turhan Polat′a en içten teşekkürlerimi sunarım. Ankara, 16 Ocak 2000 Dr. Ãlim TAŞKIN ONSOZ Tahkim, taraflar arasında doğmuş veya ileride doğabilecek olan belli hukuki uyuşmazlıkların, devlet mahkemeleri dışında, genellikle taraflarca belirlenen ve adına hakem denilen tarafsız özel kişiler eliyle nihai olarak karara bağlanmasını ifade eder. Anayasalara göre, uyuşmazlıkların mahkemeler eliyle çözümlenmesi esastır. Çünkü devletin üç temel işlevinden biri de yargıdır. Klasik düşünce çerçevesinde, devletin üç temel işlevinin (bu arada, yargı işlevinin) devri, kural olarak sözkonusu olamaz. Zira bu üç temel işlev devlet olmanın gereğidir; bu üç işlev, temelde devletin gücünün göstergesidir. Hal böyle olmakla birlikte, uyuşmazlıkların devlet mahkemeleri dışında hakemler eliyle karara bağlanmasının tarihçesi de, insanlığın çok eski tarihlerine kadar gitmektedir. Ancak tahkimin bugünkü anlamda bir kurum haline gelmesinin ilk örneği, 1697 tarihli İngiliz Tahkim Kanunudur. İngiltere gibi bir Dünya Devleti′nin, yeryüzünün değişik noktalarında bulunan sömürgeleriyle olan ticari ilişkilerinin de etkisiyle, milletlerarası ticari ilişkilerin giderek gelişmesini izleyerek milletlerarası tahkim kurumunun tohumlan, çok eski tarihlerden beri atılmıştır. Bir yargılama hukuku kurumu olan tahkim, son çeyrek yüzyıla kadar, devlet mahkemeleri yargısının yamsıra ve ona oranla sayısal açıdan çok istisnai bir şekilde uygulanırken, bugün tüm Dünya′da üzerinde ençok durulan ve incelenen konuların başlannda yeralmaktadır. Tahkim, bir yandan iç hukuk bakımından geç çalışan devlet mahkemelerine bir alternatif olarak değerlendirilmekte ve bu yönde yapılabilecekler üzerinde durulmakta; diğer yandan milletlerarası ilişkiler yönünden gittikçe küçülen ve globalleşen Dünya′da uyuşmazlıkların çözümünün gerçekleştirilebileceği en uygun yer olarak görülmektedir. Özellikle son yıllarda gerek en gelişmiş ülkelerde gerek gelişmekte olan ülkelerde tahkim mevzuatlarında yepyeni değişiklikler yapılmıştır. Bu arada belirtelim ki, yeni kabul edilen tahkim kanunları, Birleşmiş Milletler Örgütü′nün üye ülkelere önerdiği UNCITRAL Kanun Modelini temel almışlardır. Bazı ülkeler, bu modeli hem iç tahkim hem milletlerarası tahkimi düzenlemek üzere kabul etmişlerdir. Bugün için bunun en yeni örneği, Alman Medeni Usul Kanunu′nda yapılan değişikliktir. Bütün bu gelişmeler sonucunda Dünya′nın, tahkim hukuku bakımından ö-nemli bir "hukuk uyumu"na doğru gittiğini söylemek çok kolaydır. Ülkemizdeki son zamanlardaki gelişim de, Dünya′ya paraleldir. Dünya′ daki gelişimleri eskiden uzun zaman sonra takip eden Türkiye, içinde bulunulan koşullar sebebiyle, Dünya′daki gelişmelerden hemen etkilenebilmektedir. Hepimizin bildiği üzere, Türikye ötedenberi milletlerarası tahkim anlaşmalarının birçoğunu kendi mevzuatı haline getirmiş; son zamanlarda bazı tahkim sorunlarını aşabilmek için Anayasa′sini bile değiştirmiştir. Tahkimle ilgili gelişmelerin süreceği muhakkaktır; çünkü ülkemiz. Ulu Önderimiz Atatürk′ün gösterdiği "çağdaş uygarlık" içinde yeralmak durumundadır. Ülke mevzuatlarında yapılan değişikliklere paralel olarak, tahkim konusu, öğretide ve mahkemeler uygulamasında da daha yoğun bir şekilde incelenmeye başlanmıştır. Örneğin, Almanya ve İsviçre gibi gelişmiş ülkelerde bile bundan kısa bir süre öncesinde "tahkim hukuku"na ilişkin kitapların sayısı parmakla sayılacak kadar az iken, bugün bunların sayısı birkaç katma çıkıvermiştir. Aynı gelişme, ülkemiz bakımından da gözlenmektedir. Tahkim hukuku ile uğraşan hukukçu sayısında da belirgin bir artış vardır. Tahkim hukukunda esas itibariyle iki anlaşma sözkonusudur: 1) Tahkim anlaşması, 2) Hakem Anlaşması (sözleşmesi). Bilindiği gibi tahkim anlaşması, tarafların aralarındaki uyuşmazlığı hakemler eliyle çözdürmek istediklerine ilişkindir; hakem sözleşmesi ise, uyuşmazlığın tarafları ile hakem arasındaki anlaşmadır. Yabancı ve yerli öğretide tahkim anlaşması üzerinde epey yayın vardır. Buna karşılık hakem sözleşmesi, daha az işlenmiş bulunan ve bu sebeple de pekçok hukuki tereddüde cevap aranan bir konumdadır. İşte tahkim hukukunun en az bilinen konularından biri olan "hakem sözleşmesi" , değerli öğrencim Ãlim Taşkın′a doktora tez konusu olarak verilmiştir. Kendisi, konu üzerinde yurt içinde ve yurt dışında çalışmış ve çok zengin bir bibliyografya ışığında tezini tamamlamıştır. Bu çalışma sırasında konunun özelliği gereği maddi hukuk ve usul hukuku boyutları, bir "kuyumcu titizliği" ile irdelenmiş ve akla gelebilen bütün hukuki sorunlara cevap aranmıştır. Böylece, tahkim hukukundaki önemli bir boşluk doldurulmuştur. "Öğretim üyeliği" güzel bir iş; öğrenci yetiştirmek şevkli bir uğraş; geleceğin öğreticilerinin yapılanmasında rol almak çok keyif veren bir hazdır. "Usta-Çırak" ilişkisinde yürüyen bilimsel kariyer çizgisinde ideal olan, "öğreten ile öğrenen" arasındaki iyi iletişimdir. Sevgili öğrencim ve şimdi Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Usul ve İcra-İflâs Hukuk Anabilim Dalı Başkanı olan değerli meslektaşım Dr. Ãlim Taşkın′m gelişme grafiği hep yukarılara doğru oldu. İnanıyorum ki bu çizgi yükselerek devam edecek. Öğretim üyelerinin görevlerinden biri de. kendisini yetiştiren "Hoca" larını geçmek ve kendisini de geçecek yeni çıraklar yetiştirmektir. Dr. Ãlim Taşkm′ın da bu bilinçte olduğunu biliyorum. Eseri nedeniyle Dr. Ãlim Taşkm′ı kutluyorum ve eserini tüm hukukçulara tavsiye ediyorum. . . Prof. Dr. Ejder YILMAZ A. Ü. Hukuk Fakültesi Medeni Usul ve İcra-İflâs Hukuku Anabilim Dalı Başkanı GİRİŞ Ülkemizde 1927 yılından itibaren yürürlükte bulunan ve İsviçre′nin 1925 tarihli Neuchâtel Usul Kanunundan iktibas edilen Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun diğer hükümlerinde, bugüne kadar pek çok kez değişiklik yapılmasına karşın, tahkimi düzenleyen hükümlerde (m. 516-536) bu güne kadar hiç bir değişiklik yapılmamıştır. Tahkim konusunda çeşitli ülkelerde millî ve milletlerarası tahkim konusunda, reform niteliğinde tahkim hükümleri kabul edilmiştir. Özellikle milletlerarası kurumsal tahkimde, gerek reform niteliğinde hükümlerin kabul edilmesi, gerekse tahkim yargılamasına beklentilerin üzerinde başvurulmuş olması millî ve milletlerarası alanda tahkimin önemini daha da artırmıştır. Tahkimin, resmî yargıya göre taşıdığı yarar ve avantajları yönüyle alternatif bir özel yargı olması, hükümet programlarında her defasında yargı reformu olarak gösterilmesi ve nitelendirilmesi, bu konudaki yeni yasal düzenleme ihtiyacı, bilimsel alanda da çalışma yapmayı gerekli ve zorunlu kılmaktadır. Konunun önemi ve ifade edilen gereklerden hareketle, bu çalışmada alanında bu konuda ilk olma özelliği gösteren "Hakem Sözleşmesi" incelenmiştir. Bu çalışmanın sınırlarını; esas itibariyle Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanu-nu′nun uygulama alanı, bir başka ifadeyle millî tahkim oluşturmaktadır. Zorunlu tahkim incelememizin kapsamı dışındadır. Çalışmamızda İsviçre hukuku, Alman hukuku, ve kısmen diğer ülke hukukları ile millî ve milletlerarası kurumsal tahkim hükümleri, hakem sözleşmesi çerçevesinde, niteliğine uygun olduğu ölçüde incelenmiş, Türk hukuku bakımından esas alınması gereken ilkelerin, usullerin ve esasların ortaya konulması amaçlanmıştır. İÇİNDEKİLER BİBLİYOGRAFYA XV KISALTMALAR XXXIII GİRİŞ 1 § 1. TAHKİM SÖZLEŞMESİ VE HAKEM SÖZLEŞMESİ İLE İLGİLİ GENEL KAVRAMLAR 2 A. GENEL OLARAK 2 B. İHTİYARİ VE ZORUNLU TAHKİM 5 C. TAHKİM VE HAKEM SÖZLEŞMESİNİN TANIMI 7 D. TAHKİMİN TERCİH EDİLMESİNİN NEDENLERİ 9 I. Millî Hukukta Tahkimin Yarar ve Sakıncaları 9 II. Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkimin Yarar ve Sakıncaları 12 BİRİNCİ BOLUM TAHKİM SÖZLEŞMESİ VE HAKEM SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ TAHKİM SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 15 A. MADDİ HUKUK SÖZLEŞMESİ GÖRÜŞÜ 15 B. USUL HUKUKU SÖZLEŞMESİ GÖRÜŞÜ 16 C. MADDİ HUKUK VE USUL HUKUKU (KARMA SÖZLEŞME) GÖRÜŞÜ 20 D. BAĞIMSIZ GÖRÜŞ 21 E. GÖRÜŞÜMÜZ 21 HAKEM SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 22 A. AKDİ NİTELİK 22 B. MADDİ HUKUK SÖZLEŞMESİ VE KARMA (MADDİ-USULİ) SÖZLEŞME ARASINDAKİ SINIRIN BELİRLENMESİ 23 C. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ HAKKINDA GÖRÜŞLER 26 I. Hizmet Sözleşmesi Görüşü. 26 II. İstisna (Eser) Sözleşmesi Görüşü 29 III. İş Görme Sözleşmesi Görüşü 31 IV. Türü Kendine Özgü Sözleşme Görüşü 34 V. Vekâlet Sözleşmesi Görüşü 34 VI. Görüşümüz 40 IX İKİNCİ BÖLÜM HAKEM SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU, HAKEM SÖZLEŞMESİNİN İÇERİĞİ, HAKEM SEÇİMİNİN ESASLARI, HAKEMLERİN SAYISI, HAKEMLERİN TAYİNİ VE HAKEMLERİN TAYİN USULLERİ § 4. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU 43 A. TARAFLARIN ANLAŞMASI 43 B. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ .- 44 I. İcap (Teklif) 44 II. Kabul 46 § 5. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN İÇERİĞİ 50 A. HAKEM SÖZLEŞMESİ İÇERİĞİNİN BELİRLENMESİ 50 I. Yazılı Tespit 50 II. Hakemlik Görevinin Süreyle Sınırlandırılması 53 B. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN ÖNERİLEN İÇERİĞİ 55 I. Uygulanacak Kurumsal Tahkim Hükümlerinin Belirlenmesi 55 II. Hakemlerin İkamesine İlişkin Hükümlerin Belirlenmesi 55 III. Esasa Uygulanacak Maddi Hukuk ve Yargılama Usulünün Belirlenmesi 56 IV. Ücret, Avans ve Masrafların Belirlenmesi 56 V. Sır Saklama Yükümlülüğünün Sınırlarının Belirlenmesi 58 VI. Karar Yeter Sayısının Belirlenmesi 58 § 6. HAKEM SEÇİMİNİN ESASLARI 60 A. HAKEMİN ŞAHSINA İLİŞKİN ESASLAR 60 I. Hakemin Hukuki Ehliyeti 60 II. Hakimlerin ve Memurların Hakemliği 67 B. HAKEM SEÇİMİNİN İLKELERİ 73 I. Seçim Serbestisi ve Esasları 73 II. Hakemin Uygunluğu ve Bağımsızlığı 75 1. Hakemin Tarafsızlığı ve Uygunluğu 75 2. Hakemin Bağımsızlığı 78 § 7. HAKEMLERİN SAYISI, HAKEMLERİN TAYİNİ VE HAKEMLERİN TAYİN USULLERİ 79 A. HAKEMLERİN SAYISI 79 I. Hakemlerin Tek Sayı Olarak Belirlenmesi 79 II. Hakemlerin Çift Sayı Olarak Belirlenmesi 82 B. HAKEMLERİN TAYİNİ USULLERİ 83 I. Çeşitli Hakem Tayin Usulleri 83 X 1. Hakemlerin Tahkim Sözleşmesinde veya Tahkim Şartında Gösterilmiş Olması 83 2. Hakemlerin Taraflarca Birlikte (Müşterek) Tayin Edilmesi 87 3. Hakemlerin Taraflarca Bağımsız Olarak Tayin Edilmesi 95 II. New York Sözleşmesi ve Avrupa (Cenevre) Sözleşmesine Göre Hakem Tayini 105 C. KURUMSAL TAHKİMDE HAKEM TAYİNİ 112 I. ICC Tahkim Kurallarına Göre Hakemlerin Tayini 112 II. TOBB Tahkim Hükümlerine Göre Hakemlerin Tayini 118 D. UNCITRAL TAHKİM HÜKÜMLERİNE GÖRE HAKEM TAYİNİ 122 § 8. ÜÇÜNCÜ ŞAHIS TARAFINDAN HAKEM TAYİNİ 125 A. ÜÇÜNCÜ ŞAHISLARCA HAKEM TAYİNİ 125 B. ÜÇÜNCÜ ŞAHIS TARAFINDAN HAKEM TAYİN EDİLEMEYEN HALLERDE TAHKİM SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİĞİ VE HAKEM TAYİNİ 127 § 9. HAKEMLERİN MAHKEME TARAFINDAN TAYİN EDİLMESİ 135 A. MAHKEME TARAFINDAN HAKEM TAYİNİ 135 B. HAKEM TAYİNİNDE YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEMENİN BELİRLENMESİ 142 C. HAKEM TAYİNİNDE YARGILAMA USULÜ 143 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HAKEMLERİN HUKUKİ DURUMU, HAKEMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ, HAKEMİN SORUMLULUKLARI VE HAKEMİN HAKLARI § 10. HAKEMLERİN HUKUKİ DURUMU 149 A. ALMAN HUKUKUNDA VE İSVİÇRE HUKUKUNDA 149 B. TÜRK HUKUKUNDA 152 § 11. HAKEM SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKEMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ , 153 A. HAKEMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 153 I. Yargılama Prosedürünün Hakem Yargılama Usulüne Uygun Olarak Yürütülmesi Yükümlülüğü 153 II. Hakemin Şahsi Edim Yükümlülüğü 161 B. HAKEMİN SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ 163 I. Genel Olarak 163 E. Hakemin Sır Saklama Yükümlülüğü 164 C. HAKEMİN BİLGİ VERME VE TESLİM (-İADE) YÜKÜMLÜLÜĞÜ 169 XI D. HAKEMİN ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ , 173 E. HAKEMİN TARAFLARIN İRADESİNE UYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 175 § 12. HAKEM SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKEMİN SORUMLULUĞU 177 A. YÜKÜMLÜLÜKLERİN İHLALİ HALİNDE HAKEMİN HUKUKİ DURUMU 177 B. HAKEMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 178 § 13. HAKEM SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKEMİN HAKLARI 184 A. HAKEMİN ÜCRET HAKKI VE BU HAKKIN HUKUKİ TEMELİ 184 B. TARAFLARIN HAKEM ÜCRETİNDEN MÜTESELSİL SORUMLULUĞU 187 C. HAKEM ÜCRETİNİN BELİRLENMESİ 189 I. Hakem Ücretinin Hakem Sözleşmesi Veya Diğer Sözleşmelerle Belirlenmesi 189 II. Hakem Ücretinin Teamüle Göre Belirlenmesi 196 III. Hakem Ücretinin Mahkeme Tarafından Belirlenmesi 197 IV. Hakem Ücretinin Hakem Mahkemesi Tarafından Belirlenmesi 203 D. HAKEM SEKRETERİ ÜCRETİNİN BELİRLENMESİ 214 E. HAKEM MAHKEMESİ MASRAFLARININ KARŞILANMASI (ÖDENMESİ) 215 I. Masrafların Ödenme Günü 215 II. Masrafların Karşılanması Talebi 216 III. Masraf Avansı Ödenmesi 219 IV. Avans Miktan ve Ödeme Usulü 221 V. Avansın Hukuki Niteliği 222 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HAKEM SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ, HAKEM SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ, HAKEM SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ VE HAKEMLERİN REDDİ § 14. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ 225 A. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ BAKIMINDAN USUL HUKUKU VE ÖZEL HUKUK ARASINDAKİ İLİŞKİ 225 B. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜK HALLERİ 227 I. Hukuka Aykırılık 227 II. Ahlâk ve Ãdaba Aykırılık 230 § 15. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ VE İPTAL NEDENLERİ 232 XII A. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ 232 B. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN İPTAL NEDENLERİ 232 I. Hata : 232 n. Hile 235 III. İkrah (Tehdit) 236 § 16. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN OLAĞAN VE OLAĞANDIŞI NEDENLERLE SONA ERMESİ 237 A. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN USUL VE KURALLARA UYGUN OLARAK SONA ERMESİ HALLERİ 237 I. Hakem Sözleşmesinden Doğan Yükümlülüklerin İfası 237 II. Hakem Sözleşmesinden Doğan Edimin İmkansızlığı 239 B. HAKEM SÖZLEŞMESİNİN TARAF İRADELERİYLE SONA ERMESİ 240 I. Tarafların Hakemi Birlikte Azli 240 II. Hakemin İstifası 245 C. HAKEMİN ÖLÜMÜ : 248 D. HAKEMİN VEYA TARAFIN İFLÃSI 250 §17. HAKEMLERİN REDDİ VE RET USULÜ 251 A. HAKEMLERİN REDDİ .251 B. HAKEMLERİN REDDİ NEDENLERİ VE RET USULÜ 252 I. Ret Nedenleri 252 II. Ret Usulü 256 SONUÇ 259 ZUSAMMENFASSUNG 265
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı