Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Franchise Sözleşmesinde Tarafların Borçları - YEŞİM AYATA
.jpg){kind=small}
Franchise Sözleşmesinde Tarafların Borçları - YEŞİM AYATA
Yeşim AYATA - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
141
Kitap Ölçüleri
:
16x24
Basım Yılı
:
2015
ISBN NO
:
9786054823703
550,00
TL GİRİŞ
Franchise sistemi, özellikle 1970’li yıllardan sonra işletmelerin mal ve hizmet pazarlamasında ortaya çıkan güçlükleri aşmak, pazar paylarını arttırmak ve pazarlama maliyetlerini azaltmak amacıyla başvurdukları bir ticari ilişki şeklidir. Franchise, Fransızcada serbest bırakmak anlamına gelen “affranchir” sözcüğünden türetilmiş İngilizce bir kelimedir ve sözlük anlamı “imtiyaz”dır.Franchise sistemi, ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkmış ve ülkede geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Franchise kavramı, daha sonra diğer ülkelerde de kullanılmıştır ancak bu kavram kendi dillerine çevrilmemiştir, aynı şekilde “franchise” veya “franchising” olarak kullanılmıştır.
Franchise sistemi, çeşitli iş alanlarında bir pazarlama ve dağıtım yöntemi olarak kullanılmaktadır. Bunlara örnek olarak; gıda, tekstil, konfeksiyon, mobilya, mutfak, banyo, bilgisayar, büro malzemeleri, inşaat malzemeleri, spor, eğitim, emlakçılık, temizlik, araba yıkama ve bakımı, kiralama, otopark hizmetleri, otel ve motel işletmeciliği, baskı, fotokopi, zayıflama, kozmetik, kuru temizleme gibi işler verilebilir.
İlk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkmış olan franchise sistemi, 1960’larda yayılmaya başladı. Franchise sistemini başarıyla kullanan şirketlerden olan McDonald’s, 1953’te franchise vermeye başladı ve önce Amerika Birleşik Devletleri’nin dört bir köşesine, daha sonra da dünyaya yayılan bir zincir yarattı. Coca Cola ise 1899’da 600 sözcükten oluşan bir franchise anlaşması ile işe başladı. İlk kapsamlı franchise anlaşmasını yapan Isaac Singer ise, 1851’de dikiş makinesini icat ettiğinde hem üretim yapacak parası yoktu, hem de, makinenin nasıl kullanılacağını kimse bilmediği için alıcısı yoktu. Singer, franchise vererek iki sorunu birden çözdü, parayı satıcılardan topladı, onlara bölgesel satış hakkı verdi, onlar da müşterileri eğitip sattılar. Bu parlak fikir beğenilip çok taklit edildiği için Singer, franchise sistemini kullanan ilk şirket olarak bilinmektedir.
Franchise sistemi, Türkiye’de 1970 ve 1980’lerde bayilik sistemleri olarak otomobil, beyaz eşya ve kozmetik sektörlerinde kullanılmıştır. 24 Ocak 1980 kararlarıyla bürokratik engellerin kalkmasıyla, Türkiye yabancı yatırımcılar için cazip bir pazar haline gelmiş ve yabancı firmalar, marka adlarını ve işletme yöntemlerini kullanma haklarını, yerel pazar koşullarını daha iyi bilen Türk yatırımcılara franchise olarak vermeye başlamışlardır. İşletme franchisingi ise ilk olarak 1986 yılında McDonalds ile Türkiye pazarına girmiştir. Daha sonra Nectar Beauty Shop, Wimpy, Wendy’s, Kentucky Fried Chicken, Pizza Hut, Benetton gibi tanınmış yabancı firmalar Türkiye pazarına girmişlerdir. Türkiye’ye fast-food ile giren ve özellikle hizmet sektöründe büyük ilgi ile karşılaşan franchise sistemi, özellikle son yıllarda çok hızlı bir biçimde yaygınlaşmaya başlamıştır. Günümüzde, Türkiye pazarında faaliyet gösteren 1800’den fazla yerli-yabancı franchise markası ile Türkiye sayıca tüm Avrupa ülkelerinin önüne geçmiş bulunmaktadır.
Franchise veren ve franchise alan arasındaki ilişki; franchise verenin mallarını, ülke çapında veya uluslararası bir pazarda üretme ve satma isteği ile başlamaktadır. Franchise verenin amacı, doğrudan yatırım yapmaksızın mallarını farklı bölgelerde bir başka üretici veya tacir aracılığıyla üretmek veya pazarlamaktır. Buna karşılık franchise alanın iş kurma isteği ile piyasaya çıkması ve yatırımını franchise sistemi ile değerlendirmeye karar vermesi sonucu taraflar birbirlerini bulmaktadırlar.
Franchise sisteminde hem franchise veren hem de franchise alan açısından bazı avantajlar ve dezavantajlar vardır. Franchise veren açısından en büyük avantaj, hiçbir maddi yatırım yapmadan kendi adını taşıyan işyerleri oluşturmasıdır. Ayrıca franchise alan tarafından kendisine bir ödeme de yapılmaktadır. Dezavantajı ise yaratılan imaj ve ismin, bir franchise alanın olası hatası yüzünden zarar görmesidir ki bunu önlemek adına franchise veren sürekli olarak franchise alanın işletmesini kontrol etmek zorundadır.
Franchise alan açısından avantaj ise, konsept veya ürün daha önceden pazarda denendiği ve belli bir pazar payı oluştuğu için, yeni iş kurmada oluşan problemlerin ortadan kalkmış olmasıdır. Franchise veren, yıllara dayanan tecrübesini paylaştığı için, franchise alan daha az hata yapar. Franchise alan, tek başına işini kurmak isteyen yatırımcıya göre pazara daha kolay girer. Ürün ya da hizmetin satışını franchise verenin müşteri potansiyelinden dolayı bir anlamda garantilemiş olur. Örneğin bir aile yolculuk yaparken, yemek molasını, ürün ve hizmet kalitesini bildikleri McDonald’s restoranlarından birinde vermeyi tercih edebilir veya yolculuk yapan birçok kişi hizmetin kalite ve güvenilirliğinden emin oldukları uluslararası üne sahip otel zincirlerinden Holiday Inn’den rezervasyonlarını yaptırmayı tercih edebilir.
Franchise alanın diğer bir avantajı ise, franchise veren tarafından tam bir eğitim desteği alması ve ayrıca sürekli bir yönetim desteği de görmesidir. Bunun yanı sıra, franchise verenin, diğer sistemlerle rekabet etmek adına, sürekli olarak sistemi geliştirme çalışmaları vardır. Franchise alan bu çalışmalardan da faydalanır ve bunun için her hangi bir maliyete katlanmaz. Sistemin franchise alan açısından dezavantajı ise, yaratıcılığının yok olması ve franchise verenin koyduğu kurallara uyma zorunluluğudur. Franchise alan, franchise veren tarafından sürekli denetlenerek kontrol edilir.
Çalışmamızın konusunu franchise sözleşmesinde taraflarının borçları oluşturmaktadır. Bir tarafın borcu, diğer tarafın hakkını oluşturduğu için, tarafların hakları ayrıca bir başlık altında incelenmemiştir. İlk bölümde franchise sözleşmesinin tanımı, unsurları, hukuki niteliği ve şekli incelendikten sonra franchise sözleşmesinin türleri ele alınacaktır. Zira tarafların hak ve borçları, bazı durumlarda franchise sözleşmesinin türüne göre değişiklik arz etmektedir. Franchise sözleşmesinin türlerinden sonra, franchise sözleşmesinin benzer sözleşmelerden farkları irdelenecektir. Bu sözleşmelere ilişkin kanun hükümlerinin, franchise sözleşmesine kıyasen uygulandığı durumlar söz konusu olmaktadır. Çalışmamızın ikinci kısmında ise, franchise verenin borçları incelendikten sonra franchise alanın borçları incelenecektir. Çalışmamızın son bölümünde ise franchise sözleşmesinin sona ermesi ve tarafların sözleşme sonrası borçları üzerinde durulacaktır...
ÖNSÖZ
Bu kitap, 2013 yılında Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk alanında yüksek lisans tezi olarak onaylanmıştır.
Kitabın birinci bölümünde franchise sözleşmesinin tanımı, unsurları, hukuki niteliği ve şekli incelenmiştir. Bu bölümde franchise sözleşmesinin türleri ve franchise sözleşmesinin benzer sözleşmelerden farkları irdelenmiştir. Kitabın ikinci bölümünde, franchise verenin ve franchise alanın borçları detaylı bir şekilde incelenmiştir. Kitabın üçüncü bölümünde ise franchise sözleşmesinin sona ermesi ve tarafların sözleşme sonrası borçları üzerinde durulmuştur.
Kitap, yürürlükte olan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na uygun olarak hazırlanmıştır. Bu kitabı oluşturan “Franchise Sözleşmesinde Tarafların Borçları” konulu yüksek lisans tezime katkılarından dolayı tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Aslı Makaracı’ya teşekkürlerimi sunarım.
Av. Yeşim AYATA
İstanbul, Kasım 2014
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ................................................................................................. V
KISALTMALAR................................................................................... XI...
1. GİRİŞ.............................................................................................. 1
2. FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI,
HUKUKİ NİTELİĞİ, ŞEKLİ, TÜRLERİ VE BENZER
SÖZLEŞME TÜRLERİNDEN FARKI............................................ 5
2.1 FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI,
HUKUKİ NİTELİĞİ VE ŞEKLİ................................................ 5
2.1.1Franchise Sözleşmesinin Tanımı............................... 5
2.1.2Franchise Sözleşmesinin Unsurları .......................... 8
2.1.2.1Franchise Alanın Bağımsız Olması................. 8
2.1.2.2Franchise Sistemi veya Paketi..................... 10
2.1.2.2.1 Pazarlama Anlayışı... 10
2.1.2.2.2 Gayri Maddi Mallar... 10
2.1.2.2.3 Franchise Organizasyonu... 11
2.1.2.3Dikey İşbirliği.................................................. 11
2.1.2.4Ücret................................................................ 12
2.1.3Franchise Sözleşmesinin Hukuki Niteliği............... 13
2.1.4Franchise Sözleşmesinin Şekli ............................... 18
2.2 FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ......................... 20
2.2.1Ürün Franchisingi- İşletme Franchisingi ................ 21
2.2.2Mal Franchisingi- Hizmet Franchisingi-
Üretim Franchisingi.................................................... 22
2.2.3Master Franchisingi................................................... 23
2.2.4Ulusal Franchising- Uluslararası Franchising......... 24
2.2.5Açık Franchising- Gizli Franchising ........................ 26
2.3 FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN BENZER
SÖZLEŞME TÜRLERİNDEN FARKI................................... 27
2.3.1Vekâlet Sözleşmesinden Farkı................................. 27
2.3.2Lisans Sözleşmesinden Farkı................................... 29
2.3.3Hizmet Sözleşmesinden Farkı.................................. 32
2.3.4Tek Satıcılık Sözleşmesinden Farkı......................... 33
2.3.5Acentelik Sözleşmesinden Farkı.............................. 36
2.3.6Know-How Sözleşmesinden Farkı........................... 39
3. FRANCHISE SÖZLEŞMESİNDE FRANCHISE
VERENİN VE ALANIN BORÇLARI............................................. 41
3.1 FRANCHISE VERENİN BORÇLARI.................................... 41
3.1.1Üretim, İşletme ve Pazarlama Sistemindeki
Fikri ve Sınaî Unsurları Kullandırma Borcu............ 41
3.1.1.1Genel Olarak................................................... 41
3.1.1.2Üretim, İşletme ve Pazarlama Sistemindeki
Fikri ve Sınaî Unsurlar ve Franchise Verenin
Bunları Kullandırma Borcu............................ 44
3.1.1.2.1Patent................................................ 44
3.1.1.2.2 Marka... 47
3.1.1.2.3Ticaret Unvanı ve İşletme Adı........ 52
3.1.1.2.4 Tanıtıcı Unsurlar... 54
3.1.1.2.5 Know-How... 57
3.1.2Franchise Alanı Aydınlatma Borcu............................ 59
3.1.3Franchise Alanı Koruma ve Destekleme Borcu..... 67
3.1.3.1Franchise Alanın İşletmesinin Kurulmasında
ve Donanımında Yardımcı Olmak................. 69
3.1.3.2Franchise Alanı Eğitmek ve Bilgi Vermek... 71
3.1.3.3Reklam Yapmak.............................................. 73
3.1.4Gerekli Mal ve Malzemeleri Teslim Borcu.............. 73
3.1.5Franchise Alana Tanınan Tekel Bölgesinde
Başka Franchise Vermeme Borcu............................ 74
3.2 FRANCHISE ALANIN BORÇLARI....................................... 76
3.2.1Franchise Konusu Ürün ve Malzemeleri
Franchise Verenden Alma Borcu.............................. 76
3.2.1.1Franchise Sözleşmeleri Açısından
Bağlayıcı Kayıt................................................. 79
3.2.1.1.1Genel Olarak.................................... 79
3.2.1.1.2 Yasak Kapsamına Giren Bağlayıcı
Kayıtlar.............................................. 82
3.2.1.1.3Yasak Kapsamına Girmeyen Bağlayıcı
Kayıtlar.............................................. 84
3.2.1.2Dikey Anlaşmalara İlişkin 2002/2 Sayılı
Grup Muafiyeti Tebliği................................... 90
3.2.2Mal ve/veya Hizmetlerin Sürümünü Kendi Nam
ve Hesabına Yapma ve Sürümü Destekleme Borcu93
3.2.3Üretim, İşletme ve Pazarlama Sistemindeki Fikri
ve Sınai Unsurları Kullanma Borcu.......................... 96
3.2.4Sistemin İçerdiği ve Franchise Veren Tarafından
Belirlenen Üretim, İşletme, Pazarlama İlkelerine ve
Franchise Verenin Talimatlarına Uyma Borcu ....... 99
3.2.5Ücret Ödeme Borcu................................................. 101
3.2.6Franchise Verenin Menfaatlerini Koruma
ve Sadakat Borcu..................................................... 103
3.2.6.1Rekabet Etmeme Borcu.............................. 104
3.2.6.2Sır Saklama Borcu........................................ 107
3.2.6.3Franchise Alanın Sözleşmeden Doğan
Borçlarını Bizzat İfa Etme ve Sözleşmeden
Doğan Haklarını Devretmeme Borcu......... 108
3.2.6.4Franchise Alanın Franchise Verene Bilgi
ve Hesap Verme BorcU............................... 110
4. FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ VE
TARAFLARIN SÖZLEŞME SONRASI BORÇLARI.................. 113
4.1 FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN SONA
ERME SEBEPLERİ............................................................ 113
4.1.1Franchise Sözleşmesinin Kendiliğinden
Sona Ermesi.............................................................. 113
4.1.1.1Sürenin Bitimi .............................................. 113
4.1.1.2Ölüm, Ehliyet Kaybı ve İflas........................ 114
4.1.2Sözleşmenin Taraflarca Sona Erdirilmesi............. 116
4.1.2.1Olağan Fesih................................................. 116
4.1.2.2Olağanüstü Fesih......................................... 118
4.2 TARAFLARIN SÖZLEŞME SONRASI BORÇLARI........... 122
4.2.1Franchise Verenin Borçları..................................... 122
4.2.1.1Franchise İşletmesinin Tasfiyesinde
Franchise Alana Yardımcı Olma.................. 122
4.2.1.2Denkleştirme Bedeli (Müşteri Tazminatı). 123
4.2.2Franchise Alanın Borçları........................................ 127
4.2.2.1Fikri ve Sınaî Unsurların Kullanımına
Son Verme ve Bunları İade......................... 127
4.2.2.2Rekabet Etmeme.......................................... 129
4.2.2.3Sır Saklama.................................................... 131
5. SONUÇ....................................................................................... 133
KAYNAKÇA .................................................................................... 135
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı